Zadania maturalne z Historii

Temat: Średniowiecze (część 1.)

Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.

Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.

Zadanie 1. (SP05)
Wpisz do tabelki nazwę dynastii, która rządziła w Polsce w podanych latach.

Zadanie 2. ( SP05)
A. Wymień trzy decyzje Kazimierza Wielkiego, dzięki którym Polska wzmocniła się wewnętrznie.

B. Napisz, która z tych decyzji była najważniejsza. Uzasadnij swój wybór.

Najważniejszą decyzją Kazimierza Wielkiego, dzięki której Polska wzmocniła się wewnętrznie była: ……..

Zadanie 3. ( SP05)
Z podanych wyrazów wybierz dwa, które związane są z lokacją wsi na prawie
niemieckim.
zasadźca, burmistrz, sołtys, cech, ratusz, czeladnik

Zadanie 4. ( SP05)
Pomyśl, który z dokumentów wydał Ludwik Węgierski. Podkreśl dobrą odpowiedź.
Ludwik Węgierski wydał
1. konstytucję Nihil novi.
2. przywilej koszycki.
3. przywilej jedlneński.
4. przywilej nieszawski

Zadanie 5. (SP05)
Na podstawie mapy podaj współczesne nazwy trzech państw, na terenie których
najwcześniej powstały uniwersytety.

1…
2…
3…

Zadanie 6.(SP05)
Spośród podanych cech wybierz 3 cechy charakterystyczne dla kultury renesansu.
1. teocentryzm (Bóg w centrum zainteresowania sztuki)
2. twórczość anonimowa
3. w literaturze dominacja łaciny
4. antropocentryzm (człowiek w centrum zainteresowania sztuki)
5. ideałem twórców asceta i święty
6. naczelne hasło .memento mori . pamiętaj o śmierci.
7. w literaturze wzrost znaczenia języków narodowych
8. naczelne hasło .człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce.
9. sława mistrzów

Zadanie 7.(SP05)
Z pokazanych na ilustracjach kościołów wybierz ten, który nie był zbudowany
w średniowieczu. Wpisz odpowiednią liczbę.

Zadanie 8.(SP05)
Wśród pokazanych planów są trzy plany miast lokowanych w XIII i XIV wieku oraz
jeden plan grodu (układu osadniczego) z wczesnego średniowiecza. Wybierz plan grodu
i podpisz go gród.
Źródło: W. Krassowski, Dzieje budownictwa i architektury nas ziemiach polskich, t. 2, Warszawa 1990, rys. 25, 31, 35, 37

Zadanie 9.(SP05)
Przeczytaj fragment traktatu pokojowego i odpowiedz na pytania.
Ziemia chełmińska z całą ziemią michałowską i całe Pomorze do nas i do królestwa
naszego polskiego będą należały (…); prócz tego zamek i miasto Malbork, miasto Sztum,
miasto Elbląg (…). Będzie zaś wielki mistrz zobowiązany w sześć miesięcy po wyborze przed
nami się stawić (1) i przysięgę wierności złożyć.
Źródło: J. Dumanowski, S. Olszaniec, Starożytność i średniowiecze w tekstach źródłowych, Rumia 2002, s.119-120
Słowniczek:
przed nami się stawić . przybyć do króla
A. Który polski król podpisał ten traktat pokojowy?
B. Podkreśl dobrą odpowiedź.
Przyłączone do Polski ziemie, o których mowa w tym traktacie, nazywane były
1. Prusami Książęcymi.
2. Prusami Królewskimi.
3. Inflantami.
4. Pomorzem Zachodnim

Zadanie 10.(SP06)
Przeanalizuj treść zamieszczonej poniżej mapy (łącznie z legendą – objaśnieniami) i zaproponuj dla niej tytuł.
Uwaga: tytuł powinien zawierać określenie tematu i czasu.

Zadanie 11.( SP06)
Poniższa mapa przedstawia rozmieszczenie budowli romańskich na ziemiach polskich.
Przeanalizuj jej treść i spośród zdań komentujących tę mapę (zdania oznaczone A, B, C,
D) wybierz fałszywe i zdanie to podkreśl.
A. Linia Wisły stanowi wschodnią granicę zasięgu romańszczyzny na ziemiach polskich.
B. Największe skupiska obiektów romańskich na ziemiach polskich znajdują się
w Małopolsce, na Śląsku i w Wielkopolsce.
C. Na mapie nie zaznaczono Warszawy, ponieważ ośrodek ten jeszcze nie istniał w okresie
rozwoju romańszczyzny.
D. Na obszarze północno-wschodniej Polski nie występują obiekty romańskie,
gdyż od X do XIII wieku były to ziemie zajęte przez Zakon Krzyżacki.

Zadanie 12.(SP06)
Przeczytaj zamieszony fragment Kroniki Jana z Czarnkowa i zapoznaj się z tablicą
genealogiczną Andegawenów, a następnie odpowiedz na pytania A, B, C.
Za czasów Karola, ojca wspomnianego króla Ludwika, najjaśniejszy król polski
Kazimierz […] zamyślił prosić o pomoc wspomnianego Karola, który siostrę jego miał za
żonę. Gdy to uczynił […] rzeczony król z pochodzenia Francuz, człowiek bardzo mądry, […] pierwej nim obiecał dać mu pomoc orężną, rozważył, jakich by się mógł spodziewać zysków
lub korzyści. Król Kazimierz, zwiedziony radą swoich, jak mniemał, wiernych doradców,
oświadczył Karolowi, królowi węgierskiemu, że w razie gdyby nie miał syna – a miał już dwie
córki z małżonki swej Litwinki – chciałby przeznaczyć swoje Królestwo Polskie jego
pierworodnemu synowi Ludwikowi, jako swemu […] siostrzeńcowi. Miał bowiem wtedy
wspomniany król Karol trzech synów: Ludwika, Andrzeja i Stefana i postanowił sobie
w duchu, że Ludwika w Polsce, Andrzeja na Sycylii, a Stefana na Węgrzech uczyni królami.
Źródło: Kronika Jana z Czarnkowa, Kraków 1996, s. 27-28
A. Odpowiedz, kim był dla Ludwika Węgierskiego Władysław Łokietek, a kim
Kazimierz Wielki (określ pokrewieństwo).
Władysław Łokietek
Kazimierz Wielki
B. Czy losy synów króla Karola Roberta Andegaweńskiego (Ludwika i Stefana)
przebiegły zgodnie z przedstawionymi w Kronice planami ich ojca? Odpowiedź
poprzyj informacjami uzyskanymi z tablicy genealogicznej.
Ludwik Andegaweński
Stefan Andegaweński
C. Określ, jaki był stosunek kronikarza do zawartej umowy między królem Polski
a królem Węgier. Odpowiedź poprzyj odpowiednim cytatem

Zadanie 13.( SP06)
Zapoznaj się z danymi zawartymi w poniższej tabeli, a następnie wykonaj polecenia A i B.
Tabela. Liczba studentów pochodzenia mieszczańskiego na uniwersytecie krakowskim
w XV w. (według dzielnic)

Zadanie 13A.
Spośród podanych zdań, odnoszących się do tabeli, wskaż informację nieprawdziwą
i zdanie to podkreśl.
1. Przez cały XV wiek na uniwersytecie krakowskim najliczniejszą grupę stanowili studenci
pochodzący z miast małopolskich.
2. Miasta wielkopolskie, jeszcze w pierwszej połowie XV w. – stanowiące obok
małopolskich, główną bazę rekrutacyjną – tracą wyraźnie swą pozycję w drugiej połowie
stulecia na rzecz przede wszystkim Ślązaków, ale częściowo także i studentów
pochodzących z pozostałych dzielnic (Mazowsza, Prus, Rusi).
3. W ostatnich dziesięcioleciach XV w. nastąpił wzrost liczby studentów z miast pozostałych
dzielnic: Mazowsza, Prus, Rusi.
4. W stosunku do okresu wyjściowego – rekrutacji w początkach XV w. (1400-1424) –
największe tempo wzrostu nastąpiło w grupie studentów pochodzących z miast
wielkopolskich.
.

Zadanie 13B.
U schyłku XIV w. i w początkach XV Ślązacy byli licznie reprezentowani
na uniwersytecie praskim – to oni stanowili tam trzon nacji polskiej. W XV w. liczba
studentów uniwersytetu praskiego pochodzących z miast śląskich znacząco zmalała,
młodzież ze Śląska wybierała studia w Krakowie.
Wskaż przyczynę tego zjawiska. Wybraną przyczynę podkreśl.
1. husytyzm w Czechach
2. unia personalna polsko-czeska
3. schizma wschodnia
4. zagrożenie tureckie

Zadanie 14. (SP06)
Uzupełnij tabelę, wpisując obok nazwy dynastii władcę, który z niej pochodził.
Uwaga: każdą z wymienionych dynastii reprezentuje tylko jeden władca, którego należy
wybrać z listy podanej pod tabelą.

Wilhelm Zdobywca, Jarosław Mądry, Wacław II Czeski, Fryderyk I Barbarossa, Hugo Kapet,
Władysław Herman, Jan Luksemburczyk, Chlodwig (Klodwig), Jan bez Ziemi, Karol Wielki

Zadanie 15.( SPP r.2006)
Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące informacje w miejsca oznaczone literami
A, B, C, D.

Zadanie 16. ( SP06)
Przeczytaj fragment pracy niemieckiego socjologa Maxa Webera i odpowiedz, na jaką
zależność wskazuje autor.[…] asceza protestancka przeciwstawiała się z całą mocą dowolnemu korzystaniu
z posiadania, krępując konsumpcję, szczególnie przedmiotów zbytku. […] Uważano dążenie
do bogactwa jako celu za coś godnego w największym stopniu nagany, natomiast zdobycie
bogactwa będącego owocem pracy zawodowej – za błogosławieństwo boże. Natomiast, co
najważniejsze, religijna ocena nieustannej, ciągłej i systematycznej doczesnej pracy
zawodowej jako najlepszego środka ascezy, a zarazem najpewniejszego i najbardziej
oczywistego dowodu ponownych narodzin człowieka i szczerości jego wiary, musiała być
najpotężniejszą […] dźwignią ekspansji takiego pojmowania życia, które nazywaliśmy
„duchem” kapitalizmu. […] Gdziekolwiek sięgała władza purytańskiego pojmowania życia,
sprzyjała ona w każdym wypadku […] tendencji do mieszczańskiego, ekonomicznego
racjonalnego sposobu życia. […] Stała u kolebki nowoczesnego „człowieka ekonomicznego”.
Źródło: M. Weber, Szkice z socjologii religii, Warszawa 1984, s.101-103

Zadanie 17.( SP06)
Poniższa mapa przedstawia podział jednego z państw europejskich. Uzupełnij cztery
zdania (A, B, C, D) odnoszące się do treści tej mapy.

A. Na mapie przedstawiono podział (podaj nazwę państwa) ..
B. Podziału tego państwa dokonano w ….stuleciu.
C. Część tego państwa pozostała królestwem i znalazła się pod panowaniem dynastii …….
D. Inna część tego państwa, nosząca nazwę Siedmiogród, stała się w tym stuleciu
lennem (podaj nazwę państwa) ……

Zadanie 18. ( SP07)
W kolejnych rubrykach tabeli (A, B, C) napisz, do jakich wydarzeń historycznych
odnoszą się cytowane fragmenty średniowiecznych kronik.
Uwaga: nie musisz podawać dat wydarzeń.

Zadanie 19.(SP07)
Przeczytaj tekst i wykonaj polecenia A, B i C. Podkreśl prawidłowe odpowiedzi.[…] stanął we Włoszech, wysłał do nas przodem konne poselstwo, […] przyrzekając
zachować bezwzględne posłuszeństwo, byle tylko mógł uzyskać od nas łaskę przebaczenia.[…] zjawił się w mieście Canossie, w którym przebywaliśmy. Tam przez trzy dni stojąc
u bramy zamku, zdjąwszy szaty […], boso, we włosiennicy, nie pierwej przestał błagać […] zmiłowania apostolskiego i przebaczenia, aż u wszystkich […] wzbudził […] litość.[…] W końcu […] zdjąwszy zeń klątwę, przypuściliśmy go do łaski wspólności i do łona
Świętej Matki Kościoła.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 6, Warszawa 1959, s. 20

A. Powyższy tekst dotyczy
1. schizmy wschodniej.
2. schizmy zachodniej.
3. wypraw krzyżowych.
4. sporu o inwestyturę.

B. Wydarzenie opisane w powyższym źródle miało miejsce w
1. X wieku.
2. XI wieku.
3. XIII wieku.
4. XV wieku.

C. Autorem tego listu był papież
1. Leon III.
2. Grzegorz VII.
3. Innocenty III.
4. Grzegorz XIII.

Zadanie 20. ( SP07)
Przeczytaj tekst i wykonaj polecenia A i B.
Jan, z łaski bożej król Anglii, pan Irlandii, książę Normandii, Akwitanii, hrabia
andegaweński, arcybiskupom, biskupom, opatom, hrabiom, baronom, wszystkim […] wiernym
swoim pozdrowienie […].
39. Żaden wolny człowiek nie ma być pojmany ani uwięziony, albo wyrzucony z posiadłości,[…] ani wygnany lub innym sposobem pognębiony; i ani na niego nie wyruszymy, ani nikogo
innego przeciw niemu nie wyślemy, jak tylko na podstawie legalnego wyroku równych jemu,
albo na podstawie prawa ziemskiego […].
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 10, Warszawa 1959, s. 3-4
A. Podaj nazwę dokumentu, którego fragment został przytoczony.
B. Podaj nazwę przywileju nadanego polskiej szlachcie, zawierającego podobne
gwarancje.

Zadanie 21.( SP07)
Uzupełnij tabelę, wpisując w kolejne jej rubryki (A, B, C, D) władców Polski,
za panowania których miały miejsce wymienione wydarzenia.

Zadanie 22.(SP07)

Po przeanalizowaniu mapy wykonaj polecenia A i B.
A. Podaj nazwę dzielnicy, na terenie której w XIII w. lokowano najwięcej miast.
B. Odwołując się do wiedzy pozaźródłowej, wyjaśnij, co było tego przyczyną.

Zadanie 23.( SP07)
Przeczytaj tekst i wykonaj polecenia A i B.[…] Przeto My Kazimierz […] postanowiliśmy w mieście naszym Krakowie, wyznaczyć
miejsce, na którym by szkoła powszechna w każdym dozwolonym wydziale kwitnęła,
a dla przyszłości na wieczne czasy tym pismem jej istnienie zapewnić chcemy. Niechże więc
tam będzie nauk przemożnych perła, aby wydawała męże, dojrzałością rady znakomite,
ozdobą cnót świetne, i w różnych umiejętnościach biegłe […]. Wszystkim […] przyrzekamy,
niżej wypisane artykuły […], nienaruszone strzec i zachować, a w szczególności rektorom[…], doktorom, mistrzom, scholarom, którzy by […] do wzmiankowanego miasta przybyli.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 9, Warszawa 1960, s. 39 – 40
A. Podaj imię i przydomek władcy, który wydał ten dokument.
B. Nazwij instytucję, która powstała w wyniku decyzji ogłoszonej w powyższym
dokumencie.

Zadanie 24.(SP08)
Rozstrzygnij, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe. W tabeli w odpowiednich
rubrykach napisz słowo prawda lub fałsz.

Zadanie 25.( SP08)
Przeczytaj fragment wypowiedzi biskupa Izydora z Sewilli i podaj dwa argumenty
świadczące o tym, że prezentuje on poglądy typowe dla epoki średniowiecza.
Bóg [niebo] […] wypełnił słońcem i błyszczącym kołem księżyca i przyozdobił w jaśniejące
znaki gwiazd. […] Słońce samo […] porusza się. […] Ziemia […] jest jako koło […]. Zewsząd
bowiem ocean oblewając okrąża jej granice w linii koła. Dzieli się zaś na trzy części: z tych
jedna część nazywa się Azja, druga Europa, trzecia Afryka.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 9, Warszawa 1960, s. 5

Zadanie 26.( SPP r.2008)
Wśród wymienionych wydarzeń wskaż to, które chronologicznie jest pierwsze i to, które
jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie pierwszego wpisz literę A,
obok ostatniego – B.

Zadanie 27.(SP08)
Poniżej zamieszczono ilustrację przedstawiającą jedno z najwybitniejszych dzieł sztuki
średniowiecznej w Polsce. Wykonaj polecenia A i B.

A. Podaj nazwisko autora dzieła przedstawionego na ilustracji.

B. Podkreśl właściwą odpowiedź.
Dzieło to znajduje się w
1. Katedrze na Wawelu.
2. Kościele Mariackim w Krakowie.
3. Katedrze św. Jana w Warszawie.
4. Kościele Mariackim w Gdańsku.

Zadanie 28.( SP08)
Połącz wymienionych kronikarzy z fragmentami ich biografii. Uzupełnij tabelę,
wpisując w odpowiedniej rubryce liczbę oznaczającą wybraną postać.
1. Jan Długosz
2. Gall Anonim
3. Janko z Czarnkowa
4. Wincenty Kadłubek

Zadanie 29.( SP08)
Przeanalizuj plany zamieszczone na następnej stronie. Spośród podanych dat wybierz
dwie odpowiadające przedstawionym na planach działaniom zbrojnym z okresu dwóch
wojen polsko-krzyżackich. Wpisz je w wykropkowane miejsca.
1331 r., 1410 r., 1454 r., 1519 r.

Zadanie 30. ( SP08)
Na podstawie tablicy genealogicznej Piastów mazowieckich i fragmentu Pocztu królów
i książąt polskich wykonaj polecenie.
Tablica genealogiczna (fragment). Piastowie mazowieccy.

Fragment biografii jednego z Piastów mazowieckich
U schyłku życia, najpóźniej w 1374 roku […] wyznaczył swoim dwóm starszym synom […] własne dzielnice […] i zastrzegł, że gdyby najmłodszy syn Henryk porzucił stan duchowny,
bracia mają mu wydzielić ze swoich części równy udział. Stosownie do ordynacji ojcowskiej
synowie specjalną umową ustanowili między sobą działy, zapoczątkowując zasadniczy podział
Mazowsza na dzielnice […] warszawską […] i płocką.
Źródło: S. K. Kuczyński, (…), [w:] Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1991, s. 260
Podaj imiona i przydomki wymienionych w powyższym tekście książąt mazowieckich,
którzy otrzymali po ojcu dzielnicę warszawską i płocką.
A. Dzielnicę warszawską otrzymał …..
B. Dzielnicę płocką otrzymał …

Zadanie 31.( SR08)
Przeanalizuj dane z tablicy genealogicznej i wykonaj polecenia A i B.
Tablica genealogiczna Piastów (fragment)

A. Uzupełnij tekst, wpisując odpowiednie informacje w wykropkowane miejsca.
Starszy Leszek staje się więc księciem i władcą Krakowa, Sandomierza, […] młodszy zaś
(1) …….* obejmuje w całkowite posiadanie Mazowsze i Kujawy, które
potomkowie jego dzięki łasce Bożej będą posiadali na wieki. Potem Leszek […] wziął za żonę
ruską panią znakomitego rodu imieniem (2) ….**, z której zrodził księcia
(3) ……*** .
Źródło: Kronika Wielkopolska, [w:] By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych, Warszawa
1975, s. 100
* należy podać imię księcia
** należy podać imię księżniczki
*** należy podać imię i przydomek księcia
B. Na podstawie danych z tablicy genealogicznej i wiedzy pozaźródłowej rozstrzygnij,
czy zdania zamieszczone w tabeli są prawdziwe, czy fałszywe.
W odpowiednich rubrykach napisz słowo prawda lub fałsz.

Zadanie 32.(SR08)
Przeczytaj tekst i na jego podstawie wykonaj polecenie.
Od połowy IV w. […] byli osiedleni na terytorium cesarstwa w [obecnej] Belgii i nad dolnym
Renem, a w V w. walczyli jako sprzymierzeńcy rzymskich namiestników Galii przeciwko
Sasom, Wizygotom i Hunom. W roku 486 ich król […] podbił terytorium między Loarą
a Sommą, które było ostatnią pozostałością niezależnej rzymskiej Galii […].
Źródło: Ch. Dawson, Tworzenie się Europy, Warszawa 2000, s. 104, 105
Podaj nazwę ludu germańskiego, który podejmował działania opisane w tym tekście.

Zadanie 33.(SR08)

Źródło A
Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław 2003, s. 40-42
A skoro on sam [Kazimierz Odnowiciel] dorósł i objął rządy, niegodziwcy […] powstali
przeciw niemu i zmusili go do udania się na Węgry. W owym zaś czasie rządził Węgrami
święty Stefan […]. Z Czechami, najzawziętszymi nieprzyjaciółmi Polaków, utrzymywał
przyjaźń i pokój, toteż jak długo żył, ze względu na nich nie puścił [Kazimierza] na wolność.
Gdy zaś zszedł z tego świata, tron węgierski objął Piotr Wenecjanin […]. Piotr ów, proszony
również przez Czechów, by Kazimierza nie puszczał, jeżeli chce zachować z nimi przyjaźń
odziedziczoną po przodkach, […] mało wagi przywiązując do ich przyjaźni lub nieprzyjaźni,
dał Kazimierzowi sto koni i tyluż rycerzy, którzy za nim poszli, i z honorami wypuścił go.

Na podstawie źródła A
Sformułuj wniosek dotyczący wpływu relacji politycznych między władcami
węgierskimi i czeskimi na decyzje władców Węgier związane z Kazimierzem
Odnowicielem.

Zadanie 34.(SR08)
Źródło B
Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław 2003, s. 52-54
On to [Bolesław Szczodry] również własnymi siłami wygnał z Węgier króla Salomona,
a na stolicy osadził Władysława […]. Jak zaś doszło do wypędzenia króla Bolesława z Polski,
długo byłoby o tym mówić […]. My zaś ani nie usprawiedliwiamy biskupa-zdrajcy,
ani nie zalecamy króla, który tak szpetnie dochodził swych praw – lecz pozostawmy
te sprawy, a opowiedzmy, jak przyjęto go na Węgrzech. […] Choć bowiem jako zbieg
przybywał do cudzego królestwa i choć zbiega nie słuchał nawet żaden chłop, Władysław,
jako mąż pokorny, pospieszył wyjść naprzeciw Bolesława i oczekiwał zbliżającego się
z daleka, zsiadłszy […] z konia. A tymczasem Bolesław nie miał względów dla pokory
uprzejmego króla, lecz uniósł się […] pychą, mówiąc: „ […] Nie godzi się, bym mu ja, jako
równemu, cześć okazywał, lecz siedząc na koniu oddam mu pocałunek jak jednemu
z książąt”.

na podstawie źródła B
Wyjaśnij, dlaczego Bolesław Szczodry, opuszczając Polskę w 1079 r., wybrał Węgry
na miejsce schronienia.

Zadanie 35.(SR08)
Źródło B
Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław 2003, s. 52-54
On to [Bolesław Szczodry] również własnymi siłami wygnał z Węgier króla Salomona,
a na stolicy osadził Władysława […]. Jak zaś doszło do wypędzenia króla Bolesława z Polski,
długo byłoby o tym mówić […]. My zaś ani nie usprawiedliwiamy biskupa-zdrajcy,
ani nie zalecamy króla, który tak szpetnie dochodził swych praw – lecz pozostawmy
te sprawy, a opowiedzmy, jak przyjęto go na Węgrzech. […] Choć bowiem jako zbieg
przybywał do cudzego królestwa i choć zbiega nie słuchał nawet żaden chłop, Władysław,
jako mąż pokorny, pospieszył wyjść naprzeciw Bolesława i oczekiwał zbliżającego się
z daleka, zsiadłszy […] z konia. A tymczasem Bolesław nie miał względów dla pokory
uprzejmego króla, lecz uniósł się […] pychą, mówiąc: „ […] Nie godzi się, bym mu ja, jako
równemu, cześć okazywał, lecz siedząc na koniu oddam mu pocałunek jak jednemu
z książąt”.

na podstawie źródła B
Napisz, jak kronikarz oceniał zachowanie Bolesława Szczodrego wobec władcy Węgier
w 1079 r. Swoją odpowiedź poprzyj odpowiednim cytatem zaczerpniętym ze źródła.

Zadanie 36. (SR08)
Źródło C
Tablica genealogiczna dynastii Arpadów (fragment)
Na podstawie: W. Felczak, Historia Węgier, Wrocław 1983, s. 383; Słownik władców Europy
średniowiecznej, Poznań 2002; J. E. Morby, Dynastie świata, Kraków 1994, s. 264

na podstawie źródła C
Wymień trzy małżeństwa, które zostały zawarte między przedstawicielami dynastii
Arpadów i dynastii Piastów. Informacje zapisz w tabeli w odpowiednich rubrykach.

Zadanie 37. (SR08)
Źródło A
Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław 2003, s. 40-42
A skoro on sam [Kazimierz Odnowiciel] dorósł i objął rządy, niegodziwcy […] powstali
przeciw niemu i zmusili go do udania się na Węgry. W owym zaś czasie rządził Węgrami
święty Stefan […]. Z Czechami, najzawziętszymi nieprzyjaciółmi Polaków, utrzymywał
przyjaźń i pokój, toteż jak długo żył, ze względu na nich nie puścił [Kazimierza] na wolność.
Gdy zaś zszedł z tego świata, tron węgierski objął Piotr Wenecjanin […]. Piotr ów, proszony
również przez Czechów, by Kazimierza nie puszczał, jeżeli chce zachować z nimi przyjaźń
odziedziczoną po przodkach, […] mało wagi przywiązując do ich przyjaźni lub nieprzyjaźni,
dał Kazimierzowi sto koni i tyluż rycerzy, którzy za nim poszli, i z honorami wypuścił go.

Źródło C
Tablica genealogiczna dynastii Arpadów (fragment)
Na podstawie: W. Felczak, Historia Węgier, Wrocław 1983, s. 383; Słownik władców Europy
średniowiecznej, Poznań 2002; J. E. Morby, Dynastie świata, Kraków 1994, s. 264


na podstawie źródeł A i C
Określ pokrewieństwo/powinowactwo łączące Stefana I i Piotra Wenecjanina.
Piotr Wenecjanin był dla Stefana I

Zadanie 38. (SP09)
Spośród wymienionych wydarzeń wybierz i podkreśl to, które nie było bezpośrednim
następstwem zjazdu gnieźnieńskiego.
1. Powstanie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego
2. Otrzymanie prawa do nominowania dostojników kościelnych przez władcę Polski
3. Utworzenie biskupstw we Wrocławiu, Krakowie, Kołobrzegu
4. Pokój w Budziszynie

Zadanie 39.(SP09)
Wśród wymienionych wydarzeń z historii Francji wskaż to, które chronologicznie jest
pierwsze, i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie pierwszego
wpisz literę A, obok chronologicznie ostatniego – B.

Zadanie 40. (SP09)
Uzupełnij tabelę, wpisując władców Polski, za panowania których miały miejsce
wymienione wydarzenia.

Zadanie 41. (S09)
Rozstrzygnij, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe, wpisując słowo prawda lub
fałsz.

Zadanie 42. (SP09)
Na fotografiach przedstawiono ozdobne obramowania drzwi charakterystyczne
dla różnych stylów architektonicznych. Wykonaj polecenia A i B.
A. Podaj używaną w architekturze nazwę ozdobnego obramowania drzwi.
B. Wpisz pod fotografiami nazwy stylów architektonicznych, wybierając je spośród
podanych.

Zadanie 43. (SP09)
Na podstawie fragmentu kroniki Jana Długosza wykonaj polecenia A i B.
Na zamierzoną uroczystość weselną […] król polski Kazimierz jako dziadek [Elżbiety] […] zaprasza uroczyście […] sąsiednich królów i książąt. […] Kazimierz przeznacza
specjalnych szafarzy spośród panów i szlachty polskiej, którzy służyli im pomocą, jednak
wszyscy otrzymali polecenie, że mają być posłuszni rajcy krakowskiemu […]. Jemu jednemu
król polski Kazimierz, znając obrotność, uczciwość, ostrożność […] tego człowieka, powierzył[…] kierowanie wszystkim, co przy zjeździe królów było rzeczą konieczną. […] Zaprosił[rajca] na ucztę do swego domu królów i książąt […]. Kiedy uzyskał od monarchów
pozwolenie, żeby porozdzielał miejsca królom według własnego uznania, pierwsze
i znaczniejsze miejsce kazał zająć królowi polskiemu Kazimierzowi, drugie królowi
rzymskiemu i czeskiemu Karolowi, trzecie królowi Węgier, czwarte królowi Cypru, a ostatnie
królowi Danii.
Źródło: J. Długosz, Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, Warszawa 1975, s. 401-404.
A. Zidentyfikuj postać rajcy krakowskiego, który zaprosił do swojego domu władców
przybyłych do Krakowa.
B. Wytłumacz, dlaczego gospodarz uczty wyznaczył królowi polskiemu pierwsze
miejsce przy stole.

Zadanie 44. (SP09)
Na podstawie fragmentu traktatu Pawła Włodkowica przedłożonego soborowi
w Konstancji wykonaj polecenia A i B.
Nie należy niepokoić ani osób, ani majątków niewiernych, którzy chcą spokojnie żyć[…]. Grzeszy więc władca, który ich pozbawia majątków bez przyczyny, albowiem nawet
papieżowi nie wolno im dóbr odbierać […]. Tego rodzaju napad na niewiernych […] jest
zaprzeczeniem miłości bliźniego […]. Nikogo do wiary zmuszać nie należy, gdyż wiara nie
może wynikać z przymusu, a wymuszone modlitwy nie są miłe Bogu […]. Gdy […] posiadanie
rzeczy ukradzionej lub siłą zdobytej jest wadliwe, nie mogą takie rzeczy być nabyte przez
zasiedzenie lub przedawnienie […]. Z tego płynie wniosek, że wszystkie rzeczy tak nabyte […] muszą […] być zwrócone pod grozą utraty zbawienia. Grzech nie może bowiem być
odpuszczony, o ile rzecz ukradziona nie będzie zwrócona.
Źródło: Polska myśl demokratyczna w ciągu wieków. Antologia, Warszawa 1987, s. 30-31.

A. Wytłumacz, jakie metody chrystianizacji autor uważał za słuszne.
B. Wyjaśnij, jakie rozwiązanie sporu polsko-krzyżackiego o Pomorze Gdańskie
sugeruje ten tekst, i wpisz cytat potwierdzający odpowiedź.

Zadanie 45.  (SP09)
Na podstawie wykresu wykonaj polecenia A i B.
Liczba przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie w latach 1395–1455

A. Podaj rok, w którym liczba Polaków przyjętych do prawa miejskiego w Krakowie
była największa.
B. Sformułuj wniosek dotyczący zmian w liczbie przyjęć Niemców do prawa miejskiego
w Krakowie w latach 1425–1455.

Zadanie 46. (SR09)
Na podstawie fragmentów biografii i danych z tablicy genealogicznej zamieszczonej
na następnej stronie wypełnij tabelę, wpisując właściwych przedstawicieli dynastii
Rurykowiczów.

Zadanie 47.( SR09)
Na podstawie diagramów wykonaj polecenia A i B.
Struktura zawodowa mieszkańców miast w Polsce w XV wieku
Miasta liczące ok. 2000 mieszkańców, np. Poznań, Warszawa

A. Wyciągnij wniosek dotyczący relacji między liczbą mieszkańców miast
i procentowym udziałem w ich strukturze zawodowej osób zatrudnionych
w rzemiośle.
B. Wyciągnij wniosek dotyczący relacji między liczbą mieszkańców miast
i procentowym udziałem w ich strukturze zawodowej osób zatrudnionych
w produkcji rolnej.

Zadanie 48.(SR09)
Źródło D
Prawo dla miasta Krakowa nadane przez Władysława Łokietka w 1306 roku[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 8, Warszawa 1959, s. 19.[…] aby […] kupcy [jadący] z Węgier lub ze Sącza, lub z jakichkolwiek innych miejsc
z miedzią i innymi towarami […] ich w kraju rozprowadzać nie śmieli, jeśli przedtem
wymieniona miedź i towary do Krakowa sprowadzone nie zostały złożone na składzie i tamże
naszym mieszczanom krakowskim sprzedane […].

Na podstawie źródła D
Podaj nazwę zacytowanego prawa, które otrzymał Kraków, i wyjaśnij, jakie korzyści
płynęły z jego nadania dla rozwoju rzemiosła w mieście.

Zadanie 49.(SP10)
Na podstawie tekstów źródłowych i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Źródło 1. Fragment Roczników kwedlinburskich*
Koronacja Bolesława Chrobrego
1025. Bolesław, książę polski, dowiedziawszy się o śmierci cesarza Henryka, pałał […] do tego stopnia pychą, że przywłaszczył sobie nieprzystojnie koronę [królewską] […]. Za tę
jego zuchwałość Bóg szybko go pokarał, albowiem w krótkim czasie zmarł […].
* roczniki spisywane w jednym z klasztorów niemieckich
Źródło 2. Fragment Kroniki Lamberta*
Koronacja Bolesława Szczodrego
Książę Polski, trybutariusz naszych królów, […] gdy spostrzegł, że nasi panowie, zajęci
sprawami domowymi, nie mają wolnej ręki do wojowania z cudzoziemcami, […] uniesiony
pychą, przywłaszczył sobie godność i imię królewskie […].
* Lambert hersfeldzki, kronikarz niemiecki, żył w XI w.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 5, Warszawa 1959, s. 35, 37.

A. Porównaj sytuację polityczną, w której dokonały się koronacje władców Polski
opisane w obu źródłach, i wyciągnij wniosek.
B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania:
Koronacja opisana w źródle 2. odbyła się dzięki poparciu Bolesława Szczodrego przez
papieża
1. Leona III.
2. Grzegorza VII.
3. Urbana II.
4. Innocentego III.

Zadanie 50. (SP10)
Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące dane w rubrykach.

Zadanie 51. (SP10)

Zadanie 52.( SP10)

Zadanie 53.(SP10)
A. Przyporządkuj rzeźbom przedstawiającym scenę Nawiedzenia* nazwy odpowiednich
stylów w sztuce. Wybierz je spośród podanych:
gotyk, renesans, rokoko, romanizm.

Źródła: Sztuka świata, t. 4, Warszawa 1990, s. 132; Sztuka świata, t. 5, Warszawa 1992, s. 129.

B. Spośród wymienionych w punkcie A stylów wypisz dwa, które wykształciły się
w Europie łacińskiej w epoce średniowiecza.

Zadanie 54.( SP10)
Na podstawie danych statystycznych (zamieszczonych na następnej stronie)
rozstrzygnij, które ze zdań są prawdziwe, wpisując obok tych zdań słowo prawda.

Uwaga: Znak „–” jest stosowany w tabeli statystycznej, w przypadku gdy zjawisko nie występuje.

Zadanie 55. (SP10)
Na podstawie dwóch fragmentów wiersza wykonaj polecenia.
Fragment 1.
Równego Piastom domu głowę w Polszcze widzę
Dobrego Jagiellona przy pięknej Jadwidze,
Co […] harde mnichy starł na głowę [w] bitwie,
I przejednał na wieki Lacha mężnej Litwie.
Fragment 2.
Jego sprawą narody dwa [od] wieków niechętne
Wkroczywszy pod Horodlą w przymierza pamiętne
Dały sobie braterskie, znak przyjaźni, dłonie,
Łącząc wspólne sztandary Orły i Pogonie.
Źródło: Zabawy Przyjemne i Pożyteczne (1770–1777), t. 2, Wrocław 2004, s. 291.
A. Zidentyfikuj władcę, którego zasługi zostały zaprezentowane w wierszu.
B. Zidentyfikuj wydarzenie, o którym mowa w podkreślonym wersie fragmentu 1.
C. Zidentyfikuj wydarzenie, o którym mowa w podkreślonych wersach fragmentu 2.

Zadanie 56. (SR10)
Na podstawie tekstów źródłowych wykonaj polecenie.
Źródło 1. Fragment Roczników kwedlinburskich*
Koronacja Bolesława Chrobrego
1025. Bolesław, książę polski, dowiedziawszy się o śmierci cesarza Henryka, pałał […] do tego stopnia pychą, że przywłaszczył sobie nieprzystojnie koronę [królewską] […]. Za tę
jego zuchwałość Bóg szybko go pokarał, albowiem w krótkim czasie zmarł […].
* roczniki spisywane w jednym z klasztorów niemieckich
Źródło 2. Fragment Kroniki Lamberta*
Koronacja Bolesława Szczodrego
Książę Polski, trybutariusz naszych królów, […] gdy spostrzegł, że nasi panowie, zajęci
sprawami domowymi, nie mają wolnej ręki do wojowania z cudzoziemcami, […] uniesiony
pychą, przywłaszczył sobie godność i imię królewskie, przywdział koronę i w sam dzień
Bożego Narodzenia poświęciło go piętnastu biskupów.
* Lambert hersfeldzki, kronikarz niemiecki, żył w XI w.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 5, Warszawa 1959, s. 35, 37.
Wyjaśnij, co mogło mieć wpływ na zaprezentowane w obu źródłach opinie o władcach
Polski.

Zadanie 57. (SR10)

Zadanie 58.(SR10)
Na podstawie źródeł wykonaj polecenie.
Źródło 1. Fragment biografii Jana Zamoyskiego
Największe jego dzieło, miasto Zamość, rosło […] powoli. Na papierze istniał plan
miasta idealnego, zgodnego z nową estetyką renesansu […], pomnika ambicji, gustu i potęgi
fundatora. […] Wytyczono ulice, […] działki przy nich zabudowano drewnianym domkami,
wznoszonymi na koszt fundatora, by zachęcić nowych przybyszów. Mieli to być […] w myśl
przywileju lokacyjnego wyłącznie rzymscy katolicy.
Źródło: S. Grzybowski, Jan Zamoyski, Warszawa 1994, s. 254.
Źródło 2. Plan Zamościa. Pierwsza połowa XVII w.
Rozstrzygnij, czy ograniczenie dotyczące osiedlania się w Zamościu, o którym mowa
w źródle 1, znajduje potwierdzenie w źródle 2. Uzasadnij odpowiedź.

Zadanie 59.(SR10)
Na podstawie źródeł A i B oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Źródło A
Mapa. Podział monarchii karolińskiej[w:] T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2002, s. 99.
Na podstawie źródeł A i B oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło B
Fragment Kroniki polskiej Wincentego Kadłubka[w:] Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, t. 1, Wrocław 2003, s. 155–156.
Wincenty Kadłubek (ok. 1160–1223) – kronikarz, biskup krakowski.
Gdy poczuł, że [los] żąda już od niego śmiertelnej powinności, poleca spisać
dokumenty […]. Przekazuje w nich w spadku czterem synom i to, co osiągnięte zasługami
przodków, i następstwo w królestwie, wyznaczając stałe granice czterech dzielnic w ten
sposób, że w ręku najstarszego miało pozostać i księstwo dzielnicy krakowskiej i władza
zwierzchnia.

Podaj nazwę formy monarchii średniowiecznej, której zasady prawne umożliwiały
dokonanie podziałów terytorialnych przedstawionych w obu źródłach.

Zadanie 60. (SR10)
Na podstawie źródeł A i B oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Źródło A
Mapa. Podział monarchii karolińskiej[w:] T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2002, s. 99.
Na podstawie źródeł A i B oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło B
Fragment Kroniki polskiej Wincentego Kadłubka[w:] Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, t. 1, Wrocław 2003, s. 155–156.
Wincenty Kadłubek (ok. 1160–1223) – kronikarz, biskup krakowski.
Gdy poczuł, że [los] żąda już od niego śmiertelnej powinności, poleca spisać
dokumenty […]. Przekazuje w nich w spadku czterem synom i to, co osiągnięte zasługami
przodków, i następstwo w królestwie, wyznaczając stałe granice czterech dzielnic w ten
sposób, że w ręku najstarszego miało pozostać i księstwo dzielnicy krakowskiej i władza
zwierzchnia.

Uzupełnij zdania, podając stosowane w historiografii nazwy aktów prawnych.
1.Akt prawny, na mocy którego dokonano podziału terytorium państwa przedstawionego
na mapie to:..
2. Akt prawny, na mocy którego dokonano podziału terytorium państwa opisanego
we fragmencie kroniki to:..

Zadanie 61.( SP11)
Na podstawie źródeł ikonograficznych i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Rozpoznaj postaci świętych – patronów Polski, których śmierć przedstawiają źródła
ikonograficzne.
• Źródło 1…..
• Źródło 2….
źródło 1 – św. Wojciech
źródło 2 – św. Stanisław, św. Stanisław ze Szczepanowa

Zadanie 62.(SP11)
Przyporządkuj mapom Półwyspu Iberyjskiego właściwe tytuły. Odpowiedzi wybierz
spośród podanych i wpisz pod mapami.

Na podstawie: Atlas historyczny świata, Warszawa-Wrocław 1986, s. 30, 33, 34.

1. Półwysep Iberyjski w II połowie VII w.
2. Półwysep Iberyjski w I połowie IX w.
3. Półwysep Iberyjski w I połowie XV w.
4. Półwysep Iberyjski w I połowie XVI w.

Zadanie 63. (SP11)
Uzupełnij tabelę, podając władców Polski, za panowania których miały miejsce
wymienione wydarzenia.

Zadanie 64. (SP11)

Zadanie 65.(SP11)
A. Porównaj tendencję zmian w zaludnieniu Europy w pierwszej połowie XIII w.
z tendencją zmian liczby ludności w pierwszej połowie XIV w.
B. Podaj najważniejszą przyczynę zmian demograficznych w Europie w pierwszej połowie XIV w.

Zadanie 66.(SP11)
Na podstawie tekstów źródłowych i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 1.
Wielki Książę z wszystkimi braćmi swymi jeszcze nieochrzczonymi, krewniakami[…], wiarę świętego, rzymskiego Kościoła przyjąć zamierza […]. Jeżeli taż pani Węgier córę
swą Jadwigę, królową polską przyrzeczoną odda mu w małżeństwo […] przyrzeka
i zobowiązuje się wszelkie ziemie zagrabione i straty Królestwa Polskiego […] odzyskać
własnymi zachodami i kosztami.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 10, Warszawa 1959, s. 39.
Źródło 2.
Iż już Korona i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało,
a także nieróżna, ale jedna spólna Rzeczpospolita, która się ze dwu państw i narodów
w jeden lud zniosła i spoiła.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 20, Warszawa 1959, s. 7.
A. Podaj nazwy miejscowości, w których zostały zawarte umowy polsko-litewskie,
o których mowa w zacytowanych źródłach.
Źródło 1…
Źródło 2. ..
B. Podaj wiek, w którym powstały zacytowane dokumenty.
Źródło 1. Wiek …
Źródło 2. Wiek …
C. Czy postanowienia dotyczące terytorium państwa zawarte w źródle 1. zostały
zrealizowane do połowy XV wieku? Odpowiedź uzasadnij.