Zadania maturalne z Historii

Temat: Nowożytność (część 1.)

Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.

Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.

Zadanie 1. (SP05)
A. Podaj dwie przyczyny wielkich odkryć geograficznych.
B. Podaj dwa skutki wielkich odkryć geograficznych.

Zadanie 2. (SP05)
Na podstawie wykresu odpowiedz na pytania.

A. W którym roku najmniej zarabiali robotnicy niewykwalifikowani?
B. Ile groszy wynosiła (w latach 1558-1660) najwyższa średnia płaca robotnika wykwalifikowanego?

Zadanie 3. (SP05)
Pomyśl, czy podane informacje są prawdziwe. W tabeli obok zdania dopisz: prawda lub fałsz.

Zadanie 4. (SP05)

A.Kto jest autorem tego obrazu?
B.Jaki tytuł ma ten obraz?
C. Jak nazywają się osoby wskazane na obrazie?
D. W jakim mieście było wydarzenie pokazane na obrazie?

Zadanie 5. (SP05)
Na podstawie tabeli oraz swojej wiedzy odpowiedz na pytania.

*Gdzie zawarto unię, po której Polska i Litwa były połączone tak, jak pokazuje tabela?
*Jak nazywa się taka unia (połączenie, związek) państw?
*Jak nazywało się państwo powstałe z takiego połączenia Polski i Litwy?

Zadanie 6. (SP05)
Uzupełnij drzewo genealogiczne wpisując w miejsca oznaczone (1. i 2.) dwóch królów Polski.

Zadanie 7. (SP05)
Wymień trzy stany sejmujące, widoczne na ilustracji. (Wpisz we wskazane miejsca)

Zadanie 8. (SP05)
Na podstawie fragmentu listu odpowiedz na pytania.

W namiotach wezyrskich 13 IX w nocy
Jedyna duszy i serca pociecho, najśliczniejsza i najukochańsza Marysieńku! Bóg i Pan nasz na wieki błogosławiony dał [wczoraj] zwycięstwo i sławę narodowi naszemu, o jakiej wieki przeszłe nigdy nie słyszały.(…) Wezyr tak uciekł od wszystkiego, że ledwo na jednym koniu i w jednej sukni. (…) Dziś byłem w mieście, które by już było nie mogło trzymać dłużej nad pięć dni. (…) Pałac cesarski wniwecz (1) od kul zepsowany (2). Źródło: Listy okresu……., Warszawa 1983, s.51-53 Słowniczek 1) wniwecz – całkowicie, cały 2) zepsowany – zniszczony

*Jak nazywał się król, który był autorem listu?
*O jakim zwycięstwie, (o jakiej bitwie) pisze król?
*W którym roku był napisany ten list?

Zadanie 9. (SP05)
Podkreśl dobrą odpowiedź.
Stanisław Konarski i Jakub Falkowski należeli do zakonu:
1. pijarów.
2. jezuitów.
3. franciszkanów.
4. paulinów.

Zadanie 10. (SP05)
Wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A oraz wydarzenie chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 11. (SP05)
Na podstawie planu zajęć w polskiej szkole w XVIII w. odpowiedz na pytania.

A. Ilu profesorów uczyło uczniów?
1. w pierwszej klasie ……
2. w czwartej klasie …….
B. Jakiego przedmiotu uczono przez cały czas trwania nauki (od I do VI klasy)?
C. W ciągu całej nauki w szkole na kaligrafię przeznaczono 4 godziny tygodniowo (2 godziny w klasie I i 2 godziny w klasie II). Podaj, ile godzin tygodniowo (w ciągu całej nauki w szkole) przeznaczono na naukę historii starożytnej.

Słowniczek kaligrafia – nauka ładnego pisania

Zadanie 12.
Źródło A. (SR05)
Tabl. Struktura stanowa ludności Korony u schyłku XVI w.

Wyjaśnij, czym różniła się struktura stanowa Mazowsza od struktury stanowej pozostałych dzielnic Korony. Podaj dwie najbardziej istotne różnice. (Nie musisz cytować danych liczbowych.)

Źródło B
B.Paprocki, Herby rycerstwa polskiego (1584) wyd. K. J. Turowski, Kraków 1858, s. 414-416
Bartosz Paprocki (ok. 1543-1614), szlachcic, historyk i heraldyk, autor herbarza „Herby rycerstwa polskiego”.

O klejnocie (herbie) Dąbrowa starodawnym […]. Najznaczniej od czasów dawnych wspominają różne skrypta dom Rostkowskich, możny w mazowieckim księstwie, z którego wiele mężów zasłużonych bywało […]. Jan Kostka (Rostkowski) na Rostkowie był wieku mego także kasztelanem zakroczymskim, który z Kryską zostawił syna, męża godnego. Dom Łosiów starodawny i znaczny na Mazowszu, i na dobrzyńskiej ziemi. […]. Dom Zgierskich na Mazowszu starodawny i znaczny, z którego idą Kiszkowie, w Litwie dom możny. […] Seczymińscy w Prusiech dom starodawny od Starogarda. Morawscy w ciechanowskim powiecie. Budzyńscy w makowskim powiecie dom rozrodzony. Dąbrowscy także dom rozrodzony.

Źródło C

W. Nekanda Trepka, Liber generationis plebeanorum („Liber chamorum”) [Księga rodowodowa plebejów] opr. R. Leszczyński, Wrocław 1995, s. 76, 145, 167, 330, 395

Walerian Nekanda Trepka (ok. 1583 – ok. 1640) szlachcic, genealog amator, przez wiele lat zbierał, głównie z terenu Małopolski, informacje o osobach lub rodzinach, w których szlachectwo wątpiono.

Bielecki nazwał się Jan […]. Ten kupił Biełkę wioskę pod Stryjem circa (około) 1619 i Bieleckim dopiero się począł zwać, udając, że bękart był czyjsi […].
Gniewięcki nazwał się był rzeźnik w Krakowie, który wołami kupczył […] do Śląska. Bogaty był, a że kupił w krakowskiej ziemi Gniewięcin, z czego zwał się Gniewięckim […].
Chroślicki nazwał się Jan, chłopski syn. Służąc u szlachty w sendomierskiej ziemi, pojął był Chroślicką, dziedziczkę spłachcia (spłacheć – część jakiegoś obszaru) jednego w Chroślicach u Skrzynna, i po tej żenie tak się nazwał. […] Radwańskimi zową się Ćwiekowie […], a że kupił ociec ich w Radwanowicach spłacheć trzy mile od Krakowa, stąd nazwał się Radwańskim.
Szadurski nazwał się miejski synek z Kalisza. Pojął w Robczycach […] wdowę, która po mężu miała do 20 tysięcy, a że doplątał się tak bogatego ożenienia, pomyślał udać się za szlachcica […].

Zadanie 13. (SR05)
Na podstawie źródeł B i C
Wyjaśnij, jakimi intencjami kierowali się autorzy obu dzieł: Bartosz Paprocki, pisząc Herby rycerstwa polskiego i Walerian Nekanda Trepka, pisząc Liber chamorum.
Bartosz Paprocki…
Walerian Nekanda Trepka…

Zadanie 14. (SR05)
na podstawie źródła C
Podaj dwa wyznaczniki szlachectwa, które wskazał Nekanda Trepka.
1…
2…

Zadanie 15. (SR05)
Na podstawie źródeł B i C
Wyjaśnij, czy autorzy obu źródeł reprezentowali ten sam pogląd na temat wartości urodzenia (szlachectwa). Swój sąd uzasadnij.

Zadanie 16. (SR05)
na podstawie źródła C
Odpowiedz, czy źródło C jest przydatne do badań nad mobilnością (ruchliwością) społeczną. Swoją odpowiedź uzasadnij, podając dwa argumenty.

Źródło D
J. Le Laboureur de Bleranval, Relacja z podroży do Polski …, (1647) [w:] J. A. Wilder, Okiem cudzoziemca. Ze wspomnień cudzoziemców o dawnej Polsce, Warszawa 1959, s. 74-76
Jean Le Laboureur de Bleranval (1623-1675), Francuz, znalazł się w orszaku towarzyszącym Marii Ludwice, żonie Władysława IV (później Jana Kazimierza), do Polski w 1646 r.

Nie ma trzeciego stanu w Polsce, gdyż lud, z wyjątkiem trzech głównych miast: Krakowa dla Polski, Wilna dla Litwy i Gdańska dla Prus, z których każde ma swoje głosy, nie bierze udziału w głosowaniu do Stanów Królestwa. Cały rząd należy do szlachty i duchowieństwa, oni panują nad gminem. Jednakże mieszczanie większych miast […] stanowią rodzaj pośredni między szlachtą i ludem, gdyż to, co posiadają, należy wyłącznie do nich. Chłopi, którym nie przysługują żadne przywileje, nie mają prawa opuścić bez zezwolenia pana jego ziemi […]; są oni przywiązani do ziemi i uważani za jej część. […] Tym ostatnim (mieszczanom w Krakowie, bogatym rzemieślnikom i kupcom, urzędnikom sądowym lub rajcom miejskim) brak tylko miana szlachciców, gdyż mają ich minę, zamożność i obyczaje. Dążeniem wszystkich uczciwych ludzi […] jest otrzymać szlachectwo […].

Zadanie 17. (SR05)
na podstawie źródeł B, C, D

Według współczesnej definicji socjologicznej, społeczeństwo otwarte to takie, w którym awans jednostkowy lub grupowy jest nie tylko w szerokim zakresie możliwy, ale silnie kulturowo oczekiwany i wymagany.

Źródła B, C i D zawierają liczne informacje, które mogą być wykorzystane przy definiowaniu społeczeństwa zamkniętego. Zaproponuj definicję społeczeństwa zamkniętego, uwzględniając wszystkie elementy zawarte w tych źródłach.

Źródło E
Prawo o miastach z 18 kwietnia 1791 r. [w:] Konstytucja 3 maja 1791, opr. J. Kowecki, Warszawa 1983, s. 111, 114-117

Artykuł I O miastach
11. Tak z urodzenia szlachcie, jako i obywatelom stanu miejskiego tym, którzy potem do zaszczytu szlachectwa przypuszczonymi zostaną, przyjęcie obywatelstwa miejskiego, w nim znajdowanie się, sprawowanie urzędów, prowadzenie wszelkiego handlu, utrzymywanie jakiegokolwiek bądź rękodzieł nic bynajmniej odtąd szkodzić ani uwłaczać nie będzie im samym ani ich następcom w tymże zaszczycie szlachectwa i prerogatyw do niego przywiązanych.

Artykuł II O prerogatywach mieszczan
4.Po odbytej dwuletniej wysłudze publicznej […] od miast (wybrani) plenipotenci na następnym sejmie zaraz nobilitowani być powinni […].
5. Wolno odtąd jest i będzie każdemu mieszczaninowi dóbr ziemskich […] dziedzicznym prawem nabywać […].
6. Który z mieszczan kupi całkowitą wieś lub miasteczko prawem dziedzicznym […] na najpierwszym sejmie […] nobilitowany zostanie.
7. Prócz tego na każdym sejmie 30 osób z mieszczan posesyje dziedziczne w miastach mających do zaszczytu szlacheckiego przypuszczonych być ma […].
8. […] któżby dosłużył się rangi sztabs-kapitana lub kapitana chorągwi u piechoty, a rotmistrza w pułku, mocą teraźniejszego prawa […] (temu) my król diplomata nobilitatis […] wydawać będziemy […].

Źródło F
Konstytucje Sejmu […] za Stanisława Augusta od 1788-1792 r. CCXCIV. Seymiki (1791) [w:] Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 234

IV. Miejsce i głos na sejmikach mają w swoim powiecie szlachta: Wszyscy dziedzice szlachta, jakikolwiek ze swego dziedzictwa ziemskiego, i z possessyi swoich dóbr […] podatek do skarbu Rzeczypospolitej opłacający. […] V. Głosu na seymikach nie mają: […] szlachta, którzy nie będą mieli którejkolwiek aktualnej possessyi […].
VI. Kandydatem do elekcyi (tu określenie biernego prawa wyborczego) będzie: Do urzędów elekcyjnych, a zatem wszelkich funkcyi, kto z dziedzicznych possessyi, jakikolwiek do skarbu Rzeczypospolitej płaci podatek.

Źródło G
K. Zienkowska, Sławetni i urodzeni. Ruch polityczny mieszczaństwa w dobie Sejmu Czteroletniego Warszawa 1976, s. 176-177, 179
Krystyna Zienkowska, współczesna badaczka dziejów społecznych polskiego oświecenia.

Promocje indywidualne […] nie zmieniały modelu struktury społecznej, co najwyżej mogły wprowadzać pewne zmiany w społecznej stratyfikacji. Nie podnosiły statusu społecznego grup, z których arywiści (karierowicze) do stanu szlacheckiego przybywali, a raczej status ten obniżały, skoro trzeba było namaszczenia szlachectwem, aby być oficerem, urzędnikiem w magistraturach rządowych, nie mówiąc o awansie zawodowym i udziale w życiu politycznym – słowem skoro wciąż trzeba było „zostać szlachcicem, aby móc być człowiekiem.”

Zadanie 18. (SR05)
na podstawie źródeł E, G
Wyjaśnij, czy ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego przewidywało awans zbiorowy mieszczaństwa, czy awans indywidualny (jednostkowy), praktykowany
w Rzeczypospolitej szlacheckiej przed 1791 r. Nazwij drogę awansu, jaką dawało mieszczaństwu ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego.

Zadanie 19. (SR05)
na podstawie źródła G
Wyjaśnij, czy zdaniem K. Zienkowskiej ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego naruszyło dotychczasową wartość szlachectwa w życiu społecznym Rzeczypospolitej.

Zadanie 20. (SR05)
na podstawie źródeł E, F, G oraz wiedzy pozaźródłowej
W ustawodawstwie Sejmu Czteroletniego nadrzędną wartością było urodzenie (szlachectwo) czy posiadanie? Przedstaw swoje stanowisko i argumentację.

Zadanie 21. (SP06)
Przeczytaj fragment pracy niemieckiego socjologa Maxa Webera i odpowiedz, na jaką zależność wskazuje autor.

[…] asceza protestancka przeciwstawiała się z całą mocą dowolnemu korzystaniu z posiadania, krępując konsumpcję, szczególnie przedmiotów zbytku. […] Uważano dążenie do bogactwa jako celu za coś godnego w największym stopniu nagany, natomiast zdobycie bogactwa będącego owocem pracy zawodowej – za błogosławieństwo boże. Natomiast, co najważniejsze, religijna ocena nieustannej, ciągłej i systematycznej doczesnej pracy zawodowej jako najlepszego środka ascezy, a zarazem najpewniejszego i najbardziej oczywistego dowodu ponownych narodzin człowieka i szczerości jego wiary, musiała być najpotężniejszą […] dźwignią ekspansji takiego pojmowania życia, które nazywaliśmy „duchem” kapitalizmu. […] Gdziekolwiek sięgała władza purytańskiego pojmowania życia, sprzyjała ona w każdym wypadku […] tendencji do mieszczańskiego, ekonomicznego racjonalnego sposobu życia. […] Stała u kolebki nowoczesnego „człowieka ekonomicznego”.
Źródło: M. Weber, Szkice z socjologii religii, Warszawa 1984, s.101-103

Zadanie 22. (SP06)
Poniższa mapa przedstawia podział jednego z państw europejskich. Uzupełnij cztery zdania (A, B, C, D) odnoszące się do treści tej mapy.

A. Na mapie przedstawiono podział (podaj nazwę państwa)
B. Podziału tego państwa dokonano w…stuleciu
C. Część tego państwa pozostała królestwem i znalazła się pod panowaniem dynastii
D. Inna część tego państwa, nosząca nazwę Siedmiogród, stała się w tym stuleciu lennem (podaj nazwę państwa)

Zadanie 23. (SP06)
W tabeli zestawiono informacje o polskich władcach w latach 1587-1673 oraz ich żonach. Wykonaj polecenia A i B.

Sformułuj wniosek dotyczący kierunków polskiej polityki zagranicznej we wskazanym okresie.

Tabela zawiera informacje o decyzjach matrymonialnych polskich władców w latach 1587-1673. Określ, co ze względu na polską politykę europejską tego okresu było najważniejszym uwarunkowaniem tych decyzji matrymonialnych.

Zadanie 24. (SP06)
Przeczytaj napisy (teksty) umieszczone na obrazach namalowanych w XVII stuleciu dla rodziny Mniszchów. Wykonaj polecenia A i B.

Napis 1.
Zaślubiny Marianny Mniszchówny, córki Jerzego z Wielkich Kończyc Mniszcha, wojewody sandomierskiego, z Dymitrem Iwanowiczem, cesarzem Moskwy, w którego imieniu zaślubiny te przyjął wielki poseł moskiewski, znakomity mąż Ofanasius Ułasiewicz, w Krakowie za zgodą króla i Rzeczypospolitej, pobłogosławił i aktu ślubu dokonał prymas Królestwa kardynał Maciejowski.
Napis 2.
Koronacja Marianny Mniszchówny, Jerzego wojewody sandomierskiego z Tarłówną spłodzonej córki, zaś żony Dymitra Iwanowicza cesarza Moskwy, na cesarzową cesarstwa moskiewskiego przez arcybiskupa obrządku greckiego w mieście stołecznym nazywającym się Moskwa, w obecności posła króla Polski Mikołaja Oleśnickiego i w asystencji rodziny samej cesarzowej […] i pysznie dokonana w roku pańskim […].
Źródło: M. Gębarowicz, Początki malarstwa historycznego w Polsce, Wrocław 1981, s. 48, 56
*Napisz, jaką nazwę przyjęto w historiografii polskiej dla określenia wydarzeń w stosunkach polsko-moskiewskich, do których odnoszą się przytoczone teksty.

B. Wskaż dwa elementy typowe dla kultury szlacheckiej, które eksponują oba teksty.

Zadanie 25. (SP06)
Napisz krótkie wyjaśnienie pojęcia „unia brzeska”. Uwzględnij: datację tego wydarzenia, wyjaśnienie, czym ona była, dwa jej następstwa dla sytuacji  w Rzeczypospolitej w pierwszej poł. XVII w.

Zadanie 26. (SP06)
Poniższe mapy (A, B) przedstawiają stan posiadania (rozwój terytorialny) dwóch państw europejskich w basenie Morza Bałtyckiego. Zanalizuj treść zamieszczonych map i na podstawie uzyskanej wiedzy podaj nazwy tych państw, których stan posiadania (rozwój terytorialny) przedstawiają poniższe mapy.

Mapa A przedstawia stan posiadania …

                                                                               Mapa B

Mapa B przedstawia stan posiadania…

Zadanie 27. (SP06)
Przyporządkuj rysunkom właściwe podpisy, umieszczając odpowiednie liczby w wykropkowanych miejscach.

1. budowla romańska
2. budowla gotycka
3. budowla barokowa
4. budowla klasycystyczna
5. budowla secesyjna

Zadanie 28. (SP06)
Wśród wymienionych wydarzeń we Francji w latach 1789-1799 wskaż to, które chronologicznie jest pierwsze i to, które jest ostatnie.

Zadanie 29. (SP06)
Przeczytaj tekst i uzupełnij zdania A, B oraz wykonaj polecenia C i D.

[…] Tron polski elekcyjnym przez familyje mieć na zawsze chcemy i stanowimy. Doznane klęski bezkrólewiów periodycznie rząd wywracających, powinność ubezpieczenia losu każdego mieszkańca ziemi polskiej i zamknięcia na zawsze drogi wpływów mocarstw zagranicznych, pamięć świetności i szczęścia ojczyzny naszej familyj ciągle panujących, potrzeba odwrócenia od ambicyi tronu obcych i możnych Polaków zwrócenia do jednomyślnego wolności narodowej pielęgnowania, wskazały roztropności naszej oddanie tronu polskiego prawem następstwa. Stanowimy przeto, iż po życiu jakiego nam dobroć Boska pozwoli, elektor dzisiejszy saski w Polszcze królować będzie. Dynastyja przyszłych królów polskich zacznie się na osobie Fryderyka Augusta, dzisiejszego elektora saskiego, którego sukcesorom de lumbis (z lędźwi, tzn. rodzonym) z płci męskiej tron polski przeznaczamy. Najstarszy syn króla panującego po ojcu na tron następować ma. Gdyby zaś dzisiejszy elektor saski nie miał potomstwa płci męskiej, tedy mąż przez elektora za zgodą stanów zgromadzonych córce jego dobrany zaczynać ma linię następstwa płci męskiej do tronu polskiego. (Dlatego) Maryję Augustę Nepomucenę córkę elektora, za infantkę polską deklarujemy, zachowując przy narodzie prawo, żadnej preskrypcyi (przedawnieniu) podpadać nie mogące, wybrania do tronu drugiego domu po wygaśnięciu pierwszego. […] A. Powyższy akt prawny pochodzi z roku…
B. Podaj nazwę tego aktu prawnego …
C. Odpowiedz, czy powyższy akt prawny wprowadzał w Polsce monarchię dziedziczną.
D.Podaj, w jakich okolicznościach powyższy akt prawny przewidywał elekcję

Zadanie 30. (SR06)
Źródło A
Plany miast: Palma Nuova i Zamość
a. Palma Nuova, plan miasta włoskiego architekta V. Scamozziego, wybudowanego we Włoszech w końcu XVI w. [w:] J. Wróbel, Odnaleźć przeszłość. Od starożytności do 1815 r. , Warszawa 2002, s. 258 b. Zamość, miasto zaprojektowane w 1570 r. przez włoskiego architekta Bernarda Morando [w:] T. Cegielski, K. Zielińska, Historia. Dzieje nowożytne. Podręcznik dla szkół średnich klasy II liceum ogólnokształcącego, Warszawa 1991, s. 95

Źródło B.
Ratusz w Poznaniu
Źródło: http://www.poznan.com/images/ratusz.gif pierwotnie gotycki, przebudowany w latach 1550-1561 w stylu renesansowym przez Jana Baptystę Quadro z Lugano

Źródło C
Antwerpia w XVI w. Lodovico Guiccardini, Description de tout le Pays-Bas, Anwers 1568 [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, Nr 14, Odrodzenie, opr. L. Szczucki, J. Tazbir, Warszawa 1960, s. 3

Miasto utrzymuje się głównie z handlu i swój dobrobyt oraz sławę w znacznej mierze zawdzięcza cudzoziemskim kupcom. […] w Antwerpii zamieszkuje stale ponad 1000 kupców, należących do sześciu różnych narodowości i przebywających w tym mieście tak w czasie wojny, jak i pokoju. Wśród kupców tych są także główni agenci zagranicznych kupców: Niemcy, Duńczycy z Hanzeatami, Włosi, Hiszpanie, Anglicy i Portugalczycy […]. Miejscowi i przyjezdni kupcy dokonują tu ogromnych transakcji finansowych, tak z wekslami i zastawami, jak i z towarami […]

Źródło D
Gdańsk w 1568 r.
Relacja o stanie Polski złożona papieżowi Piusowi V przez nuncjusza jego Fulwiusza Ruggieri u dworu Zygmunta Augusta roku 1568 [w:] M. Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, s. 88-89 Fulwiusz Ruggieri nuncjusz papieski w Polsce w latach 1566-1568

Całe atoli handlu […] skupienie jest w Gdańsku, porcie nad Morzem Bałtyckim, należącym do króla polskiego. W miesiącu sierpniu odbywa się tu wielki jarmark od św. Dominika czternaście dni i dłużej trwający, na który zbierają się Niemcy, Francuzi, Flamandy, Anglicy, […] i wtedy zawija do portu przeszło 400 okrętów naładowanych winem francuskim i hiszpańskim, jedwabiem, oliwą, […]. Zastają w Gdańsku magazyny pełne pszenicy, żyta i innego zboża, lnu, konopi, wosku, miodu, potażu1, drzewa do budowy, solonej wołowiny i innych drobniejszych rzeczy […] Zboże zaś i inne płody zbywające dla potrzeb krajowych spławiają do Gdańska na wiosnę i przedają hurtem kupcom gdańskim […] a że oni tylko sami mogą prowadzić ten handel, są niezmiernie bogaci […].

Źródło E
Kraków w 1595 r.
Diariusz legacji Henryka Gaetano w Polsce z 1595 roku [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 19, Miasta w Polsce w XVI – XVIII w. opr. W. Szczygielski, s. 15-16 Henryk Gaetano (1550 – 1599), kardynał włoski, legat papieski w Polsce

Miasto Kraków nie jest zbyt wielkie, formy prawie okrągłej, w godzinie je obejść można. Otaczają je mury i baszty, okolone fosy [gdy potrzeba] napełnione być mogą wodą. […] Domy wewnątrz są wszystkie z kamienia lub cegły, lecz po większej części pokryte gontami. Jest w nim wiele pięknych kościołów […] w środku prawie samego miasta jest niezmierny plac czworograniasty, ten gdyby był uwolnionym z zawalających go klitek, okazałby się większym jak Piazza Navona2. […]Cały prawie plac zajęty jest ławkami i kramami drewnianymi, gdzie znajdziesz rozmaitych rzemieślników żelaza, tandety, szkła, owoce, leguminy, ogrodowiny i inne rzeczy do jedzenia.[…] Na górze przy kościele św. Stanisława stoi pałac królewski, obszerny i piękny […]. Nie schodzi Krakowowi na kupcach po większej części cudzoziemcach. Ci handlują nie tylko tym co kraj wydaje, lecz wszystkimi zagranicznymi płodami, tak surowymi, jako też wyrabianymi, wszystkim na koniec co do najwykwintniejszego zbytku służyć może. Znajdziesz bogate domy kupców włoskich, francuskich, angielskich, […]. Towary sprowadzane wodą z Gdańska. Nie rozumiem żeby było drugie miasto tak obficie opatrzone we wszystko, jak Kraków i sprawiedliwie jest tu dawne przysłowie, iż gdyby nie było Rzymu, tedyby Kraków był Rzymem.

Zadanie 30.1 (SR06)
na podstawie źródła A
Porównaj plan Zamościa z planem miasta Palma Nuova. Wykaż w dwóch punktach podobieństwo ich koncepcji urbanistycznych.

Zadanie 30.2 (SR06)
na podstawie ilustracji (źródło B) oraz wiedzy pozaźródłowej
Wymień dwa, widoczne na ilustracji, elementy charakterystyczne dla stylu renesansowego.

Zadanie 30.3 (SR06)
na podstawie ilustracji (źródło B) i wiedzy pozaźródłowej
Wyjaśnij, na czym polegała funkcja estetyczna i użytkowa ratusza.

Zadanie 30.4
na podstawie źródła C
Wymień trzy źródła zamożności mieszkańców Antwerpii w XVI stuleciu.

Zadanie 30.5 (SR06)
na podstawie źródła D i wiedzy pozaźródłowej
Wyjaśnij, jaką rolę pełnił Gdańsk w gospodarce Rzeczypospolitej w XVI wieku. Podaj dwa przykłady.

Zadanie 30.6 (SR06)
Na podstawie źródła E i wiedzy pozaźródłowej
Przedstaw po dwa argumenty potwierdzające pozycję XVI-wiecznego Krakowa jako głównego miasta kraju.
W odpowiedzi odnieś się do
*wyglądu miasta
*roli gospodarczej miasta

Zadanie 30.7 (SR06)
na podstawie źródeł C, D oraz E
Wyjaśnij, jakie było główne źródło zamożności mieszkańców Antwerpii, Krakowa i Gdańska.

Zadanie 31. (SP07)
Poniżej przedstawiono tablicę genealogiczną ukazującą związki Jagiellonów i Wazów. Przeanalizuj jej treść i wykonaj polecenia A, B i C

Tablica uwzględnia tylko wybranych członków dynastii
Opracowano na podstawie Słownika władców Europy nowożytnej i najnowszej, pod red. M. Serwańskiego i J. Dobosza, Poznań 2002 oraz Pocztu królów i książąt polskich, pod red. A. Garlickiego, Warszawa 1991.
A. Uzupełnij tablicę genealogiczną. W ramkach, które oznaczono 1 i 2,
w wykropkowanych miejscach wpisz odpowiednich władców.
B. Podaj władcę, który panował w Szwecji, gdy doszło do bitwy pod Kircholmem.
C. Podaj władcę, który panował w Szwecji, gdy wybuchła wojna trzydziestoletnia.

Zadanie 32. (SP07)
Poniższe rysunki przedstawiają budowle wzniesione w różnych stylach architektonicznych. Wpisz nazwy odpowiednich stylów pod rysunkami.

Zadanie 33. (SP07)
Wśród wymienionych sześciu wydarzeń wskaż to, które chronologicznie jest pierwsze i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie pierwszego umieść liczbę 1, obok ostatniego liczbę 6.

Zadanie 34. (SP07)
Rozstrzygnij, czy podane informacje są prawdziwe, czy fałszywe. W tabeli, w kolejnych rubrykach (A, B, C), dopisz obok podanych informacji: prawda, fałsz.

Zadanie 35. (SP07)

Tytuł mapy: …

Zadanie 36. (SP07)
Na podstawie analizy map i wiedzy pozaźródłowej sformułuj wnioski
• wynikające z porównania liczby miast powyżej 50 tys. mieszkańców w Wielkiej Brytanii (Anglii) i Rosji w 1700 r. i 1800 r.
• dotyczące przyczyn zmian w liczbie miast na wskazanych obszarach.
Wnioski te zapisz w tabeli. Nie musisz podawać liczby miast.

Zadanie 37. (SP07)
Na podstawie analizy źródeł oraz wiedzy pozaźródłowej wykonaj polecenia A, B i C.


Źródło 3.
Druga połowa XVIII w. […] przynosi nowe spojrzenie światłych ziemian na problem pańszczyzny i położenia chłopstwa. Zaczęło się rozwijać osadnictwo czynszowe (holenderskie i niemieckie), które z Pomorza Gdańskiego, przez Wielkopolskę, dotarło na Kurpie. […] W niektórych latyfundiach, zwłaszcza w ekonomiach królewskich, próbowano w gospodarstwach chłopskich wprowadzić czynsz. W 1765 r. Andrzej Zamoyski w dobrach bieżuńskich zniósł pańszczyznę i zastąpił ją czynszami. […] Pojawiły się pierwsze zasady nowoczesnego rolnictwa, które możemy nazwać naukowymi. Ich propagatorem był ksiądz, przyrodnik i pisarz Krzysztof Kluk. Jego […] dzieło […] zawierało praktyczne zalecenia dotyczące np. pożytków wynikających z uprawy koniczyny, roślin okopowych […]. Propagował ulepszoną trójpolówkę, a nawet płodozmian.
Źródło: A. Jezierski, C. Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, Warszawa 2002 s. 77, 78
A. Na podstawie źródła 1. wskaż okres, w którym nastąpił spadek eksportu zboża przez Gdańsk.
Okres ten to lata od ..do ….
B.Odwołując się do źródła nr 2, wyjaśnij, jaki czynnik wpłynął na spadek eksportu zboża przez Gdańsk we wskazanym okresie.
C.Podaj dwa skutki ekonomiczne wprowadzenia w rolnictwie zmian opisanych w źródle 3.

Zadanie 38. (SP07)
Na podstawie analizy wykresu wykonaj polecenia A, B, C.

Sformułuj wniosek dotyczący relacji między eksportem i importem w ciągu całego XVIII wieku w Anglii.
B. Spośród podanych niżej przedziałów czasowych podkreśl ten, w którym nastąpił najbardziej dynamiczny rozwój handlu zagranicznego Anglii.
1. 1710 – 1730
2. 1735 – 1755
3. 1760 – 1780
4. 1780 – 1800
C.Odwołując się do wiedzy pozaźródłowej, podaj przyczynę dynamicznego rozwoju handlu zagranicznego Anglii we wskazanym okresie.

Zadanie 39. (SR07)
Przeanalizuj zamieszczone poniżej źródło statystyczne i wykonaj polecenia A i B.

Porównaj wzrost dochodów skarbowych w Polsce ze wzrostem dochodów skarbowych w państwach sąsiadujących z nią w XVIII wieku.
Odwołując się do wiedzy pozaźródłowej, wyciągnij wniosek dotyczący uwarunkowań zmian w dochodach skarbowych w Polsce i w państwach sąsiadujących z nią w XVIII wieku.

Zadanie 40.(SR07)
Poniżej zaprezentowano rysunki wnętrz z różnych epok. Wybierz rysunek, który przedstawia wnętrze klasycystyczne i wpisz odpowiednią literę w wykropkowanym miejscu.

Wnętrze klasycystyczne przedstawiono na rysunku..

Zadanie 41. (SP08)
Wykonaj polecenia A, B, C, wybierając właściwą nazwę zakonu spośród podanych.
franciszkanie, benedyktyni, joannici, dominikanie, jezuici
A. Wpisz nazwę zakonu, którego pierwszy klasztor został założony na Monte Cassino.
B. Wpisz nazwę zakonu rycerskiego.
C. Wpisz nazwę zakonu, który powstał w XVI wieku.

Zadanie 42.  (SP08)
Zamieszczone poniżej fotografie przedstawiają cztery nagrobki reprezentujące różne style w sztuce. Przyporządkuj tym fotografiom właściwe podpisy, umieszczając odpowiednie liczby w wykropkowanych miejscach.

1. Nagrobek gotycki
2. Nagrobek renesansowy
3. Nagrobek barokowy
4. Nagrobek klasycystyczny
5.Nagrobek secesyjny

Zadanie 43. (SP08)
W tabeli podano informacje dotyczące odkrywców i konkwistadorów żyjących w XV i XVI w. Uzupełnij tabelę, wpisując w odpowiedniej rubryce liczbę oznaczającą postać wybraną spośród podanych poniżej.
1. Amerigo Vespucci
2. Bartolomeo Diaz
3. Francisco Pizarro
4. Ferdynand Magellan

Zadanie 44. (SP08)
Przeanalizuj poniższy tekst i wykonaj polecenia A i B.
Rządźmy się […] jak ludzie rozumni, jak się rządzi reszta całego naszego plemienia […]. Bóg i natura nie szukali inszej gliny, ani inszej formy na stworzenie Polaka i na stworzenie Angielczyka, Szwajcara, […] etc., i gdyby ta chimera jednomyślności w Radach […] miała miejsce i w tych Nacjach, tenże by pewnie nierząd, też okropną jak u nas wprowadziły bezradność i anarchi[ę].
Źródło: S. Konarski, O skutecznym rad sposobie, [w:] Polska myśl demokratyczna w ciągu wieków. Antologia, Warszawa 1987, s. 61-62

A. Nazwij zasadę stosowaną w sejmie Rzeczypospolitej, którą krytykuje Stanisław Konarski.
B. Na podstawie wiedzy pozaźródłowej podaj nazwę aktu prawnego, który znosił tę zasadę. 

Zadanie 44. (SP08)
W tabeli umieszczono wydarzenia z historii Polski od XVI do XVIII w. W odpowiednich rubrykach wpisz władców, za panowania których miały one miejsce.

Zadanie 45. (SP08)
Przeanalizuj dane statystyczne i wykonaj polecenia A i B.

A. Podaj rok, w którym zaludnienie Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza było najmniejsze.
B. Podkreśl właściwą odpowiedź. Wydarzenie, które miało wpływ na zaludnienie tych ziem we wskazanym przez Ciebie roku to
1. wojna trzynastoletnia.
2. ostatnia wojna z Zakonem Krzyżackim.
3. potop szwedzki.
4. druga wojna północna.

Zadanie 46. (SP08)
Przeanalizuj treść mapy, na której zaznaczono główne trakty pocztowe w Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVIII wieku i następnie wykonaj polecenie.

Wymień pięć suwerennych państw, z którymi Rzeczpospolitą łączyły główne trakty pocztowe w drugiej połowie XVIII wieku.

Zadanie 47.(SR08)
Przeczytaj tekst i wykonaj polecenia A i B.
Wydaje się, że artyści starali się powiększyć widzialny świat swojej […] ojczyzny, pomnożyć rzeczywistość przez tysiące […] płócien, na których utrwalano wybrzeża morskie, […] kanały, […] i widoki miast. Bujny rozwój siedemnastowiecznego malarstwa […] nie łączy się [tu] z nazwiskiem żadnego możnego protektora. […] Książęta Orańscy jakby nie dostrzegali rodzimej sztuki – Rembrandta, Vermeera […] i tylu innych. […] Kościół, we wszystkich innych krajach tradycyjnie możny protektor twórców, zamknął przed nimi podwoje świątyń, które świeciły dostojną, surową kalwińską nagością.
Źródło: Z. Herbert, Martwa natura z wędzidłem, Warszawa 2003, s. 23, 24

A. Podaj nazwę państwa, którego dotyczy ten tekst.
B. Na podstawie tekstu uzasadnij swoją odpowiedź, podając dwa różne argumenty.

Zadanie 48. (SR08)
Wpisz do tabeli nazwiska głównodowodzących wojskami Rzeczypospolitej w bitwach, których czas i miejsce zostały podane w rubrykach obok.

Zadanie 49. (SR08)
Przeczytaj fragment pracy polskiego historyka Józefa Feldmana i wykonaj polecenia A i B.
Wbrew swej woli [Żelazny Kanclerz] samym faktem swego działania uświadomił społeczeństwu polskiemu wiele zjawisk […]. Pogłębił w umysłach polskich poczucie niebezpieczeństwa ze strony monarchii Hohenzollernów […]. Raz jeszcze ukazał związek polskości z katolicyzmem. Bartka Zwycięzcę przeobraził w bohaterskiego Drzymałę. Wykrzesał z uśpionych dusz płomień patriotyzmu […]. Był, jak ów demon Goethego, cząstką siły, która – pragnąc złego – w ostatecznych wynikach swych poczynań stwarza dobro.
Źródło: J. Feldman, (…) a Polska, Warszawa 1980, s. 557 – 558

A. Zidentyfikuj postać, o której mowa w tekście. Podaj nazwisko.
B. Sformułuj tezę, którą w tym fragmencie pracy stawia Józef Feldman.

Zadanie 50. (SP09)
Na podstawie treści mapy zaproponuj dla niej tytuł. Uwaga: tytuł powinien zawierać określenie tematu, czasu i przestrzeni (np. Rozwój terytorialny Szwecji od połowy XVI do końca XVII wieku).
 

Tytuł mapy:…

Zadanie 51.(SP09)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykonaj polecenia A, B, C.[…] czarne legendy miewają niezwykle trwały żywot, zwłaszcza gdy operują tak chwytliwymi kliszami jak stereotyp okropnej teściowej, chciwej staruchy gromadzącej skarby […]. Warto podkreślić, że […] „Historia dyplomacji polskiej”, poświęcając [królowej] sporo miejsca, wydobywa w jednoznaczny sposób jej zasługi – stworzenie silnej ekonomicznej bazy dynastii w celu wzmocnienia władzy monarszej. Chodziło jej też o odzyskanie dla Polski pozycji w Europie, utraconej na rzecz Habsburgów po traktacie wiedeńskim 1515 r. [Dążyła] do utworzenia z państw jagiellońskich […] przeciwwagi wobec rosnących wpływów niemiecko-habsburskich.
Źródło: M. Bogucka, […], Warszawa 1989, s. 284, 285.

A. Podaj imię królowej, której dokonania poddano ocenie w tekście.
B. Podaj imię i przydomek władcy Polski, którego żoną była ta królowa.
C. Podkreśl poprawne zakończenie zdania:

Królowa ta pochodziła z:
1. Republiki Florenckiej.
2. Królestwa Neapolu.
3. Republiki Weneckiej.
4. Księstwa Mediolanu.

Zadanie 52.(SP09)
Na podstawie fragmentu Pamiętnika wojny moskiewskiej Reinholda Heidensteina wykonaj polecenia A, B, C.

Nie miała Polska dotąd porządnej piechoty, a to dlatego, że szlachta nie lubiła służby pieszej […]. Gdy jednak utrzymanie cudzoziemskiej piechoty pochłaniało ogromne sumy, przeto podano na przeszłym sejmie pewien sposób utworzenia piechoty, ten mianowicie, iżby na dwudziestu poddanych królewskich jeden pełnił służbę wojskową […].
Źródło: T. Cegielski, K. Zielińska, Dzieje nowożytne 1492-1815. Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkół średnich, Warszawa 1999, s. 141.

A. Podaj nazwę piechoty, o której utworzeniu informuje autor pamiętnika.
B. Podaj wiek, w którym utworzono piechotę opisaną przez autora pamiętnika.
C. Na podstawie własnej wiedzy wytłumacz, co było przyczyną niechęci szlachty do służby pieszej.

Zadanie 53. (SP09)
Zamieszczone rysunki obrazują przemiany w historii ubioru w Europie. Dobierz przedstawione postacie w pary ubrane w stroje z tego samego okresu. Wpisz odpowiadające im litery we właściwe rubryki tabeli.

Zadanie 54.(SP09)
Na podstawie tekstu wykonaj polecenia A, B.[…] udział […] w obronie Zbaraża wzmógł jego sławę i popularność w szerokich kołach szlacheckich. Zapamiętano też jego bojową postawę i odwagę okazaną w bitwie pod Beresteczkiem, po której wyruszył on dalej z wojskiem polskim […]. Nieoczekiwanie jednak padł ofiarą jakiejś choroby […] i zmarł […] 20 sierpnia 1651 r. […] Ciało […] złożono w kościele Św. Krzyża w Górach Świętokrzyskich […]. Szlachta spłaciła dług wdzięczności wobec ojca, wybierając jego syna […] królem Polski.
Źródło: W. Czapliński, Glosa do Trylogii, Białystok 1999, s. 46.

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania:
Opisane działania zbrojne miały miejsce w czasie
1. rokoszu Zebrzydowskiego.
2. pierwszej dymitriady.
3. powstania Chmielnickiego.
4. konfederacji barskiej.
B.Podaj imię i nazwisko władcy Polski, o którym autor pisze w podkreślonym fragmencie tekstu.

Zadanie 55.(SP09)
Na podstawie źródła wpisz w odpowiednie rubryki informacje o szkołach wymienionych w tekście.
Kazimierz Wielki […] poczyniwszy w rozerwanej dotąd rozlicznymi kłótniami Polszcze rozmaite porządki, założył fundamenta Akademii […]. Stefan Batory […] w stołecznym Księstwa Litewskiego mieście Akademi[ę] [otworzył]. Henryk zamyślał o szkole rycerskiej, twojemu dopiero, Najjaśniejszy Królu Stanisławie Auguście, staraniu i wykonaniu od Opatrzności zamierzonej.
Źródło: D. Radziwiłł, Mowa do jego królewskiej mości, [w:] Zabawy Przyjemne i Pożyteczne (1770-1777), t. 1, Wrocław 2004, s. 84-86.

Zadanie 56.(SP09)
Rozstrzygnij, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe, wpisując słowo prawda lub fałsz.

Zadanie 57.(SP09)
Na podstawie tekstu wykonaj polecenia A i B.
Rządy jego zapłodniły wyobraźnię mas ludzkich, […] przetłumaczył milionom prostych ludzi dostępne dotychczas tylko dla elity umysłowej idee Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Przetłumaczył je na język codziennej praktyki wyrażający się w kodeksie […], w zmianie położenia chłopstwa, w budowie nowego społeczeństwa i wreszcie w romantycznej wizji nowego Imperium Romanum – Stanów Zjednoczonych Europy, których budowę przedsiębrał.
Źródło: Europa i świat w epoce […] , pod red. M. Senkowskiej-Gluck, Warszawa 1988, s. 88.
A. Zidentyfikuj postać, której dokonania zostały scharakteryzowane w tekście.
B. Podaj dwa dokonania tej postaci.

Zadanie 58. (SR09)
Wśród wymienionych faktów z historii Anglii wskaż dwa, które miały miejsce w średniowieczu. W tabeli obok tych wydarzeń wstaw znak „X”.

Zadanie 59. (SR09)
Przeczytaj tytuły czterech rozdziałów monografii historycznej i wykonaj polecenia.
Czeski zapalnik i pierwsze cesarskie zwycięstwo
Duński słomiany ogień i drugie zwycięstwo cesarskie
Najazd szwedzki i trzecie zwycięstwo cesarskie
Interwencja francuska i cesarska klęska
Źródło: J.F. Noël, Święte cesarstwo, Warszawa 1998, s. 150-153.
A. Podaj nazwę wojny, której dotyczą rozdziały pracy opatrzone tymi tytułami.
B. Na podstawie własnej wiedzy podaj nazwę kraju, którego sytuację po zakończeniu tej wojny charakteryzuje poniższy tekst.[…] zginęli wszyscy przywódcy […] powstania i wybitniejsi uczestnicy wojny, majątki ich uległy konfiskacie, przekazano je przeważnie arystokracji i szlachcie pochodzenia niemieckiego. [Kraj] został przekształcony z niezależnego prawie królestwa w prowincję monarchii habsburskiej. Nastąpił głęboki upadek kultury.
Źródło: Encyklopedia szkolna. Historia, Warszawa 1993, s. 765.

Nazwa kraju: …

Zadanie 60. (SR09)
Na podstawie fragmentów trzech listów władczyni Rosji Katarzyny II, w których komentuje ona aktualne wydarzenia w Polsce, wykonaj polecenia A i B.

Źródło 1. Fragment listu Katarzyny II do Woltera
Nie znaleźliśmy innego wyjścia, by zabezpieczyć nasze granice przed atakiem konfederatów, […] jak tylko rozszerzyć te granice. Zajęcie w tych dniach Dźwiny i Dniepru dokonało tego: przyznasz chyba, że kto nie słucha rozsądku, płaci za to.

Źródło 2. Fragment listu Katarzyny II do Fryderyka II Wielkiego
Ze wszystkich pretendentów do korony ma najmniejsze możliwości jej otrzymania, tak więc w konsekwencji będzie miał zobowiązania w stosunku do tych, z rąk których ją otrzyma.

Źródło 3. Fragment listu Katarzyny II do Aleksandra Suworowa
Znany wam z pewnością Kościuszko, podburzywszy Polskę, w swych kontaktach z potworami rządzącymi Francją zamierza wszędzie rozsiewać bunt na złość Rosji.
Źródło: W. A. Serczyk, Poczet władców Rosji, Londyn 1992, s. 147, 151, 158.

A. Podaj adresata listu napisanego najwcześniej przez Katarzynę II.
B. Wyjaśnij, o kim Katarzyna II pisze w podkreślonym fragmencie listu (źródło 3.).

Zadanie 61.(SP10)
Na podstawie relacji z wizyty wysłannika papieskiego u kanclerza wielkiego koronnego w 1597 r. wykonaj polecenia.
Jest pierwszym [dostojnikiem] po Królu w tym Królestwie, a nawet (jak mówią niektórzy) w całej Europie persony równej jemu nie znajdziesz, a to dlatego, że w 20 lub 22 lata ten zwykły szlachcic 200 tysięcy skudów* osiągnął, a majątek jego miliona skudów w gotowiźnie sięga, tak że sam Król musi się z nim liczyć. Mówią, że zbudował miasto, od jego nazwiska […] zwane, jak forteca całe murowane z kamienia na zaprawie wapiennej, jak to w Italii czynią […].
*skud – moneta złota lub srebrna Źródło: Mówią wieki, nr 10, 2008, s. 19.

A. Zidentyfikuj dygnitarza polskiego opisanego w tekście.
B. Podaj dwa osiągnięcia tej postaci skomentowane w tekście.

Zadanie 62. (SP10)
Uzupełnij tabelę, wpisując odpowiednie pojęcia (terminy) dotyczące historii polskiej wojskowości.

Zadanie 63. (SP10)
Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące informacje.

Zadanie 64. (SP10)
Na podstawie fragmentu traktatu podpisanego w Warszawie w 1705 roku wykonaj polecenia.
Wszystkie aliansy*, które dla Szwedów są niebezpieczne, mają być skasowane, a Rzeczpospolita Polska nie ma żadnemu swemu królowi pozwolić, aby one przeciw Szwecji w przyszły czas były uczynione; Król szwedzki może swoje wojska przez […] prowincje Królestwa Polskiego prowadzić i tyle rekrutów werbować, ile mu trzeba będzie.
* aliansy – sojusze
Źródło: Wielka historia Polski, t. 5, Kraków 2004, s. 261.A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania:
Władcą Polski, który podpisał ten traktat był:
1. August II Mocny.
2. Stanisław Leszczyński.
3. August III.
4. Stanisław August Poniatowski.
B. Oceń skutki tego traktatu dla Rzeczypospolitej.

Zadanie 65. (SP10)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Ponieważ Ojciec Święty przez wydaną do wszystkich […] bullę, niebawem w […] Rzeczypospolitej publikowaną być mającą, skasował […] Zakon Jezuitów, którzy w kraju większą część edukacji […] utrzymywali, więc ażeby z tych okoliczności Rzeczpospolita, tak co do edukacji młodzi krajowej, jako też co do dóbr i majątków nie ponosiła uszczerbku, takowe czynimy rozporządzenie. Ustanawiamy Komisję w Warszawie odprawować się mającą do edukacji.
Źródło: Wielka historia Polski, t. 6, Kraków 2004, s. 69.

A. Podaj pełną nazwę instytucji, o której powstaniu mówi dokument.
B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania:
Decyzję o powstaniu tej instytucji podjął
1. sejm „niemy” w 1717 r.
2. sejm konwokacyjny w 1764 r.
3. sejm rozbiorowy w 1773 r.
4. Sejm Wielki (Czteroletni).

Zadanie 66.(SP10)
Na podstawie fragmentu listu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
W kilka godzin po wysłaniu mojego ostatniego raportu, dnia 17., o świcie, wybuchła w Warszawie z całą siłą rewolucja. Zaczęło się od zaczepki między pikietą rosyjską a oddziałem konnej gwardii […]. Generał Igelström zaginął […]. Dewastowano wszystko, co symbolizowało Rosję. […] Lud […] jest zajęty organizowaniem władzy. […] Zwróciłem się do Króla z możliwością otrzymania paszportów, bym mógł stąd wyjechać, lecz ich nie dostałem. […] Mówi się, że ma tutaj nadciągnąć Kościuszko.
Źródło: Wielka historia Polski, t. 6, Kraków 2004, s. 163.
A. Podaj nazwę powstania, w czasie którego miały miejsce opisane wydarzenia.
B. Na następnej stronie przedstawiono obrazy ukazujące wydarzenia w Warszawie związane z walką o zachowanie lub odzyskanie niepodległości. Wybierz ilustrację, której treść odpowiada czasowi wydarzeń opisanych w liście, i w wyznaczonym miejscu postaw znak „X”.

Zadanie 67.(SR10)
Źródło A
Fragment artykułu, który ukazał się w Courrier Français 25 stycznia 1831 r. [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 30, Warszawa 1958, s. 32.
Szczytny Manifest narodu polskiego [uznający powstanie za narodowe] nowy dał popęd powszechnemu zapałowi, jaki Francję od pierwszej wiadomości o pamiętnym powstaniu w Polsce ogarnął. Dobrowolne ofiary ze wszystkich stron niesione [są] na ręce gen. Lafayette*. […] Komitet Polski […] dziś ostatecznie zawiązał się i natychmiast zajął się obmyśleniem środków dla pewnego przesyłania do Polski pomocy w broni i pieniądzach, i dla ułatwienia podróży wielkiej liczbie oficerów i wojskowych […], pragnących wypłacić krwią swoją d ług wdzięczności, jaki Francja […] zaciągnęła. Francja […] pamiętać będzie, iż wspierając braci swych znad Wisły – oddala od własnych siedzib moskiewskie zagony, utrzymuje we właściwym łożysku wezbrany ten potok.
*Maria-Józef Lafayette (1757–1834) – generał, polityk francuski.
Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.
Wyjaśnij, o jakich korzyściach politycznych dla Francji jest mowa w ostatnim zdaniu tekstu.

Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.
Wyjaśnij, o jakich korzyściach politycznych dla Francji jest mowa w ostatnim zdaniu tekstu.

Zadanie 68. (SP11)
Na podstawie tekstu wykonaj polecenia.
Nadciągnęli Turcy, Tatarzy, Siedmiogrodzianie. […] Hetman zarządził odwrót w taborze. Pod osłoną wozów, krok po kroku, polska armia podążała do granicznego Dniestru. Już był niedaleko, już g łówne siły tureckie zrezygnowały z pościgu, ale gdy niekarna szlachta zapragnęła odebrać Kozakom i ciurom obozowym łupy, wszczął się popłoch i tabor się rozerwał pod okiem tatarskich zagończyków. Odwrót zmienił się w klęskę. Sędziwy hetman odmówił ucieczki i 6 października 1620 roku wybrał raczej śmierć bohaterską niż hańbę.
Źródło: Wielka historia Polski, t. 4, Kraków 2000, s. 340.

Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Tekst mówi o śmierci hetmana
1. Jana Karola Chodkiewicza.
2. Stefana Czarnieckiego.
3. Jana Sobieskiego.
4. Stanisława Żółkiewskiego.
B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania:
Tekst dotyczy bitwy pod:
1. Kircholmem.
2. Kłuszynem.
3. Cecorą.
4. Chocimiem.

Zadanie 69.(SP11)
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Źródło 1. Wypowiedź Starosty – jednej z postaci dramatu „Powrót posła”.
Alboż źle było dotąd? a nasi przodkowie Nie mieliż to rozumu i oleju w głowie? Byliśmy potężnymi pod ich ustawami. Tak to Polak szczęśliwie żył pod Augustami! Co to za dwory, jakie trybunały huczne, Co za paradne sejmy, jakie wojsko juczne! […] Przedtem bez żadnych intryg, bez najmniejszej zdrady Jeden poseł mógł wstrzymać sejmowe obrady, Jeden ojczyzny całej trzymał w ręku wagę, Powiedział: „nie pozwalam”, i uciekł na Pragę Cóż mu kto zrobił: jeszcze, że taki przedni wniosek Miał promocje i dostał czasem kilka wiosek.
Źródło: J.U. Niemcewicz, Powrót posła, Wrocław 1961, s. 46.

Źródło 2. Opinia historyka
Za czasów Augusta III dokonał się ostateczny rozkład państwa. […] Zanikła wszelka dyscyplina społeczna. […] Wolność oznacza[ła] w istocie samowolę zasadzającą się na prawie do sprzeciwu, na niepodporządkowaniu się woli większości, czy jakimkolwiek nakazom interesu zbiorowości. […] Główną przyczynę zrywania sejmów stanowiły rozgrywki w łonie magnaterii. […] Charakterystyczne jednak, iż magnaci, którzy zazwyczaj byli inspiratorami zerwania sejmu, uczestniczyli w pracach przedsejmowych do końca, by stworzyć wrażenie, że troszczą się o sprawy państwa […]. Nierzadko też poseł, który zrywał sejm, opłacany był przez obce […] dwory [które] stały na straży anarchii polskiej. Tłumy […] powolnej każdemu życzeniu magnata szlachty-gołoty nadawały ton życiu publicznemu kraju.
Źródło: J. Maciszewski, Szlachta polska i jej państwo, Warszawa 1986, s. 275–279.

A. Podaj, przez kogo byli wynagradzani posłowie zrywający obrady.
B. Porównaj ocenę funkcjonowania sejmu wyrażoną przez jedną z postaci dramatu (źródło 1.) z opinią historyka (źródło 2.).
C. Wyjaśnij, dlaczego innym państwom zależało na podtrzymywaniu praktyki zrywania sejmów w Rzeczypospolitej.

Zadanie 70 (SP11)
Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.
W którymkolwiek mieście znajdowały się dwoiste szkoły […] nigdy tam między studentami nie było pokoju. […] Jeżeli między profesorami nie było zgody, studencka nienawiść tym bardziej rosła […] trwająca nieustannie zazdrość raz w tych, drugi raz w owych szkołach, większej i znaczniejszych studentów liczby albo podsycała albo [udawała] studenckie kłótnie. […] Rzadko kiedy minęli się bez bitwy […] do [tego] przydając [słowa] uraźliwe, jak to: „pijara – psia wiara”, „jezuita – psie jelita” i tym podobne. Dzieci najprzód między sobą zaczynały walkę […] za dziećmi małymi pociągali starsi, a za tymi dyrektorowie.
Źródło: J. Kitowicz, Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III, Kraków 1925, s. 37–38.
A. Podaj nazwy zakonów prowadzących szkoły w pierwszej połowie XVIII wieku.
B. Podaj przyczynę nieporozumień między szkołami.

Zadanie 71. (SP11)
Na podstawie tablicy genealogicznej Czartoryskich i Poniatowskich zamieszczonej na następnej stronie oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
A. Wymień przedstawicieli rodzin Czartoryskich i Poniatowskich, którzy piastowali godność zwierzchnika Kościoła katolickiego w Polsce. Podaj ich imiona i nazwiska.
B. Czy matka ostatniego króla Polski mogła być świadkiem jego koronacji? Swoją odpowiedź uzasadnij.
C. Uzupełnij zdanie. Określ pokrewieństwo wymienionych postaci.
Książę Józef Poniatowski był dla Stanisława Augusta Poniatowskiego …………….

Zadanie 72. (SR11)
Na podstawie źródeł dotyczących wyprawy bukowińskiej (mołdawskiej) króla Jana Olbrachta rozstrzygnij, które zdanie jest fałszywe. Obok tego zdania napisz słowo fałsz.
Źródło 1. Fragment Kroniki polskiej Marcina Bielskiego
Marcin Bielski (ok. 1495-1575) – pisarz i historyk, zwolennik ruchu egzekucyjnego.
Niektórzy domniemywali, że tę wojnę dlatego [król] podniósł, aby szlachty […] część wojną wytracić. Stąd ten rym: Za króla Olbrachta wygubiona szlachta.
Źródło 2.
Fragment artykułu współczesnego historyka Rafała Jaworskiego [Król] zabrał się do karania szlachty, która nie stawiła się na pospolite ruszenie. Kara […] była jedna – konfiskata dóbr ziemskich. Decyzję o konfiskacie podejmował król. […] Informację o tym, kto nie zjawił się na pospolitym ruszeniu, przynosili do monarchy… szlacheccy współbracia. To donosicielstwo wynikało […] z przyziemnych pobudek. Donosiciel otrzymywał skonfiskowane dezerterowi dobra. Liczba ukaranych szła w tysiące. […] Ponieważ utrata dóbr […] de facto oznaczała utratę szlachectwa, w świat poszło, że za Olbrachta wyginęła szlachta.
Źródło: Mówią wieki, 2008, nr 10, s. 16–17.

Zadanie 73. (SR11)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
W ten sposób u schyłku doby jagiellońskiej dokonał się akt wielkiej wagi, który wyznaczył […] kierunek polityki polskiej, wiążąc ją ze wschodem. W tamtą stronę miała odtąd rozwijać się polska ekspansja i obronie tamtejszych terenów miał też być odtąd poświęcony wysiłek zbrojny. […] Skierowanie aktywnej polityki na wschód oznaczało rezygnację z elementarnych postulatów polskiej racji stanu na zachodzie. […] Polska zaniedbała własne tereny piastowskie zajęte przez obcych.
Źródło: H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań 1999, s. 628.
Podaj nazwę wydarzenia, którego rezultaty ocenia autor.

Zadanie 74.  (SR11)
Na podstawie tablicy genealogicznej (zamieszczonej na następnej stronie) ukazującej związki rodziny Czartoryskich i Poniatowskich oraz własnej wiedzy rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe. Obok tych zdań napisz słowo prawda.

Zadanie 75.  (SP12)
Na podstawie fragmentów monografii historycznej i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Fragment 1. […] zdobycie starego cesarskiego miasta dawało nie tylko nową stolicę imperium; gwarantowało im również trwałość ich europejskiego mocarstwa. Dopóki bowiem miasto, położone w istocie w centrum ich posiadłości, na przeprawie między Azją i Europą, nie należało do nich, nie mogli czuć się pewnie. […] Mając zaś miasto w swoich rękach, byli bezpieczni. Dzisiaj, po wszystkich zmiennych kolejach dziejów, […] ciągle utrzymują swój punkt oparcia w Europie.
Fragment 2. […] upadek miasta […] stanowił dla nich właściwie koniec pewnego rozdziału. Wspaniała cywilizacja […] teraz zamierała wraz z konającym miastem. […] I dopóki cesarz, wicekról Boga, żył nad Bosforem, każdy […] mógł być dumny, że jednak należy do prawdziwej i prawowiernej społeczności chrześcijańskiej. […] Wraz z upadkiem cesarza i z upadkiem jego miasta rozpoczęły się rządy antychrysta. [w:] S. Runciman, ………………., Warszawa 1994, s. 10–11.
A. Podaj wydarzenie, którego dotyczą oba teksty.
B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Wydarzenie to miało miejsce po
1. wyprawie Marco Polo do Chin.
2. odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.
3. odkryciu drogi do Indii przez Vasco da Gamę.
4. wyprawie Ferdynanda Magellana dookoła świata.

C. Wyjaśnij znaczenie tego wydarzenia w periodyzacji dziejów.
D. Uzupełnij zdania, podając nazwy państw.

Fragment 1. przedstawia skutki wydarzenia dla mieszkańców ….
Fragment 2. przedstawia skutki wydarzenia dla mieszkańców

Zadanie 76. (SP12)
Na podstawie fotografii przedstawiających stalle* i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
* stalle – ławki ustawione w prezbiterium, przeznaczone przede wszystkim dla duchownych.
A. Przyporządkuj stallom nazwy odpowiednich stylów w sztuce. Wybierz je spośród podanych i wpisz pod fotografiami.

1………….. 2…………………..

[w:] T. Chrzanowski, Z. Żygulski jun., Polska. Skarby wieków, Kraków 2001, s. 116; fotografia ze zbiorów Autora.

B. Podaj nazwę stylu w sztuce, którego powstanie i rozwój były związane z kontrreformacją. Nazwę wybierz spośród podanych w poleceniu A.

Zadanie 77. (SP12)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

[…] Albowiem gdziekolwiek w naszym królestwie owce dają delikatniejszą, a więc i droższą wełnę, tam zaraz spieszą wielmoże i szlachta, a nawet ten i ów opat, człowiek świątobliwy; wszyscy oni nie są zadowoleni z tych dochodów i plonów rocznych, jakie przynosiły ich przodkom posiadłości ziemskie. […] nie pozostawiają więc ani kawałka ziemi pod uprawę zbóż, lecz wszystko zamieniają na pastwiska, burzą domy i miasteczka, zachowują jedynie kościoły – na stajnie dla owiec. […] zagarniają ci zacni mężowie wszelkie uprawne pola, tworząc [pastwiska]. Aby więc […] mó[c] w jednym zasięgu ogrodzić sobie płotem kilka tysięcy morgów, wypędza się dzierżawców, przy pomocy oszustwa lub gwałtu pozbawia się wieśniaków nawet ich ojcowizny, innych przez dokuczanie zmusza się do sprzedawania gospodarstw. […] [w:] T. Morus*, Utopia, Warszawa 1954, s. 89.
* Thomas Morus (1478–1535) – angielski myśliciel i polityk, święty Kościoła katolickiego.

A. Podaj, stosowaną w historiografii, nazwę opisanego w tekście sposobu gromadzenia ziemi w rękach feudałów.
B. Oceń stosunek autora tekstu do sposobów pozyskiwania nowych terenów przez feudałów. Odpowiedź uzasadnij.
C. Wyjaśnij przyczynę przemian ekonomicznych w rolnictwie angielskim, o której pisze autor tekstu.

Zadanie 78.  (SP12)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
A gdyż nam z Księciem Wielkim Moskiewskim, nieprzyjacielem możnym, walczyć przyszło, też i innych nieprzyjaciół […] obawiać się i przestrzegać pilnie potrzeba; a skarb koronny [przez nadmierne rozdawanie dóbr] bardzo umniejszon a wyniszczon jest, […] [darowizny, dzierżawy i zastawy] przeciw Statutom koronnym były da[wa]ne […]. Tedy za zjechaniem tu naszym i złożeniem Sejmu Walnego Koronnego […] roku 1562 […] tak ustanawiamy […]. Wszystk[ie] daniny, darowizny wieczne, [nadania posiadłości] komukolwiek zapisane, są tym Statutem kasowane a wniwecz obrócone […]. Takowe wszystkie […] wracają w ręce nasze i Rzeczypospolitej.[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, z. 31, Kraków 1929, s. 13–14.
A. Podaj, stosowaną w historiografii, nazwę ruchu politycznego, którego postulat został spełniony w wyniku zacytowanego postanowienia sejmu.
B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Sejm podjął przedstawioną decyzję za panowania
1. Zygmunta Starego.
2. Zygmunta Augusta.
3. Stefana Batorego.
4. Zygmunta III Wazy.
C. Przedstaw argument, którego użyto w celu uzasadnienia podjętej decyzji.

Zadanie 79.  (SP12)
Interpretując elementy graficzne obrazu, wyjaśnij jego treść propagandową dotyczącą celów polityki zagranicznej Anglii w XVI wieku.

Zadanie 80. (SP12)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
III. Najjaśniejszy i Najpotężniejszy Pan Jan Kazimierz, król Polski […] uroczyście się zrzeka dziś i na zawsze wszystkich pretensji do Królestwa Szwedzkiego i […] do innych podległych im prowincji […].
IV. 1. Najjaśniejszy król i stany Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego na mocy niniejszego pokoju na wieczne czasy ustępują […] Królestwu Szwedzkiemu całe Inflanty za Dźwiną […].
V. 1. Wschodnia część Inflant, która przed wojną […] zostawała w posiadaniu Królestwa Polskiego […] pozostanie w posiadaniu […] Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego […].[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, z. 39, Kraków 1923, s. 17–18.

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Dokument, którego fragment zacytowano, to
1. II pokój toruński.
2. pokój w Oliwie.
3. pokój Grzymułtowskiego.
4. pokój w Karłowicach.

B. Podaj nazwę wojny, którą zakończyło podpisanie przedstawionego dokumentu.
C. Wyjaśnij przyczynę roszczeń wymienionego w tekście króla Polski do korony szwedzkiej.

Zadanie 81. (SP12)
Na podstawie danych statystycznych wykonaj polecenia

.
A. Rozstrzygnij, które spośród zdań podanych w tabeli jest fałszywe. Wpisz obok tego zdania słowo fałsz.

B. Podaj nazwę procesu gospodarczego, którego częścią były przemiany w hutnictwie angielskim zobrazowane danymi statystycznymi.

Zadanie 82. (SR12)
Na podstawie fragmentu wiersza Adama Naruszewicza wykonaj polecenie.
Tyś ostatnim przymierzem Litwę z Polską spoił, Że ich żaden przypadek więcej nie rozdwoił, A kosztownym klejnotem zdobiąc berło świetne, Przyłączył do państw obu Inflanty szlachetne.[w:] Zabawy Przyjemne i Pożyteczne, t. II, Wrocław 2004, s. 293.

Zidentyfikuj władcę Polski, którego dokonania przedstawiono we fragmencie wiersza

Zadanie 83. (SR12)
Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenie.

[…] różnice co do wielkości i potęgi poszczególnych państw wynikają z różnej ilości znajdującego się w ich granicach pieniądza. […] O ile zdołamy […] udaremnić [zbyt] towarów, które nam przywożą [cudzoziemcy], o tyle pomnożymy ilość gotówki, którą winniśmy ściągnąć w granice [naszego] królestwa dzięki wywozowi naszych produktów, i o tyle powiększymy potęgę, wielkość i bogactwo państwa. […] Poza korzyścią wynikającą ze ściągnięcia do królestwa znacznej ilości gotówki, pewnym jest, że przez rozkwit rękodzieł milion ludzi gnuśniejących dotąd w lenistwie będzie mogło zarobić na życie, że pokaźna ich liczba znajdzie zajęcie przy żegludze i portach, a pomnożenie liczby okrętów […] pomnoży również wielkość i potęgę państwa. [w:] M. Ferenc, Epoka nowożytna,
Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 2001, s. 201–202.

Podaj nazwę doktryny ekonomicznej, której zasady przedstawiono w tekście.

Zadanie 84. (SR12)
Na podstawie treści mapy zaproponuj dla niej tytuł. Uwaga: tytuł powinien zawierać określenie tematu i czasu.

Tytuł mapy…

Zadanie 85.(SP13)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Niemały rozruch się stał w Wilnie. […] Księgi ewangelickie przed kościołem św. Jana popalone są. […] Dwu ministrów ewangelickich żacy ze szkoły św. Jana na ulicy mało nie ukamienowali, a nadto pogróżki czynią, jakoby zbory spustoszyć i zburzyć chcieli. […] W tych państwach, gdzie gwałtem, ogniem i mieczem, a nie nauką i dobrymi obyczajami wiarę umacniać chcą, wielkie rozlanie krwi i wojny dzieją się, czego my nieradzi byśmy widzieli u nas. […] Przeto my nikogo do wiary gwałtem cisnąć nie chcemy, ale według przysięgi naszej […] pokój między różnymi w wierze chcąc zachować i bronić rozkazujemy, jeśli kto rozruchy będzie wszczynał, tedy abyście go zatrzymali i nam o tym znać dali koniecznie.
Z obozu naszego pod Pskowem, 30 września 1581 roku. [w:] Polska za pierwszych królów elekcyjnych (1572–1586), Kraków 1928, s. 30–31.
A. Podkreśl prawidłowe zakończenie zdania.
Przytoczony tekst zawiera rozkaz wydany przez króla:
1. Henryka Walezego.
2. Stefana Batorego.
3. Zygmunta III Wazę.
4. Władysława IV Wazę.
B. Podaj nazwę dokumentu, na którego zaprzysiężenie powołał się król w swoim rozkazie.
C. Podaj przykład państwa (kraju) w Europie Zachodniej, w którym w XVI w. doszło do wojny z przyczyn wspomnianych w tekście.

Zadanie 86. (SP13)
Na podstawie źródeł wykonaj polecenia.
Źródło 1. Tablica genealogiczna rodu Zápolya [fragment]

Źródło 2. Fragment dzieła Łukasza Górnickiego
W 1539 r. przyjechało poselstwo do Krakowa od króla węgierskiego – Jana o królewnę Izabelę prosząc. […] Rzeczy były pierwej tajemnie ułożone (jako między przyjacioły), bo król Zygmunt miał najpierw za żonę rodzoną siostrę króla Jana, przeto szybko posłowie uprosili u wielkiego króla córkę w stan małżeński dla pana swego.[w:] Ł. Górnicki, Dzieje w Koronie Polskiej, Wrocław 2010, s. 10–11.

A. Podaj imię siostry króla węgierskiego, o którym mowa w źródle 2.
B. Rozpoznaj władcę węgierskiego, którego dziadkiem był król Polski wymieniony w tekście.
C. Czy Izabela Jagiellonka i Jadwiga, żona elektora brandenburskiego, miały tych samych rodziców? Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 87. (SP13)
Na podstawie fragmentu Nowej gigantomachii Augustyna Kordeckiego wykonaj polecenia.
Roku następnego, niby bicz Boży, przeciwko Polakom wyruszył z północy Karol Gustaw […]. Po zajęciu Wielkopolski […] umyślił, aby napaść na klasztor częstochowski. […] Wszelkich środków chwytał się nieprzyjaciel, aby srogością wojny i przestrachem przerazić serca oblężonych. […] Następnych dni i nocy roztaczały się mgły, zapewne dzieło złego ducha, które swoją gęstością tak dalece przeszkadzały, iż ogromnych machin wojennych […] nie można było dojrzeć. […] Dlatego polecono jednemu z ojców, ażeby przeciw gusłom nieprzyjacielskim wzywał potęgi Boskiej, powietrze zaciemnione egzorcyzmami oczyszczał i broń oblężonych błogosławił, co tak dalece było skutecznym, iż […] ciemności z powietrza ustąpiły […], a nieprzyjaciel ginął.[w:] Panowanie Jana Kazimierza w świetle źródeł, Kraków 1923, s. 12–13.

A. Podaj nazwę wojny, w czasie której doszło do oblężenia opisanego w tekście.
B. Jakim rezultatem dla Polaków zakończyło się to oblężenie?
C. Czy przedstawiony tekst zawiera informacje świadczące o religijności obrońców? Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 88. (SP13)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Opatów to miasto nad Opatówką (lewy dopływ Wisły). Był to gród na szlaku handlowym z Rusi do Wielkopolski, wzmiankowany w XII w. Miasto zostało po raz pierwszy lokowane w 1282 r.; do początku XVI w. było własnością biskupów lubuskich, a następnie rodzin magnackich. W XV–XVIII w. Opatów był miejscem sejmików województwa sandomierskiego, ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym. Od 1795 r. Opatów znalazł się w zaborze austriackim, później – od 1809 r. w Księstwie Warszawskim, a od 1815 r. w Królestwie Polskim. 21 lutego 1864 r. pod Opatowem rozegrała się bitwa z wojskiem rosyjskim zakończona porażką powstańców z korpusu generała Józefa Hauke-Bosaka. W 1939 r. 62% mieszkańców Opatowa stanowili Żydzi. W czasie II wojny światowej utworzono w mieście getto, z którego Żydów wywożono do obozu zagłady. Po II wojnie światowej w Opatowie rozwinął się przemysł mechaniczny, odzieżowy, spożywczy. Głównym zabytkiem Opatowa jest kolegiata wzniesiona w pierwszej połowie XII w., a kilkakrotnie przebudowywana, m.in. w XIII i XVIII w.
Na podstawie: Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 4, Warszawa 1996, s. 649.
A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Miasto, o którym mowa w tekście, było po raz pierwszy lokowane w okresie:
1. kryzysu monarchii wczesnopiastowskiej.
2. rozbicia dzielnicowego w Polsce.
3. zasiadania ostatniego z Piastów na tronie polskim.
4. panowania pierwszego Jagiellona w Polsce.
B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Na zjazdach szlachty województwa sandomierskiego, o których mowa w tekście:
1. wydawano wyroki w sprawach karnych.
2. uchwalano podatki obowiązujące w całym kraju.
3. wybierano posła i sporządzano dla niego instrukcje.
4. ustalano czas i miejsce wolnej elekcji.

C. Opatów w latach 1795–1830 trzykrotnie zmieniał przynależność państwową. Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy dynastii panujących w państwach, w granicach których znalazł się Opatów. Nazwy dynastii wybierz spośród następujących:
Habsburgowie, Hohenzollernowie, Romanowowie, Wettinowie.
D. Podaj nazwę powstania, w czasie którego rozegrała się bitwa wspomniana w tekście.
E. Podaj przyczynę zmian w strukturze narodowościowej ludności miasta w czasie II wojny światowej.
F.Uzupełnij tabelę. Wpisz obok numerów 1, 2, 3 nazwy stylów w sztuce, dla których są charakterystyczne elementy architektoniczne kolegiaty wspomnianej w tekście. Nazwy stylów wybierz spośród następujących:
barok, gotyk, romanizm, secesja