Zadania maturalne z Historii
Temat: XIX wiek (część 2.)
Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.
Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.
Zadanie 74.(SR12)
Na podstawie danych statystycznych i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
A. Porównaj zmiany w liczbie obu kategorii pracowników przemysłu bawełnianego
w Anglii w latach 1806–1831 ze zmianami w latach 1836–1861.
B. Podaj nazwę procesu gospodarczego, który miał wpływ na zmiany ukazane
na wykresie.
A
Przykłady poprawnych odpowiedzi:
· W latach 1806–1831 liczby obu kategorii pracowników rosną (chociaż liczba tkaczy
ręcznych nie wykazuje tendencji wzrostowej od 1821 r.), a w latach 1836–1861 liczba
robotników fabrycznych rośnie, a liczba tkaczy ręcznych maleje.
· W latach 1806–1831 liczba robotników fabrycznych była mniejsza od liczby tkaczy
ręcznych, a w latach 1836–1861 liczba tkaczy ręcznych była mniejsza od liczby
robotników fabrycznych.
B
Poprawna odpowiedź:
rewolucja przemysłowa
Zadanie 75.(SR12)
Źródło A
Fragment artykułu Ludwika Waryńskiego (z 1880 r.)[w:] Życiorysy historyczne, literackie i legendarne, pod red. Z. Stefanowskiej i J. Tazbira, Warszawa 1980,
s. 183.
[…] aby wywołać ruch ludowy, Kościuszko obliczał skąpo, ile dni pańszczyźnianych
darować może; zamiast tego, aby stać się wodzem ludowym, bohater racławicki, przejęty
widocznie ideą solidarności stanów, został oszczędnym kasjerem majątków szlacheckich. […]
Chciał jedności między uciskanym i uciskającym i zostawił lud na pastwę nędzy i ciemnoty.
Na podstawie źródła A i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Podaj nazwę dokumentu dotyczącego sprawy chłopskiej, do którego treści odniósł się
autor artykułu.
Poprawna odpowiedź:
Uniwersał połaniecki
Zadanie 76.(SR12)
Źródło A
Fragment artykułu Ludwika Waryńskiego (z 1880 r.)[w:] Życiorysy historyczne, literackie i legendarne, pod red. Z. Stefanowskiej i J. Tazbira, Warszawa 1980,
s. 183.
[…] aby wywołać ruch ludowy, Kościuszko obliczał skąpo, ile dni pańszczyźnianych
darować może; zamiast tego, aby stać się wodzem ludowym, bohater racławicki, przejęty
widocznie ideą solidarności stanów, został oszczędnym kasjerem majątków szlacheckich. […]
Chciał jedności między uciskanym i uciskającym i zostawił lud na pastwę nędzy i ciemnoty.
Źródło B
Fragment pracy Adama Próchnika Demokracja kościuszkowska (z 1920 r.)[w:] Życiorysy historyczne, literackie i legendarne, pod red. Z. Stefanowskiej i J. Tazbira, Warszawa 1980,
s. 182–183.
Całe życie Naczelnika, wszystkie jego uczynki i słowa dowodziły, że był on nieugiętym
rzecznikiem sprawiedliwego przekształcenia stosunków w Polsce. […] Od najwcześniejszej
młodości do ostatniego tchu swego życia głosił hasła szczerze, głęboko i gruntownie
przemyślanej wolności warstw ludowych. Republikanin i demokrata, jeden z najbardziej
uświadomionych w Europie, wyrastał głębokością swych poglądów, konsekwencją swej
działalności, umiłowaniem swych ideałów nad swych współczesnych. Fanatyk oswobodzenia
włościan, stawiał postulaty, które dziesiątki lat po jego śmierci wydawały się niezwykle
śmiałe.
Na podstawie źródeł A i B wykonaj polecenie.
Czy autorzy źródeł prezentują podobne opinie o stanowisku Tadeusza Kościuszki
w sprawie chłopskiej? Odpowiedź uzasadnij.
Przykłady poprawnych odpowiedzi:
· Autorzy różnie oceniają stosunek Kościuszki do sprawy chłopskiej. Ludwik Waryński
uważał, że Kościuszko nie dbał o interesy chłopów, a jedynie wykorzystał ich do walki.
Natomiast Próchnik uznał, że Tadeusz Kościuszko był rzecznikiem poprawy sytuacji
chłopów.
· Ludwik Waryński uważał, że poglądy Tadeusza Kościuszki na sprawę chłopską były
zachowawcze, a Adam Próchnik uznał, że były radykalne.
Zadanie 77.(SR12)
Źródło A
Fragment pracy współczesnego historyka francuskiego Thierry’ego Lentza[w:] T. Lentz, Napoleon odkłamany, Warszawa 2009, s. 78–79.
[Najpierw] Bonaparte uruchomił mechanizm propagandy, który przedstawił go jako
człowieka z przekonaniami, bliskiego prostemu żołnierzowi i gotowego bronić Republiki
zagrożonej kontrrewolucją. […]
Za Konsulatu sytuacja zmieniła się, Bonaparte zrewidował więc swoją postawę.
Podtrzymując aurę tajemniczości, oddalił się nieco od zwykłych śmiertelników, traktując
z zaufaniem tylko najbliższe otoczenie. […] Postać szlachetnego generała przekształciła się
teraz w dyktatora ocalenia publicznego na modłę rzymską – skromnego, oszczędnego i… bez
ambicji osobistych.[Gdy] konsul widział się już cesarzem, do pomocy w stworzeniu [nowego] wizerunku
przywołano Karola Wielkiego. Wszędzie wyrastały pomniki ku czci szefa państwa. Jak pisał
Wiktor Hugo, „Twarz Napoleona przebijała już spod Bonapartego”. Propagowano ideę
głoszącą, że tylko konieczność i wezwania narodu skłoniły go do zaakceptowania godności
cesarskiej.
Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.
Podaj dwa wydarzenia polityczne, które wpłynęły na zmianę wizerunku publicznego
Napoleona Bonapartego.
Poprawna odpowiedź:
Na zmianę wizerunku publicznego Napoleona I wpłynęły dwa wydarzenia:
· wprowadzenie konsulatu (przewrót 18 brumaire’a, obalenie Dyrektoriatu)
· wprowadzenie cesarstwa (koronacja cesarska).
Zadanie 78.(SR12)
Źródło A
Fragment pracy współczesnego historyka francuskiego Thierry’ego Lentza[w:] T. Lentz, Napoleon odkłamany, Warszawa 2009, s. 78–79.
[Najpierw] Bonaparte uruchomił mechanizm propagandy, który przedstawił go jako
człowieka z przekonaniami, bliskiego prostemu żołnierzowi i gotowego bronić Republiki
zagrożonej kontrrewolucją. […]
Za Konsulatu sytuacja zmieniła się, Bonaparte zrewidował więc swoją postawę.
Podtrzymując aurę tajemniczości, oddalił się nieco od zwykłych śmiertelników, traktując
z zaufaniem tylko najbliższe otoczenie. […] Postać szlachetnego generała przekształciła się
teraz w dyktatora ocalenia publicznego na modłę rzymską – skromnego, oszczędnego i… bez
ambicji osobistych.[Gdy] konsul widział się już cesarzem, do pomocy w stworzeniu [nowego] wizerunku
przywołano Karola Wielkiego. Wszędzie wyrastały pomniki ku czci szefa państwa. Jak pisał
Wiktor Hugo, „Twarz Napoleona przebijała już spod Bonapartego”. Propagowano ideę
głoszącą, że tylko konieczność i wezwania narodu skłoniły go do zaakceptowania godności
cesarskiej.
Źródło B
Miedzioryt z 1807 r. przedstawiający wjazd Napoleona do Warszawy[w:] A. Nieuważny, My z Napoleonem, Wrocław 1999, s. 37.
Na podstawie źródeł A i B wykonaj polecenie.
Podaj, do jakich tradycji historycznych odwoływano się, kreując wizerunki publiczne
Napoleona Bonapartego.
Poprawna odpowiedź:
W źródłach E i F odwoływano się do tradycji:
· karolińskiej (monarchii Karola Wielkiego)
· rzymskiej (antycznej).
Zadanie 79.(SR12)
Źródło A
Miedzioryt z 1807 r. przedstawiający wjazd Napoleona do Warszawy[w:] A. Nieuważny, My z Napoleonem, Wrocław 1999, s. 37.
Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.
Określ, interpretując odpowiednie elementy miedziorytu, w jakich dwóch rolach został
przedstawiony Napoleon.
Napoleon Bonaparte został przedstawiony jako oswobodziciel oraz jako zwycięzca
odbywający tryumf.
Zerwany łańcuch w dłoniach Napoleona oznacza wyzwolenie Polski. Autor miedziorytu
ukazał Napoleona na rydwanie. Zwycięzcę witają tłumy podczas uroczystego wjazdu
do miasta.
Zadanie 80.(SR12)
Źródło A
Fragment pracy współczesnego historyka Stanisława Grodziskiego[w:] S. Grodziski, ……, Warszawa 1990, s. 181.
W ciągu swych 86 lat życia i 68 lat panowania cesarz dorównał trzem pokoleniom.
Dzieciństwo i młodość przypadły mu na czasy absolutyzmu […]. Jego wiek dojrzały to czasy
konstytucyjnego liberalizmu […]. Starość wypadła mu na czasy […] masowych ruchów
społecznych i rozwijającego się nacjonalizmu […].
Jego czasy i otoczenie, jego działalność i jej skutki – oto temat ogromnej liczby prac
naukowych, półnaukowych i zgoła publicystycznych. W tej rozległej bibliografii nie brak
sądów skrajnych, od pełnego uwielbienia do surowej krytyki. Różnorodność tych ocen
wynika nie tylko z faktu, że badane zagadnienia inaczej rysują się z perspektywy
Schönbrunnu, inaczej z zamku królewskiego w Budzie […], z Hradczan czy wreszcie
z Wawelu. Komplikuje ją wielość barw, w jakich występują autorzy i badacze: od
czarno-żółtej [barwy dynastii] do czerwonej.
Na podstawie źródła A wykonaj polecenia.
Rozpoznaj przedstawionego w tekście cesarza i podaj nazwę dynastii, z której pochodził.
Cesarz Franciszek Józef I
Dynastia Habsburgów
Zadanie 81.(SR12)
Źródło A
Fragment pracy współczesnego historyka Stanisława Grodziskiego[w:] S. Grodziski, ……, Warszawa 1990, s. 181.
W ciągu swych 86 lat życia i 68 lat panowania cesarz dorównał trzem pokoleniom.
Dzieciństwo i młodość przypadły mu na czasy absolutyzmu […]. Jego wiek dojrzały to czasy
konstytucyjnego liberalizmu […]. Starość wypadła mu na czasy […] masowych ruchów
społecznych i rozwijającego się nacjonalizmu […].
Jego czasy i otoczenie, jego działalność i jej skutki – oto temat ogromnej liczby prac
naukowych, półnaukowych i zgoła publicystycznych. W tej rozległej bibliografii nie brak
sądów skrajnych, od pełnego uwielbienia do surowej krytyki. Różnorodność tych ocen
wynika nie tylko z faktu, że badane zagadnienia inaczej rysują się z perspektywy
Schönbrunnu, inaczej z zamku królewskiego w Budzie […], z Hradczan czy wreszcie
z Wawelu. Komplikuje ją wielość barw, w jakich występują autorzy i badacze: od
czarno-żółtej [barwy dynastii] do czerwonej.
Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.
Określ dwa czynniki, które miały wpływ na różnorodność ocen cesarza.
Przykłady poprawnych odpowiedzi:
Na różnorodność ocen cesarza miały wpływ:
· czynnik narodowościowy
· czynnik ideologiczny (poglądy polityczne autorów)
· czas, w którym powstały biografie.
Zadanie 82.(SP13)
Na podstawie mapy i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Mapa. Działania zbrojne w czasie wojny polsko-rosyjskiej (powstania listopadowego)
w 1831 r.
[w:] A. Galos, J. Gierowski, J. Leszczyński, Historia, Warszawa 1974, s. 96.
A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Państwo oznaczone na mapie numerem 1 istniało do roku
1. 1831.
2. 1846.
3. 1848.
4. 1864.
B. Rozstrzygnij, które spośród zdań podanych w tabeli są fałszywe. Wpisz obok tych
zdań słowo fałsz.
A
Poprawna odpowiedź: 2.
B
Poprawna odpowiedź:
Zdania 2 i 3 są fałszywe.
Zadanie 83.(SP13)
Na podstawie rysunku satyrycznego z 1848 r. i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Tłumaczenie napisów: na pudełku – PIGUŁKI KONSTYTUCJI; na butelce – ETER (środek znieczulający).[w:] D. Dowe et al: Europe in 1848: revolution and reform, New York, 2001, s. 608.
A. Podaj termin przyjęty dla określenia wydarzeń, do których doszło w Europie w roku
opublikowania rysunku.
B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Władca, opierający się przed zażyciem pigułki, protestuje przeciwko
1. likwidacji parlamentu.
2. utracie suwerenności państwa.
3. likwidacji władzy absolutnej.
4. utracie części terytorium państwa.
C. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
W czasie wydarzeń, których dotyczy rysunek, na ziemiach polskich wybuchły walki
1. tylko w zaborze rosyjskim.
2. tylko w zaborze pruskim.
3. tylko w zaborze austriackim.
4. w zaborach – pruskim i austriackim.
A
Poprawna odpowiedź:
Wiosna Ludów
B
Poprawna odpowiedź: 3.
C
Poprawna odpowiedź: 4.
Zadanie 84.(SP13)
Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy zaborów obok tekstów źródłowych charakteryzujących sytuację Polaków w drugiej połowie XIX i na początku XX w.
1. zabór austriacki
2. zabór rosyjski
3. zabór pruski
Zadanie 85.(SP13)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Pismo ministra spraw zagranicznych Niemiec, Berlin, 26 marca 1899 r.
Z już osiągniętych sukcesów cesarza należy wziąć pod uwagę udzielenie koncesji*
na budowę portu w Haidar-Pasza**, koncesję na założenie niemieckiego kabla między
Konstancją a Konstantynopolem, umocnienie stosunków z wielkimi firmami niemieckimi.
Przez uzyskanie koncesji na założenie kabla otrzymujemy bezpośrednie połączenie
telegraficzne z Konstantynopolem. Należy także podkreślić znaczenie przedłużenia
anatolijskiej linii kolejowej do Bagdadu.
* Koncesja – zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej.
** Haidar-Pasza – miejscowość na azjatyckim brzegu Bosforu.[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 40, Warszawa 1960, s. 15.
A. Podaj nazwę państwa, które udzieliło rządowi niemieckiemu koncesji na budowę
portu.
B. Podaj dwa skutki realizacji wymienionych przedsięwzięć dla państwa udzielającego
koncesji.
C. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Autorem wspomnianego w tekście wynalazku, który umożliwił szybki kontakt między
Konstancją a Konstantynopolem, był
1. Henry Ford.
2. Robert Fulton.
3. Samuel Morse.
4. Wilbur Wright.
A
Poprawna odpowiedź:
Turcja
B
Przykłady poprawnych odpowiedzi:
· rozwój cywilizacyjny
· przypływ kapitału
· uzależnienie od Niemiec
C
Poprawna odpowiedź: 3.
Zadanie 86.(SR13)
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Źródło 1. Fragment tablicy genealogicznej dynastii Romanowów
Objaśnienia: x – małżonka; † – zmarł; pogrubioną czcionką podano władców Rosji.
Na podstawie: Dynastie Europy, pod red. A. Mączaka, Wrocław 2003, s. 365–366.
Źródło 2. Fragment reskryptu* cara Aleksandra II do jego brata wielkiego księcia
Konstantego Mikołajewicza
Miałem prawo oczekiwać od moich poddanych w Królestwie Polskim, że […] moje
zamiary […] będą docenione. […] Ku wielkiemu mojemu żalowi nadzieje te nie ziściły się.[…] Naród polski nie zechciał zrozumieć i ocenić aktu mianowania Waszej Wysokości
namiestnikiem moim i […] woli stopniowego rozwijania nowych instytucji darowanych
przeze mnie królestwu. […] Wszczynając wiarołomne powstanie i przestępcze spiski, okazał
się niegodny danej mu, w osobie miłego brata, gwarancji życzliwych zamierzeń moich. […]
W obecnych okolicznościach niemożliwe jest zaprowadzenie pokoju w kraju drogą, która uzasadniała w minionym roku Wasze mianowanie, zgadzam się na spełnienie Waszej prośby o zwolnienie od obowiązków namiestnika […] mego w Królestwie Polskim.
*Reskrypt – pisemne rozporządzenie panującego; tu: pisemna odpowiedź na prośbę o zwolnienie z obowiązków
namiestnika.[w:] „Mówią wieki” 2003, nr 1, s. 25.
A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
W reskrypcie jest mowa o powstaniu
1. kościuszkowskim.
2. krakowskim.
3. listopadowym.
4. styczniowym.
B. Na podstawie źródeł 1. i 2. oraz własnej wiedzy rozstrzygnij, które spośród zdań
podanych w tabeli jest fałszywe. Wpisz obok tego zdania słowo fałsz
A
Poprawna odpowiedź: 4.
B
Poprawna odpowiedź:
Zdanie 3 jest fałszywe.
Zadanie 87.(SR13)
Na podstawie ilustracji zamieszczonej na następnej stronie wykonaj polecenie.
O jakich przemianach kulturowych w Japonii świadczy scena przedstawiona
na ilustracji? Odpowiedź uzasadnij.
Muzykujące Japonki, II połowa XIX w.
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
Scena przedstawiona na ilustracji świadczy o modernizacji dokonującej się w Japonii
(przejęciu europejskich wzorców kulturowych; reformach Meiji).
Przykładowe uzasadnienie:
· Na ilustracji jedna z Japonek gra na zachodnim instrumencie.
· Scena przedstawioną na ilustracji jest typową scenę salonową w kulturze Zachodu w XIX
wieku.
· Na ilustracji jedna z Japonek ubrana jest w suknię uszytą wg europejskiego kroju.
Zadanie 88.(SR13)
Źródło A
Mapy. Działania zbrojne w czasie powstania listopadowego (wojny z Rosją w 1831 r.)
i powstania styczniowego[w:] H. Samsonowicz, J. Tazbir, T. Łepkowski, T. Nałęcz, Polska. Losy państwa i narodu do 1939 roku,
Warszawa 2003, s. 307, 354.
Na podstawie źródła A i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Podaj dwie różnice w charakterze działań zbrojnych będących tematem map i wyjaśnij
ich główną przyczynę.
Przykłady poprawnych odpowiedzi:
Różnice:
·W powstaniu listopadowym działały regularne oddziały polskiego wojska, a w czasie
powstania styczniowego funkcjonowały oddziały partyzanckie.
·W czasie powstania listopadowego dominowały wielkie bitwy, a w czasie powstania
styczniowego – potyczki małych oddziałów.
Przyczyna: w czasie powstania styczniowego powstańcy nie dysponowali już Armią Polską,
która w ramach represji po powstaniu listopadowym została zlikwidowana.
Zadanie 89. (SR13)
Źródło A
Fragment wiersza Sowiński w okopach Woli[w:] J. Słowacki, Wybór poezyj, Warszawa 1927, s. 30–32.
Źródło B
Fragment pracy współczesnego historyka[w:] T. Strzeżek, Warszawa 1831, Warszawa 2011, s. 59–60.
Między kościołem a wałem śródszańca rozpoczęła się walka na bagnety. Polacy ginęli,
poddawali się lub uciekali do kościoła, co było już zresztą utrudnione, gdyż na wał wdzierał
się pułk Rumiancowa wsparty przez […] karabinierów. Grupa żołnierzy […], w której
znajdował się Sowiński, otrzymała propozycję kapitulacji. Generał przyjął ją. Gdy Polacy
złożyli broń, niespodziewanie z kościoła św. Wawrzyńca padła salwa wymierzona w plecy
przyjmujących kapitulację Rosjan. Żołnierze rosyjscy uznali złożenie broni za podstęp
i wybili bagnetami bezbronnych Polaków.
Na podstawie źródeł A i B wykonaj polecenie.
Czy spostrzeżenia zawarte w pracy współczesnego historyka są potwierdzeniem
informacji o generale Józefie Sowińskim podanych w źródle literackim? Odpowiedź
uzasadnij.
Źródła A i B zawierają różniące się informacje dotyczące generała Józefa Sowińskiego.
Przykładowe uzasadnienie:
·Badania historyków nie potwierdzają wizji śmierci generała spopularyzowanej przez
romantyczną poezję.
·Wiersz sugeruje, że generał Józef Sowiński zachował niezłomną postawę wobec Rosjan,
nie przyjął propozycji kapitulacji, a historyk podaje informację o poddaniu się generała.
Zadanie 90.(SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
List Kamila Desmoulinsa [fragment]
Jakże zmieniło się wszystko w ciągu trzech dni. W niedzielę [12 lipca] na próżno starałem się rozgrzać umysły, nikt nie chwytał za broń. […] Był wtorek, cały ranek przeszedł
na zbrojeniu się. Gdy zaopatrzono się w broń, ruszono na Bastylię. […] Strzelanina trwała
godzinę lub dwie. […] Komendant […] wywiesza flagę, spuszcza most zwodzony, a gdy tłumy
wpadły, podnosi go i zaczyna strzelać kartaczami. Lecz tymczasem armata […] zrobiła wyłom
w murze. […] Po zamachu na Bastylię oczekiwano, że wojsko, stojące obozem dookoła
Paryża, będzie usiłowało wtargnąć do środka i dlatego nikt nie kładł się na spoczynek.
Źródła i materiały do nauczania historii, pod red. S. Sierpowskiego, Warszawa 1998, s. 146–147.
C. Oceń, którą ze stron reprezentuje autor listu – atakujących czy obrońców.
Odpowiedź uzasadnij, cytując odpowiedni fragment tekstu.
A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
W tekście opisano wydarzenia związane z
1. Wielką Rewolucją Francuską.
2. rewolucją lipcową.
3. Wiosną Ludów.
4. Komuną Paryską.
B. Wyjaśnij, dlaczego zaatakowano w Paryżu budowlę, o której mowa w tekście.
A
Poprawna odpowiedź:
1. Wielką Rewolucją Francuską
B
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
· Bastylia była symbolem absolutyzmu.
· Bastylię uznawano za więzienie polityczne.
C
Przykład poprawnej odpowiedzi:
Autor reprezentuje atakujących.
Cytat: Na próżno starałem się rozgrzać umysły, nikt nie chwytał za broń.
Zadanie 91.(S14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
List ministra skarbu Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego [fragment]
Przemysł domaga się wielkim głosem czynnej pomocy. […] [Rozwijanie] robót
publicznych: kanałów, nadbrzeży, dróg […] będzie miało ogromny wpływ na rolnictwo […].
Skoro wyrabiać zaczniemy rocznie 300 000 kwintali żelaza i podwoimy, jak się
spodziewam, naszą produkcję cynku, […] uspławnienie Kamiennej1 stanie się pilną potrzebą.
G. Chomicki, L. Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej,
Kraków 2001, s.178.
1 Kamienna – rzeka, lewobrzeżny dopływ Wisły, płynie przez województwo świętokrzyskie (wówczas:
województwo sandomierskie).
A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Tekst dotyczy rozwoju gospodarczego
1. Księstwa Warszawskiego.
2. Królestwa Polskiego.
3. Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
4. Galicji.
B. Wyjaśnij, w jaki sposób inwestycje, o których mowa w tekście, wiązały się
z rolnictwem.
A
Poprawna odpowiedź: 2.
Królestwa Polskiego
B
Przykłady poprawnych odpowiedzi:
· Planowana budowa kanałów i dróg mogła usprawnić komunikację, co mogło wpłynąć
na ożywienie handlu towarami rolniczymi.
· Planowane inwestycje zakładały rozwój przemysłu metalowego, co dawało możliwość
zaopatrzenia wsi w narzędzia rolnicze.
· Planowane inwestycje mogły wpłynąć na rozwój handlu towarami rolniczymi, gdyż
robotnicy zaangażowani przy tych budowach byliby nabywcami artykułów rolnych.
Zadanie 92.(SP14)
Na podstawie fragmentu tekstu pieśni wykonaj polecenia.
Julius Mosen1, Walecznych tysiąc
Walecznych tysiąc opuszcza Warszawę,
przysięga klęcząc: świadkiem naszym Bóg!
Z bagnetem w ręku pójdziem w świętą sprawę,
Śmierć hasłem naszem, niechaj zadrży wróg! […]
Wiadoma światu ta sławna Olszyna,
Gdzie twardym murem nieprzyjaciel stał.
Paszcz tysiąc zieje, rzeź się krwawa wszczyna
Już mur zwalony, nie padł ani strzał! […]
Pod Ostrołęką wróg się dumny zżyma,
Otacza wolnych dzikiej hordy wał;
Śmierć albo życie, tu wyboru nie ma!
Z bagnetem naprzód! – nie padł ani strzał. […]
Daremne męstwo! Ojczyzna zgubiona!
Ach, nie pytajcie, kto ten spełnił czyn;
Zabójczy potwór wyszedł z matki łona,
Ojczyzny zgubą jej wyrodny syn.
W kawałki znowu kraj polski rozdarty…
Krwawemi łzami zapłakał pułk czwarty2! […]
Jak biedny tułacz na kiju oparty
W kraj obcy idzie na zawsze pułk czwarty! […]
Ojczyzna w pieśniach poetów polskich, oprac. W. Bełza, Lwów 1906, s. 152–153.
1 Julius Mosen (1803–1867) – poeta niemiecki.
2 4. Pułk Piechoty Królestwa Polskiego (tzw. czwartacy).
A. Podaj nazwę powstania, o którym mowa w tekście pieśni. Odpowiedź uzasadnij
dwoma argumentami.
B. Określ stosunek autora pieśni do żołnierzy 4. Pułku Piechoty. Odpowiedź uzasadnij.
A
Przykład poprawnej odpowiedzi:
Nazwa powstania: powstanie listopadowe
Uzasadnienie
· W tekście pieśni wspomniano jedną z bitew tego powstania – bitwę pod Olszynką
Grochowską/Ostrołeką.
· Pieśń jest poświęcona 4. Pułkowi Piechoty Królestwa Polskiego, który walczył w czasie
powstania listopadowego.
B
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
· Autor pieśni prezentuje pozytywny stosunek do żołnierzy, podziwia ich i im współczuje.
· Autor podkreślił bohaterstwo żołnierzy, podaje przykłady ich patriotyzmu.
Zadanie 93.(SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Zygmunt Szczęsny Feliński o życiu polskiej emigracji
[…] Oburzenie w nieprzyjaznym obozie wywoływały coroczne bale […]. Wejście
kosztowało dwa luidory. […] Cały dziedziniec hotelu zamieniony został na olbrzymią balową
salę […]. W galerii urządzony był tak zwany bazar, przynoszący niemal drugie tyle dochodu,
co bilety wchodowe. Na długo przed balem księżna Adamowa i najbliżsi jej znajomi zbierali
na ten cel drobne [przedmioty], dokupywało się wiele modnych i eleganckich drobiazgów
i wzdłuż całej galerii urządzały się małe kramiki […]. Każdy taki sklepik miał swoją
specjalność, kramarką zaś była jedna z dam […]. Wynik finansowy bywał zwykle tak świetny,
że czysty dochód z balu stanowił dla biednych emigrantów również królewską ofiarę: bo choć
urządzenie zabawy kosztowało ze czterdzieści tysięcy, do kasy za to wpływało ze dwieście.
Świetny zaś ten rezultat bale polskie zawdzięczały jedynie księżnie Annie Czartoryskiej […].
Z. S. Feliński, Pamiętniki, Warszawa 2009, s. 263–265.
A. Podaj nazwę ugrupowania Wielkiej Emigracji, w którego środowisku organizowano
bale opisane w tekście.
B. Podaj najważniejszy cel organizowania tych balów.
A
Poprawna odpowiedź:
Hotel Lambert
B
Poprawna odpowiedź:
Cel charytatywny, gromadzenie środków dla wsparcia biednych emigrantów.
Zadanie 94.(SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Józef Kajetan Janowski, architekt i pamiętnikarz, o prapremierze Halki w 1858 r.
Gdy po przygrywce podniosła się kurtyna, a na scenie zobaczono poloneza i stroje polskie,
zerwała się prawdziwa burza oklasków, okrzyków, połączonych z płaczem i głośnym
łkaniem, wszyscy z miejsc powstali, porwani nie dającym się opisać uniesieniem. Dla nas
wszystkich, cośmy się rodzili po roku 1831 i którzyśmy tylko z opowiadania lub z obrazków
znali polski ubiór, widok żywych Polaków był czymś tak porywającym, że wprost nie umiem
wyrazić słowami tego wrażenia, jakiego doznaliśmy.
S. B. Lenard, I. Wywiał, Historia Polski w datach, Warszawa 2000, s. 374.
A. Podaj nazwisko kompozytora opery, której prapremiery dotyczy tekst.
B. Wyjaśnij, dlaczego ta opera wywołała reakcje publiczności opisane w pamiętniku.
A
Poprawna odpowiedź:[Stanisław] Moniuszko
B
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
· Widzowie należeli do pokolenia, które wzrastało w okresie represji po upadku powstania
listopadowego i dlatego dzięki tej operze przeżyli swoiste przebudzenie uczuć
patriotycznych.
· Na scenie pojawiły się postaci w polskich strojach szlacheckich (kontuszach),
co rozbudzało nostalgię za wolnością i wspomnienia czasów wielkości Rzeczypospolitej.
Zadanie 95.(SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
List biskupów do duchowieństwa i wiernych w zaborze pruskim w 1873 r. [fragment]
Umiłowani w Panu, wiecie, w jakim położeniu […] znalazł się […] w naszej ojczyźnie
Kościół Chrystusowy. Wkrótce ma być przyjęty cały szereg ustaw, stojących w zasadniczych
punktach w sprzeczności z nadaną przez Boga strukturą wewnętrzną i wolnością Kościoła.[…] Ale nie uszło i waszej uwagi […], że wprowadzenie ich oznaczałoby oddzielenie
biskupów od […] zwierzchnika Kościoła katolickiego, oddzielenie duchowieństwa i wiernych
od swych biskupów […]. Wy jednak, kochani współpracownicy i diecezjanie, […] będziecie
mogli uznać za prawowitego duszpasterza tylko tego […], któremu prawowity biskup urząd
ten powierzy […]. Każdy inny byłby intruzem. […]
„Mówią wieki” 2003, nr 12, s. 29.
A. Podaj nazwę polityki państwa niemieckiego, w ramach której przygotowywano
ustawy wspomniane w tekście.
B. Wyjaśnij, w jaki sposób polityka władz niemieckich, przeciwko której występowali
biskupi, wpływała na sytuację Polaków w zaborze pruskim.
A
Poprawna odpowiedź:
Kulturkampf
B
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
· Realizacja tej polityki pogarszała sytuację Polaków. Kościół katolicki w zaborze pruskim
był ostoją polskości.
· Podporządkowanie Kościoła katolickiego władzom państwowym oznaczałoby
zlikwidowanie jedynej, jeszcze niezależnej, polskiej władzy w zaborze pruskim.
Zadanie 96.(SP14)
Na podstawie tekstu i ilustracji wykonaj polecenie.
Źródło 1. Marcin Kula, Ani wolność, ani równość, a z braterstwem też marnie [fragment
artykułu]
13 maja 1888 roku brazylijski parlament przegłosował tzw. złote prawo, uwalniające
ok. 750 tys. niewolników żyjących jeszcze wówczas w kraju. Brazylia obaliła niewolnictwo
jako ostatni kraj amerykański. […] Dziś [jeszcze] w Brazylii hierarchia społeczna jest wciąż
równie wyraźnie statystycznie powiązana z czynnikiem etnicznym.
„Mówią wieki” 2005, nr 9, s. 24.
Źródło 2. Litografia. Scena rodzajowa, Brazylia, XIX w. [fragment]
Podaj argument świadczący o tym, że w treści litografii zawarte są informacje
potwierdzające przyczyny zróżnicowania społecznego w Brazylii, o których mowa
w źródle 1.
Przykład poprawnej odpowiedzi:
Osoba na ilustracji przedstawiona boso, podająca kwiaty damie – to osoba czarnoskóra.
Świadczy to o wpływie koloru skóry na pozycję społeczną.
Zadanie 97. ( SP14)
Spośród wymienionych wydarzeń z XIX w. wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz
je literą A, a potem – chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.
Poprawna odpowiedź:
powstanie Świętego Przymierza – A
utworzenie II Rzeszy Niemieckiej – B
Zadanie 98.(SR14)
Na podstawie wiersza i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Kornel Ujejski, Sąd matek
Od cesarza Francuzów przyszły słowa […]:
„Lecę jak zamach miecza, śmierć niosę, gdzie padnę,
A w żelaznej mej dłoni trzymam wieńce darów,
Spieszcie się, syny Polski, do moich sztandarów. […]
Jeśli wielką ofiarą spłoniecie od razu,
Hojnie pobłogosławię waszemu żelazu;
Jeśli stanie żołnierzy trzydzieści tysięcy,
Choć trzydzieści tysięcy, jeżeli nie więcej,
Kraj wam wskrzeszę!” […]
Rozrzutnie postępujesz sobie z krwią ofiarną,
A ludom co z ufnością do ciebie się garną
Widmo przyszłej wolności rzucasz na zadatek,
Cały świat oszukujesz – ale ty serc matek
Nie oszukasz!
Mijają nas, nie słyszą … Bądźcie zdrowi –
Pozdrówcie starszych braci pod Trebią, pod Novi,
W San Domingo1! …
Za: J. Wałek, Dzieje Polski w malarstwie i poezji, Warszawa 1987, s. 176.
1 Trebia, Novi, San Domingo – miejsca, gdzie walczyli żołnierze polscy.
Jak autor wiersza ocenia stosunek Napoleona do sprawy polskiej? Odpowiedź
uzasadnij.
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
· Autor wiersza negatywnie ocenia Napoleona. Uważa, że Napoleon składał obietnice
poparcia dla sprawy polskiej tylko w celu pozyskania ofiarności żołnierzy.
· Autor wiersza daje przykłady ofiarnej walki żołnierzy polskich u boku Napoleona
i jednocześnie stwierdza, że Napoleon oszukuje Polaków, obiecując wskrzeszenie Polski.
Zadanie 99.(SR14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Idea króla jest jasna i miła ludowi polskiemu; idea republiki przypomina mu dawny ucisk
i niewolę. […] Królewskości przeto idea jest nam potrzebna do zburzenia rozbiorów. […]
Gdy […] lud nie ujrzy […] opieki króla, a [szybki] rozwój handlu, przemysłu i rolnictwa nie[da] mu nadziei dobrego bytu, czy nie wywoła to chęci do wojny domowej? […] Zaleją
Polskę potoki krwi własnej, zniknie ona w odmęcie domowej rzezi, a siła i przemoc nie
stworzą tego, co tylko czasem i dobroczynną tworzy się opieką.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 31, Warszawa 1962, s. 26–28.
Autor tekstu reprezentuje poglądy charakterystyczne dla jednego z ugrupowań Wielkiej
Emigracji. Podaj nazwę tego ugrupowania. Odpowiedź uzasadnij.
Poprawna odpowiedź:
Nazwa ugrupowania: Hotel Lambert
Przykładowe uzasadnienia:
· Obawa przed wybuchem ruchów o charakterze społecznym, którą wyraża autor tekstu,
była charakterystyczna dla tego ugrupowania.
· Autor wskazuje, że dobrobyt społeczeństwa jest sposobem na zapobieżenie wybuchowi
rewolucji.
Zadanie 100.(SR14)
Na podstawie wykresu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Import surowej bawełny do Anglii, 1818–1873
M. Kopczyński, Ludzie i technika. Szkice z dziejów cywilizacji przemysłowej, Warszawa 2006, s. 27.
A. Sformułuj wniosek dotyczący udziału bawełny amerykańskiej w imporcie tego
surowca do Anglii w pierwszej połowie XIX w.
B. Podaj nazwę wydarzenia politycznego (stosowaną w historiografii), które
spowodowało gwałtowny spadek importu bawełny amerykańskiej do Anglii
w drugiej połowie XIX w.
A
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
· Bawełna amerykańska dominowała w imporcie tego surowca do Anglii w pierwszej
połowie XIX w.
· Niemal cały import bawełny do Anglii stanowiła bawełna amerykańska.
B
Poprawna odpowiedź:
wojna secesyjna
Zadanie 101.(SP15)
Na podstawie źródeł wykonaj polecenie.
Źródło 1. Fragment dekretu Fryderyka Augusta I z 1809 r.
Chcąc, ażeby w naszym Księstwie Warszawskim rolnictwo, fabryki, rzemiosła i każdy
gatunek przemysłu użytecznego, mogły być do najlepszego przyprowadzone stanu, […]
postanowiliśmy i stanowimy, co następuje:
Art. III. Cudzoziemcy przybywający wszyscy i dzieci ich do kraju wprowadzone wolni być
mają od popisu wojskowego1.
Wybór tekstów źródłowych z historii Polski w latach 1795–1864, oprac. S. Kieniewicz,
T. Mencel, W. Rostocki, Warszawa 1956, s. 151–152.
1 Popis wojskowy – pobór do wojska.
Źródło 2. Fragment pisma Rady Ministrów do Fryderyka Augusta I z 1812 r.
W mieście Tomaszowie […] znajduje się fabryka fajansu i naczyń kamiennych […].
Rada Ministrów […] przekonawszy się o istotnej potrzebie podźwignięcia tej fabryki
udzieleniem jej takiego przynajmniej wsparcia, jakie jest w mocy rządu, uprasza […]: ażeby
czeladź rzemieślnicza […] fabryki od popisu wojskowego i służby w gwardii narodowej,
zabudowania fabryczne od kwaterunku, […] od wszelkich posług wojskowych, na lat 6
uwolnionymi zostały.
Wybór tekstów źródłowych z historii Polski w latach 1795–1864, oprac. S. Kieniewicz,
T. Mencel, W. Rostocki, Warszawa 1956, s. 163.
Wymień trzy działania władz Księstwa Warszawskiego, które miały służyć poprawie
sytuacji gospodarczej państwa.
Poprawne odpowiedzi
– Zachęcano do osiedlania się na terenie Księstwa Warszawskiego w celu zapewnienia
specjalistów i siły roboczej w fabrykach, stosując ulgi, np. zwolnienie ze służby
wojskowej.
– Zwalniano z obowiązku służby wojskowej osoby zatrudnione w fabrykach.
– Zwalniano z obowiązku udzielenia kwaterunku dla wojska.
Zadanie 102.(SP15)
Na podstawie treści mapy wykonaj polecenie.
Mapa. Ziemie dawnej Rzeczypospolitej pod panowaniem rosyjskim w latach 1772–1915
Uzupełnij zdania – wpisz odpowiednie litery, które w legendzie mapy umieszczono obok
oznaczeń graficznych odpowiadających poszczególnym obszarom.
1. W granicach państwa rosyjskiego znalazły się od 1793 r. zarówno ziemie dawnej
Rzeczypospolitej, które oznaczono w legendzie literą .., jak i ziemie przyłączone
wcześniej – w 1772 r., oznaczone w legendzie literą … .
2. Terytorium, które znalazło się w granicach Królestwa Polskiego, oznaczono na mapie
symbolem podpisanym w legendzie literą … .
Poprawna odpowiedź
1. literą C. i literą D.
2. literą A.
Zadanie 103.(SP15)
Tabela. Wzrost ludnościowy na ziemiach polskich w XIX i w początkach XX w.
Na podstawie danych statystycznych i własnej wiedzy oceń, czy poniższe zdania są
prawdziwe. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest ono fałszywe.
1. P
2. P
3. F
Zadanie 104.(SP15)
Na podstawie źródeł wykonaj polecenia.
Źródło 1. Fragment opisu wykonania wyroku na majorze Walerianie Łukasińskim oraz
i nnych członkach Towarzystwa Patriotycznego w 1824 r.
Warknęły werble pod rękami doboszów. […] Po komendzie „Prezentuj broń” […] odczytano
wyrok zatwierdzony przez cesarza. […] Kat […] przystępował kolejno do skazanych. Zrywał
im szlify, ordery i odznaczenia pułkowe, po czym łamał nad głową każdego szpadę. Jego
pomocnicy zdzierali pospiesznie mundury […]. Kazano skazanym usiąść na ziemi i kowale
wojskowi przykuli do ich obuwia kajdany […]. Wzrok Łukasińskiego błądził po szeregach
własnego, macierzystego pułku. Może w oczach […] żołnierzy chciał znaleźć odpowiedź
na pytanie: czy jego ofiara i działania są daremne, czy też stanowią one – odwrotnie – zachętę
do usiłowań lepiej zorganizowanych, bardziej długofalowych, bezkompromisowych?
Wspominał także po latach Dobrzycki, że gdy spoglądał wtedy na milczące szeregi wojska,
u wielu – nie tylko Polaków, lecz i Rosjan – zauważył łzy w oczach. Łukasiński trzymał się
prosto mimo wyraźnych trudności w poruszaniu spowodowanych ciężarem kajdan […].
Na podstawie: J. Adamski, L. Chmiel, A. Syta, Czasy, ludzie, wydarzenia, Warszawa 1986, s. 87.
Źródło 2. Fragment pamiętnika majora Waleriana Łukasińskiego napisanego
w więzieniu – w twierdzy szliselburskiej w 1863 r.
Powstanie […] jest to manifest nie pojedynczych osób, ale całego narodu: on przemawia
głośno do całego świata i może w przyszłości przynieść swobodę. Pierwsi dowódcy powstań,[…], to są prawdziwe i dobrowolne ofiary, poświęcające się na ołtarzu ojczyzny, nie dla
zwycięstwa i tryumfów, których spodziewać się nie mogą w nierównej walce, ale tylko, żeby
uczynić głośnymi cierpienia swoich współziomków […].
Na podstawie: W. Łukasiński, Pamiętnik, Warszawa 1960, s. 94
Źródło 3. Wykresy. Liczba ludności i siły zbrojne Rosji oraz Królestwa Polskiego
w listopadzie 1830 r.
104.1. Na podstawie źródła 3. podaj dwa argumenty potwierdzające słuszność tezy
Waleriana Łukasińskiego dotyczącej szans Polaków na zwycięstwo w walce
o niepodległość w pierwszej połowie XIX w.
104.2. Jak wydarzenie opisane w źródle 1. mogło oddziaływać na przyszłych uczestników
walk o niepodległość, o których mowa w źródle 2.? Odpowiedź uzasadnij.
104.1
Poprawne odpowiedzi
– Wyraźna dysproporcja sił zbrojnych.
– Duża różnica zasobów demograficznych, od których zależała możliwość dokonywania
uzupełnień w armii.
104.2
Przykładowe odpowiedzi
– Kara zastosowana wobec Łukasińskiego i jego niezłomna postawa wpływała na nastroje
patriotyczne Polaków, umacniając ich przekonanie, że tylko walka zbrojna przeciw
zaborcy jest słuszną droga do niepodległości. Dowodem na to są kolejne powstania
narodowe
w XIX w. – wzniecane mimo ogromnych ofiar, klęsk i represji.
– To tragiczne wydarzenie (opisane w źródle 1.) wpłynęło pozytywnie na uczucia patriotyczne Polaków. Świadczą o tym kolejne próby wywalczenia niepodległości w XIX
w. – mimo nikłych szans powstań i ofiar, które – jak pisał Łukasiński – były nieuniknione
(źródło 2.)
– Wydarzenie opisane w źródle 1. Stało się symbolem męczeństwa za sprawę narodową
i utrwalało w patriotach chęć walki zbrojnej z zaborcą. Dowodem na to są kolejne
powstania w XIX w. – listopadowe, krakowskie, styczniowe.
Zadanie 105.(SP15)
Na podstawie źródeł, których treść związana jest z dziejami Wielkopolski, wykonaj
polecenie.
Źródło 1.
W niemożności złożenia osobistej podzięki za tyle dowodów gościnności, serdeczności
i opieki, jakiej doznaliśmy podczas pobytu naszego w królewskim grodzie Poznaniu, z głębi
serc naszych przesyłamy wyrazy najgłębszej wdzięczności.
Helena i Ignacy Jan Paderewscy
Na podstawie: J. Karwat, Ignacy Paderewski w Poznaniu, „Mówią Wieki” 2008, nr 2, s. 48.
Źródło 2.
„Obaczę (powiedział nam), obaczę, jeżeli Polacy godni są być Narodem. Idę do Poznania,
tam się moje pierwsze zawiążą wyobrażenia o jego wartości”.
Polacy! Od Was wi ęc zawisło istnieć i mieć ojczyznę; wasz zemściciel, wasz stwórca się
zjawił. […]
Jan Henryk Dąbrowski, Józef Wybicki
Na podstawie: Wiek […] w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli
historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2001, s. 37
Źródło 3.
Ochotnicy wycofają się do Miłosławia. Żaden wojskowy ani landwerzysta1 jako taki
pociągnięty nie będzie do odpowiedzialności. Cudzoziemcom gwarantuje się, że nie zostaną
wydani […]. Skoro tylko warunki te przez Polaków dopełnione zostaną, operacje wojskowe
zostaną wstrzymane.
Karol Libelt, Walenty Stefański, Karl Wilhelm von Willisen, Anastazy Radoński
Na podstawie: Wiek […] w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli
historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2001, s. 225.
1 Landwehra – kategoria obowiązku wojskowego drugiej kolejności, np. pospolite ruszenie, rezerwiści.
Obok numeru źródła wpisz właściwą datę wydarzenia, którego dotyczy tekst.
Poprawna odpowiedź
Źródło nr 1. – 1918 r.
Źródło nr 2. – 1806 r.
Źródło nr 3. – 1848 r.
Zadanie 106.(SP15)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Fragment listu niemieckiego ekonomisty Friedricha Lista – pełnomocnika petentów – do
Sejmu Związku Niemieckiego z 1819 r.
My, niżej podpisani, zgromadzeni na Targach we Frankfurcie, niemieccy kupcy
i fabrykanci, zbliżamy się, przygnębieni smutnym stanem ojczystego handlu i przemysłu,
do najwyższego Przedstawicielstwa Niemieckiego narodu, aby ujawnić przyczyny naszej
niedoli […].
38 pasów celnych i mytnych paraliżuje w Niemczech ruch wewnętrzny i wywołuje mniej więcej takie działanie, jak gdyby przewiązano każdy organ ciała ludzkiego, aby krew nie mogła przezeń płynąć do innego […].
Beznadziejna jest sytuacja ludzi, którzy chcieliby działać i prowadzić handel; zazdrosnym wzrokiem spoglądają oni za Ren, gdzie wielki naród od Kanału [La Manche] aż do Morza Śródziemnego prowadzi handel na wolnych rzekach i otwartych drogach, nie spotykając żadnego poborcy myta.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 36, oprac. A. Czubiński, J. Marczewski,
Warszawa 1960, s. 3–4.
Wyjaśnij, jakim dążeniom politycznym Niemców w XIX w. sprzyjały inicjatywy
n a rzecz przezwyciężenia problemów opisanych w tekście.
Przykładowa odpowiedź
Inicjatywy na rzecz przezwyciężenia problemów gospodarczych Niemiec sprzyjały dążeniom
zjednoczeniowym. Powstanie zjednoczonego państwa niemieckiego mogło doprowadzić do
całkowitej likwidacji granic celnych.
Zadanie 107.(SP15)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Tymczasem za murami Cytadeli w Warszawie dojrzewał proces […]. Najbliżsi
współpracownicy dyktatora zachowali się z godnością. On sam ograniczył się do krótkiego
„wyznania wiary”. […] Komisja śledcza wiedziała, że był on „naczelnikiem rządu”,
że wszyscy inni byli tylko podwładnymi. Jednakże na rozkaz cara postanowiono wykonać
wyrok śmierci na pięciu osobach.
Na podstawie: S. Kieniewicz, Warszawa w powstaniu styczniowym, Warszawa 1983, s. 200, 201.
106.1. Podkreśl prawidłowe zakończenie zdania.
Dyktatorem, o którym mowa w tekście, był
A. Jarosław Dąbrowski.
B. Ludwik Mierosławski.
C. Marian Langiewicz.
D. Romuald Traugutt.
106.2. Wyjaśnij, jakie dwie funkcje pełniła budowla, o której mowa w tekście.
107.1
Poprawna odpowiedź
D.
107.2
Poprawne odpowiedzi
– Więzienie śledcze (areszt śledczy) na terenie Cytadeli w X Pawilonie.
– Twierdza strzegąca panowania rosyjskiego w Warszawie, będąca miejscem stacjonowania
wojsk rosyjskich.
Zadanie 108.(SP15)
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Źródło 1. Francuski rysunek propagandowy (prawdopodobnie z 1852 roku)
Źródło 2. Tablica genealogiczna rodziny Bonapartów [fragment]
108.1. Rozpoznaj postaci zaznaczone na rysunku numerami 1 i 2.
108.2. Wyjaśnij cel propagandowy rysunku.
108.3. Podaj nazwę dynastii, z której pochodziła cesarzowa koronowana w 1810 r.
108.1
Poprawne odpowiedzi
Numerem 1 oznaczono Napoleona I Bonaparte.
Numerem 2 oznaczono Napoleona III Bonaparte (Karola Ludwika Napoleona Bonaparte).
108.2
Poprawna odpowiedź
Wykorzystanie popularności stryja, Napoleona I, przez Napoleona III w walce
o przywrócenie cesarstwa we Francji.
108.3
Poprawna odpowiedź
Habsburgowie
Zadanie 109.(SP15)
Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A,
a także chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.
Poprawna odpowiedź
6. Rozpoczęcie obrad kongresu wiedeńskiego. – A.
3. Utworzenie trójporozumienia. – B.
Zadanie 110.(SR15)
Na podstawie źródeł wykonaj polecenie.
Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Gdy Petersburg szalał z radości na wiadomość o kapitulacji Warszawy, […] wieść o upadku
stolicy Polski wstrząsnęła opinią publiczną Paryża. Rozpoczęły się masowe demonstracje
antyrządowe, wybito szyby w gmachu ministerstwa spraw zagranicznych, którego szef
minister Sébastiani deklarował właśnie, iż „porządek panuje w Warszawie…”. Prasa liberalna
i radykalna biła na alarm: oto nadchodzi kres powstania w Polsce, powstania niepopartego
czynnie przez Francję […]. Sébastiani ledwo uszedł z życiem, atakowany przez oburzony
tłum.
Na podstawie: J. Łojek, Szanse powstania listopadowego, Warszawa 1980, s. 130–131.
Źródło 2. Francuska litografia, 1831 r.
Historia Europy, red. F. Delouche’a, Warszawa 1994, s. 291.
Interpretując elementy graficzne litografii, wyjaśnij, dlaczego jej symboliczna wymowa
okazuje się krytycznym komentarzem do wypowiedzi ministra Horacego Sébastianiego.
Przykłady poprawnej odpowiedzi
– Litografia może być krytycznym komentarzem do wypowiedzi ministra, demaskującym
prawdę o cenie, jaką zapłacili Polacy za „porządek”, który zaprowadziły władze rosyjskie,
tłumiąc powstanie listopadowe. Na litografii ukazano symbol Polski – orła, który
próbował zerwać kajdany i poległ w walce. Autor przedstawił mogiłę z krzyżem, na
którym zawisł wieniec – wieniec chwały dla poległych.
– Tren litografii świadczy, że autor nie podzielał opinii ministra spraw zagranicznych
Francji o sytuacji w Warszawie i współczuł Polakom. Litografia zawiera elementy
świadczące
o martyrologii Polaków – polegli powstańcy, krzyż z wieńcem laurowym, zerwane
kajdany, orzeł przebity strzałą.
– Litografia obnażała swoisty cynizm polityka, który wiedział, że ofiarami zaprowadzenia
spokoju są tysiące zabitych i rannych – co zostało przedstawione na litografii wraz
z symbolem Polski – orłem, który chciał zerwać kajdany, ale został przebity strzałą.
Zadanie 111.(SR15)
Na podstawie źródeł wykonaj polecenie.
Źródło 1. John Stuart Mill1, O zarządzie koloniami przez państwo wolne
Jedne kolonie składają się z ludów, które stoją na stopniu cywilizacji podobnym do stopnia,
na jakim stoi kraj rządzący […], drugie dalekie są jeszcze od takiego stanu […] i które
powinny być rządzone przez kraj panujący, albo przez jego delegatów. Ten rodzaj rządu jest
równie prawowity jak każdy inny, jeżeli ludowi rządzonemu ułatwia podniesienie się ze
stopnia cywilizacji, na jakim zostaje, na stopień wyższy […].
Kraj panujący powinien […] obdarzyć lud rządzony od razu wszystkim tym, czego
doświadczenie nauczyło naród, który zaszedł dalej na drodze postępu. Oto ideał sposobu,
w jaki lud wolny powinien sprawować rządy nad ludem zupełnie lub na poły barbarzyńskim.
Na podstawie: G. Szelągowska, K. Szelągowska, Dzieje nowożytne i najnowsze 1815–1939.
Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkół średnich, t. 4, Warszawa 1999, s. 21–23.
1 John Stuart Mill (1806–1873) – angielski filozof, politolog, ekonomista.
Źródło 2. Karykatura holenderska (około 1890 r.)
Cywilizacja
Na podstawie: G. Szelągowska, K. Szelągowska, Dzieje nowożytne i najnowsze 1815–1939.
Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkół średnich, t. 4, Warszawa 1999, s. 21–23.
Porównaj poglądy na temat misji cywilizacyjnej w koloniach zaprezentowane
w źródle 1. z realizacją tej misji satyrycznie przedstawioną w źródle 2.
– Autor źródła 1. uważa, że kolonizatorzy powinni pomaga mieszkańcom kolonii, poprzez
udostępnianie osiągnięć cywilizacyjnych. Autor rysunku w satyryczny sposób pokazuje
realizację takiej misji. Ogranicza się ona do transferu materialnych „zdobyczy
cywilizacyjnych”, takich jak: broń, alkohol, modne stroje. Efektem tych działań może być
demoralizacja społeczeństwa, a nie podniesienie go na wyższy stopień cywilizacji, o czym
mowa w źródle 1.
– Autor tekstu ucywilizowanie pojmuje jako upowszechnienie zachodnich form organizacji
państwa i społeczeństwa, a autor rysunku pokazuje, że jest to tylko bezmyślne
naśladownictwo zachodniego sposobu życia – mody, picia alkoholu. Według autora
rysunku kolonie stają się rynkiem zbytu dla nadmiaru dóbr produkowanych
w metropoliach.
Zadanie 112.(SR15)
Źródło A
Czterech Napoleonów, fotografia z 1858 r.
Źródło B
Tablica genealogiczna rodziny Bonapartów [fragment]
Na podstawie źródeł A i B wykonaj polecenia.
112.1. Uzupełnij tabelę – rozpoznaj postaci przedstawione na ilustracji. Następnie
wyjaśnij, dlaczego dwie z nich nie sprawowały władzy we Francji.
112.2. Wyjaśnij cel propagandowy, któremu przyświecało wykonanie zaprezentowanej
fotografii (źródło F).
111.1. Poprawne odpowiedzi
1 – Napoleon I Bonaparte
2 – Napoleon III Bonaparte
3 – Napoleon Bonaparte
4 – Napoleon II Bonaparte
Wyjaśnienie: we Francji nie sprawowali władzy – Napoleon II Bonaparte i Napoleon
Bonaparte, gdyż ich ojcowie stracili tron – Napoleon I abdykował, a Napoleon III został
zdetronizowany; Napoleon I po klęsce pod Waterloo, a Napoleon III po przegranej przez
Francję wojny z Prusami.
112.2.
Przykładowe odpowiedzi
– Cel propagandowy wykorzystanie legendy stryja Napoleona I, ugruntowanie
popularności rodziny panującej we Francji.
– Przypomnienie sławy Napoleona I służyło propagowaniu idei przywrócenia Francji
mocarstwowej pozycji w Europie.
Zadanie 113. (SR15)
Źródło A
Tablica genealogiczna rodziny Bonapartów [fragment]
Źródło B
Fragment biografii żony cesarza
W Wiedniu w obecności austriackiej rodziny cesarskiej […] odbył się uroczysty akt zaślubin
osiemnastoletniej arcyksiężniczki […] z cesarzem. […] Dostojna oblubienica nie widziała
swego małżonka ani przedtem, ani w dzień ślubu, gdyż [on] uważał za zbyteczne osobiście
fatygować się do Wiednia. […] Nowa cesarzowa […] w otoczeniu świty wyruszyła do
Francji. Po drodze oddawano jej tak wielkie honory […], iż od razu odczuła, że jest małżonką
władcy Europy.
Na podstawie: E. Tarle, Napoleon, Kraków 1991, s. 255.
Na podstawie źródeł A i B wykonaj polecenie.
Podaj nazwę dynastii, z której pochodziła arcyksiężniczka wymieniona w tekście, oraz
datę cesarskiej koronacji tej osoby.
Poprawna odpowiedź
Habsburgowie, 1810 r.
Zadanie 114.(NR15)
Źródło 1. Fragment pracy francuskiego historyka
Rozpoczęta w 1808 wojna […] zakończyła się pięć lat później odwrotem armii francuskiej.
Wydarzenia te drążyły cały system, […] podsycając ośmielone ludowym powstaniem na
Półwyspie Iberyjskim najróżniejsze nacjonalizmy, mobilizując setki tysięcy ludzi w czasie,
gdy Wielka Armia zapuszczała się w głąb rosyjskich stepów […].
Na podstawie: T. Lenz, Napoleon odkłamany, Warszawa 2009, s. 26.
Źródło 2. Karykatura z pierwszej połowy XIX w.
Madryt, Fontainebleau1, Moskwa…
„Mówią Wieki” 2003, numer specjalny Ów rok 1812, s. 13.
1 Fontainebleau – rezydencja władców Francji, siedziba Napoleona I Bonaparte.
Czy treść rysunku satyrycznego ukazuje polityczne konsekwencje wydarzeń, o których
mowa w tekście? Odpowiedź uzasadnij, interpretując elementy rysunku.
Tak, rysunek ukazuje upadek Napoleona, o czym świadczą upadające insygnia władzy – berło
i jabłko, a także pękające szczudła i utrata równowagi przez władcę. Przyczyną upadku były
wydarzenia, o których mowa w tekście – powstanie w Hiszpanii przeciwko Francuzom –
w podpisie do rysunku podano „Madryt” oraz przegrana w wojnie z Rosją – w podpisie do
rysunku podano „Moskwa”. Na rysunku można dostrzec typowe dla cerkwi kopuły
z krzyżami prawosławnymi.
Zadanie 115. (NR15)
Udowodnij, że z treści fragmentów utworów wynika, że źródło 2. powstało później niż
źródło 1.
Przykładowa odpowiedź
W pierwszym wierszu wyrażona jest nadzieja, że dzięki objęciu dyktatury przez Chłopickiego
uda się pokonać Rosję, a w drugim – wyraźne jest rozczarowanie jego postawą, gdyż okazało
się, że dyktator chce jak najszybciej zakończyć walkę i pojednać się z Rosją. Wysłał w tej
sprawie poselstwo z Druckim-Lubeckim do cara, sześć tygodni sprawował dyktaturę
i pozwolił na wycofanie się wroga.
Zadanie 116.(NR15)
Źródło 1. Mapa. Zjednoczenie Włoch
Źródło 2. Fragment biografii
Uścisk rąk króla Sardynii i wodza był znakiem zgody pomiędzy monarchią i narodową
rewolucją […]. Kiedy zbliżyli się do siebie na koniach, wódz […] powiedział: „Pozdrawiam
króla Włoch”. Wiktor Emanuel na takie powitanie zdobył się jedynie na banalne: „Jakże się
pan miewa […]?” – „Bardzo dobrze, Wasza Królewska Mość […]” – odpowiedział równie
zdawkowo wódz „czerwonych koszul”. […] Powody oschłości króla były zrozumiałe. […] To
prastare królestwo składał mu w darze czerwony generał […]. Przyjmować koronę […] z rąk
takiego człowieka nawet dla bardzo liberalnego monarchy nie było rzeczą zręczną. […] Gaeta
broniła się do lutego 1861 r. i skapitulowała dopiero po wyjeździe Franciszka II Burbona do
Rzymu.
Na podstawie: T. Wituch, […], Wrocław 1983, s. 238–239.
Zadanie 116.1. (0–1)
Rozpoznaj wodza, którego spotkanie z królem Wiktorem Emanuelem opisano
w źródle 2.
Zadanie 116.2. (0–1)
Podaj numer, którym na mapie oznaczono miejsce spotkania opisanego w źródle 2.
Zadanie 116.3. (0–1)
Na podstawie źródła 1. podaj nazwę prastarego królestwa, o którym mowa w źródle 2.
116.1.
Poprawna odpowiedź
Giuseppe Garibaldi
116.2.
Poprawna odpowiedź
Numer 2
116.3.
Poprawna odpowiedź
Królestwo Obojga Sycylii
Zadanie 117.(NR15)
Źródło 1. Reklama prasowa z 1904 r.
„Wiadomości Historyczne” 2013, nr 5, s. 38.
Źródło 2. Eliza Orzeszkowa o sytuacji kobiet w zaborze rosyjskim na przełomie
XIX i XX w.
Tylko elementarne wychowanie jest jednakowe dla chłopców i dziewcząt; gimnazjalne nie
jest ani tak rozprzestrzenione, ani tak kompletne dla ostatnich, jak dla pierwszych. Co do
wyższego wykształcenia, jeżeli Polka chce odbywać uniwersyteckie studia, musi udawać się
do Petersburga lub na uniwersytety zachodniej Europy. […] Brakiem gimnazjów żeńskich jest
kompletne ignorowanie łaciny i greckiego, wskutek czego kończące je uczennice
nieprzystosowane są ani do uniwersytetów rosyjskich, ani też zachodnioeuropejskich.
Na podstawie: G. Chomicki, L. Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji
i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 2001, s. 297, 298.
Udowodnij, że przedstawiona reklama prasowa zawiera treści potwierdzające opinię
Elizy Orzeszkowej o szansach edukacyjnych kobiet w zaborze rosyjskim.
Przykładowa odpowiedź
Eliza Orzeszkowa negatywnie oceniała szanse edukacyjne kobiet w zaborze rosyjskim.
Potwierdza to treść reklamy firmy ubezpieczeniowej, która zawiera informacje świadczące
o przewidywaniu udzielania stypendiów dla chłopców, a nie dla dziewcząt. Dowodzi to, że
zdecydowanie częściej młode kobiety nie kontynuowały nauki, wychodziły za mąż i dlatego
dla nich firma ubezpieczeniowa przewidywała jedynie posagi.
Zadanie 118.(SP16)
Na podstawie własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A,
a także – chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.
Poprawne odpowiedzi
A – Powstanie Legionów Polskich we Włoszech.
B – Ogłoszenie Statutu Organicznego.
Zadanie 119.(SP16)
Na podstawie tekstu źródłowego oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Julian Ursyn Niemcewicz, Pamiętniki [fragment]
Dzienniki, gazety i pisma publiczne niczym nie są napełnione, jak okropnymi autodofami,
czyli paleniem z rozkazu Napoleona wszystkich towarów angielskich. Po wszystkich
królestwach i państwach, gdzie tylko wpływ jego zachodzi, wszędzie niezmierne stosy
palą się, obracają w dym roboty tysiąca rąk bez najmniejszego dla nikogo pożytku […]. Dziś
u nas w Warszawie podobnież stosy z farfur1, rydlów, motyk, wielu rolniczych narzędzi etc.
przed pałacem rządowym palą się, co gorzej nie są to nowo sprowadzone towary, były jeszcze
za czasów pruskich, opłacili już od nich kupcy po 50 od sta Francuzom. Dziś po tej opłacie
całkiem je tracą.
1Farfury – wyroby ceramiczne.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 27, Warszawa 1958, s. 16.
119.1. Podaj stosowaną w historiografii nazwę zarządzenia, którego skutki opisano
w tekście.
119.2. Wyjaśnij, czy – zdaniem autora – wprowadzenie zarządzenia było słuszne.
Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do tekstu źródłowego.
119.1.Poprawna odpowiedź
Blokada kontynentalna Anglii.
119.2.
Poprawna odpowiedź
Nie, zdaniem Naruszewicza, zarządzenie nie było słuszne.
Przykładowe uzasadnienia
– Skutki blokady uderzały przede wszystkim w interesy lokalnych kupców handlujących
towarami angielskimi, a nie w samych Anglików.
– Palenie towarów importowanych z Anglii skutkowało również niszczeniem produktów
angielskich sprowadzonych jeszcze przed zarządzeniem blokady.
Zadanie 120.(SP16)
Na podstawie materiałów źródłowych oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Wyjaśnij przyczynę zmiany wizerunku godła na zaprezentowanych monetach.
Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do obu źródeł.
Przykładowa odpowiedź
Moneta widoczna w źródle 1. została wyemitowana przed powstaniem listopadowym, kiedy
władcą Królestwa Polskiego/Kongresówki był Mikołaj I, stąd obecność na monecie
dwugłowego orła rosyjskiego z orłem polskim oraz imienia i tytulatury cara. Moneta widoczna
w źródle 2. została wyemitowana podczas powstania listopadowego, kiedy proklamowano
niepodległość Królestwa Polskiego oraz detronizację dynastii Romanowów, stąd obecność Orła i Pogoni oraz nieobecność dwugłowego orła rosyjskiego.
Zadanie 121.(SP16)
Na podstawie tekstu źródłowego oraz wiedzy własnej wykonaj polecenie.
Fragment opracowania literackiego
Koncepcja rozwinęła się po klęsce powstania listopadowego i była próbą tłumaczenia
poniesionych ofiar i cierpień jako niezbędnego warunku do wypełnienia przez naród polski
swej szczególnej misji w dziele wyzwolenia i uszczęśliwienia wszystkich ludów Europy.
Jeden z podstawowych wariantów tej koncepcji stworzył Mickiewicz m. in. w Dziadów części
III. Poeta ukazał tam Polskę jako ukrzyżowanego Chrystusa narodów.
S. Makowski, Romantyzm, Warszawa 1992, s. 493–494.
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Koncepcja, której dotyczy tekst, nosi nazwę
A. bajronizmu.
B. mesjanizmu.
C. prometeizmu.
D. wallenrodyzmu.
B.
Zadanie 122.(SP16)
Na podstawie tekstu źródłowego oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Działo się na posiedzeniu połączonych Izb Sejmowych […] w Warszawie. […]
Długie cierpienia nasze znane światu całemu; […] Naród polski od wierności dziś
Panującemu uwalniają. […] Wyrzeczone na koniec przez samego Cesarza […] słowa, że
pierwszy z strony naszej wystrzał stanie się na zawsze zatracenia Polski hasłem, odejmując
nam wszelką sprostowania krzywd naszych nadzieję, nie zostawują jak rozpacz szlachetną.
Naród zatem polski, na Sejm zebrany, oświadcza: iż jest niepodległym ludem i że ma
prawo temu koronę polską oddać, którego godnym jej uzna.
T. Łepkowski, […], Warszawa 1987, s. 17.
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdań.
Wydarzenia opisane w źródle miały miejsce podczas
A. powstania kościuszkowskiego.
B. powstania listopadowego.
C. powstania krakowskiego.
D. powstania styczniowego.
Cesarz, o którym mowa w tekście, to
A. Aleksander I.
B. Aleksander II.
C. Mikołaj I.
D. Mikołaj II.
B.
C.
Zadanie 123.(SP16)
Na podstawie tekstów źródłowych oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Źródło 1. Aleksander Wielopolski, List szlachcica polskiego […] do księcia Metternicha[fragment]
W wyniku Pańskich, z dawna przygotowanych środków, których rezultatem końcowym jest
dzieło galicyjskie, naród ten okazuje się wreszcie rozprężonym, roztopionym w swych
elementach. Odtąd […] szlachta i chłopi porwały się podniecone przeciwko sobie, odtąd
to społeczeństwo szarpie swe własne trzewia, nie masz więcej narodu polskiego. Doniosłość
wypadków galicyjskich nie ogranicza się do okolic, które stały się teatrem rzezi, ani nawet
do granic prowincji; nie, to nie jest całe Pańskie dzieło. Jego efekt moralny dociera wszędzie
tam, gdzie są panowie i chłopi polscy. […] Zachwiała się dawna ufność, sąsiedztwo pana
i chłopa zmienia się w zasadzkę, a pokój nabiera cech pełnego podniecenia zawieszenia broni.
J. Skowronek, Od konspiracji do kapitulacji, Warszawa 1989, s. 64–65.
Źródło 2. Relacja urzędnika z wydarzeń w […] [fragment]
W dniu 20 lutego b.r. wieśniak ze Smarzowy, nazwiskiem Jakub Szela, utworzył bandę
z wielu wieśniaków z różnych wsi cyrkułu1 tarnowskiego, aby z tymiż rabować i mordować.
W tymże dniu w Kamienicy Dolnej […] na głównym gościńcu, pięciu lub sześciu podróżnych
ze szlachty przez poddanych z Kamienicy, jako podejrzanych o powstanie zatrzymano
i powiązano, między tymi byli dziedzic z Siedlisk Wiktor Bogusz, z którym Szela od wielu lat
proces prowadził, z przyczyny nieodrabiania pańszczyzny. […] Wszystkich poddanych tego
cyrkułu podburza Szela przeciw odrabianiu pańszczyzny; za dowód posłużyć może,
iż oddalone gminy Warzyce, Bierówka, Niepla i Chrząstonka pańszczyznę odrabiają, czego
odmówiły Nawsie, Wola i Opacionka, gdyż Szela pod karą 25 kijów zakazał odrabiania.
1 Cyrkuł – okręg, dzielnica.
J. Skowronek, Od konspiracji do kapitulacji, Warszawa 1989, s. 60.
123.1. Podaj stosowaną w historiografii nazwę opisanych wydarzeń.
123.2. Oceń, czy źródła są zgodne co do przyczyn tych wydarzeń. Odpowiedź uzasadnij.
123.1.
Rabacja galicyjska.
123.2.
Poprawna odpowiedź
Nie, źródła nie są zgodne.
Przykładowe uzasadnienie
W źródle 1. Wielopolski stwierdza, że odpowiedzialność za wydarzenia ponoszą władze
austriackie (oskarża władze austriackie o inspirowanie wydarzeń).W źródle 2. autor odnosi się
do konfliktów między chłopami a właścicielami ziemi [dziedzicami, ziemianami] dotyczących
powinności feudalnych (odrabiania pańszczyzny). Autor nie wspomina o inspirowaniu
wydarzeń przez władze austriackie.
Zadanie 124.(SR16)
Na podstawie tekstu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Fragment hymnu Boże coś Polskę z 1816 r.
Boże! Coś Polskę przez tak liczne wieki
Otaczał blaskiem potęgi i chwały,
I tarczą swojej zasłaniał opieki
Od nieszczęść, które przywalić ją miały;
Przed Twe ołtarze zanosim błaganie.
Naszego Króla zachowaj nam Panie![…]
Ty, coś na koniec nowymi ją cudy
Wskrzesił i sławne z klęsk wzajemnych w boju
Połączył z sobą dwa braterskie ludy,
Pod jedno berło Anioła pokoju.
http://literat.ug.edu.pl/
Napisz, jak nazywał się car z dynastii Romanowów, do którego odnoszą się słowa
Naszego Króla.
Aleksander I Romanow.
Zadanie 125.(SR16)
Na podstawie źródła oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Ocena margrabiego Wielopolskiego dokonana przez współczesnego historyka
Wielopolskiego odrzuciła i potępiła ogromna większość współczesnej mu polskiej opinii
publicznej. Branka, uznana przezeń za „przecięcie wrzodu”, okazała się katalizatorem
wybuchu. Jeśli więc za kryterium oceny politycznej uznać wyłącznie skuteczność, to sąd
posługujący się takim pragmatycznym kodeksem musi potępić margrabiego.
Po klęsce powstania, w epoce represji i rusyfikacji, ocena Wielopolskiego ulega jednak
zmianie. Rację przyznaje mu wielu niedawnych przeciwników i przedstawicieli następnego
pokolenia. Dawni biali dość licznie żałują postawy z lat 1861–1864. Powstańczy „romantyzm
polityczny” potępia wielogłosowy chór, a najlepiej słychać krakowskich stańczyków
i warszawskich pozytywistów. Wydaje się, że zmarły w 1877 r. margrabia odnosi zwycięstwo
zza grobu. Ale gdy z XX wiekiem odradzają się aspiracje niepodległościowe i wraca kult
patriotycznego czynu, odżywa obraz namalowany przez czerwonych: Wielopolski
w kostiumie kolaboranta i zdrajcy.
J. Słomińska, 150 lat po…, „Wiedza i Życie” 2013, nr 32, s. 7.
Wyjaśnij, z czego wynikają dwie różne oceny działalności Wielopolskiego.
Przykładowa odpowiedź
Dwie różne oceny działalności Aleksandra Wielopolskiego mogły wynikać:
– Ze stopnia represji zaborców wobec Polaków (im silniejsze represje, tym lepiej oceniano
Wielopolskiego).
– Z nasilenia dążeń niepodległościowych/ patriotycznych (im silniej zaznaczały się dążenia
niepodległościowe Polaków, tym gorzej oceniano działalność Wielopolskiego).
Zadanie 126.(SR16)
Na podstawie ilustracji oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Radziwiłł, W. Roszkowski, Historia 1871–1939, Warszawa 1998, s. 53.
Odwołując się do elementów graficznych rysunku, uzasadnij, że ma on charakter
propagandowy.
Przykładowe uzasadnienie
O propagandowym charakterze ilustracji świadczy jej pozytywna symbolika – kobieta
(Marianna – symbol Francji, czapka frygijska na jej głowie) przynosi ludom czarnego lądu
bogactwo (róg obfitości), edukację i wiedzę (książka), cywilizację (narzędzia rolnicze), ład
i porządek (żołnierz).
Zadanie 127. (SR16)
Źródło A
Obraz Jana Rosena
www.pinakoteka.zascianek.pl
Źródło B
Fragment hasła encyklopedycznego
[…] [B]yła jedną z kilkunastu młodych kobiet, które wzięły czynny udział w walkach […],
uczestniczyła w działaniach zgrupowania powstańczego K. Załuskiego na Żmudzi, w czerwcu
dołączyła do przybyłego z Królestwa Polskiego oddziału gen. D. Chłapowskiego, który
mianował ją honorowym dowódcą 1. Kompanii formowanego 21. Pułku piechoty; później
znalazła się w korpusie gen. A. Giełguda, ale odmówiła przejścia wraz z jego armią granicy
pruskiej; w czasie samodzielnego przedzierania się w kierunku Warszawy zachorowała
i zmarła. […] [Z] czasem stała się bohaterką legendy powstańczej.
Wielka Encyklopedia PWN, t.21, s.139
Na podstawie źródeł A i B oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Podaj imię i nazwisko bohaterki, którą przedstawiają oba źródła, a także nazwę
powstania narodowego, w którym brała ona udział.
Emilia Plater.
Powstanie listopadowe.
Zadanie 128.(SR16)
Źródło A
Fragment opracowania historycznego
Żałoba ta, zwana także żałobą narodową Polek, ogłoszona została […] tuż po pogrzebie
pierwszych pięciu ofiar zastrzelonych w Warszawie przez carskie wojsko w czasie
manifestacji patriotycznej. Głosiła ona słowami, których autorstwo przypisywano
arcybiskupowi Antoniemu Melchiorowi Fijałkowskiemu: „Wszystkie części odwiecznej
Polski przywdziewają na czas nieograniczony żałobę; kobiety tylko w dzień ślubu suknię
białą. […] Dziś i od lat wielu godłem naszym jest cierniowa Korona, ta sama którąśmy w dniu
wczorajszym uwieńczyli trumny ofiar poległych”.
A. Krypczyk, Czarna sukienka. Wizerunek Polki […], [w:] Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie. Seria
Nowa, t. V, 2012, s. 125.
Źródło B
Odezwa o rezygnacji z żałoby narodowej
Żałobny ubiór naszych niewiast ma teraz służyć wrogom naszym za pozór do nowych,
w dziejach cywilizowanego świata niesłychanych okrucieństw […].
Gdyby Moskwa groziła nam tylko majątkową ruiną i osobistą katuszą, nie zadziwiłoby
świata wytrwanie w przyjętym obyczaju żałoby. Są jednak świętości, dla ocalenia których
należy poświęcić najdroższe uczucia serca; do takich świętości prawy Polak zalicza honor
i wstyd niewieści […]. Dlatego Rząd Narodowy w zdjęciu żałoby nie będzie widział
odstępstwa od świętej sprawy […].
Każdy, byle prosty i skromny ubiór, jaki Polka przywdzieje, będzie dla niej żałobą.
Nie potrzebujemy protestować kolorem sukni, kiedy krwią protestujemy przeciw najazdowi.
Polska w latach 1795–1864. Wybór tekstów źródłowych do nauczania historii, oprac. I. Rusinowa,
Warszawa 1986, s. 276–277.
Na podstawie źródeł A i B oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F –
jeśli jest fałszywe.
1 – F
2 – P
3 – P
Zadanie 129.(SR16)
Źródło A
Fragment opracowania historycznego
Tak więc według Kodeksu siedziba żony jest tam, gdzie mieszka mąż, żona musi mieć
obywatelstwo takie jak mąż. Wspólnota majątkowa jest w małżeństwie normą i podlega
męskiej kontroli. Nawet w wypadku zawarcia intercyzy inaczej postanawiającej, żona
nie może dysponować majątkiem samodzielnie. Bez zgody męża nie może też stawać
w sądzie ani podejmować działań prawnych. Zakazane zostało dochodzenie ojcostwa
i występowanie o alimenty.
M. Bogucka, Gorsza płeć, Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa 2005, s. 246.
Na podstawie źródła A oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
129.1. Podaj nazwę zacytowanego aktu prawnego, który obowiązywał w wielu państwach
ówczesnej Europy.
129.2. Rozstrzygnij, czy ten akt obowiązywał na ziemiach polskich. Odpowiedź uzasadnij.
129.1.
Kodeks Napoleona.
129.2.
Poprawna odpowiedź
Tak, obowiązywał, ponieważ na ziemiach polskich Napoleon stworzył zależne od siebie
Księstwo Warszawskie, którego system prawny był wzorowany na francuskim.
Zadanie 130.(NR16)
Monety francuskie (awersy i rewersy), XVIII/XIX w.
Tłumaczenia napisów:
Moneta 1. – na awersie: Ludwik XVI król Francuzów, na rewersie: Naród, Prawo, Król,
trzeci rok wolności.
Moneta 2. – na awersie: Republika Francuska, na rewersie: jedna decyma, rok 7.
Moneta 3. – na awersie: Bonaparte, pierwszy konsul, na rewersie: Republika Francuska,
5 franków, rok 12.
Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F –
jeśli jest fałszywe.
1 – P
2 – P
3 – F