Zadania maturalne z Historii

Temat: Starożytność (część 2.)

Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.

Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.

Zadanie 69.(SP13)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy rozstrzygnij, które spośród zdań podanych w tabeli są fałszywe. Wpisz obok tych zdań słowo fałsz.
Cesarstwo rzymskie większość surowców posiadało w swych granicach. Nieliczne trzeba było sprowadzać zza granicy imperium. Były to: bursztyn, kość słoniowa, kadzidło, pieprz i jedwab. Kadzidło sprowadzano z południowej Arabii, kość słoniową z Afryki, pieprz z Indii, a bursztyn przybywał z południowych wybrzeży Bałtyku. Znana jest wyprawa Rzymian po bursztyn dokonana za panowania Nerona. Natomiast produkcja jedwabiu do końca czasów antycznych pozostawała monopolem chińskim. W 114 r. p.n.e. cesarstwo chińskie opanowało nowe tereny na zachodzie, dzięki czemu droga lądowa dla karawan z jedwabiem w kierunku Morza Śródziemnego została otwarta. Początkowo srebro i złoto były jedyną zapłatą za sprowadzany jedwab. Dopiero później, od II w. n.e., gdy nawiązano kontakty z Chinami drogą morską, zainteresowano się tam kolorowym szkłem dostarczanym z obszaru imperium rzymskiego.[w:] A. Piskozub, Transport w dziejach cywilizacji, Toruń 1998, s. 77–78.

Zadanie 70. (SP13)
Podkreśl właściwy tytuł mapy.

Na podstawie: Atlas historyczny świata, Warszawa – Wrocław 1986, s. 29.

1. Imperium Aleksandra Wielkiego w roku jego śmierci
2. Państwo rzymskie w roku śmierci Gajusza Juliusza Cezara
3. Państwo Justyniana Wielkiego w roku jego śmierci
4. Państwo Karola Wielkiego w roku jego śmierci

Zadanie 71. ) (SP13)
Na podstawie fotografii przedstawiającej rzeźbę z Zamku Królewskiego w Warszawie wykonaj polecenie.
[w:] M. i A. Szypowscy, Warszawski Zamek Królewski, Warszawa 1989, il. 389.

Podkreśl poprawne zakończenie zdania, a następnie uzasadnij swój wybór.
Rzeźba przedstawia boginię
1. Herę.
2. Atenę.
3. Temidę.
4. Afrodytę.

Zadanie 72. (SR13)
Rozpoznaj polityków ateńskich, których dotyczą zacytowane teksty. Imiona polityków wybierz spośród następujących: Klejstenes, Perykles, Solon.

[w:] S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 106; Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1976, s. 71–72.

Zadanie 73.(SR13)
Uporządkuj chronologicznie wydarzenia z historii starożytnej. Zacznij od najwcześniejszego: oznacz je numerem 1, a następne – 2, 3, 4, 5.

Zadanie 74.(SR13)
Na podstawie ilustracji przedstawiającej rzymską płaskorzeźbę wykonaj polecenie.
[w:] S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, il. 18 b.
Podaj dwa argumenty świadczące o tym, że na płaskorzeźbie przedstawiono scenę tryumfu.

Zadanie 75.(SR13)
Na podstawie źródeł A i B wykonaj polecenie.
Źródło A
Malowidło na wazie korynckiej z VII w. p.n.e. [w:] M. Węcowski, Starożytność klasyczna. Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkół średnich, t. I, Warszawa 1999, s. 202.

Źródło B
Fragment Żywotów sławnych mężów Plutarcha [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 2, Warszawa 1960, s. 36.
Tymczasem wodzowie Dariusza zmobilizowali wielką armię, stanęli z nią nad rzeką [Granik], by Aleksandrowi przeszkodzić w jej sforsowaniu. […] Lecz tu większość jego wojsk bała się zarówno głębokości rzeki, jak i stromych i poszarpanych jej brzegów […]. Sam Aleksander pierwszy rzucił się do rzeki […]. Posypały się zaraz z przeciwnego brzegu pociski, lecz on, mimo że […] rzeka rwąca znosiła go na falach, parł robiąc wrażenie szaleńca […]. Przez rzekę przeszła falanga […] i starła się z siłami perskich wojsk pieszych. Te jednak nie zdołały stawić jej silnego i długiego oporu i wkrótce rzuciły się do ucieczki.

Podaj nazwę szyku bojowego greckich hoplitów przedstawionego na ilustracji oraz nazwę państwa, którego armia przejęła od Greków ten sposób walki.
Źródło C
Fragment opracowania historycznego [w:] M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004, s. 257.
Podważony został jeden z podstawowych przywilejów arystokracji. Uzbrojenie hoplity było tańsze od tradycyjnego ekwipunku jeźdźca […]. Już nie brawura i osobiste męstwo decydowało o wyniku bitwy, lecz poczucie braterstwa i stopień zdyscyplinowania wszystkich walczących. […] W wiele lat później Arystoteles określił polis jako „wspólnotę hoplitów”.

Na podstawie źródeł A i C wykonaj polecenie. Wyjaśnij wpływ przemian w dziedzinie wojskowości na ewolucję polityczną greckiej polis.

Zadanie 76. (SR13)
Źródło D
Fragment dziejów Rzymu Tytusa Liwiusza [w:] Tytus Liwiusz, Dzieje od założenia miasta Rzymu. Wybór, Wrocław 2004, s. 268, 276, 279.
Hannibal wkroczył z armią na ich terytorium […] i uderzył na miasto [Sagunt]*. […] Osobiście zagrzewał do boju i uczestniczył w bitwie w tej stronie, gdzie toczono ruchomą wieżę, wyższą nad wszystkie szańce miasta. Przysunięto ją do murów, a ona dzięki swym katapultom i balistom, […] wnet zniosła obrońców z muru. […] Obie strony z największym wysiłkiem […] walczyły. Jednak […] wskutek długotrwałej blokady brak wszystkiego stawał się [dla obleganych] coraz bardziej dotkliwy, a nadzieja pomocy z zewnątrz coraz bardziej malała: Rzymianie, ich jedyna nadzieja, byli tak daleko, a cała przestrzeń wokół była w rękach wroga! […] Miasto zdobyto wraz z ogromnym łupem.
* Sagunt – miasto we wsch. Hiszpanii, sprzymierzone z Rzymem.

Na podstawie źródła D wykonaj polecenie. Wymień trzy czynniki, które miały wpływ na rezultat oblężenia.

Zadanie 78.(SR13)
Na podstawie źródeł B i D wykonaj polecenie. Czy Hannibal i Aleksander Wielki stosowali podobny sposób dowodzenia armią? Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 79. (SP14)
Przyporządkuj wybrane obiekty architektoniczne, spośród przedstawionych na ilustracjach, do kręgów kulturowych wymienionych w tabeli. Wpisz odpowiednią literę do właściwej rubryki.


Sztuka świata, t. 2, Warszawa 1990, s. 27; J. Ruffieux, Tak żyli ludzie […], Wrocław 1991, s. 33; A. Mason, Historia sztuki zachodniej, Warszawa 2009, s. 25; http://cnes.cla.umn.edu/courses/archaeology/3152/CNES3152Lectures.pdf.html [dostęp 30.12.2012].

Zadanie 80.(SP14)
Na podstawie tekstów i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Źródło 1. Współczesny historyk o warunkach naturalnych Grecji [fragment] W przeciwieństwie do większości państw orientalnych, rozwijających się w dolinach wielkich rzek, […] losy Grecji pozbawionej działania tego czynnika ułożyły się odmiennie […]. Zaledwie 20–30% obszaru przypadało tu na powierzchnię uprawną. Resztę obszaru zajmowały góry i nieużytki, głównie pastwiska. […] Mało urodzajna z natury ziemia grecka stawiała człowiekowi trudne zadania do pokonania.
J. Wolski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2002, s. 110.
Źródło 2. Herodot, Dzieje [fragment] Herodot – grecki historyk, żył w V w. p.n.e., odbył podróże do Egiptu, Babilonu, Syrii.
Egipcjanie, którzy zamieszkują [deltę Nilu], w porównaniu ze wszystkimi innymi ludźmi i z resztą Egipcjan, z najmniejszym trudem zbierają plony z ziemi: wszak nie potrzebują się biedzić, żeby pługiem rozrywać bruzdy, albo kopać, albo wykonywać jakąś inną pracę z tych, którymi reszta ludzi trudzi się dla zasiewu, lecz u nich rzeka sama z siebie przybywa, nawadnia pole, a nawodniwszy je, znowu opada; wtedy każdy obsiewa swą rolę i […] oczekuje żniw.
Herodot, Dzieje, Wrocław 2005, s. 122.
Źródło 3. Tekst egipski zamieszczony na papirusie [fragment] Robaki zjadły mu połowę żywności, [hipopotam] drugą. Mnóstwo myszy wylęgło się w polu, szarańcza wytępiła bydło, wróble rozkradły ziarno. O nędza dla rolnika! […] A tu zjawia się pisarz, żeby zabrać zboże. Towarzysze jego mają kije w rękach […] i mówią: Oddaj ziarno – nie ma go wcale. Więc rozciągniętego na ziemi biją.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 1, Warszawa 1959, s. 7–8.
A. Na podstawie źródeł 1. i 2. wyjaśnij, co mogło mieć wpływ na opinię Herodota opracy chłopów mieszkających w delcie Nilu.
B. Na podstawie źródła 3. określ powinność chłopa egipskiego wobec faraona.
C. Na podstawie własnej wiedzy podaj przykład obowiązków chłopa egipskiego wobec faraona, o których nie wspomniano w źródłach 2. i 3.

Zadanie 81. (SP14)
Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A, a potem – chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 82.(SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Platon, Uczta [fragment] Każdy odlał z kielicha trochę napoju na cześć bogów, pochwalił boga śpiewem wedle zwyczaju i przystąpili do trunków. […] Uchwalili […], żeby precz poszła flecistka […], niech sobie sama gra, jeśli ma ochotę, albo niewiastom, tam w dalszych pokojach […]. [Eryksimachos powiedział] – Dzisiaj zabawiajmy się rozmową. I jeśli pozwolicie, spróbuję wam też zaproponować temat do dyskusji […], a niechaj Fajdros pierwszy zaczyna [mówić], bo i leży na pierwszym miejscu.
S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 176–177.

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
W tekście opisano formę spotkania towarzyskiego w starożytnej Grecji, noszącą nazwę: 1. gimnazjon.
2. sympozjon.
3. muzejon.
B. Podaj polski termin pochodzący od greckiej nazwy spotkania towarzyskiego, które zostało opisane w tekście źródłowym. Wyjaśnij znaczenie polskiego terminu.

Zadanie 83. (SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Diodor Sycylijski, Biblioteka historyczna [fragment]

Appiusz Klaudiusz […] pomieszał […] senat, wciągając na listę [senatorów] nie tylko ludzi znakomitego rodu i górujących powagą, jak to było zwyczajem, lecz wielu prostych obywateli, […] z tego powodu bardzo się oburzyli ludzie chełpiący się swym urodzeniem. […] Widząc, że ściągnął na siebie nienawiść ze strony najznakomitszych obywateli, unikał narażania się komukolwiek […]. Przy układaniu listy senatorów nie usunął żadnego z senatorów cieszących się złą sławą […]. Appiusz Klaudiusz […] przeprowadził do Rzymu wodociąg […]. Potem […] część zwanej od niego [drogi] [z] Rzymu do Kapui wyłożył twardymi kamieniami.
S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 225–226.

A. Podaj nazwę urzędu, którego sprawowanie przez Appiusza Klaudiusza wywołało reakcję obywateli opisaną w tekście.
B. Wyjaśnij znaczenie obiektów wspomnianych w tekście dla miasta i państwa.

Zadanie 84. (SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Kasjusz Dion, Historia rzymska [fragment] Rzymianie tak dalece nienawidzili samego tytułu monarchy, że władców swych nie nazwali ani dyktatorami, ani królami, ani jakimś innym tego rodzaju tytułem, chociaż wobec oddania im steru rządów nie można zaprzeczyć, że Rzymianie podlegali władzy królewskiej. [Władcy] ci często bywają konsulami, a zawsze ilekroć znajdą się poza murami Rzymu określają się prokonsulami. […] Władza trybuńska […] daje im prawo zniesienia zarządzeń każdego innego urzędnika. […] Wszystkie godności przyjęli z czasów republikańskich z tymi samymi nazwami, aby zachować pozór, że nie otrzymali żadnej władzy bez przyznania ze strony ludu.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 3, Warszawa 1961, s. 33–34.

A. Podaj nazwę formy ustrojowej cesarstwa rzymskiego, której dotyczy tekst.
B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Opisaną w tekście formę rządów w Rzymie zapoczątkował:
1. Oktawian August.
2. Neron.
3. Dioklecjan.
4. Konstantyn I Wielki.

Zadanie 85. (SR14)
Na podstawie planu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.

1 – pałac letni Nabuchodonozora, 2 – świątynia Nowego Roku, 3 – twierdza północna, 4 – brama Isztar, 5 – twierdza, 6 – wiszące ogrody, 7 – świątynia Isztar, 8 – świątynia Emah (bogini Ninmah), 9 – pałac, 10 – świątynia Marduka

Na podstawie: D. Arnaud, Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pisma do Aleksandra Wielkiego, Warszawa 1982, s. 396.
Podaj nazwę miasta przedstawionego na planie i uzasadnij odpowiedź.

Zadanie 86.(SR14)
Na podstawie fragmentu artykułu współczesnego historyka wykonaj polecenie.
Elity szesnasto-, siedemnasto- i osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej mogą posłużyć jako, odległa wprawdzie, historyczna analogia [arystokracji greckiej okresu archaicznego]. […] W Rzeczypospolitej nie występowały jasne kryteria formalne przynależności do najściślejszej elity warstwy uprzywilejowanej. […] Tylko na tle ideologii równości szlacheckiej można zrozumieć szczególny status grupy, która nie wyróżnia się formalnie od ogółu szlachty, […] a jednocześnie dzięki prestiżowi i pozycji majątkowej dominuje (m.in. dzięki związkom o charakterze klientalnym) nad teoretycznie równymi sobie pozostałymi członkami stanu szlacheckiego. Również w greckiej rzeczywistości nie ma mowy o definicji arystokracji w kategoriach formalnoprawnych. Jedynym w polis stanem w ścisłym znaczeniu tego słowa jest stan obywatelski. W konsekwencji podstawowym wyróżnikiem przynależności do grupy archaicznych arystokratów będzie właśnie kryterium majątkowe. […] Grecy epoki archaicznej określali swoje elity mianem „najlepszych”, „dobrych” albo „szlachetnych” […], przeciwstawiając ich „ludziom podłym” albo „lichym” […] – pozostałym i społecznie niższym członkom tej samej wspólnoty obywatelskiej.
M. Węcowski, Równi i równiejsi. Elity dwóch narodów politycznych, „Mówią Wieki” 2011, nr 7, s. 13–14.
Podaj dwie cechy arystokracji greckiej okresu archaicznego, które – jak sądzi autor artykułu – są zarazem cechami magnaterii polskiej w XVI–XVIII w.

Zadanie 87.(SR14)
Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenie.[Gajusz Juliusz] Cezar […] siedz[iał] na mównicy, na złotym fotelu, ubrany w strój triumfalny. Antoniusz […], kiedy […] wbiegł na Forum i lud mu z drogi ustąpił, podbiegł do Cezara i podał mu diadem przystrojony w wawrzynowy wieniec. Na to dały się słyszeć oklaski, ale słabe i tylko z góry umówione. Cezar tedy odtrącił diadem i wtedy dopiero nastąpiła prawdziwa burza oklasków. Podobnie gdy Antoniusz podał mu ten diadem po raz wtóry, oklaski były rzadkie, a gdy Cezar znowu nie przyjął diademu, wszyscy zaczęli go hucznie oklaskiwać. W ten sposób wystawiono tylko tłumy na próbę.
Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, t. II, Wrocław 2004, s. 635–636.

Wyjaśnij, o czym świadczyła reakcja ludu rzymskiego na zachowanie Cezara opisane w tekście.

Zadanie 88.(SR14)
Źródło A
Fragment dzieła greckiego historyka Appiana z Aleksandrii, II w. n.e.
Hazdrubal, jego żona z dwoma synami schronili się do świątyni Eskulapa. Ponieważ świątynia stała wysoko […], więc […] z łatwością stąd odpierali wszystkie ataki. Kiedy jednak zmógł ich głód, bezsenność, strach […] opuścili okręg święty […]. Wśród tego Hazdrubal uszedł niepostrzeżenie do Scypiona z gałązką oliwną w ręce. Ten kazał mu usiąść u swoich stóp […]. Gdy już ogień ogarnął świątynię, żona Hazdrubala wyszła naprzeciw Scypiona […] i […] zwróciwszy się do [męża] powiedziała: „[…] Mnie i dzieci moje ogień ten pogrzebie, ale ty, wódz wielkiej Kartaginy, jakiż to triumf zdobić b ędziesz? Jakaż kara nie czeka cię ze strony tego męża, u którego stóp siedzisz?”
Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, t. I, Wrocław 2004, s. 327–330.

Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.
Wyjaśnij, dlaczego żona Hazdrubala, oceniając postawę męża, wspomniała
o rzymskim obyczaju uhonorowania zwycięskiego wodza.

Zadanie 89. (SP15)
Na podstawie źródeł wykonaj polecenia.
Źródło 1. Stela1 z kodeksem Hammurabiego [fragment] Sztuka świata, t. 1, Warszawa 1989, s. 206.
1 Stela – stojąca pionowo płyta kamienna, zwykle czworoboczna, często z inskrypcją
Źródło 2. Kodeks Hammurabiego [fragment] Jeśli pełnoprawny obywatel wybił oko członkowi klasy pełnoprawnych obywateli, wyrwą
mu oko.
Jeśli złamał kość pełnoprawnego obywatela, złamią mu kość.
Jeśli wyrwał oko poddanego albo złamał kość poddanego, zapłaci jedną miarę srebra.
S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia
do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 45.
Wyjaśnij cel umieszczenia przedstawionej płaskorzeźby na steli z kodeksem
Hammurabiego.
Podaj, stosowaną w historiografii, nazwę pisma, którym wyryto na steli tekst
kodeksu.
Oceń, czy źródło 2. zawiera treści, które świadczą o zróżnicowaniu społecznym
w starożytnym Babilonie. Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 90.( SP15)
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Źródło 1. Mapa. Starożytna Grecja
Na podstawie: Atlas historyczny świata, Warszawa–Wrocław 1986, s. 13.
Źródło 2. Trzy pomniki bitwy z 490 r. p.n.e.
Ciała poległych w bitwie obywateli Ateńczycy spalili na miejscu, a nad ich prochami
usypali kopiec – soros. Ustawili na nim tablice z imionami bohaterów; młodzież corocznie
składała tam ofiary. Kurhan wznosi się do dziś, ma 9 m wysokości. […] Dary wotywne dla bogów złożono w Delfach i Olimpii. W Olimpii odkryto w 1952 r. hełm
spiżowy dowódcy Ateńczyków z napisem „Miltiades ofiarował Zeusowi”, a […] napis
na skarbcu Ateńczyków w Delfach głosi, że wzniesiono go z łupów po zwycięstwie w bitwie.
Na podstawie: Wielka historia świata. Świat okresu cywilizacji klasycznych,
red. A. Krawczuk, Kraków 2005, s. 103.
Uzupełnij zdania – wpisz właściwe informacje w wykropkowane miejsca.
1. Miejsce usypania kopca z prochami poległych w bitwie oznaczono na mapie numerem
…
2. Miejsce, w którym znaleziono spiżowy hełm wspomniany w tekście, oznaczono na mapie
numerem …
3. Miejsce wzniesienia skarbca, o którym mowa w tekście, oznaczono na mapie numerem
…..
4. Bitwę, której upamiętnienie opisano w tekście, stoczono pod …

Zadanie 91.(SP15)
Na podstawie źródeł wykonaj polecenia.

Źródło 1. Diodor Sycylijski, Biblioteka historyczna, ks. XX, 36

W Rzymie w tym roku [310 r. p.n.e.] wybrano cenzorów; jeden z nich, Appiusz Klaudiusz,
nie znajdując sprzeciwu u kolegi Lucjusza Plaucjusza, wiele zmian wprowadził […]. Większą
część drogi […] od Rzymu aż do Kapui wyłożył twardymi kamieniami, kazawszy skopać
wyniosłości terenu i wyrównać parowy lub zagłębienia przez potężne podbudowy. Zużył
na to wszystkie dochody państwowe, ale zabiegając o wdzięczność ogółu, pozostawił
po sobie pomnik nieśmiertelny.
Na podstawie: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii
w szkole średniej, Kraków 1999, s. 225.
Źródło 2. Mapa. Sieć dróg w starożytnym Rzymie, IV w.

T. Cegielski, W. Lengauer, M. Tymowski, Ludzie, społeczeństwa, cywilizacje. Historia. Starożytność
i średniowiecze, Warszawa 2002, s. 124–125.

A. Oceń, czy sieć dróg ukazana na mapie miała znaczenie dla utrzymania jedności
państwa rzymskiego. Odpowiedź uzasadnij dwoma argumentami.
B. Podaj cel, którym – według autora źródła 1. – kierował się Appiusz Klaudiusz, gdy
realizował inwestycję opisaną w tekście.
C.Wyjaśnij, dlaczego autor tekstu uważał, że inwestycja, którą zrealizowano,
stanowiła pomnik nieśmiertelny cenzora.

Zadanie 92.(SR15)
Na podstawie ilustracji przedstawiającej relief na steli1 wykonaj polecenie.
Stela zwycięstwa króla Akadu Naram-Sina, III tysiąclecie p.n.e.

Na podstawie: Sztuka świata, t. 1, Warszawa 1989, s. 195.
1 Stela – stojąca pionowo płyta kamienna, zwykle czworoboczna, często z inskrypcją.
Wyjaśnij, w jaki sposób na steli ukazywano pozycję i rolę władcy.

Zadanie 93.(SR15 )
Na podstawie źródeł wykonaj polecenia.
Źródło 1. Fragment pracy Marii Jaczynowskiej

Podział kompetencji administracyjnych między princepsem i senatem znalazł swój wyraz
w zarządzaniu prowincjami. Senat przyjął pod swoje kierownictwo prowincje wewnętrzne,
bezpieczne, na ogół mocno zespolone z Rzymem, zdobyte w III i II w. p.n.e. […] W prowincjach senatorskich nie stacjonowało wojsko […]. W ręku cesarza znalazł się zarząd
prowincjami niedawno zdobytymi, włączonymi do państwa rzymskiego przez Cezara,
Pompejusza i samego Augusta.

Na podstawie: M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1978, s. 206.

Źródło 2. Mapa. Rozwój terytorialny starożytnego Rzymu, III w. p.n.e. – II w. n.e.

Rozstrzygnij, pod czyim zarządem – cesarza czy senatu – znajdowały się
wymienione w tabeli prowincje w I w. n.e.

Wykorzystując informacje z obu źródeł, wymień dwa różne działania władz
podejmowane w celu zabezpieczenia panowania rzymskiego w Brytanii.

Zadanie 94.(SR15)
Źródło A
Tablica genealogiczna. Dynastia julijsko-klaudyjska [fragment]

Źródło B
Tworzenie imion własnych w starożytnym Rzymie
Zazwyczaj Rzymianie nosili: 1 – imię, 2 – nazwisko rodowe, 3 – przydomek rodziny (często, choć nie zawsze). Nazwy rodów były tworzone od drugiego członu. Później zaczęto dodawać przydomki do przydomków, by odróżnić osoby i gałęzie rodzin.
A. Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa 1995, s. 14–15. Na podstawie źródeł A i B wykonaj plecenie.
A. Wyjaśnij pochodzenie nazwy dynastii panującej w starożytnym Rzymie w I w. p.n.e. – I w. n.e.
Źródło C
Fragmenty biografii cesarzy rzymskich
Fragment 1.
Doszło do […] podwójnej tragedii w cesarskiej rodzinie: w 2 roku naszej ery zmarł Lucjusz Cezar podczas podróży morzem do Marsylii, a w 4 roku – Gajusz Cezar wskutek pozornie niegroźnej rany zadanej mu zdradziecko w Armenii. Po śmierci obu wnuków cesarza 26 czerwca 4 roku Oktawian August przyjął syna Liwii do swego rodu.
Na podstawie: A. Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa 1995, s. 35–36.
Fragment 2.
Seneka otrzymał godność pretora oraz pieczę nad wychowaniem syna cesarzowej Agrypiny Młodszej. Ledwie minął rok, a chłopiec zmienił nazwisko, został adoptowany bowiem w lutym 50 roku przez cesarza Klaudiusza.
Na podstawie: A. Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa 1995, s. 65.
Na podstawie źródeł A i C wykonaj polecenie.
Oceń, czy procedura wspomniana w tekstach utorowała drogę do cesarskiej godności osobom, które nie były potomkami cesarza. Odpowiedź uzasadnij, podając dwa przykłady.

Zadanie 95. (NFR15)

Źródło 2. Fragmenty dzieł pisarzy starożytnych
Fragment A.
Miasto zbudowane było tak porządnie, jak żadne inne ze znanych nam miast. Naprzód
biegnie dookoła niego głęboki szeroki rów pełen wody, potem idzie szeroki na pięćdziesiąt
królewskich łokci, a wysoki na dwadzieścia łokci mur. […] Kopiąc rów, sporządzali
jednocześnie cegły z ziemi wynoszonej z rowu, a skoro wystarczającą ilość cegieł zgarnęli,
wypalali je w piecach. […] Miasto składa się z dwóch części, bo dzieli je rzeka, która zwie się
Eufrat.
Na podstawie: Herodot, Dzieje, Wrocław 2005, s. 94–95.
Fragment B.
Świątynia Apollina leży w górach Parnasu na skale stromej ze wszystkich stron. Tutaj rzesze
ludzi, które napływały zewsząd z podziwu dla majestatu boskiego, stworzyły miasto
i osiadły na tej skale. Dzięki temu świątyni i miasta bronią nie tylko mury, ale i przepaście[…]. W samym środku znajduje się skała tworząca coś w rodzaju teatru […]. Na tym występie
skalnym, niemal w środku wysokości góry, znajduje się mała płaszczyzna, a w niej głęboki
otwór w ziemi, który prowadzi do wyroczni.

Na podstawie: G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do
historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 171–172.
Zadanie a.
Podaj numery, którymi na mapie oznaczono miejsca wzniesienia obiektów opisanych
w tekstach.
Zadanie b.
Wyjaśnij, jaki był wpływ warunków naturalnych na lokalizację obiektów opisanych
w tekstach.

Zadanie 96.(NFR15)
Źródło 1. Kwintus Tulliusz Cyceron1, Mały poradnik wyborczy, 64 r. p.n.e. [fragment] Trzy są drogi szczególnie prowadzące do pozyskania ludzkiej przychylności i głosu
w wyborach – świadczenie przysług, budzenie nadziei oraz samorzutne szczere przywiązanie.[…] Staraj się […], by cała kampania wyborcza była pełna blasku, okazała, świetna, miła
ludowi, by odznaczała się wspaniałością i godnością. […] Hojność […] ma szerokie pole […].
Staraj się, by dostęp do ciebie był łatwy we dnie i w nocy, by nie tylko bramy domu stały
otworem, lecz także przystępne było spojrzenie i wyraz twarzy, które są niejako bramą duszy.
Gdy cię o coś proszą – zgadzaj się (jeżeli czegoś nie możesz spełnić, odmów w sposób
uprzejmy albo w ogóle nie odmawiaj). […] Obietnica jest czymś niepewnym, odnosi się do
przyszłości i do niewielu stosunkowo ludzi; natomiast odmowa zraża na pewno zaraz, i to
większą liczbę osób.

Na podstawie: J. Kwapisz, Jak wygrać wybory w Rzymie, [w:] „Mówią Wieki” 2003, nr 5, s. 19, 21, 22.
1 Kwintus Tulliusz Cyceron (102 p.n.e.–43 p.n.e.) – młodszy brat mówcy rzymskiego Marka Tulliusza Cycerona
Źródło 2. Plutarch, Żywoty sławnych mężów [fragment] Pompejusz ma powodzenie, jako wódz […] wszedł do senatu, a przez obywateli został
zaszczycony przydomkiem Magnus, tj. Wielki. […] Gdy był w Rzymie […], unikał tłumu i forum publicznego; niewielu potrzebującym
przychodził z pomocą. […] Krassus […] nie grał nieuchwytnego i nieprzystępnego, lecz obracał się ciągle wśród
potrzebujących jego pośrednictwa […]. I kiedy Cezar w charakterze pretora wybierał się do
Hiszpanii, a nie miał pieniędzy, to Krassus […] poręczył za niego sumą ośmiuset trzydziestu
talentów.
Na podstawie: G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do
historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 252.

Który polityk rzymski – Pompejusz czy Krassus – postępował zgodnie z zasadami
przedstawionymi w źródle 1.? Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 97.(SP16)
Na podstawie źródeł oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Źródło 1. Fragment opracowania historycznego

Droga procesyjna była ogromnym murowanym parowem. Po obu stronach otaczały ją
wysokie na siedem metrów mury. Wewnętrzne ściany tych murów były wyłożone lśniącymi,
glazurowanymi kafelkami: z ich zimno niebieskiego tła wysuwały się groźnie kroczące lwy.
Sto dwadzieścia dwumetrowych drapieżników spoglądało z obydwu stron na pielgrzymów;
za nimi ze ścian Bramy Isztar szczerzyła zęby i wysuwała szpony sfora przeraźliwych
potworów.
V. Zamarovsky, Tropami siedmiu cudów świata, tłum. P. Godlewski, Katowice 1990, s. 92.

Źródło 2. Fragment opracowania historycznego
„Dom Boży” stanął obok królewskiego pałacu Salomona w kompleksie pałacowoświątynnym,
który szczycił się budowlami i pałacami o zdumiewającym przepychu.
Świątynia nie była po prostu miejscem kultu, była domem samego Boga. […]. Stopnie
prowadziły do Świętego Świętych. W Świętym Świętych nie było nic oprócz cherubów
i Arki, a we wnętrzu Arki nic oprócz tablic z prawem mojżeszowym.

S. Sebag Montefiore, […] Biografia, tłum. M. Antosiewicz, W. Jeżewski, Warszawa 2011, s. 30–31.
Podaj nazwy miast opisanych w źródłach.
A. Źródło 1: …
B. Źródło 2: …

Zadanie 98.(SP16)
Na podstawie źródeł oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Źródło 1. Schemat kartograficzny. Kolonizacja fenicka i grecka

Źródło 2. Fragment opracowania historycznego
Fenicja […] przeżywała rozkwit równocześnie z Grecją i w podobnym stylu. Państwa-miasta
Fenicji były znacznie starsze niż miasta greckie, podobnie zresztą jak fenickie kolonie.[…] Kartagina została założona w Afryce Północnej w 814 r. p.n.e., podobno przez grupę
fenickich osadników […]. Kiedy dawną Fenicję, podobnie jak Azję Mniejszą, zalała fala
Persów, Kartagina […] została skazana na własne siły – podobnie jak śródlądowe miasta
greckie. Kartagina stworzyła wielkie imperium, opierając się na potężnej flocie, handlu
i kolonizacji. Jej kolonie ciągnęły się aż poza Słupy Heraklesa w Gades [Kadyks] i Tingis[Tanger], po Panormus [Palermo] na Sycylii. […] Począwszy od V wieku p.n.e. prowadziła
niszczycielskie wojny z wieloma miastami greckimi na Sycylii, gdzie jej wybujałe ambicje
ukróciło dopiero nadejście rzymskiej potęgi.
N. Davies, Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 2005, s. 140.
Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F –
jeśli jest fałszywe.

Zadanie 99.(SP16)
Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A, a także – chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 100.(SP16)
Na podstawie materiałów źródłowych oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Źródło 1. Schemat kartograficzny

Źródło 2. Fragment opracowania historycznego
Scypion zgodnie z wolą senatu zdobył i zniszczył Kartaginę. Hazdrubal poddał się, lecz jego
najbliższa rodzina wolała popełnić samobójstwo. Patrząc na pożar i ruinę miasta, Scypion
płakał, przewidując, że taki będzie kiedyś los Rzymu. Teren samej Kartaginy został przeklęty,
dawne jej posiadłości – pod nazwą Afryka – stały się pierwszą w Afryce prowincją rzymską.
Scypion otrzymał przydomek Africanus, dla odróżnienia zaś od dziadka, zwano go
Młodszym, Minor.
Krawczuk, Kronika starożytnego Rzymu, Warszawa 1994, s. 125.

Rozstrzygnij, czy źródła 1. i 2. dotyczą tych samych wydarzeń. Uzasadnij swoją
odpowiedź, odnosząc się do treści obu źródeł.

Zadanie 101.(SP16)
Na podstawie tekstu źródłowego oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Wojny w tym czasie nie było już żadnej prócz wojny z Germanami, prowadzonej raczej
w celu zmazania hańby z powodu straty armii wraz z Kwintyliuszem Warusem niż dla żądzy
rozszerzenia granic państwa. […] Wewnątrz panował spokój, nazwy urzędów pozostały
te same, młodsi urodzili się już po zwycięstwie pod Akcjum, a także większość starców
podczas wojen domowych: jakżeż niewielu z tych pozostało, co rzeczpospolitą widzieli!
Jakoż po zmianie ustroju państwa nigdzie nie pozostało nic z dawnego, a nieskażonego
obyczaju: zrezygnowawszy z równości, każdy się na rozkazy cesarza oglądał […].
Tacyt, Dzieła, Warszawa 2004, s. 38–39.
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Postać, której rządy zostały opisane w źródle, to
A. Gnejusz Pompejusz.
B. Juliusz Cezar.
C. Marek Antoniusz.
D. Oktawian August.

Podaj argument potwierdzający Twój wybór w zadaniu A.
Podaj stosowaną w historiografii nazwę rzymskiego ustroju politycznego, który
funkcjonował w okresie opisanym przez źródło.

Zadanie 102.(SP16)
Na podstawie tekstu źródłowego oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Fragment opracowania historycznego

Sformułowanie [Laktancjusza]1 „podzielono świat na cztery części” – nie jest ścisłe. […] Chodziło raczej o rozłożenie odpowiedzialności za jego części i ułatwienie bezpośredniego
nadzoru. […] Podział władzy nie wynikał ze strachliwej małoduszności, jak to utrzymuje
Laktancjusz. Przeciwnie, Dioklecjan postąpił jak człowiek, któremu chodzi nie o własną
chwałę, lecz głównie o dobro państwa. […] Pojął, że imperium jest zbyt wielkie, aby jeden
człowiek mógł sprostać wszystkim obowiązkom. […] [Zgodnie z założeniami nowej
koncepcji] każdy august miał dobierać sobie cezara, aby po dwudziestu latach przekazywać
mu władzę i purpurę, a ten z kolei powoływać wówczas nowego następcę, który jako cezar
u boku władcy przygotowywałby się do roli augusta.

-Laktancjusz (250–330) – pisarz i retor chrześcijański. Autor dzieła De mortibus persecutorum [łac. O śmierci
prześladowców], do którego odnosi się cytowany tekst.
A. Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich. […], Warszawa 1991, s. 153–155.
A. Podaj stosowaną w historiografii nazwę nowego systemu rządów, o którym mowa
w tekście.
Podaj dwa cele wprowadzenia systemu rządów opisanego w źródle.

Zadanie 103. (SR16)
Na podstawie planu i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Podaj nazwę miasta przedstawionego na planie. Uzasadnij swoją odpowiedź.

Zadanie 104.(SR16)
Na podstawie tekstów źródłowych oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Źródło 1. Fragment komedii Eurypidesa
W czym to zapaśnik albo szybkobiegacz,
Dyskobol, ten co w szczękę umie walić,
Zdobywszy wieniec, pomoże ojczyźnie?
Czy z wrogiem walczyć będą, dzierżąc w rękach
Dyski, przez tarcz rząd przebiją się pięścią,
Wygnają wrogów tak ze swej ojczyzny?
Nikt nie wygłupia się tak, gdy mu grozi
Stal ostra.
S.G. Miller, Starożytni olimpijczycy, Warszawa 2006, s. 184.
Źródło 2. Fragment mowy Alkibiadesa z 415 r. p.n.e.
Ateńczycy! Należy mi się dowództwo bardziej niż komu innemu […] i uważam się
za godnego tego urzędu; bo właśnie to, za co mnie potępiają, przynosi moim przodkom i mnie
samemu sławę, a ojczyźnie pożytek. Dzięki przepychowi, jaki roztaczałem na igrzyskach
w Olimpii, Hellenowie nabrali przesadnego wyobrażenia o potędze naszego państwa, choć
przedtem sądzili, że zostało ono wojną zrujnowane; wystąpiłem tam mianowicie z siedmiu
zaprzęgami, czego przedtem nie zrobił żaden prywatny człowiek w Grecji, wziąłem drugą
i czwartą nagrodę i wszystko przygotowałem tak, by było godne odniesionego zwycięstwa.
Takie wystąpienia tradycyjnie przynoszą zaszczyt i każą wnioskować o potędze.

Tukidydes, Wojna peloponeska, Warszawa 2003, s. 325.

Wyjaśnij, na czym polega różnica w ocenie znaczenia sukcesów sportowych,
zaprezentowana w obu źródłach.

Zadanie 105.(SR16)
Na podstawie tekstu źródłowego oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Plutarch, Żywoty sławnych mężów
W pewnym czasie Cezar przybył do miasta Luki na spotkanie z wielu znakomitymi Rzymianami. Tam Pompejusz i Krassus na osobnym z nim spotkaniu postanowili energiczniej zabrać się do dzieła i cały rząd przejąć w swoje ręce: Cezar ma pozostać przy dotychczasowym dowództwie wojskowym, a Pompejusz i Krassus przejmą dowództwo i wojska na innych frontach […].

A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie. Źródła historyczne.
Starożytność. Średniowiecze, Koszalin 1997, s. 76.

Podaj stosowaną w historiografii nazwę porozumienia, o którym mowa w tekście

Zadanie 106.(SR16)
Na podstawie tekstów źródłowych oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Źródło 1. Fragment Historii rzymskiej Appiana z Aleksandrii
Posiadacze ziemi państwowej nadal jednak odkładali jej podział pod rozmaitymi pozorami jak najdalej. Niektórzy wysuwali pomysł, żeby tym wszystkim sprzymierzeńcom, którzy najbardziej przeciwstawiali się podziałowi ziemi, nadać obywatelstwo rzymskie […], ale senat oburzał się na to, by z poddanych robić uprawnionych obywateli. […] Wśród takich nastrojów wystąpił, radośnie witany, jako kandydat na trybuna ludowego Gajusz Grakchus […]. Wybrany z olbrzymim zapałem natychmiast podjął akcję skierowaną przeciwko senatowi, zgłosiwszy prawo wyznaczające każdemu człowiekowi z ludu miesięczną rację żywnościową na koszt państwa […].

Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, [w:] Rzym starożytny, oprac. L.T. Błaszczyk,
Warszawa 1964, s. 20–21.

Źródło 2. Fragment Historii rzymskiej Appiana z Aleksandrii
W tym samym czasie na terenie Italii, w Kapui, gdzie […] szkolono gladiatorów, wystąpił Trak […]. Kiedyś wojował on z Rzymianami i dostał się do niewoli, po czym sprzedano go do szkoły gladiatorów. Przekonał tu około 70 towarzyszy niedoli, że lepiej narażać życie dla zdobycia wolności aniżeli dla popisywania się na widowisku, przemógł wraz z nimi straże i zbiegł. Uzbroiwszy się w laski i sztylety, które odebrali jakimś podróżnym, schronili się na górę Wezuwiusz; przyjmował tu […] uciekających masowo niewolników […] i uprawiał rozbój w okolicy wraz z podwładnymi wodzami, gladiatorami […]. Ponieważ dzielił się równo łupami, szybko skupił wokół siebie mnóstwo ludzi.

D. Ostapowicz, S. Suchodolski, D. Szymikowski, Od Hammurabiego do Fukuyamy. Nowa matura z historii.
Przekazy źródłowe z ćwiczeniami, t. I, Od starożytności do 1789 roku, Gdańsk 1999, s. 35.
Podaj dwie społeczne i dwie polityczne przyczyny kryzysu republiki rzymskiej.

Zadanie 107.(SR16)
Źródło A
Fragment opracowania historycznego
Zaznawały w społeczeństwie wielkiej czci. Przysługiwało im prawo do liktora, kiedy przebywały w mieście, a w teatrze zajmowały honorowe miejsca. Nie składały przysięgi w sądzie jako świadkowie, mogły wybłagać ułaskawienie od kary śmierci dla spotkanych po drodze skazańców. Obywatele ustępowali im miejsca na ulicy. Kandydatki […] wybierał kapłan najwyższy spośród sześcio- lub dziesięcioletnich dziewcząt pochodzących z szanowanych rodów patrycjuszowskich. Obowiązki swe wykonywały one przez trzydzieści lat, po czym mogły się wycofać do życia świeckiego, zwykle jednak pozostawały w swym stanie aż do końca życia.

O. Jurewicz, L. Winniczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym,
Warszawa 1970, s. 194.

Na podstawie źródła A oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie
Podaj stosowaną w historiografii nazwę kapłanek, do których odnosi się fragment
tekstu, oraz nazwę cywilizacji, w której pełniły one swoje funkcje.

Zadanie 108.(NR16)
Fragment dzieła starożytnego historyka
Wobec jawnego zerwania układu Ateńczycy przygotowywali się do wojny – tak samo Lacedemończycy i ich sprzymierzeńcy. Obie strony miały zamiar wysłać poselstwo do króla perskiego i do innych barbarzyńców, skąd tylko mogły się spodziewać jakiejś pomocy. […] Ogólna sympatia była wyraźnie po stronie Lacedemończyków, zwłaszcza że uroczyście zapowiedzieli oswobodzenie Hellady. Na równi z prywatnymi ludźmi państwa starały się, jak tylko mogły, pomóc Lacedemończykom; każdemu zdawało się, że sprawa ucierpi na tym, jeśli on sam nie weźmie w tym udziału. Tak wrogo przeważnie odnoszono się do Ateńczyków; jedni pragnęli uwolnić się spod ich panowania, inni bali się mu ulec.

Tukidydes, Wojna […], przeł. K. Kumaniecki, Warszawa 1988, s. 90–91.
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Wydarzenia opisane w tekście rozegrały się
A. przed bitwą pod Maratonem.
B. między bitwą pod Termopilami a bitwą pod Salaminą.
C. między bitwą pod Platejami a bitwą pod Cheroneą.
D. po bitwie pod Issos.

Rozstrzygnij, czy wydarzenia opisane w tekście dotyczą wojen grecko-perskich.
Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do źródła.

Zadanie 109.(NR16)
Fragment opisu jednego dnia z życia starego Rzymianina w liście Pliniusza Młodszego1
Rano leży pewien czas na sofie […], prosi, by mu podano obuwie, przechodzi spacerkiem 3000 kroków […]. Jeżeli nie ma nikogo, lektor czyta mu książkę […]. Po przejażdżce […] udaje się do swego pokoju i zaczyna pisać. Pisze bowiem, i to w języku greckim i łacińskim, bardzo dobre wiersze liryczne […]. Po kąpieli kładzie się, a posiłek zjada nieco później […].
Nadchodzi pora głównego posiłku, który jest podany elegancko […]; są i korynckie naczynia, które Spurinna bardzo lubi […].

D. Ostapowicz, S. Suchodolski, D. Szymikowski,
Od Hammurabiego do Fukuyamy. Nowa matura z historii. Przekazy źródłowe z ćwiczeniami, t. I,
Od starożytności do 1789 roku, Gdańsk 1999, s. 42–43.

Pliniusz Młodszy (61 lub 62–114 r.) – pisarz rzymski, namiestnik Bitynii, prowadził korespondencję
z cesarzem Trajanem.
Na podstawie tekstu podaj dwa argumenty, które potwierdzają tezę rzymskiego poety
Horacego: zdobyta Grecja podbiła dzikiego zdobywcę.

Zadanie 110.(NR16)
Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Zdumiewają nas wielkie klęski w bitwach morskich, jakie Kartaginie, państwu przecież na wskroś morskiemu, w pierwszej wojnie punickiej zadali Rzymianie. Często były one jednak spowodowane nadmierną ostrożnością kartagińskich dowódców, brakiem właściwych decyzji, niechęcią do podejmowania jakiegokolwiek ryzyka.

L. Mrozewicz, Historia powszechna. Starożytność, Poznań 1999, s. 229–230.

Rozstrzygnij, czy do bitwy przedstawionej na planie doszło w trakcie wojny opisanej
w tekście. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do obu źródeł.

Zadanie 111.(SP17)
Źródło 1. Napis Dariusza na skale w Behistun
Jam jest Dariusz, król wielki, król królów, […], syn Hytaspesa, wnuk Arsamesa, z rodu Achemenidów […]. Od wieków czczą nas, od wieków ród nasz jest królewski. […] Z woli Ahuramazdy – ja jestem królem.

G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii
w szkole średniej, Kraków 2001, s. 60–61.
Źródło 2. Druga Księga Samuela [fragment] Wszystkie pokolenia […] zeszły się u Dawida w Hebronie i oświadczyły mu: „Oto myśmy
kości twoje i ciało. […]. I Pan rzekł do ciebie: Ty będziesz pasł mój lud […] i ty będziesz
wodzem […]”.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań – Warszawa 1987, s. 289.
Podaj nazwy państw, w których panowali władcy wspomniani w źródłach.
Źródło 1.: ……
Źródło 2.: ……
Wskaż podobieństwo w pojmowaniu źródła władzy w obu tekstach.
Wskaż źródło, w którym prawa do panowania uzasadniono tradycjami
dynastycznymi. Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 112.(SP17)
Źródło 1. Pauzaniasz, Wedrówki po Helladzie [fragment] U wejścia do świątyni zwanej Partenonem wszystko, co znajduje się na tzw. orłach, tj. przyczółku, dotyczy narodzin [bogini]. Płaskorzeźba z tyłu przedstawia spór [bogini] z Posejdonem o ziemię.

T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w źródłach nie tylko pisanych.
Starożytność i średniowiecze, Toruń 2004, s. 53.

Podaj nazwę miasta, w którym wzniesiono budowlę wymienioną przez Pauzaniasza.
Uzupełnij zdanie – wpisz literę oznaczającą właściwy obiekt sztuki starożytnej.
Pauzaniasz opisał budowlę, której fragment dekoracji przedstawiono na fotografii oznaczonej literą ….

Zadanie 113.(SP17)
Pisarz starożytny o Gajuszu Juliuszu Cezarze
Nie tylko bowiem nadmierne przyjął godności: konsulaty, jeden po drugim, dyktaturę dożywotnią, nadzór nad obyczajnością, nadto jako imię tytuł Imperatora […]. Zgoła nie było urzędu, którego by sobie wedle zachcianki nie nadał czy komu nie przyznał. Trzeci i czwarty konsulat sprawował tylko formalnie, zadowalając się władzą dyktatorską, przyznaną mu wraz z konsulatami […]. W tym czasie nie wyznaczał żadnych zgromadzeń wyborczych oprócz tych na obiór trybunów i edylów plebejskich.

Swetoniusz, Żywoty cezarów. Boski Juliusz, Wrocław 1972, s. 87–88.
Podaj dwa przykłady naruszenia przez Juliusza Cezara procedur politycznych
obowiązujących w republice rzymskiej.
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Swetoniusz opisał sytuację w państwie rzymskim, do której doszło przed
A. zburzeniem Kartaginy.
B. powstaniem Spartakusa.
C. zawarciem pierwszego triumwiratu.
D. bitwą pod Akcjum

Zadanie 115.(SP17)
Mapa Basenu Morza Śródziemnego w okresie III–V w.

Na podstawie: M. Węcowski, Starożytność klasyczna […], Warszawa 2002, s. 136.
Podaj nazwy dwóch państw zaznaczonych na mapie, które powstały na obszarze
Galii.
Wymień nazwy trzech plemion zaznaczonych na mapie, które w V w. najechały
na Italię.

Zadanie 116. (SR17)
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Źródło 1. Opinia współczesnego badacza
Sztuka Amenhotepa IV – Echnatona stanowi krótki, ale wspaniały epizod na tle kilku tysięcy lat dziejów twórczości artystycznej starożytnego Egiptu. Zerwawszy z tradycją, król w nowo wzniesionej świątyni oddaje cześć […] Atonowi […], a sam będąc poetą, pragnie uwolnić sztukę z odwiecznych więzów reguł i przepisów, którymi jest spętana. Każe artystom […] nie upiększać jego postaci, nie gloryfikować jego majestatu; chce, aby go wyobrażano w sztuce takim, jakim był w istocie. Nie ogranicza inwencji twórców wyłącznie do tematów oficjalnych, ale pozwala im […], by komponowali sceny z jego codziennego życia.
K. Michałowski, Nie tylko piramidy. Sztuka dawnego Egiptu, Warszawa 1986, s. 206.
Źródło 2. Wizerunki faraona w sztuce egipskiej

Rozstrzygnij, który z wizerunków (A czy B) jest przykładem zastosowania estetyki
opisanej w źródle 1. Odpowiedź uzasadnij, przywołując dwa argumenty.

Zadanie 117.(SR17)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Arystoteles o przejęciu władzy przez Ateny nad Związkiem Morskim
Gdy […] wzmogło się w państwie poczucie własnej siły i zebrało się wiele pieniędzy, radził Arystydes* Ateńczykom, ażeby przejęli władzę nad Związkiem [Morskim]. Wszyscy bowiem mieć będą utrzymanie, jedni – w wyprawach wojennych, drudzy jako załogi okrętów, inni jako urzędnicy państwowi. […] Ateńczycy dali się przekonać i przejąwszy władzę, zaczęli nadużywać jej w stosunku do swoich sprzymierzeńców, z wyjątkiem mieszkańców Chios, […] i Samos, ich bowiem uważali za przedmurze swej władzy i dlatego pozwolili im zachować ustrój dotychczasowy i utrzymać pod swoją władzą posiadane tereny. Stan był taki, że ponad 20 000 ludzi utrzymywało się z danin miast związkowych.

Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 6. s. 731–732.
*Arystydes – ateński polityk i wódz

Wyjaśnij, do czego wykorzystali Ateńczycy przejęcie władzy i zgromadzone pieniądze
Związku Morskiego.

Zadanie 118.(SR17)
Na podstawie podanych informacji oraz własnej wiedzy uzupełnij tabelę – wpisz
we właściwych miejscach nazwy opisanych form ustroju politycznego starożytnego
Rzymu. Wybierz je spośród podanych niżej.

pryncypat królestwo dominat republika

J. C. Fredouille, Słownik cywilizacji rzymskiej, Katowice 1996, s. 76, 240; Mała encyklopedia kultury antycznej,
Warszawa 1990, s. 623.

Zadanie 119.(SR17)
Źródło A
Fragment wiersza greckiego poety Tyrtajosa
Oto czym jest waleczność; nagroda jest to najlepsza
I najpiękniejsza na świecie, jaką zdobywa młodzieniec.
To wszak wspólną jest chwała dla miasta i ludu całego,
Jeśli kto stając w rozkroku w pierwszym szeregu walczących
Wytrwa, całkiem niepomny myśli o szpetnej ucieczce.

T.R. Martin, Starożytna Grecja. Od czasów prehistorycznych do okresu hellenistycznego,
Warszawa 1998, s. 91.

Źródło B
Arystoteles o ustroju politycznym Aten
Na czele ludu stanął Perykles. […] Za jego czasów ustrój państwa stał się jeszcze bardziej
demokratyczny. Areopagitom odebrał niektóre uprawnienia, a przede wszystkim skierował
uwagę obywateli na flotę jako podstawę potęgi państw, w następstwie czego masy nabrały
pewności siebie i całe rządy w państwie coraz bardziej w ich ręce przechodziły.

Arystoteles, Dzieła wszystkie, t. 6, Warszawa 2001, s. 736.

Na podstawie źródeł A i B wykonaj polecenie.
Wyjaśnij, dlaczego wojskowe obowiązki spowodowały wzrost znaczenia roli obywateli
w życiu politycznym polis.

Zadanie 120.(SR17)
Źródło C
Opinia współczesnego historyka na temat wojskowej roli obywateli
„Obywatelami” prawdopodobnie stali się ludzie, którzy początkowo byli wolnymi
mężczyznami będącymi mieszkańcami polis, posiadającymi i uprawiającymi ziemię […].
Kluczowe znaczenie miały funkcje militarne mieszkańców polis w falandze hoplitów,
ponieważ starcia hoplitów były typowym sposobem prowadzenia wojny. Sposób ten […] wyznaczał również ważną rolę w szeregach piechoty zarówno zwykłym obywatelom, jak
i przedstawicielom arystokracji. […] Militarna rola wszystkich obywateli jako niemal stałej
armii broniącej miasta przed wrogiem łączyła się z ich politycznym statusem. […] Stąd
polityczna siła ogółu obywateli jako tych, którzy głosują na zgromadzeniu.

Grecja klasyczna, red. R. Osborne, Warszawa 2002, s. 72.

Źródło D
Ustawienie hoplitów w szeregu

Podaj, jakie cechy szyku bojowego falangi i metod walki miały wpływ na demokratyczny charakter miast-państw greckich.

Zadanie 121.(SR17)
Źródło E.
Fragment dzieła Liwiusza
Nie ulega żadnej wątpliwości, że tenże sam Brutus, który zdobył sobie tyle sławy przez wypędzenie króla […] byłby to uczynił z największą szkodą dla państwa, gdyby z chęci przedwczesnej wolności odebrał był władzę królewską któremuś z poprzednich królów. Cóż by się bowiem było stało, gdyby ten lud składający się z pasterzy i cudzoziemców, którzy uciekli z własnego kraju, […] uwolnił się od strachu przed osobą króla, dał się porwać w wir trybuńskich zamieszek i toczył spory z patrycjuszami w obcym jeszcze dla siebie mieście, zanimby zespoliła ich w jedność miłość do żon i dzieci oraz przywiązanie do ziemi, do której człowiek może się przyzwyczaić dopiero po upływie długiego czasu? Rozleciałoby się w proch wskutek zamieszek wewnętrznych państwo jeszcze nie całkiem zespolone, które wykarmiła spokojna i umiarkowana władza i doprowadziła do tego, że mogło wydać dojrzały owoc wolności wobec dojrzałych już sił.
T. Liwiusz, Dzieje od założenia miasta Rzymu, Wrocław 2004, s. 87–88.
Na podstawie źródła E wykonaj polecenie.
Wyjaśnij, na jakich zasadach oparte były relacje władcy z mieszkańcami Rzymu
w okresie królewskim.

Zadanie 122.(NR17)
Źródło 1. Opinia współczesnego badacza
Sztuka Amenhotepa IV – Echnatona stanowi krótki, ale wspaniały epizod na tle kilku tysięcy lat dziejów twórczości artystycznej starożytnego Egiptu. Zerwawszy z tradycją, król w nowo wzniesionej świątyni oddaje cześć […] Atonowi […], a sam będąc poetą, pragnie uwolnić sztukę z odwiecznych więzów reguł i przepisów, którymi jest spętana. Każe artystom […] nie upiększać jego postaci, nie gloryfikować jego majestatu; chce, aby go wyobrażano w sztuce takim, jakim był w istocie. Nie ogranicza inwencji twórców wyłącznie do tematów oficjalnych, ale pozwala im […], by komponowali sceny z jego codziennego życia.

K. Michałowski, Nie tylko piramidy. Sztuka dawnego Egiptu, Warszawa 1986, s. 206.

Źródło 2. Wizerunki faraona w sztuce egipskiej
Rozstrzygnij, który z wizerunków (A czy B) jest przykładem zastosowania estetyki opisanej w źródle 1. Odpowiedź uzasadnij, przywołując dwa argumenty.
Wyjaśnij, odwołując się do własnej wiedzy, na czym polegała reforma religijna Amenhotepa IV – Echnatona.

Zadanie 123.(NR17)

Zaznacz poprawne dokończenie zdania i uzasadnij swój wybór, odwołując się do
powyższej fotografii oraz własnej wiedzy.
Pomnik poświęcono bitwie stoczonej pod
A. Maratonem.
B. Termopilami.
C. Salaminą.
D. Platejami.

Zadanie 124.(NR17)
Na podstawie podanych informacji oraz własnej wiedzy uzupełnij tabelę – wpisz
we właściwych miejscach nazwy opisanych form ustroju politycznego starożytnego
Rzymu. Wybierz je spośród podanych niżej.

pryncypat królestwo dominat republika

Zadanie 125.(SP18)
Przyporządkuj zamieszczonym fotografiom dzieł sztuki starożytnej właściwe podpisy.
Podpisy wybierz spośród poniższych i zapisz je w wyznaczonych miejscach A–C.
sztuka grecka sztuka chińska sztuka egipska
sztuka doliny Indusu sztuka obszaru Mezopotamii

Zadanie 126.(SP18)
Na podstawie źródła oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Fragmenty dzieła starożytnego historyka

Fragment 1.
Opowiadają też Kartagińczycy, co następuje. Jest w Libii miejscowość i osiadli tam ludzie poza
Słupami Heraklesa. Skoro do nich przybędą, wyładowują swe towary […], a krajowcy […] za
towary składają złoto i usuwają się od nich na sporą odległość. Wtedy Kartagińczycy wysiadają
z okrętów, aby się przyjrzeć: jeżeli złoto wyda im się równowartościowe z towarami, zabierają
je i oddalają się; jeżeli zaś nie, z powrotem wchodzą na statki i tam siedzą. Wtedy znowu
zbliżają się krajowcy i przyczyniają złota, aż ich zadowolą. Żadna strona nie krzywdzi drugiej[…].

Fragment 2.[P]rzez siedem lat nie padał deszcz na Terze1 […]. Gdy zatem Terejczycy pytali wyroczni, co
począć, doradziła im Pytia założenie kolonii w Libii. […] [P]opłynęli naprzód wywiadowcy
w niewielkiej liczbie. […] Terejczycy […] wrócili na Terę i donieśli, że na wybrzeżu Libii
obsadzili pewną wyspę jako kolonię. Powzięli więc uchwałę mieszkańcy Tery, żeby z każdej
dwójki braci wysłać tam jednego, wybranego losem, a nadto ojców rodzin ze wszystkich gmin,
których było siedem […].

Herodot, Dzieje, Wrocław 2005, s. 352–353, 370
1 Tera – grecka wyspa na Morzu Egejskim.

Porównaj przyczyny wypraw morskich, których dotyczą cytowane fragmenty Dziejów
Herodota.

Zadanie 127.(SP18)
Na podstawie źródła oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Fragment wypowiedzi Cycerona1
Liczba urzędników […] zależy od decyzji senatu i ludu. […] W ciężkich wojennych terminach lub podczas zwady domowej z woli senatu niech jeden człowiek sprawuje władzę należną obu konsulom – najwyżej przez sześć miesięcy.

Cyceron, O państwie. O prawach, Kęty 2013, s. 153.
1 Cyceron – rzymski mówca i filozof z I w. p.n.e.

Podaj nazwę urzędu, na który powoływano jednego z obywateli w okolicznościach wspomnianych w tekście.

Podaj nazwę organu władzy, który powoływał urzędnika mającego uprawnienia wspomniane w źródle.

Podaj nazwę ustroju politycznego, którego dotyczy tekst.

Zadanie 128.(SP18)
Na podstawie źródeł oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 2. Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska [fragment]

Mianowany wodzem [Publiusz Scypion Emilianus], wojnę przeciw Kartaginie, prowadzoną
od dwóch lat przez poprzednich konsulów, poprowadził ze zdwojoną energią. Zburzył
doszczętnie miasto nienawistne Rzymianom […].
W tym samym roku, w którym upadła Kartagina, Lucjusz Mummiusz zniósł z powierzchni
ziemi Korynt […]. Obaj wodzowie zostali uczczeni imionami pokonanych przez siebie
narodów: jeden otrzymał nazwę Afrykańskiego, drugi – Achajskiego.
http://zbigkurzawa.cyberdusk.pl
Wyjaśnij genezę przydomku każdego z wodzów wspominanych w źródle 2.
Podaj litery, którymi na mapie oznaczono prowincje utworzone na obszarach
podbitych przez wodzów wspomnianych w tekście.

Zadanie 129.(SP18)
Na podstawie fotografii oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Stela nagrobna

Zaznacz poprawne dokończenie zdania i uzasadnij swój wybór.
Stela upamiętnia zmarłego, który był wyznawcą
A. islamu.
B. judaizmu.
C. hinduizmu.
D. chrześcijaństwa.

Zadanie 130.( SR18)
Na podstawie źródła oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Fotografie kapiteli

Podaj literę oznaczającą kapitel występujący w architekturze ateńskiego Akropolu oraz
nazwę porządku architektonicznego, którego charakterystycznym elementem jest ten kapitel.

Zadanie 131. (SR18)
Na podstawie źródła oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Arystoteles, Ustrój polityczny […] [fragment] [S]am bowiem [lud] zrobił siebie panem wszystkiego i zarządza wszystkim przez uchwały
zgromadzeń ludowych i przez sądy, w których lud ma głos decydujący […]. I dobrze, zdaje się zrobili, gdyż małą garstkę ludzi łatwiej jest pozyskać czy to widokami zysku, czy osobistymi względami. Początkowo nie zgodzono się na wprowadzenie wynagrodzenia za udział w zgromadzeniach ludowych. Ponieważ jednak obywatele nie przychodzili na zgromadzenia, prytanowie na próżno wymyślali różne sposoby, żeby zebrać ludzi dla powzięcia uchwały, wprowadził Agyrrios wynagrodzenie w wysokości jednego obola […].
http://libertarianin.org
Podaj nazwę ustroju politycznego opisanego w źródle oraz nazwę miasta-państwa, w którym ten ustrój występował.
Wyjaśnij, jakie skutki dla funkcjonowania państwa – pozytywny i negatywny – mogła mieć wspomniana w tekście decyzja Agyrriosa.

Zadanie 132.(SR18)
Źródło A
Fotografie budowli rzymskich

Na podstawie źródła A oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie:
Podaj nazwy typów starożytnych budowli przedstawionych w źródle A.

Zadanie 133. ( SR18)

Na podstawie źródła A oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Uzasadnij, że budowle zaprezentowane w źródle A są dowodem na występujące
w starożytności zjawisko kulturowe zwane romanizacją.

Zadanie 134. ( NR18)

Na podstawie fotografii i własnej wiedzy oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P,
jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Zadanie 135.( NR18)
Źródło 1. Fragment opracowania historycznego[B]ył prawdziwym geniuszem jako dowódca: być może […] najznakomitszym wodzem jakiego wydał świat. […] Syn Filipa został wychowany na króla i wojownika. Jego jedyną sprawą, przemożną obsesją w ciągu całego, krótkiego […] życia była wojna i podboje. Na nic zda się łagodzić tę podstawową prawdę, stwarzając pozory, że marzył o przelaniu krwi po to tylko, by ujarzmiwszy cały kontynent urzeczywistnić braterstwo ludzkości.

P. Green, […], Warszawa 2004, s. 415–416.

Zadanie A
Rozstrzygnij, czy mapa przedstawia państwo powstałe wskutek podbojów wodza
scharakteryzowanego w źródle 1. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do obu źródeł.
Zadanie B
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Życie wodza, o którym mowa w źródle 1., przypada na okres
A. przed ustanowieniem republiki w Rzymie.
B. przed wybuchem I wojny punickiej.
C. po wyprawie Hannibala na Italię.
D. po powstaniu Spartakusa

Zadanie 136.( NR18)
Źródło 1. O urzędach w republikańskim Rzymie
W 180 r. p.n.e. uchwalono […] ustawę Wiliusza (lex Villia), która ustalała podstawy cursus
honorum*. O stanowisko pretora mógł się starać tylko taki obywatel, który […] pełnił któryś
z niższych urzędów (kwestora, edyla lub trybuna ludowego) i miał ukończone 40 lat; po trzech latach mógł się były pretor ubiegać o stanowisko konsula (mając minimum 43 lata), ponowić konsulat można było dopiero po 10 latach. Cenzorów można było wybierać tylko spośród […] byłych konsulów. […] Urzędem o wyjątkowej władzy było stanowisko dyktatora. Powoływano go w sytuacjach szczególnie krytycznych dla państwa na okres najwyżej sześciu miesięcy.
M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2010, s. 437.

*cursus honorum – ścieżka zaszczytów (urzędów)

Zadanie A.
Rozpoznaj polityka, którego karierę przedstawiono w źródle 2., i uzasadnij za pomocą
dwóch argumentów, że nie przebiegała ona zgodnie z zasadami opisanymi w źródle 1.
Zadanie B.
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Zadanie 137.(SP19)
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 2. Fragment opracowania historycznego
W piątym roku swych rządów zainicjował Amenhotep IV politykę zupełnego zerwania
z przeszłością. Wyrazem tego stanowiska były zmiana imienia na Echnaton oraz założenie nowej stolicy, głównej siedziby kultu bóstwa solarnego Atona. W pojęciu Echnatona miał być Aton najwyższym bogiem państwowym. Schyłek panowania władcy był fazą aktywnego prześladowania niektórych bogów: niszczenia ich wizerunków i wymazywania imion. Panowanie Amenhotepa IV było więc negacją poprzednich 700 lat rozwoju cywilizacji w dwóch podstawowych sferach – władzy królewskiej i religii państwowej. Pozycja władcy oznaczała porzucenie przezeń pretensji do boskości.

Na podstawie: A. Ziółkowski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2010, s. 235–237.

Zadanie A. Podaj nazwę kręgu kulturowego, z którego pochodzą płaskorzeźby A i B
przedstawione w źródle 1. Odpowiedź uzasadnij.
Zadanie B. Rozstrzygnij, która z płaskorzeźb (A czy B) przedstawionych w źródle 1. powstała po zmianach opisanych w źródle 2. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do obu ilustracji.

Zadanie 138.(SP19)
Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Fragment inskrypcji starożytnej
Jam jest Dariusz, król wielki, król królów […], z rodu Achemenidów. […] Od wieków czczą nas, od wieków ród nasz jest królewski. Ośmiu członków mojego rodu
było przede mną królami, ja jestem dziewiąty. Dziewięciu nas nieprzerwanie panowało. Z woli Ahuramazdy1 – ja jestem królem. Ahuramazda obdarzył mnie tym królestwem i pomógł, bym nad nim zapanował. A z woli Ahuramazdy ja nad nimi panuję.

G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe […], Kraków 1999, s. 60–61.
1 Ahuramazda – stwórca świata i ładu w kosmosie oraz praw nim rządzących, uosobienie ładu i absolutnej
mądrości.
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Władca, o którym mowa w tekście, był dziedzicznym władcą
A. Izraela.
B. Sparty.
C. Persji.
D. Chin.

Na podstawie tekstu źródłowego podaj dwa argumenty uzasadniające prawa
Dariusza do tronu.

Zadanie 139.( SP19)
Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Fragment dzieła Cycerona
To bez żadnej wątpliwości najwięcej ugruntowało nasze państwo i pomnożyło sławę imienia rzymskiego, co założyciel tego miasta, Romulus, pierwszy w układzie z Sabinami wskazał, a mianowicie, że państwo ma się rozszerzać przez przyjmowanie w poczet obywateli, nawet
nieprzyjaciół. Za jego powodem i przykładem nie przestali nigdy przodkowie nasi cudzoziemcom praw obywatelskich nadawać i udzielać. Tak wiele miast […] i skądinąd całe ludy […] do grona obywateli zostali przyjęci. Z tych narodów ani nikt nie był zmuszony, kto nie chciał, odmienić obywatelstwa, ani, gdy niektórzy nasze obywatelstwo z łaski ludu rzymskiego otrzymali, nie uważano tego za naruszenie zawartego z nimi układu […]. Gdybyśmy tego nie czynili, uszczupliłyby się posiłki ludu rzymskiego, pozbawilibyśmy się pomocy, jaką znaleźliśmy w przychylności i męstwie cudzoziemców.

G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe […], Kraków 1999, s. 120, 200

Rozstrzygnij, czy opisane w źródle postępowanie wobec sprzymierzeńców wpłynęło na
potencjał militarny państwa rzymskiego. Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 140.( SP19)
Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Tacyt o wydarzeniach w państwie rzymskim
Atoli ani pod wpływem zabiegów ludzkich, ani darowizn cesarza nie ustępowała hańbiąca
pogłoska i nadal wierzono, że pożar był nakazany. Aby ją więc usunąć, podstawił […] winowajców i dotknął najbardziej wyszukanymi kaźniami tych, których znienawidzono dla ich sromot1, a których [lud] chrześcijanami nazywał. […] Ginęli rozszarpywani przez psy, albo przybici do krzyżów, gdy zabrakło dnia, palili się służąc za nocne pochodnie. Na to widowisko ofiarował [cesarz] swój park i wydał igrzysko w cyrku, gdzie w przebraniu woźnicy z tłumem się mieszał lub na wozie stawał. Stąd, chociaż ci ludzie byli winni i zasługiwali na najsurowsze kary, budziła się ku nim litość, jako że nie dla pożytku państwa, lecz dla zadośćuczynienia okrucieństwu jednego człowieka byli traceni.

1 Sromota – upokorzenie, niesława.

Źródła i materiały do nauczania historii, red. S. Sierpowski, Warszawa 1998, s. 46.

Podaj imię cesarza rzymskiego, który zarządził igrzyska w cyrku opisane
w tekście.
Wyjaśnij, dlaczego wspomniany władca surowo ukarał chrześcijan.
Rozstrzygnij, czy wydarzenia opisane w tekście nawiązywały do igrzysk organizowanych w starożytnej Grecji. Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 141.( NR19)
Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Z początku były to piktogramy, schematyzowane przedstawienia konkretu, które jednak już
wkrótce wyzyskiwano do wyrażenia zbliżonych pojęć. Jednocześnie też znaki, w liczbie ok.
600, stawały się coraz bardziej schematyczne, gdyż wyciskano je w miękkiej glinie za pomocą rylca.
J. Zabłocka, Historia […], Wrocław 1987, s. 84

Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Cywilizacja, z którą wiąże się powstanie rodzaju pisma opisanego w źródle 1., istniała na
terenie oznaczonym na mapie numerem
A. 1.
B. 2.
C. 3.
D. 4.

Zadanie 142.( NR19)
Źródło 1. Fragment dzieła Tukidydesa
Z największym zapałem przemawiał za wyprawą Alkibiades […]. Ciesząc się […] poważaniem obywateli, pragnął roztaczać przepych – żył ponad stan […] i trwonił pieniądze. To właśnie w niemałej mierze przyczyniło się do upadku państwa […]. Wielu bowiem obywateli, przerażonych ogromem zbytku, jaki w życiu prywatnym roztaczał […], powzięło podejrzenie, że dąży do tyranii. Ludzie ci stali się jego wrogami i mimo że w życiu publicznym miał wielkie zasługi jako strateg, […] powierzali sprawy wojskowe innym […]. Niektórzy metojkowie […] donosili o tym, że w domach prywatnych odbywają się parodie misteriów. O udział w tym obwiniano Alkibiadesa. Wówczas […] jego wrogowie […] wołali, że […] zmierza do obalenia demokracji.

Tukidydes, Wojna peloponeska, Warszawa 1988, s. 353–354, 360–361.

Źródło 2. Fragment dzieła Plutarcha
Początek rozkładu i słabości stosunków w [państwie] datuje się mniej więcej od czasu, kiedy[po wygraniu wojny] obłowili się złotem i srebrem. Atoli oparty na równości porządek,
dotyczący gospodarstw domowych, których liczbę Likurg oznaczył i zarazem zawarował […], utrzymywał się i ratował państwo od skutków innych błędów. Kiedy zaś pewien wpływowy mąż […] został eforem, […] postawił wniosek, ażeby wolno było darować za życia i rozporządzać w testamencie domem i działem. […] Inni zaś z chciwości przyjęli wniosek i nadali mu moc prawną, przez co zniszczyli najlepsze urządzenie. […] W krótkim czasie bogactwo skupiło się w niewielu rękach, w państwie zaś zapanowało ubóstwo, pociągające za sobą deprawację, zawiść i niechęć do posiadających.

Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, t. II, Wrocław 2004, s. 315–316.

A. Rozstrzygnij, czy w źródłach 1. i 2. opisano tę samą polis grecką. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do treści obu źródeł.

B.Wyjaśnij, odwołując się do własnej wiedzy, na czym polega różnica między współczesnym znaczeniem słowa tyrania a znaczeniem pierwotnym (z czasów starożytnej Grecji).

Zadanie 143.(NR19)

Zaznacz poprawne dokończenie zdania i uzasadnij swoją odpowiedź.

Motyw architektoniczny ukazany na fotografii nawiązuje do starożytnego
A. Panteonu.
B. Partenonu.
C. Erechtejonu.
D. Teatru Dionizosa.

WYPRACOWANIA- STAROŻYTNOŚĆ

TEMAT 1. Żądny władzy wódz czy dalekowzroczny polityk? Przedstaw i oceń rolę, jaką odegrał Aleksander Wielki w dziejach starożytnego świata. (SR12)

TEMAT 2. Załamanie się imperium rzymskiego w V w. mogłoby nastąpić nawet bez interwencji barbarzyńskich najeźdźców – Christopher Dawson. Scharakteryzuj wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na upadek cesarstwa zachodniorzymskiego
i ustosunkuj się do zacytowanej tezy historyka brytyjskiego. (NR15)

TEMAT 3. Od państwa-miasta do uniwersalnego imperium. Przedstaw etapy ekspansji starożytnego Rzymu i oceń jej skutki. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe. (NR16)

Źródło A. Polibiusz, Dzieje [fragment] Kartagińczycy, z radością i zapałem wyruszyli naprzeciw [nieprzyjacielowi] ze 130 okrętami. Tak dalece jednak lekceważyli sobie niedoświadczenie Rzymian, że nawet nie uważali za stosowne uszykować się do walki […], płynęli jakby po jaką niewątpliwą zdobycz. […] Kiedy się Kartagińczycy przybliżyli i zobaczyli na przodach wszystkich rzymskich okrętów wzniesione w górę pomosty, tzw. kruki, wahali się czas jakiś […]; wkrótce jednak płynący na czele […] rzucili się na nich zuchwale. Lecz gdy się starli z okrętami nieprzyjacielskimi, spadły na ich statki ruchome pomosty, po których przechodzili rzymscy żołnierze i wszczynali walkę na pokładzie. Jedni Kartagińczycy ginęli, inni […] poddawali się; bitwa bowiem przybrała charakter walki pieszej.
Polibiusz – grecki historyk i kronikarz imperium rzymskiego w okresie republiki z II w. p.n.e.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 9, Kraków 1923, s. 14, 18.

Źródło B. Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska [fragment] Mianowany wodzem [Publiusz Scypion Emilianus], wojnę przeciw Kartaginie prowadzoną od dwóch lat przez poprzednich konsulów, poprowadził ze zdwojoną energią. Zburzył doszczętnie miasto nienawistne Rzymianom bardziej przez zawiść wyrosłą z rywalizacji o władzę niż z powodu jakiejś krzywdy doznanej podówczas […]. Kartagina uległa zniszczeniu w 672 roku swojego istnienia, lat temu sto siedemdziesiąt trzy2 […]. W tym samym roku, w którym upadła Kartagina, Lucjusz Mummiusz zniósł z powierzchni ziemi Korynt […]. Obaj wodzowie zostali uczczeni imionami pokonanych przez siebie narodów: jeden otrzymał nazwę Afrykańskiego, drugi Achajskiego.
Wellejusz Paterkulus – rzymski historyk z I w. 2 Rzymianie uważali, że Kartagina została założona 65 lat przed założeniem Rzymu.
Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska, ks. I, 12, 13, Warszawa–Wrocław–Kraków 1970, s. 14–15.
TEMAT 4. Dlaczego doszło do upadku republiki rzymskiej? Odpowiedz na pytanie, charakteryzując przemiany polityczne, społeczne i gospodarcze w Rzymie w okresie II–I w. p.n.e. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe.(NR17)

Encyklopedia szkolna. Historia, Warszawa 1993, s. 569.

Źródło B.
Plutarch, Żywoty sławnych mężów. Tyberiusz Grakchus [fragment] Dzikie zwierzęta żyjące na ziemi italskiej mają w niej swoje legowiska […], a ludzie walczący w obronie Italii i życie swoje poświęcający dla jej sprawy nie mają w swej ojczyźnie niczego oprócz powietrza i światła! Bez domu i bez stałego miejsca zamieszkania błąkają się po świecie razem z dziećmi i żonami swoimi. Mamy tyle tysięcy obywateli rzymskich, z których żaden nie ma tu nigdzie ani ojczystego domu, ani grobowca swych ojców, ale każdy bije się tylko w obronie cudzego zbytku i bogactwa! Idą do walki na śmierć i wmawia się w nich przy tym, że są panami świata, a tymczasem żaden z nich nie posiada na własność ani jednej piędzi ziemi!
Plutarch, Żywoty sławnych mężów, Wrocław 1955, s. 507.
TEMAT 5. Porównaj i oceń wpływ warunków naturalnych na rozwój cywilizacji starożytnego Bliskiego Wschodu oraz Grecji. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe. (NR18)
Źródło C. Fragment współczesnego opracowania[Grecja] nie zajmowała tak wielkiego obszaru, jak większość państw orientalnych, bo ok. 80 tys. km2, z tego zaś zaledwie 25–30% przypadało na powierzchnię uprawną. Resztę obszaru zajmowały góry i nieużytki, głównie pastwiska. […] Natomiast sporo było w Grecji rud metali: żelaza, ołowiu, srebra, nadto marmurów i glinki. W porównaniu z krajami Wschodu korzystnie przedstawiało się ukształtowanie brzegów Grecji […]. Mieszkaniec Grecji czuł się na morzu pewnie; nawet podróże z jednego kraju greckiego do drugiego odbywał morzem, góry bowiem schodzące często aż do samego wybrzeża utrudniały komunikację lądem.
J. Wolski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2002, s. 110–111.

TEMAT 6. Porównaj sytuację niewolników w społeczeństwach starożytnego Bliskiego Wschodu, Grecji i Rzymu. (NR19)