Zadania maturalne z Historii

Temat: Średniowiecze (część 3.)

Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.

Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.

Zadanie 132.(SP17)
Współczesny historyk o średniowiecznej Polsce
W warunkach braku politycznej jedności […] Polska doznała znacznego i trwałego
uszczerbku terytorialnego […]. Mnożące się granice polityczne i wojny międzydzielnicowe
utrudniały handel, oddziaływały destrukcyjnie na produkcję i ład w kraju. […] Równocześnie
jednak […] w tym okresie następowały zasadniczej wagi zmiany w społeczeństwie i kraju.
Gospodarka, w coraz większym stopniu skupiająca się w rękach osób prywatnych i Kościoła,
rozwijała się dynamicznie, mimo rabunkowej niekiedy polityki książąt, nastawionych na
szybki zysk (np. poprzez „psucie monety”, tzn. zmniejszanie w niej zawartości szlachetnego
kruszcu, czy poprzez mnożenie ceł i egzekwowanie przymusu drogowego), rozwijał się
handel, masowo powstawały nowe wsie, coraz więcej pojawiało się osiedli miejskich. […] Europę, w której tu i ówdzie dochodziło nawet do względnego przeludnienia, ogarnął proces
kolonizacji.
J. Strzelczyk, Historia powszechna. Średniowiecze, Poznań 2008, s. 204–205.

132.1. Podaj nazwę okresu w dziejach Polski piastowskiej, którego dotyczy tekst.
132.2. Uzupełnij zdania – wpisz właściwe nazwy w wykropkowane miejsca (A – podaj
nazwę ziemi, B – podaj nazwę traktatu).
Przykładem wspomnianego w tekście trwałego uszczerbku terytorialnego była utrata
(A) … , które zostało zagarnięte przez Krzyżaków w 1308 r.
Powróciło ono do Polski w wyniku postanowień (B) …
132.3. Na podstawie tekstu podaj dwa czynniki wpływające na rozwój gospodarki
w opisywanym okresie.

Zadanie 133.(SP17)

† – data śmierci
Na podstawie: J. Tazbir, Zarys historii Polski, Warszawa 1979, tabl. 5.

Źródło 2. Fragment dokumentu
Wilno, 2 maja 1447[K]siążętom, prałatom, panom, szlachcie i miastom W. Ks. Litewskiego, Rusi, Żmudzi etc.
daliśmy i przyzwolili nieodwołalnie […] te same prawa, wolności i swobody, jakie mają
prałaci, książęta etc. Królestwa Polskiego.[…] 2. Nikt nie będzie karany bez sądu. […] 5. W dobrach darowanych przez w. książąt
zupełnie wolna ręka jak w Polsce. 6. Po śmierci ojca dziedziczą dzieci. […] 8. Córki i krewne
wychodzą za mąż bez pozwolenia księcia. 9. Poddani szlacheccy wolni są od danin i robót na
rzecz księcia […]. Naszych [sędziów] nie będziemy posyłać do sądzenia poddanych, chyba na
żądanie panów.
Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, t. 27, Lwów 1939, s. 1.
133.1. Wyjaśnij, jaki był wpływ wydanego przywileju na zakres władzy wielkiego księcia.
W odpowiedzi przywołaj dwa argumenty.
133.2. Podaj imię i przydomek władcy, który wydał przedstawiony przywilej dla szlachty litewskiej.
133.3. Podkreśl poprawne dokończenie zdania.
Przywilej wspomniany w punkcie 2. cytowanego dokumentu, szlachta w Polsce otrzymała
w okresie panowania
A. Władysława II Jagiełły.
B. Kazimierza IV Jagiellończyka.
C. Jana I Olbrachta.
D. Aleksandra Jagiellończyka.

Zadanie 134.(R17)
Podaj nazwy stylów architektonicznych, w których zostały wykonane krużganki
przedstawione na fotografiach.

Zadanie 135.(SR17)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Opis interwencji zbrojnej cesarza Henryka w Polsce
Cesarz Henryk […] rozpościera wojska wokół grodu Głogowa. […] Obóz cesarza
ustawicznymi niepokoją napadami, z jednej strony grodzianie, z drugiej Bolesław. […] Cesarz […] okala [Głogów] łoskotem ciężkich miotaczy, usiłuje zasypać chmurą strzał,
obrzuca gradem kamieni, błyska piorunowym ogniem wyrzuconym z machin […].[P]rzedziwnej […] wytrwałości mężowie. […] Nie przeraża ich siła natarcia wrogów, nie
łamie uciążliwości bojowania, nawet miłość do dzieci nie zmiękcza! Ponieważ ojcowie, nie
bacząc na synów, stawiają zacięty opór, więc pacholęta ich – to się je przywiązuje do machin
i wystawia na [uderzenia] kamieni i ojcowskie strzały. […] Kiedy więc spełzły na niczym wysiłki, podstępy, groźby, [nieprzyjaciel] unosi znaki
wojenne […] pod zgoła niepomyślną i nieszczęśliwą wróżbą.
Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska, Wrocław 1992, s. 138–139.
Wyjaśnij okoliczności interwencji wojsk cesarza Henryka w Polsce.

Zadanie 136.(SR17)

Zadanie 137.(SR17)
Na podstawie źródła oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Mapa. Królestwo Polskie w 1320 roku.
Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F –
jeśli jest fałszywe.

Zadanie 138.(NR17)
Ibn Ishak, Życiorys wysłannika bożego [fragment] Muhammad przychodził do domu Abu Bekra zawsze bądź rano, bądź wieczór, gdy
tymczasem w dniu, w którym bóg pozwolił mu wywędrować i opuścić Mekkę i swój lud,
przyszedł do nas w południe, w porze, o której nigdy nie miał zwyczaju przychodzić. Kiedy
go zobaczył Abu Bekr, zauważył: „Musiało się zdarzyć coś niezwykłego, skoro prorok
przychodzi o tej godzinie […]”. Wtedy rzekł Muhammad: „Allah pozwolił mi wyjść i opuścić[Mekkę]” […]. Po czym rzekł Abu Bekr: „Proroku boży, oto wielbłądzice, które
przygotowałem do tego celu”. Najęli też Abdallaha, syna Arkata […], by ich poprowadził [do
Medyny], i oddali mu wielbłądzice, aby je pasł aż do umówionej chwili.
Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii
studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1999, s. 19–20.

Podaj stosowaną w historiografii nazwę wydarzenia opisanego w źródle i wyjaśnij, jakie
znaczenie ma ten fakt w tradycji arabskiego kręgu kulturowego.

Zadanie 139.(NR17)

Podaj rok oraz nazwę wydarzenia, które umożliwiło zmianę wyglądu i przeznaczenia
prezentowanej świątyni.

Zadanie 140.(NR17)
Anonim tzw. Gall, Kronika polska [fragmenty] Fragment 1.
Jak zaś doszło do wypędzenia króla […], długo byłoby o tym mówić; tyle wszakże można
powiedzieć, że sam będąc pomazańcem [Bożym,] nie powinien był [drugiego pomazańca] za żaden grzech karać cieleśnie. Wiele mu to bowiem zaszkodziło, gdy przeciw
grzechowi grzech zastosował i za zdradę wydał biskupa na obcięcie członków. My zaś ani nie
usprawiedliwiamy biskupa-zdrajcy, ani nie zalecamy króla, który tak szpetnie dochodził
swych praw.
Fragment 2.
I choć tak wielkie krzywdy i klęski znosiła Polska od obcych, to jeszcze nierozsądniej
i sromotniej dręczona była przez własnych mieszkańców. Albowiem niewolnicy powstali
na panów, wyzwoleńcy przeciw szlachetnie urodzonym, sami się do rządów wynosząc […].
Nadto jeszcze, porzucając wiarę katolicką – czego nie możemy wypowiedzieć bez płaczu
i lamentu – podnieśli bunt przeciw biskupom i kapłanom Bożym.
Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Wrocław 1989, s. 42, 64.
Rozstrzygnij, czy sytuacja opisana we fragmencie 2. była skutkiem wydarzeń opisanych
we fragmencie 1. Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 141.(NR17)
Źródło 1. Kronika Wielkopolska [fragment] [C]han Batu wraz ze swymi wojskami […] przeszedł przez Ruś, chciał wkroczyć na Węgry.
Lecz zanim dotarł do granic Węgier, […] wojska skierował przeciw Polsce. W Popielec
spustoszyli oni miasto i ziemię sandomierską […]. Potem […] przeszli do Krakowa […].[Inna] część wojska […], pustosząc […] Łęczycę i Kujawy, przyszła aż na Śląsk. Henryk[…], książę Śląska, Krakowa i Wielkopolski, potężnie zabiega im drogę z wieloma tysiącami
zbrojnych na polu zamkowym w Legnicy i odważnie walczy z nimi, pokładając nadzieję
i ufność w pomocy Boga. Lecz zrządzeniem Boga […] wspomniany szlachetny książę
Henryk, straciwszy wiele tysięcy ludzi, sam poległ zabity.

By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych, oprac. A. Jelicz, Warszawa 1975, s. 101.

141.1. Na podstawie źródeł i własnej wiedzy oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

141.2. Zaznacz poprawne zakończenie zdania.
Do wydarzeń opisanych w źródle 1. doszło
A. przed schizmą wschodnią.
B. po rozpoczęciu wojny stuletniej.
C. przed wydaniem Wielkiej Karty Swobód.
D. po czwartej wyprawie krzyżowej.

Zadanie 142.(NR17)
Źródło 1. Struktura wywozu głównych towarów z Polski w późnym średniowieczu

Źródło 2. Fragment opracowania historycznego
Europa [pod koniec XV w.] integrowała się gospodarczo, dzieląc się na różne, uzależnione od
siebie obszary. Podział ekonomiczny przebiegał południkowo. Na zachód od Łaby zaczynały
się tworzyć kapitalistyczne formy pracy […]. Na wschód od Łaby rozwijał się obszar,
specjalizujący się w dostarczaniu [żywności], surowców i półproduktów.
Na podstawie: H. Samsonowicz, J. Tazbir, T. Łepkowski, T. Nałęcz, Polska. Dzieje państwa i narodu,
Warszawa 1992, s. 129.

Rozstrzygnij, czy informacje dotyczące ziem polskich zawarte w źródle 2. znajdują
potwierdzenie w źródle 1. Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 143.(NR17)
Na podstawie mapy i własnej wiedzy oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P,
jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Zadanie 144.(NR17)
Źródło 1. Fragment opracowania historycznego
Unia bowiem wzmocniła pozycję możnowładców i utrudniła przeprowadzenie dalszych
reform, bo Litwini byli im zdecydowanie przeciwni. Wspólny sejm stał się ciałem mniej
zwartym i trudniejszym do pokierowania, a także bardziej podatnym na intrygi i wpływy
magnackie. […] Można żałować, że energii, którą włożono w dzieło unii, nie zużytkowano
na przeprowadzenie dalszych reform egzekucyjnych. Unia zepchnęła owe problemy na
później, z wielką szkodą dla polskich interesów. Trzeba […] stwierdzić, że przez pozyskanie
sporej części szlachty litewskiej, zdecydowany nacisk ze strony króla, a zwłaszcza odłączenie
kilku województw, wymuszono na Litwie przystąpienie do unii.

S. Cynarski, […], Wrocław 1988, s. 117–118

Rozstrzygnij, czy pomnik i tekst odnoszą się do tego samego wydarzenia. Odpowiedź
uzasadnij, odwołując się do obu źródeł.

Zadanie 145.(SP18)
Na podstawie źródła oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Kodeks Justyniana [fragment] [P]ostanowiliśmy zmniejszyć zbyt wielką liczbę ustaw, które zawarte są w kodeksach
wydanych przez Naszych Poprzedników oraz przez Nas samych […]. Poleciliśmy […] ułożyć
w jeden obowiązujący zbiór praw to, co jest rozrzucone po różnych rozporządzeniach
cesarskich […]. Nakazaliśmy więc kłaść dawniejsze ustawy przed późniejszymi […], aby nie
mogła powstać wątpliwość co do ich obowiązującej mocy. […] Chcemy, aby na przyszłość dla szybszego rozstrzygania sporów powoływano się we
wszystkich sądowych sprawach na ustawy tego kodeksu, mającego nosić Nasze imię.

Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii
i studentów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 38–39.

145.1. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Zbiór praw wspomniany w tekście powstał
A. przed upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego.
B. po ucieczce Mahometa z Mekki do Medyny.
C. po chrzcie władcy Franków – Chlodwiga.
D. przed ogłoszeniem edyktu mediolańskiego.

145.2. Podaj przyczynę i skutek działań władcy wspomnianych w tekście.

Zadanie 146.(SP18)
Na podstawie źródeł oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 1. Dagome iudex [fragment] [D]agome1, pan, i [Oda], pani [,] i synowie ich Mieszko i Lambert […] mieli nadać świętemu
Piotrowi2 w całości jedno państwo, które zwie się Schinesghe3 z wszystkimi swoimi
przynależnościami w tych granicach, jak się zaczyna od pierwszego boku długim morzem[stąd] granicą Prus aż do miejsca, które nazywa się Ruś, a granicą Rusi ciągnąc aż do Krakowa
i od tego Krakowa aż do rzeki Odry, prosto do miejsca, które nazywa się Alemure4, a od tej
Lemury aż do ziemi Milczan5 i od granicy Milczan prosto do Odry i stąd wzdłuż rzeki Odry aż do rzeczonego państwa Schinesghe.
Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii
i studentów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 100.

1 Dagome – pod tym imieniem występuje w tekście Mieszko I.
2 świętemu Piotrowi – papieżowi.
3 Schinesghe – państwo gnieźnieńskie.
4 Alemure – Morawy lub Ołomuniec morawski.
5 Milczanie – plemię górnołużyckie.

146.1. Podaj imię syna Mieszka, którego pominięto w dokumencie ze źródła 1.
146.2. Wyjaśnij, o jakich planach politycznych Mieszka może świadczyć pominięcie jednego
z jego potomków w cytowanym dokumencie.
146.3. Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F –jeśli jest fałszywe.

Zadanie 147.(SP18)
Na podstawie źródła oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Rycina z XVI w. – Gotfryd z Bouillon, uczestnik krucjaty rozpoczętej w 1096 r.

147.1. Wyjaśnij, który element ilustracji świadczy, że rycerz przedstawiony na rycinie
uczestniczył w krucjacie.
147.2. Podaj nazwę państwa utworzonego na obszarze Palestyny, którego władcą został
przedstawiony na rycinie uczestnik krucjaty.

Zadanie 148.(SP18)
Na podstawie źródeł oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 1. Anonim tzw. Gall, Kronika polska [fragment] Jak zaś doszło do wypędzenia króla Bolesława z Polski, długo byłoby o tym mówić; tyle
wszakże można powiedzieć, że sam będąc pomazańcem [Bożym], nie powinien był [drugiego] pomazańca za żaden grzech karać cieleśnie. Wiele mu to bowiem zaszkodziło, gdy przeciw
grzechowi grzech zastosował i za zdradę wydał biskupa na obcięcie członków.

Anonim tzw. Gall, Kronika polska, Wrocław 1989, s. 54.
148.1. Rozstrzygnij, czy źródło 2. jest ilustracją wydarzenia opisane w źródle 1. Odpowiedź
uzasadnij.
148.2. Podaj przydomek władcy, o którym pisze kronikarz, oraz imię biskupa
wspomnianego w źródle 1.
148.3. Wyjaśnij, dlaczego w XIII w. politycznego znaczenia nabrała legenda o cudownym zrośnięciu się członków biskupa, o którym mowa w źródle 1.

Zadanie 149.(SR18)
Na podstawie źródła oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

149.1. Na podstawie tablicy genealogicznej i własnej wiedzy uzupełnij tabelę – obok każdego z podanych wydarzeń wpisz imię i przydomek przedstawiciela dynastii Karolingów związanego z tym wydarzeniem.

149.2. Wyjaśnij, kim byli majordomowie.
149.3. Wyjaśnij, odwołując się do faktografii, dlaczego przedstawiciele ostatniej generacji Karolingów uwzględnionej na tablicy noszą równocześnie ten sam tytuł królewski.

Zadanie 150.(SR18)
Na podstawie źródła wykonaj polecenie.
Uzasadnij dwoma argumentami, że budowla przedstawiona na rysunku została
zaprojektowana w stylu barokowym.

Zadanie 151.(SR18)
Na podstawie źródeł B i C oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło C
Fragment traktatu
1. Przymierze zaczepne między cesarzem, Polską i Rzplitą Wenecką trwać będzie aż do
ukończenia wojny, odporne zawsze. […] 13. Zaproszeni będą do tego przymierza inni panowie chrześcijańscy […].

M. Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe, Kraków 2001, s. 170–171.

Podaj stosowaną w historiografii nazwę i wiek zawiązania koalicji, której dotyczą źródła
B i C. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do treści obu źródeł.

Zadanie 152.(SR18)
Źródło C
Fragment traktatu
1. Przymierze zaczepne między cesarzem, Polską i Rzplitą Wenecką trwać będzie aż do
ukończenia wojny, odporne zawsze. […] 13. Zaproszeni będą do tego przymierza inni panowie chrześcijańscy […].

M. Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe, Kraków 2001, s. 170–171.
Podaj nazwę państwa, przeciwko któremu został zawiązany opisany w źródłach sojusz,
i wyjaśnij, w jaki sposób wypełniono 13. punkt traktatu cytowanego w źródle C.

Zadanie 153.( NR18)
Najważniejsze księgi trzech religii monoteistycznych
Rozstrzygnij, która z fotografii przedstawia świętą księgę religii powstałej najpóźniej,
a następnie podaj nazwę tej religii oraz wiek, w którym się ona narodziła.

Zadanie 154.(NR18)

Źródło 2. Fragmenty opracowania historycznego
Fragment 1.: Do wyprawy doszło ostatecznie latem […]. W ciągu krótkiej kampanii
Longobardowie zostali rozgromieni i zmuszeni do ustąpienia z zajętych ziem Egzarchatu.
Wówczas to [władca Franków] przekazał zdobycz Stefanowi II w charakterze władcy
świeckiego. W ten sposób powstało […] Państwo Kościelne.

Fragment 2.: I oto w okolicach Poitiers doszło […] do decydującej bitwy między armiami –
arabską, spieszącą ku Loarze, i frankijską, usiłującą zatrzymać najeźdźców w tym marszu. Opór stawiany przez Franków okazał się tak silny, straty atakujących na tyle poważne, że Arabowie uznali za wskazane pod osłoną zapadającej nocy wycofać się z placu boju.

Fragment 3.: Na skutek filoantycznych dążeń do monumentalności […] bazyliki rozrastały się
do wielkich rozmiarów. Obok nich pojawiały się kościoły o założeniach centralnych […].
Najważniejszym do dziś zachowanym zabytkiem, który powstał pod bezpośrednim wpływem[tego władcy], jest kaplica pałacowa w Akwizgranie, wzniesiona wedle wzorów raweńskich.

T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2001, s. 83, 85, 97.

154.1. Każdemu fragmentowi tekstu ze źródła 2. przyporządkuj przedstawiciela dynastii
Karolingów związanego z opisanymi w nim wydarzeniami. Odpowiedzi zapisz poniżej.
154.2 Wyjaśnij, odwołując się do faktografii, dlaczego przedstawiciele ostatniej generacji Karolingów uwzględnionej na tablicy noszą równocześnie ten sam tytuł królewski.

Zadanie 155.(NR18)
Źródło 1. Fragment współczesnego opracowania naukowego
Regalia [łac.], regale, w średniowieczu uprawnienia panującego w zastrzeżonych dla niego
dziedzinach działalności gospodarczej, np. regale górnicze (wydobycie kruszców), regale
mennicze (wyłączne prawo bicia i wymiany monety, ustalenia stopu metali itd.), regale targowe
(zakładanie targów), […] regale łowieckie (łowy na grubego zwierza) itp. Regale stanowiły
w istocie monopol państwa (panującego), przynosząc mu określone korzyści (dochody).

Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 9, Warszawa 1967, s. 743.

Rozstrzygnij, czy wybijanie monety przedstawionej w źródle 2. świadczyło o osłabieniu
pozycji monarchy w Polsce. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do obu źródeł.

Zadanie 156.(NR18)
Źródło 1. O jednym z wydarzeń
Wyprawa jednak zamiast do Egiptu skierowała się pod Konstantynopol. Ten nieoczekiwany
zwrot został wywołany zjawieniem się [syna cesarza] bizantyńskiego, Aleksego […].
W zamian za wypędzenie nieprawego cesarza, zobowiązał się […] uznać papieża głową
Kościoła […]. Krzyżowcy stanęli więc pod Konstantynopolem. […] Między krzyżowcami
a Grekami doszło wkrótce do groźnych zatargów [i] nastąpiło oblężenie […].

Cz. Nanke, Wypisy do nauki historii średniowiecznej, Lwów – Warszawa 1925, s. 85, 88.
Źródło 2. Plan bitwy

156.1. Rozstrzygnij, czy oba źródła dotyczą tego samego wydarzenia. Odpowiedź uzasadnij.
156.2. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Plan przedstawia wydarzenie z okresu
A. przed powstaniem zakonu benedyktynów.
B. między ogłoszeniem Dictatus papae a podpisaniem konkordatu w Wormacji.
C. między końcem niewoli awiniońskiej a początkiem soboru w Konstancji.
D. po soborze w Trydencie.

Zadanie 157.(NR18)
Źródło 1. Fragment współczesnego opracowania
Potęga żywego słowa głoszona z ambon wszelkich kościołów w przeciwieństwie do szarych
i surowych zborów reformackich musiała znaleźć oprawę tak wspaniałą, by przemówiła
wszystkimi środkami oddziaływania na zmysły tłumów. Takimi elementami bezpośredniego
oddziaływania stały się malarstwo i rzeźba, a przede wszystkim architektura. Ta ostatnia miała stworzyć świątynie olśniewające wspaniałym wystrojem, mówiącym o nienaruszonej potędze kościoła.
E. Charytonow, Zarys historii architektury, Warszawa 1963, s. 146–147.
charakterystyczną dla stylu opisanego w źródle 1., i uzasadnij swój wybór.
W uzasadnieniu podaj nazwę i jedną widoczną cechę tego stylu.

Zadanie 158.(SP19)
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenia.


158.1. Rozstrzygnij, w którym z miast ukazanych w źródle 1. (A czy B) miało miejsce
wydarzenie upamiętnione na fresku ze źródła 2. Odpowiedź uzasadnij.
158.2. Podaj, kto namalował przedstawiony fresk.

158.3. Podaj nazwę stylu w sztuce, dla którego reprezentatywnym przykładem jest
malowidło ze źródła 2. Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 159.(SP19)
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Źródło 1. Fragment źródła z epoki
Rano, kiedy się ubierał, wpuszczał do siebie przyjaciół, a nawet, jeśli komes pałacowy
przedstawiał mu jakiś spór, który bez jego wiedzy nie mógł być rozstrzygnięty, kazał
natychmiast wprowadzać strony i, jakby siedział na trybunale, zaznajomiwszy się ze sprawą,
wydawał wyrok; i nie tylko to, ale w ogóle co było na ten dzień do zrobienia, załatwiało tej
porze, wydając polecenia urzędnikom. […] Pod koniec życia, kiedy mu już dokuczały choroby i starość, wezwał do siebie Ludwika, króla Akwitanii […]. Na uroczystym zjeździe pierwszych dostojników z całego królestwa Franków, idąc za powszechną radą, przyjął go do współrządów i ustanowił dziedzicem tytułu cesarskiego; włożył mu na głowę diadem i kazał go nazywać cesarzem i augustem.

Einhard, Życie […], przeł. J. Parandowski, Warszawa – Lwów 1935, s. 68, 76.
Źródło 2. Fragment źródła z epoki
Książę-pan wyznaczył zgromadzenie trzech stanów na niedzielę, 5 lutego [1357 r.].
W oznaczonym dniu […] zebrało się w Paryżu wielu biskupów i innych duchownych,
przedstawiciele szlachty oraz [delegaci] mieszczaństwa wielu miast francuskich. Przez kilka
dni naradzali się oni w klasztorze Kordelierów i opracowali projekty kilku rozporządzeń […].
W piątek, 3 marca, w pałacu królewskim, w sali parlamentu, w obecności księcia Normandii
i jego braci, […] zebrali się przedstawiciele szlachty, duchowieństwa i mieszczan […].
Pierwszy zabrał głos […] biskup Laon. Stwierdził on, że królestwem źle dotychczas rządzono, […] wskazał zwłaszcza na psucie monety […], złe rozporządzanie pieniędzmi społecznymi, które król ściągał z ludności.

Wiek V–XV w źródłach. […], oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 176–177.
Podaj nazwy opisanych w źródłach dwóch rodzajów monarchii. Odpowiedzi uzasadnij.

Zadanie 160.(SP19)
Na podstawie źródła i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

160.1. Podaj nazwę zabytku przedstawionego na fotografii.
160.2. Podaj nazwę stylu w sztuce, który reprezentuje zabytek przedstawiony na fotografii.
160.3. Podaj imię świętego, którego sceny z życia uwidocznione są na zabytku.

Zadanie 161.(SP19)
Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A,
a także – chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 162.(SP19)
Na podstawie źródeł i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 1. Fragment kroniki średniowiecznej
Gdy poczuł, że [los] żąda od niego śmiertelnej powinności, poleca spisać dokumenty
testamentowe. Przekazuje w nich w spadku czterem synom i to, co osiągnięte zasługami
przodków, i następstwo w królestwie, wyznaczając stałe granice czterech dzielnic w ten sposób, że w ręku najstarszego miało pozostać i księstwo dzielnicy krakowskiej, i władza zwierzchnia. A jeśliby spotkało go to, co ludzkie, zawsze starszeństwo i wzgląd pierworództwa miały rozstrzygnąć spór o następstwo. […] [P]acholęciu zapisuje się w spadku piąte koło u wozu czterokonnego […]. Niech więc ustaną żale na nielitościwy testament, słuszną bowiem jest rzeczą, aby dzielnice małoletnich powierzano opiekunom, nie małoletnim.

Mistrz Wincenty tzw. Kadłubek, Kronika polska, Wrocław 2008, s. 155–157.

Źródło 2. Piastowie – fragment tablicy genealogicznej

162.1. Uzupełnij tabelę – wpisz obok podanych informacji odpowiednie imiona ze
źródła 2.
162.2. Wyjaśnij, dlaczego jednego z synów wystawcy dokumentu opisanego w źródle 1.
nazwano pogrobowcem?

Zadanie 163.(NR19)
Źródło 1. Fragmenty kronik

Fragment kroniki A: Syn westalki Rei Sylwii i rzekomo boga Marsa. Chował się między
pastuchami i trudnił się rozbojem, a mając lat 18, założył maleńkie miasto na wzgórzu
palatyńskim 21 kwietnia w 3 roku 6 olimpiady.

Fragment kroniki B: [1037]. Założył Jarosław gród wielki, w którym to grodzie jest Złota
Brama; założył cerkiew Świętej Sofii, metropolię, a potem cerkiew na Złotej Bramie […]. I za
niego poczęła wiara chrześcijańska krzewić się i rozszerzać […].

Fragment kroniki C: Do stóp murów przybyli morzem i ponad wodę wznieśli most,
a następnie atakowali. Przez pięćdziesiąt dni trwała walka. Na pięćdziesiąty dzień szturmu
sułtan nakazał wolną grabież. […] Uczynili ludność miasta niewolnikami i zabili jej cesarza[…]. Zwycięstwo zostało osiągnięte przez sułtana Mehmeta chana w roku [831] od hidżry.

T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w źródłach […], Toruń 2004, cz.1, s. 60; Wiek V–XV […], oprac. M. Sobańska-
Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 95; J. Hauziński, Kraje i kultury […], Poznań 1990, s. 171.

163.1. Uzupełnij tabelę – wpisz w odpowiednie miejsca nazwy miast opisanych w zacytowanych fragmentach kronik A–C oraz numery, którymi zaznaczono te miasta na mapie.

163.2. Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Zadanie 164.(NR19)

Źródło 1. Fragment kroniki średniowiecznej

Zdarzyło się zaś w owych dniach, że Rościsław, książę słowiański, ze Świętopełkiem posłali[…] do cesarza Michała, pisząc tak: „Uczą nas rozmaicie. A my, Słowianie, ludzie prości, nie
mamy nikogo, kto by nas nakierował ku prawdzie i ukryte znaczenia wyłożył. Przeto, dobry
panie, poślij nam takiego męża, który by nam wszelką prawdę wyłożył”. Wtedy cesarz
powiedział do filozofa Konstantyna: „Weź oto dary liczne i ruszaj, wziąwszy ze sobą brata
swojego, Metodego”.

Wiek V–XV w źródłach […], oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 91.

164.1. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Państwo słowiańskie z okresu średniowiecza, do którego nawiązuje źródło 1., to
A. Ruś Kijowska.
B. Wielkie Morawy.
C. Państwo Samona.
D. Państwo Bułgarów.
164.2. Na podstawie źródeł 1. i 2. oraz własnej wiedzy wyjaśnij kulturowe znaczenie podróży obu braci.

Zadanie 165.(NR19)
Mapa. Ziemie polskie w średniowieczu

Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.

Zadanie 166.(NR19)
Źródło 1. Fotografie zabytków architektury polskiej

Źródło 2. Mapa najdalszego zasięgu średniowiecznych stylów architektonicznych

Uzupełnij tabelę – wpisz obok oznaczeń z mapy nazwy właściwych stylów
architektonicznych oraz literę, którą oznaczono jeden z zabytków do nich należący.

Zadanie 167.(NR19)
Fragment traktatu pokojowego

[Z]iemia chełmińska ze swoimi grodami, miastami […], również cała ziemia pomorska […] będą należały […] do wspomnianego najjaśniejszego pana Kazimierza, króla i Królestwa
Polskiego […]. Winniśmy zaś my, Ludwik, mistrz wspomniany, i każdy następca nasz,
podniesiony do godności [wielkiego] mistrza […] najjaśniejszemu panu Kazimierzowi królowi
i następcom jego, królom polskim […] złożyć przysięgę należnej wierności oraz zachowania
obecnego pokoju […].
Wybór źródeł do historii Polski […], Poznań 1970, s. 158–162.

Zaznacz poprawne dokończenie zdania i uzasadnij swoją odpowiedź.

Zacytowany tekst jest fragmentem układu pokojowego z roku
A. 1343.
B. 1411.
C. 1466.
D. 1525.

TEMATY WYPRACOWAŃ
*Przedstaw rolę miast w kształtowaniu się gospodarki i kultury średniowiecznej Europy. (SR06)

*Krzyżacy – krzewiciele chrześcijaństwa nad Bałtykiem czy najeźdźcy? Scharakteryzuj i oceń działalność zakonu krzyżackiego nad Bałtykiem od XIII do początku XVI w. (SR13)

*Trzech Bolesławów wobec problemów obrony niezależności państwa polskiego. Porównaj i oceń politykę zagraniczną państwa polskiego za panowania Bolesławów – Chrobrego, Śmiałego, Krzywoustego. (SR15)

*Wyjaśnij wpływ uwarunkowań zewnętrznych i lokalnych na gospodarkę polską w okresie rozbicia dzielnicowego. W pracy odwołaj się do materiałów źródłowych (NR15)

*. Scharakteryzuj polityczne i kulturowe konsekwencje włączenia Polski Piastów do wspólnoty państw chrześcijańskich (X–XIV w.). (NR16)

*Porównaj organizację władzy państwowej oraz relacje między władzą a społeczeństwem w monarchii patrymonialnej i monarchii stanowej na przykładzie średniowiecznej Polski.

*Uwzględniając międzynarodowe położenie Polski, porównaj metody prowadzenia i oceń efekty polityki zagranicznej Władysława Łokietka oraz Kazimierza Wielkiego. (NR17)

*Średniowiecze było epoką niespotykanej ani przedtem, ani później jedności kulturalnej. Ustosunkuj się do powyższej tezy, charakteryzując dorobek tej epoki w zakresie piśmiennictwa, filozofii, architektury i sztuki (z uwzględnieniem kultury polskiego średniowiecza). (NF18)

*Scharakteryzuj przemiany społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich w okresie rozbicia dzielnicowego. (SR19)

*Karol Wielki był prekursorem zjednoczonej Europy. Ustosunkuj się do powyższej tezy, charakteryzując dokonania tego władcy w aspekcie politycznym, gospodarczym i kulturowym.(NR19)