Zadania maturalne z Historii

Temat: Starożytność (część 1.)

Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.

Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.

Zadanie 1.(SP05)

Na podstawie ilustracji i na podstawie tekstu źródłowego odpowiedz na pytania:

• 195. Jeśli obywatel oko obywatelowi wybił, oko wybiją mu.
• 197. Jeśli kość obywatela złamał, kość mu złamią.
• 199. Jeśli oko niewolnika obywatela wybił lub kość niewolnika obywatela złamał, połowę ceny jego zapłaci.

Źródło: J. Dumanowski,, S. Olszaniec, Starożytność i średniowiecze w tekstach źródłowych, Rumia 2002, s.15

1. Jak nazywał się władca, który wprowadził w swoim państwie te prawa?
2. Jak nazywało się państwo, w którym obowiązywały te prawa?

Zadanie 2.(SP05)

Na podstawie tekstu źródłowego odpowiedz na pytanie.

 Ares chodził bez miecza; Posejdonowi gdzieś przepadł (1) trójząb, którym zwykł się (2) podpierać! Afrodyta przy rannej toalecie zauważyła brak przepaski na biodra; Hefajstos nigdzie nie mógł znaleźć obcęgów. Spostrzeżono się wkrótce, że to wszystko Hermes kradnie.

Źródło: J. Parandowski, Mitologia, Poznań, 1989, s. 59

Słowniczek:

1. przepadł- zginął
2. zwykł się- był przyzwyczajony

  Kim są (nazwij) wymienione w tekście postacie?

Zadanie 3. (SP05)
Podkreśl dobrą odpowiedź.

Ilustracja przedstawia

1. alfabetyczne pismo łacińskie.
2. alfabetyczne pismo greckie.
3. klinowe pismo sumeryjskie.
4. hieroglificzne pismo egipskie.

Zadanie 4.(SP05)

Wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A oraz wydarzenie chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 5.(SP05)
Ilustracje przedstawiają budowle greckie. Dopasuj nazwę porządku (stylu) architektonicznego do budowli.  Pod ilustracjami (A, B) wpisz odpowiednie liczby.

1. kolumny w porządku jońskim
2. kolumny w porządku doryckim
3. kolumny w porządku korynckim
                                                                                     A                                                                           B

Zadanie 6.(SP05)
Połącz osoby z pasującym do nich opisem. Wpisz odpowiednie liczby do tabeli.

1. Cesarz bizantyjski, twórca Kodeksu, w którym zebrał prawo rzymskie, wybudował
   w Konstantynopolu kościół Hagia Sophia (Mądrości Bożej).
2. Rzymski wódz, namiestnik Galii, zreformował kalendarz, zamordowany w 44 r. p.n.e.
3. Król Franków, w 800 r. koronowany na cesarza, zreformował szkolnictwo, był mecenasem nauki i sztuki.
4. Cesarz rzymski, ogłosił chrześcijaństwo religią państwową, w 395 r. podzielił cesarstwo rzymskie na wschodnie i zachodnie.

Zadanie 7.(SP05)
Mapa przedstawia terytorium (ziemie) jednego ze starożytnych państw (imperiów).

A.Napisz, jak nazywał się władca, który zdobył te ziemie i rządził tym imperium.

B.W którym wieku żył ten władca?

Zadanie 8. (SP06)
Podanym poniżej tekstom (pismom) przyporządkuj właściwe podpisy, wstawiając w miejsca wykropkowane odpowiadające im liczby 1 – 5.

1. Pismo hieroglificzne
2. Pismo klinowe
3. Pismo greckie
4. Pismo arabskie
5. Pismo chińskie

Zadanie 9.(SP06)
Wśród wymienionych postaci Starego i Nowego Testamentu wskaż tę, która jest chronologicznie pierwsza i oznacz ją literą A (w rubryce „odpowiedzi”), a tę postać,która jest chronologicznie ostatnia, oznacz literą B.

Zadanie 10.(SP06)
W tabeli podano znaczenie czterech pojęć (terminów) dotyczących życia politycznego starożytnej Grecji. Uzupełnij tabelę, wpisując odpowiednie pojęcia (terminy) w rubryki oznaczone A, B, C, D.

Zadanie 11.(SP06)
Rozstrzygnij, czy podane informacje są prawdziwe, czy fałszywe. W tabeli
w odpowiednich rubrykach dopisz obok podanej informacji prawda lub fałsz.

Zadanie 12. (SP06)
Poniżej zamieszczono fragmenty biografii wielkich postaci starożytności. Przyporządkuj tym fragmentom odpowiednie osoby z podanej listy, wpisując imię pod cytowanym fragmentem.

 Aleksander Wielki, Hannibal, Marek Antoniusz, Justynian Wielki, Konstantyn Wielki, Juliusz Cezar

Tekst 1.  (…) postanowił kontynuować pochód i iść do Italii; zwołał więc wojsko (…) i starał się na rozmaity sposób oddziałać na nie, wyrażając słowa nagany i zachęty: „(…) opuściliście Hiszpanię (…), przeprawiliście się przez rzekę Ebro, by wymazać z pamięci ludzkiej nazwę Rzymian i by dać wolność całemu światu (…); macie przed oczyma Alpy, których drugie zbocza należą już do Italii, i teraz u samych bram nieprzyjacielskich stajecie znużeni? (…)

Źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje od założenia miasta Rzymu, Wrocław 1955, s. 290-291

A…

 Tekst 2.  (…) dla uświetnienia swego zwycięstwa nad Licyniuszem nazwał dawne Bizancjum Konstantynopolem i jakby swoje miasto ojczyste z wielką wspaniałością przyozdobił, starając się, aby Rzymowi dorównywało. Ze wszystkich stron ściągał do niego mieszkańców  i ogromne sumy na nich wydawał tak, że wyczerpał na to niemal wszystkie swoje skarby  i dochody cesarskie (…)

Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, z. 12, Kraków 1923, s. 7

 B…

Tekst 3.  Panowanie jego rozciągało się od Eufratu i Armenii do Morza Jońskiego i Ilirii. Oktawian zaś od Ilirii do Oceanu Zachodniego, i na odwrót, od tego oceanu do Morza Tyrreńskiego i Sycylijskiego. Z Afryki zaś część naprzeciw Italii, Galii i Hiszpanii aż po słupy Herkulesa miał Oktawian, a on miał część po Etiopię. (…) Do tego jednak stopnia był tylko dodatkiem do Kleopatry, że choć silniejszy był w wojsku lądowym, zgodził się na bitwę morską – dla Kleopatry (…)

Źródło: Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, Wrocław 1997, s.314

C…

Zadanie 13.(SP06)
Poniżej zamieszczono cztery mapy, przedstawiające państwa (imperia) starożytne i wczesnośredniowieczne. Przyporządkuj tym mapom odpowiednie tytuły, wstawiając w miejsca wykropkowane odpowiadające im liczby 1 – 5.
                                                                                                             A…

B….
                                                                                                               C…
                                                                                                                 D….

1. Imperium Aleksandra Wielkiego w roku jego śmierci
2. Państwo rzymskie w roku śmierci Juliusza Cezara
3. Państwo Justyniana Wielkiego w roku jego śmierci
4. Imperium perskie w połowie VI w. p. n. e.
5. Państwo Karola Wielkiego w roku jego śmierci

Zadanie 14.(SR06)
Na podstawie poniższego źródła, podaj trzy warunki, jakie, zdaniem Arystotelesa, powinno spełniać miasto dobrze położone i rozplanowane.

  Jeżeli miasto ma mieć zapewnione położenie, jakiego by sobie życzyć należało, to musi ono być dobrze położone zarówno w stosunku do lądu, jak i do morza. Chodzi tu o jeden podany […] wzgląd: miasto dla celów wzajemnej pomocy musi mieć ścisłą łączność z wszystkimi miejscowościami kraju. Dalszy wzgląd dotyczy wygodnego przewozu zbieranych plonów […]. Przy budowie domów prywatnych uchodzi za rzecz piękniejszą i odpowiedniejszą ze względów praktycznych, jeśli są one rozmieszczone w linii prostej, wedle nowego sposobu budowania Hippodamosa *[…].  Żądać, by miast nie otaczać murami, to tak, jakby szukać dogodnego do napaści położenia […], a mury muszą być w odpowiednich miejscach zaopatrzone w strażnice i wieże.   Natomiast przybytki poświęcone czci bogów i najprzedniejsze budynki, w których władze spożywają posiłki, najwygodniej jest pomieścić na odpowiednim miejscu razem […]. Właściwe to będzie takie miejsce, które dostatecznie uwidocznia przeznaczenie budowli,
a obronnością przewyższa sąsiednie części miasta.  Poniżej tego miejsca dobrze jest urządzić plac rynkowy […].

*Hippodamos z Miletu (V w. p. n. e.), architekt w Atenach z czasów Peryklesa, ustalił kanon greckiej urbanistyki. Sławę zawdzięczał wprowadzeniu regularnego planu miasta z centralnie usytuowaną agorą i prostokątną siecią ulic zorientowanych według stron świata.

Źródło A Arystoteles, Polityka  przekł. L. Piotrowicz, Kraków 1964, księga VII, Rozdział  V, s. 298 i Rozdział X, s. 312 – 313 i 214

Zadanie 15. (SR06)
A.Podaj nazwę miasta, które przedstawia plan.
B. Podaj polityczną przyczynę szybkiego rozwoju tego miasta w IV w. n. e.
Plan miasta
Davies, Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 1998, s. 240

Zadanie 16. (SP07)
Przeczytaj tekst i odwołując się do wiedzy poza źródłowej, wykonaj polecenia A i B.

[…] A zbudowane było tak porządnie,  jak żadne inne ze znanych nam miast. Naprzód biegnie dokoła niego głęboki i szeroki rów pełen wody, potem idzie szeroki na pięćdziesiąt królewskich łokci […] mur. […] Kopiąc rów, sporządzali jednocześnie cegły z ziemi wynoszonej z rowu.[…] Dokoła muru było sto bram, wszystkie z brązu.[…] Miasto składa się z dwóch części, bo dzieli je rzeka, która zwie się Eufrat. […] W środku miejsca świątynnego wybudowana jest masywna wieża […], a na tej wieży stoi jeszcze jedna wieża,  na drugiej znowu trzecia i tak dalej, aż do ośmiu wież. […]. W ostatniej wieży jest kaplica […]

Źródło: Herodot, Dzieje, Wrocław 2005, s. 94-96

A.Podaj nazwę miasta opisanego w tekście.
B.Podaj termin używany dla nazwania budowli, której opis podkreślono w tekście.

Zadanie 17.(SP07)
Przeczytaj uważnie tekst i wykonaj polecenia A, B i C.

 Postępowanie […] było takie: Każdy otrzymywał skorupkę i pisał na niej nazwisko człowieka […]. Tabliczkę zanosił na umówione miejsce na agorze […]. Tam najpierw archonci przeliczali całą ilość skorupek. Bo jeżeli głosujących było mniej niż sześć tysięcy, wynik […] był nieważny.

 Źródło: Plutarch, Żywoty sławnych mężów, Wrocław 1977, s. 19

A.Podaj termin określający procedurę, której funkcjonowanie opisał Plutarch.
B.Podaj nazwę miasta-państwa (polis), w którym stosowano tę procedurę.
C.Odwołując się do wiedzy pozaźródłowej, odpowiedz, czy ta procedura mogła być narzędziem walki politycznej. Swoją odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 18.(SP07)
Przeczytaj fragmenty dwóch prac, których autorami są historycy Christopher Dawson
i Maria Jaczynowska. Następnie wykonaj polecenia A i B.

 Tekst 1. Zasoby imperium poczęły się zmniejszać, natomiast wydatki ciągle wzrastały. Rząd musiał zwiększać podatki i inne finansowe obciążenia miast, a bogata arystokracja municypalna, która dostarczała mieszkańcom bezpłatnych urzędników i administratorów oraz była odpowiedzialna za opłacanie podatków, została stopniowo zrujnowana. […] Załamanie się imperium […] mogłoby nastąpić […] nawet bez interwencji barbarzyńskich najeźdźców.

 Źródło: C. Dawson, Tworzenie się Europy, Warszawa 2000, s. 27, 92

Tekst 2. Podawano różne przyczyny upadku Imperium, wyolbrzymiając często rolę jednego czynnika wewnętrznego, np. destrukcyjny wpływ Kościoła, wyniszczenie warstw średnich, upadek niewolnictwa itp. Nie ulega wątpliwości zasadnicze znaczenie sił zewnętrznych, ciągłych najazdów i przegrupowań ludów, czego maksymalne nasilenie przypadło na schyłek IV stulecia i wiek V. 

 Źródło: M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 1999, s. 646

A.Podaj nazwę państwa starożytnego, którego dotyczą oba teksty.

B.Wyjaśnij, czym różnią się powyższe teksty w interpretacji przyczyn upadku tego państwa.

Zadanie 19.(SP07)
Zidentyfikuj postacie historyczne i legendarne, których działania zostały przedstawione w cytowanych fragmentach tekstów antycznych autorów. Wpisz te postacie w kolejnych rubrykach tabeli (A, B, C).

Zadanie 20.(SP07)
Przyporządkuj reprodukcjom znanych dzieł malarskich informacje o tym, co było źródłem inspiracji dla ich autorów. Wpisz w miejsce wykropkowane właściwą liczbę.
Źródła:  M. Levey, Od Giotta do Cezanne’a, Warszawa 1972, s. 43, 104, 107 Encyklopedia sztuki polskiej, Kraków 2001, s. 588

                                                                                               A……………..

                                                                                                 B……………

                                                                                            C………………

D……………

1. Dzieło inspirowane mitologią starożytnych Greków i Rzymian
2. Dzieło inspirowane obyczajami starożytnych Greków
3. Dzieło inspirowane treścią Nowego Testamentu
4. Dzieło inspirowane treścią Starego Testamentu
5. Dzieło inspirowane dziejami wczesnego chrześcijaństwa w Rzymie

Zadanie 21.(SP07)
Podkreśl właściwy tytuł do poniższego planu.

Źródło: Atlas historyczny, pod red. L. Horubały, M. Kurzbauer-Zaniewskiej, Warszawa 1994, s. 3

A.Bitwa pod Maratonem 490 r. p.n.e.
B.Bitwa w Wąwozie Termopilskim 480 r. p.n.e.
C.Bitwa u wybrzeży Salaminy 480 r. p.n.e.
D.Bitwa u przylądka Akcjum 31 r. p.n.e.

Zadanie 22.(SR07)
Przedstawionym rzeźbom przyporządkuj właściwe podpisy. Pod fotografiami wpisz liczbę odpowiadającą wybranemu podpisowi.
         A..B..C..D…

Źródło: Sztuka świata, t. 1, Warszawa 1989, s. 73, 

Ibidem, t.2, s. 92, 234, 321

1. Rzeźba, która zdobiła świątynię grobową należącą do piramidy Mykerinosa
2. Statua przedstawiająca arystokratę rzymskiego
3. Jedna z rzeźb z grobu cesarza Szy-huang-ti
4. Posąg przedstawiający asyryjskiego władcę z Niniwy
5. Posąg Ateny Partenos – dzieło Fidiasza

Zadanie 23. (SR07)
Przeczytaj fragment Żywotów sławnych mężów Plutarcha i wykonaj polecenia A i B.

Likurg nie oddał chłopców najemnym wychowawcom i nie wolno było nikomu chować syna, jak mu się podobało […]. Całe wychowanie miało na celu karność, wytrwałość w trudach i waleczność. Z postępem wieku zaostrzano metodę hartowania, strzyżono do skóry, przyuczano chodzić boso […]. Wieczerza była skąpa, aby walka z niedostatkiem zmuszała ich do odwagi i przemyślności […]. Uczono chłopców wysławiać się w sposób cięty a dowcipny i przy swej zwięzłości pobudzający do myślenia. 

 Źródło: G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 93-94 

A.Podaj nazwę polis greckiej, w której stosowano metody wychowawcze przedstawione w tekście

B. Odwołując się do wiedzy pozaźródłowej, oceń przydatność opisanych metod wychowawczych do realizacji celów polityki wewnętrznej tej polis..

Zadanie 24. (SP08)
                                                                                               A….                                                    B….
                                                                                                                        C……

Źródło:  Sztuka świata, t. 1, Warszawa 1989, s. 197; Sztuka świata, t. 2, Warszawa 1989, s. 210; Nowa encyklopedia powszechna, t. 6, Warszawa 1996, s. 239

1. Cywilizacja Mezopotamii
2. Cywilizacja rzymska
3. Cywilizacja grecka
4. Cywilizacja hinduska

Zadanie 25.(SP08)
Przeanalizuj tekst i wykonaj polecenia (A, B, C).

[…] Była symbolem braterstwa wszystkich Hellenów. Igrzyska […]  odbywały się [tu] co cztery lata […] i stanowiły […] podstawę chronologii greckiej. […] Sławny stadion jest właściwie sporą łąką. […] Zupełna antyteza krajobrazu delfickiego. […] Dopiero w muzeum odczuć można, czym była naprawdę, gdy oglądamy […] najwspanialsze dwa frontony ze świątyni Zeusa. […] zwiedza się [ją] z przewodnikiem w ręku, jakby odrabiało się zadaną lekcję: tu był […] ołtarz Zeusa […], a tam pracownia Fidiasza. 

Źródło: Z. Herbert, Labirynt nad morzem, Warszawa 2003, s. 76-78

 A.Podaj nazwę polis (miasta-państwa) greckiej, o której mowa w tym tekście.
B.Na podstawie tekstu podaj dwa argumenty uzasadniające Twoją odpowiedź.
C.Podaj literę, którą oznaczono na mapie polis opisaną w tekście.

Na podstawie: B. Danowska, T. Maćkowski, Przez wieki. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi, Gdańsk 2003,  s. 24

Litera oznaczająca polis, o której mowa w tekście to:..

Zadanie 26.(SP08)
Wśród wymienionych osiągnięć cywilizacyjnych starożytności wskaż to, które chronologicznie jest pierwsze i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie pierwszego wpisz literę A, obok chronologicznie ostatniego – B.

Zadanie 27. (SP08)
Przeczytaj fragment tekstu źródłowego i wykonaj polecenia A i B.

 Obserwując charakter chłopca, nieugięty i oporny wobec wszelkiego przymusu, Filip spostrzegł, że łatwiej z nim dojść do celu przez rozumne słowo, niż przemocą. […] Zaprosił więc do siebie najsławniejszego i najuczeńszego filozofa, Arystotelesa, wypłacając mu z góry honorarium nauczycielskie, prawdziwie wielkie i godne wielkości tego człowieka. 

Źródło:  Plutarch, Żywoty sławnych mężów, [w:] S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 155

A.Podaj imię i przydomek władcy, którego wychowania i edukacji dotyczy ten tekst.
B.Na podstawie tekstu źródłowego podaj dwa argumenty uzasadniające Twoją odpowiedź.

Zadanie 28. (SP08)
Wśród wymienionych terminów cztery pochodzą z języka greckiego i jeden z języka łacińskiego. Wypisz termin pochodzący z języka łacińskiego i następnie wyjaśnij jego znaczenie w starożytności i obecnie.

sympozjon, gimnazjon, konsul, demokracja, oligarchia

A.Termin pochodzący z łaciny
B.Znaczenie tego terminu w starożytności
C.Znaczenie tego terminu obecnie

Zadanie 29. (SR08)
Przedstawionym poniżej dziełom sztuki przyporządkuj wymienione kręgi cywilizacyjne. Wpisz odpowiednie liczby w wykropkowanych miejscach pod ilustracjami.
                                                                                                                 A…….
         B..                                                                                  C…

Źródło: Niezwykłe miejsca. Niezwykle krainy, Warszawa 1999, s. 105, 106, 115

1. Cywilizacja rzymska
2. Cywilizacja minojska
3. Cywilizacja mykeńska
4. Cywilizacja grecka

Zadanie 30.(SR08)
Przeczytaj tekst i na jego podstawie wykonaj polecenie.

Podział kompetencji administracyjnych między princepsem i senatem znalazł swój wyraz w zarządzaniu prowincjami. Senat przyjął pod swoje kierownictwo prowincje wewnętrzne, bezpieczne, na ogół mocno zespolone z Rzymem, zdobyte w III i II w. p.n.e. […] W prowincjach senatorskich nie stacjonowało wojsko […]. W ręku cesarza znalazł się zarząd prowincjami niedawno zdobytymi i włączonymi do państwa rzymskiego przez Cezara, Pompejusza i samego Augusta […].

Źródło: M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1978, s. 206

Wyjaśnij, dlaczego przy podziale kompetencji cesarz przejął zarząd prowincji,  o których mowa we wskazanym fragmencie tekstu.

Zadanie 31.(SR08)
Rozstrzygnij, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe. W tabeli w kolejnych rubrykach (A, B, C) napisz słowo prawda lub  fałsz.

Zadanie 31. (SP09)
Przedstawionym poniżej wizerunkom bóstw świata starożytnego przyporządkuj wymienione kręgi kulturowe (1–4). Wpisz odpowiednie liczby pod ilustracjami.
                                                                                                  A……..                                         B…….
                                                                                                                 C…….

Na podstawie: P. Miguel, Tak żyli ludzie. W antycznej […], Wrocław 1991, s. 58; P. Miguel, Tak żyli ludzie.
W czasach starożytnych […], Wrocław 1990, s. 58; J. Ruffieux, Tak żyli ludzie. W […], Wrocław 1991, s. 58.

1. Chiny
2. Grecja
3. Egipt
4. Mezopotamia

Zadanie 32. (SP09)

Na podstawie fragmentu Żywotów sławnych mężów Plutarcha wykonaj polecenia A i B.

[…] Przy ustanowieniu władzy Likurg postąpił w ten sposób, że zasięgnął z Delf wyroczni  […]. Brzmi ona zaś następująco: „wznieść sanktuarium Zeusowi […] i Atenie […], ustanowić geruzję z łożoną z 30 mężów łącznie z królami, co miesiąc […] odbywać zgromadzenie ludowe, przedkładać mu wnioski i poddawać je pod głosowanie, decyzja ma zaś należeć do ludu”. Na zgromadzeniu ludu nie pozwolił nikomu spośród niego występować  z własnym wnioskiem, lecz lud miał prawo decydować tylko o wniosku przedstawionym przez gerontów i królów.

Źródło: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 88-89.

A.Podaj nazwę miasta-państwa greckiego, o którego ustroju politycznym informuje tekst.
B.Uzasadnij swoją odpowiedź, podając jeden argument.

Zadanie 33. (SP09)

Na podstawie tekstu wykonaj polecenia A i B.

[…] wywodzi się z pieśni ofiarnej, a sam wyraz należy rozumieć nie jako pieśń kozłów [gr. tragos – kozioł, ode – pieśń], lecz jako pieśń nad kozłem. Ofierze składanej [bogu]  w postaci kozła towarzyszył popis śpiewaka i chóru. A obrzęd stał się teatrem chyba dopiero wtedy, gdy pojawili się zawodowi aktorzy, drugi obok widzów ważny element teatru.

Źródło: W. Lengauer, Teatr starożytnych Greków: poeta, obrzęd, widowisko, [w:] Wielki Teatr Świata. Wykłady otwarte na scenie przy Wierzbowej, Warszawa 2003, s. 16.

A.Podaj termin, którego etymologię (pochodzenie) zaprezentowano w tym tekście.
B.Podaj nazwę uroczystości, których częścią były przedstawienia teatralne
w starożytnej Grecji.

Zadanie 34. (SP09)
Na podstawie fragmentu Żywotów sławnych mężów Plutarcha i własnej wiedzy wykonaj polecenia A, B, C.

 […] wśród wszystkich dzieł polityki Peryklesa przedmiotem największej zawiści było to, co Atenom przysporzyło najwięcej pięknego wyglądu i ozdoby: wzniesione w tym mieście wspaniałe budowle publiczne […]. One to wywołały ataki na Peryklesa ze strony jego przeciwników oczerniających go na zgromadzeniach ludowych i krzyczących, że lud ateński […] okrył hańbą już przez to, że skarbiec, będący wspólną w łasnością Hellenów zabrał z wyspy Delos do siebie: „A tę wymówkę, którą się dotychczas najlepiej zasłaniał przed zarzutami i skargami ze strony innych, mówiąc, że zabrał tę kasę stamtąd z obawy przed Persami i strzeże jej w bezpiecznym miejscu […] – krzyczeli – przekreślił teraz Perykles”.

Źródło: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 121.
A.Podaj nazwę związku miast-państw greckich, którego skarbiec przejęli Ateńczycy.
B.Wyjaśnij, w jakim celu gromadzono fundusze w tym skarbcu.
C.Wytłumacz, dlaczego przeciwnicy Peryklesa na zgromadzeniu ludowym uważali, że dotychczasowe wyjaśnienie przyczyn przeniesienia skarbca związku do Aten przestało być wiarygodne.

Zadanie 35.(SP09)
Na podstawie fragmentów dwóch tekstów źródłowych wykonaj polecenia A i B.

Źródło 1. Kodeks Hammurabiego Jeśli ktoś wystąpił w sprawie z fałszywym zeznaniem […], człowiek ten poniesie karę śmierci.

 Źródło 2. Prawo XII tablic Wedle dwunastu tablic ten, któremu dowiodą, że złożył fałszywe świadectwo, ma być strącony ze skały tarpejskiej.

 Źródło: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 44, 221.

A.Uzupełnij zdania, podając nazwy państw starożytnych, w których obowiązywały zacytowane zbiory praw.

Kodeks Hammurabiego obowiązywał w ….

Prawo XII tablic obowiązywało w ……
B.Porównaj przedstawione normy prawne obowiązujące w obu państwach (źródła 1 i 2).

Zadanie 36.(SP09)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykonaj polecenia A i B.

 […] zarząd Hiszpanii powierzył bratu swemu Hazdrubalowi i przez góry Pireneje wkroczył do kraju Celtów, zwanego dziś Galią, wiodąc ze sobą 90 tys. piechoty i około 12 tys. jazdy, nadto 37 słoni. […] Kiedy w końcu dotarł do Alp, mimo że nie znalazł żadnej drogi, która by prowadziła przez nie, […] począł zuchwale piąć się w górę, walcząc z trudnościami z powodu wielkiego śniegu i lodów. Toteż ścinał drzewa i spalał je, rozżarzone węgle zlewał wodą i octem, a następnie skałę, która dzięki temu kruszała, kazał rozbijać żelaznymi młotami, torując w ten sposób drogę przez góry, do dziś dnia uczęszczaną […].

Źródło: Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, t. 1, Wrocław 2004, s. 162.
A.Podaj imię wodza wyprawy opisanej w tekście.
B.Podaj cel polityczny tej wyprawy.

Zadanie 37. (SR09)

Przeczytaj zamieszczone w tabeli fragmenty tekstów źródłowych i określ, których państw starożytnych one dotyczą. Nazwy tych państw wpisz w odpowiednich rubrykach obok tekstów.

Źródło: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 18-19, 60-61, 263.

Zadanie 38.(SR09)
Na fotografiach zamieszczonych na następnej stronie przedstawiono trzy monety (awersy i rewersy). Wpisz liczby odpowiadające właściwym podpisom monet.

1. Moneta rzymska
2. Moneta arabska
3. Moneta chińska
4. Moneta grecka

                                                                                                                      A…………………………..
                                                                                                                    B……………………………
                                                                                                                    C…………………………….

Źródła: http://commons.wikimedia.org/wiki/; http://www.klaser.pl; http://www.moneta.vir.pl

Zadanie39. (SR09)
Wykonaj polecenia A, B i C, wybierając spośród podanych odpowiednie nazwy bitew stoczonych w starożytności.

bitwa pod Platejami, bitwa pod Maratonem, bitwa pod Zamą, bitwa pod Cheroneą, bitwa w wąwozie Termopile, bitwa pod Issos

A. Podaj nazwę bitwy chronologicznie pierwszej.
B. Podaj nazwę bitwy, w której przeciwnikami Greków byli Macedończycy.
C. Podaj nazwę bitwy stoczonej przez Rzymian z Kartagińczykami.

Zadanie 40.(SP10)
Na podstawie ilustracji wykonaj polecenia.

Źródło: E. Charytonow, Zarys historii architektury, Warszawa 1963, s. 20
A. Wskaż dwa elementy zdobnicze charakterystyczne dla cywilizacji, w której powstał przedstawiony obiekt.
B. Podaj nazwę cywilizacji, w której powstał przedstawiony obiekt.

Zadanie 41. (SP10)
Na podstawie tekstu źródłowego i mapy oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
I umyślił […] zbudować dom imieniu Pańskiemu […]. Posłał […] do Hirama, króla Tyru, mówiąc: Jak czyniłeś z Dawidem, ojcem moim, i posłałeś mu drzewo cedrowe, aby zbudował sobie dom, w którym mieszkał, tak uczyń i ze mną, abym zbudował dom imieniu Pana, Boga mego […]. Poślij mi tedy człowieka umiejętnego, […] który by umiał […] wykonywać rzeźby z tymi rzemieślnikami, których mam przy sobie w żydowskiej ziemi.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 1, Warszawa 1959, s. 22.

A. Podaj imię władcy będącego inicjatorem wzniesienia budowli sakralnej, o której mowa w tekście.
B. Dokończ zdanie:

Miejscowość, w której znajdowała się budowla sakralna opisana w tekście źródłowym została oznaczona na mapie numerem …

Na podstawie: B. Danowska, T. Maćkowski, Przez wieki 1. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi,

Zadanie 42. (SP10)
Na podstawie tekstów źródłowych i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło 1. Zdania wodzów ateńskich były podzielone: jedni nie chcieli dopuszczać do walki […], a drudzy wraz z Miltiadesem radzili bić się. […] Ateńczycy na dany znak ruszyli pędem przeciw barbarzyńcom […], skoro zwarli się z [Persami] w gęstych szeregach walczyli chwalebnie, […] na obu skrzydłach zwyciężyli. […] Ateńczycy, ile mieli sił w nogach, pospieszyli do miasta i przybyli tam wprzód niż barbarzyńcy, [którzy] odpłynęli z powrotem do Azji.

Źródło 2. Temistokles […] wezwał do wsiadania na okręty. Jakoż to uczynili i jednocześnie przybyła z Eginy triera […]. Wtedy Hellenowie odbili ze wszystkimi okrętami na morze. Na wypływających natychmiast uderzyli barbarzyńcy […]. Większość nieprzyjacielskich okrętów […] zatopiono […]. Albowiem Hellenowie walczyli w porządku i szyku, a [Persowie] […] nie działali planowo. […] A przecież […] wytężyli swe siły z obawy przed Kserksesem, każdy też sądził, że król na niego będzie patrzył.
Źródło: Herodot, Dzieje, Wrocław 2005, s. 471–478, 625–627.

A. Przyporządkuj bitwom opisanym w źródłach ich nazwy. Odpowiedzi wybierz spośród podanych:
bitwa pod Cheroneą, bitwa pod Maratonem, bitwa w wąwozie Termopile, bitwa u wybrzeży Salaminy.

W źródle 1. opisano bitwę …
W źródle 2. opisano bitwę …

B. Podaj numery, którymi na taśmie chronologicznej oznaczono daty roczne bitew opisanych w źródłach.

Na podstawie: M. Węcowski, Podróż przez wieki. Starożytność, Warszawa 2002, s. 72, 85.

W źródle 1. opisano bitwę, której datę oznaczono numerem ..
W źródle 2. opisano bitwę, której datę oznaczono numerem ..

Zadanie 43.(SP10)
Na podstawie ilustracji i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło: Historia powszechna, t. 5, Novara 2007, s. 328.
A. Podaj nazwę stroju męskiego przedstawionego na ilustracji.
B. Wymień współczesny zawód, którego przedstawiciele, pełniąc obowiązki służbowe, noszą strój o tej nazwie.

Zadanie 44.(SP10)
Na podstawie fragmentu listu z III w. n.e. i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Cóż z tego, że są prawa wyryte na dwunastu tablicach […] skoro niemal w obliczu tychże praw popełnia się przestępstwa, skoro wykracza się przeciw ustawom. Niewinność nie szuka już ochrony tam, gdzie według zwyczaju znajdować powinna oparcie. Rozpala się do szaleństwa zajadłość wzajemnych waśni, […] wzburzone forum rozbrzmiewa krzykami nienawiści. […] I któż zaprawdę przed tym wszystkim obroni? […] Sędzia? Przecież frymarczy* on wyrokami. […]. To co przedajne nie wzbudza strachu. * frymarczy – sprzedaje
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 3, Warszawa 1961, s. 43–44.
A. Podaj nazwę imperium starożytnego, którego dotyczy tekst źródłowy.
B. Podaj termin, którym określa się negatywne zjawisko w życiu społecznym skomentowane przez autora w podkreślonym fragmencie listu.

Zadanie 45.(SP10)
Podaj nazwy państw starożytnych, w których wzniesiono opisane w tabeli budowle obronne.

Zadanie 46.(SR10)
Na podstawie ilustracji oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Źródło: M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004, s. 518.

A. Podaj termin, którym określano w starożytnym Rzymie uroczystość przedstawioną na płaskorzeźbie.
B. Uroczystość przedstawiona na płaskorzeźbie odbyła się po zdobyciu Jerozolimy. Uzasadnij to stwierdzenie, wskazując właściwy element płaskorzeźby.

Zadanie 47.(SR10)
Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenie.
Stanąwszy wówczas na czele mas w roku czwartym po usunięciu tyranów […] przede wszystkim przeprowadził on podział całej ludności na dziesięć fyl, zamiast dotychczasowych czterech; chciał w ten sposób wymieszać ludność, ażeby więcej obywateli mogło wziąć udział w życiu politycznym. Następnie ustanowił radę, złożoną z pięciuset członków zamiast czterystu, po pięćdziesięciu z każdej fyli, zamiast po stu, jak było dotychczas.
Źródło: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 106.
Podkreśl poprawne zakończenie zdania:
Reformy polityczne w Atenach, o których mowa w źródle, przeprowadził
1. Drakon.
2. Solon.
3. Klejstenes.
4. Perykles.

Zadanie 48.  (SP11)
Przyporządkuj ilustracjom podpisy. Odpowiedzi wybierz spośród podanych i wpisz we właściwe miejsca.
                                                                                                                A……………….
                                                                                                             B…………………..
                                                                                                          C……………………..
Źródło: E. Charytonow, Zarys historii architektury, Warszawa 1963, s. 21, 45. A. Twardecki, Mały słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2002, s. 152.

1. Świątynia egipska
2. Świątynia babilońska
3. Świątynia grecka
4. Świątynia rzymska

Zadanie 49.(SP11)
Na podstawie mapy oraz własnej wiedzy uzupełnij tabelę.

Na podstawie: B. Danowska, T. Maćkowski, Przez wieki. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi, Gdańsk 2003, s. 27.

Zadanie 50.(SP11)
Na podstawie tekstów źródłowych i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Źródło 1. Kartagińczycy ustąpią z całej Sycylii […]; Kartagińczycy zwrócą Rzymianom bez okupu wszystkich jeńców wojennych; w srebrze wypłacą Kartagińczycy Rzymianom w przeciągu dwudziestu lat dwa tysiące dwieście talentów.
Źródło 2. Jak wielkie miasto uległo zagładzie, świadczyć może, że przemilczę wszystko inne, bodaj samo trwanie pożaru. Z trudem mianowicie można było […] zgasić ogień, który […] z własnej woli położyli pod swoje domy i świątynie. Nie mogąc wydrzeć Rzymianom swego miasta, chcieli, aby triumf nad nim utonął w płomieniach.
Źródło 3. Mogą Kartagińczycy zatrzymać w Afryce te miasta, które posiadali przed wydaniem tej […] wojny Rzymowi […]. Muszą wydać jeńców i zbiegów wojennych z całego okresu wojny, wydać wszystkie okręty wojenne z wyjątkiem dziesięciu trójrzędowców, podobnie słonie. Wojny nie wypowiadać nikomu poza Afryką w ogóle, a w Afryce tylko za zgodą Rzymian.
Źródło: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 207, 208, 210.
A. Podaj stosowaną w historiografii nazwę wojen, których skutki zostały przedstawione w źródłach.
B. Wskaż źródło informujące o skutkach wojny, w której wodzem wojsk Kartaginy był Hannibal.
C. Wskaż źródło dotyczące wojny, której skutkiem było przyłączenie do Rzymu pierwszej zamorskiej posiadłości.
D. Podaj nazwę ustroju politycznego Rzymu w okresie wojen, o których skutkach informują źródła.

Zadanie 51.(SP11)
Spośród pięciu wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A oraz chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 52.(SR11)
Na podstawie mapy oraz własnej wiedzy uzupełnij tabelę.
Na podstawie: B. Danowska, T. Maćkowski, Przez wieki. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi, Gdańsk 2003, s. 27.

Zadanie 53.(SR11)
Na podstawie tekstu rozstrzygnij, które zdanie jest fałszywe. Obok tego zdania napisz słowo fałsz.
Przeciętny Rzymianin żywił się chlebem wypiekanym z pszenicy, która dojrzewała w północnej Afryce, oraz rybami, łowionymi i suszonymi w okolicach Gibraltaru. Przyrządzał potrawy […] w rondlach i garnkach z miedzi wydobytej w Hiszpanii, jadał w naczyniach wypalanych w piecach ceramicznych w [Galii], pijał wina hiszpańskie […]. Bogaty Rzymianin mieszkał w domu […] wśród sprzętów z indyjskiego hebanu czy drewna tekowego inkrustowanego afrykańską kością słoniową […]. Jego żona stroiła się w jedwabie z Chin, diademy i perły z Indii i używała kosmetyków z południowej Arabii. Potrawy przyprawiano indyjskim pieprzem […].
Źródło: L. Casson, Starożytni żeglarze basenu Morza Śródziemnego, Warszawa 1965, s. 243–244.

Zadanie 54. (SR11)
Uporządkuj chronologicznie wydarzenia z historii starożytnej, zaczynając od najwcześniejszego. Najwcześniejsze wydarzenie oznacz numerem 1, kolejne numerami: 2, 3, 4, 5.

Zadanie 55. (SR11)
Źródło A Fragmenty dzieła Arystotelesa Ustrój polityczny Aten [w:] S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 125.
Do stanowiska przywódcy ludu doszedł Perykles. […] Skierował uwagę obywateli na flotę jako siłę państwa, w następstwie czego masy nabrały pewności siebie i całe rządy w państwie coraz bardziej w ich ręce przechodziły […]. Także Perykles pierwszy wprowadził wynagrodzenie dla sędziów […]. Wyrzekają z tego powodu niektórzy, że […] do losowania cisnęli się potem wszyscy na chybił trafił, bardziej niż ludzie wartościowi.

Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.
Podaj negatywny skutek sądowniczej reformy Peryklesa.
Źródło B
Fragment dzieła Pseudo-Ksenofonta Ustrój polityczny Aten [w:] M. Węcowski, Starożytność klasyczna. Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkół średnich, Warszawa 1999, s. 180
Pseudo-Ksenofont (tzw. Stary Oligarcha) – anonimowy autor dzieła, żył w V w. p.n.e.
Po pierwsze wykażę, że biedacy oraz lud słusznie cieszą się tam lepszą pozycją od ludzi szlachetnego pochodzenia i zamożnych, ponieważ to lud właśnie stanowi załogę okrętów i tworzy potęgę państwa […] w znacznym stopniu większym niż hoplici, ludzie szlachetnego pochodzenia oraz warstwy wyższe. Skoro taka jest sytuacja, wydaje się słuszne, aby każdy miał dostęp do urzędów, czy to osiągalnych drogą losowania, czy też drogą wyboru, i aby każdy obywatel, który zechce zabrać głos, mógł to uczynić bez przeszkód.
Na podstawie źródeł A i B wykonaj polecenie
Wyjaśnij, dlaczego wojny grecko-perskie miały wpływ na demokratyzację ustroju Aten.

Zadanie 56.(SR11)
Źródło A
Fragment dzieła Plutarcha Żywoty sławnych mężów [w:] S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 129–130.
Otóż opowiadają, że przy takim pisaniu imion na skorupkach któryś z niepiśmiennych i zupełnie prostych ludzi ze wsi podał wtedy swoją tabliczkę Arystydesowi jako jednemu z przygodnych ludzi i prosił, żeby mu napisał na niej imię Arystydesa. Ten zdziwiony zapytał, czy Arystydes wyrządził mu jakąś krzywdę. Na to tamten odpowiedział: „Żadnej. Ja nawet nie znam tego człowieka. Złości mnie tylko, gdy słyszę, że wszędzie nazywają go sprawiedliwym”. Usłyszawszy to, Arystydes podobno nic nie odpowiedział, wpisał imię na skorupkę i wręczył ją temu człowiekowi.
Źródło B.
Fragment artykułu współczesnego historyka Marka Węcowskiego [w:] Mówią wieki, 2008, nr 5, s. 37–38.
Spośród tysięcy odnalezionych na Agorze ostraków prawie 200, do tego zebranych w pewnej studni, zawierało imię Temistoklesa, a wykonało je zaledwie kilkanaście osób. To chyba ślad nieudanej próby podrzucenia większej liczby głosów do urny przez politycznych wrogów Temistoklesa. Ateńczycy dobrze zapamiętali skandal z 416 roku p.n.e., gdy dwaj zagrożeni ostracyzmem możni: w istocie niebezpieczny dla demokracji Alkibiades i spolegliwy arystokrata Nikiasz, porozumieli się i łącząc głosy swych popleczników, posłali na wygnanie raczej niegroźnego demagoga Hyperbolosa.

Na podstawie źródeł A i B odpowiedz na pytanie
Na jakie zagrożenia wynikające ze stosowania ostracyzmu wskazują autorzy powyższych tekstów?

Zadanie 57.(SR11)
Źródło A.
Fragment dzieła Kasjusza Diona Historia rzymska [w:] S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 265–266.
Kasjusz Dion (ok. 163–235 r. n.e.) – historyk rzymski greckiego pochodzenia.
Jakkolwiek urzędy, z wyjątkiem cenzury, obsadzane są według dawnego prawa, to jednak kierownictwo i zarząd wszystkich spraw zależy wyłącznie od woli każdorazowego cesarza. Ażeby jednak zachować pozory, […] zjednoczyli w swoim ręku, z zachowaniem dotychczasowych nazw wszystkie urzędy, które za czasów władztwa ludu decydujące miały znaczenie, z wyjątkiem wszakże dyktatury. Często piastują godność konsulów […]. Tytuł imperatora przybierają nie tylko ci, którzy odnieśli jakieś zwycięstwo, lecz również inni, dla oznaczenia ich nieograniczonej władzy, zamiast tytułu króla lub dyktatora. […] Z tytułu godności cenzorskiej sprawują nadzór nad naszym sposobem życia […]. Przyjmują do stanu […] senatorskiego, względnie wykluczają zeń według swobodnego uznania. […] Władza trybuna ludowego, która obowiązywała w czasie ludowładztwa, daje im uprawnienia sprzeciwiania się każdej uchwale senatu, […] i zapewnia nietykalność, tak, że mogą skazywać na śmierć bez sądu i prawa, jako przestępcę, każdego, kto im przeciwstawił się.
Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.
Podaj nazwę opisanego sposobu sprawowania władzy w Rzymie i wyjaśnij, dlaczego określano go komedią republiki.

Zadanie 58.(SP12)
Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.

Król Cheops […] zamknął […] wszystkie świątynie i naprzód powstrzymał [społeczeństwo] od składania ofiar, następnie wszystkim rozkazał, żeby dla niego pracowali. Z kamieniołomów w Górach Arabskich wlekli kamienie aż do Nilu. […] Okres dziesięciu lat zszedł udręczonemu ludowi na budowie drogi, po której wlekli kamienie, […] i podziemnych komór na owym wzgórzu [gdzie miała stanąć budowla]. […] A na budowie jej […] upłynął okres dwudziestu lat. [Budowla] jest czworoboczna […] sporządzona z wygładzonych i jak najdokładniej dopasowanych płyt kamiennych. Zbudowano [ją] w odstępach. Po zrobieniu pierwszego odstępu dźwigali resztę kamieni w górę machinami […].[w:] Herodot, Dzieje, Wrocław 2005, s. 178–181.

A. Uzupełnij zdanie.
Okres panowania władcy wymienionego w tekście jest zawarty w przedziale czasu oznaczonym na taśmie chronologicznej numerem ..

B. Podaj nazwę typu monarchii starożytnej, której dotyczy tekst.
C. Określ przeznaczenie budowli opisanej w tekście.

Zadanie 59.(SP12)
Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.
Naprzód biegnie dookoła [miasta] głęboki i szeroki rów pełen wody, potem idzie szeroki na pięćdziesiąt królewskich łokci, a wysoki na dwieście łokci mur. […] Kopiąc rów, sporządzali jednocześnie cegły z ziemi wynoszonej z rowu, a skoro wystarczającą ilość cegieł zgarnęli, wypalali je w piecach […]. Miasto składa się z dwóch części, bo dzieli je rzeka, która zwie się Eufrat. […] W jednej stał pałac królewski w obrębie wielkiego i silnego muru obwodowego, w drugiej była świątynia Marduka.
Źródło: Herodot, Dzieje, Wrocław 2005, s. 94–97.
A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.

Starożytne miasto opisane w tekście to
1. Memfis.
2. Jerozolima.
3. Babilon.
4. Aleksandria.

B. Podaj przykład wpływu warunków naturalnych na rozwój miasta opisanego w tekście.

Zadanie 60.(SP12)
Na podstawie tekstów źródłowych wykonaj polecenie.
Źródło 1. Hellenom zaś w Termopilach […] zbiegowie zameldowali o obejściu góry przez Persów. […] Lacedemończycy wiedząc, że czeka ich śmierć, […] okazywali największą, jaką posiadali, siłę […]. I [wódz] padł w tej walce, okazawszy się najdzielniejszym mężem.
Źródło 2. Przyjaciele [Macedończycy], widząc, że opuszczają go siły, zapytali, kto ma zostać następcą na tronie. Odrzekł: najbardziej godny. Tak wielkiego był ducha, że zostawiając syna Herkulesa, brata Arridajosa i ciężarną żonę Roksanę, […] spadkobiercą mianował męża najbardziej godnego. […] Zakończył życie, mając trzydzieści trzy lata i jeden miesiąc […].
Źródło 3. Przekonał około 70 towarzyszy niedoli, że lepiej narażać życie dla zdobycia wolności, aniżeli dla popisywania się na widowisku […] i zbiegł. […] Postanowił podjąć walkę […], umknął w kierunku Brundizjum ścigany przez Krassusa. […] Wszyscy wyginęli [w walce] prócz 6000 ludzi, którzy zostali ujęci i powieszeni wzdłuż całej drogi z Kapui do Rzymu.[w:] S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 115, 165, 249–250.
Rozpoznaj postaci, o których śmierci informują źródła.

Zadanie 61.(SP12)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Ukończony został nowy kalendarz, z którego usunięto nagromadzone z biegiem lat błędy i różnice. […] Rzymianie już bardzo dawno posługiwali się kalendarzem, w którym panowała taka niedokładność okresów miesięcznych w obrębie roku, że ofiary i święta przesuwając się powoli coraz dalej, wypadały w końcu w zupełnie niewłaściwych porach roku. […] [On] przedłożył ten problem najpierw najlepszym uczonym i matematykom, a następnie na podstawie istniejących metod rozwiązywania tych zagadnień opracował w łasny, udoskonalony sposób usuwania w kalendarzu różnic; sposób, który Rzymianie stosują po dziś dzień.[w:] Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, t. II, Wrocław 2004, s. 632–633.
A. Podaj nazwę nowego kalendarza, o którym mowa w tekście.
B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Reformator kalendarza, o którym mowa w tekście, był :
1. cesarzem.
2. dyktatorem.
3. królem.
4. papieżem.
C. W którym z wymienionych państw kalendarz ten obowiązywał jeszcze na początku XX wieku? Podkreśl nazwę tego państwa.
1. Królestwo Włoch
2. Cesarstwo Niemieckie
3. Cesarstwo Rosyjskie
4. Republika Francuska

Zadanie 62. (SP12)
Na podstawie mapy i własnej wiedzy rozstrzygnij, które spośród zdań podanych w tabeli są fałszywe. Wpisz obok tych zdań słowo fałsz.

[w:] M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004, s. 519.

Zadanie 62.(SP12)
Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A oraz chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 63. (SR12)
Na podstawie fotografii przedstawiających monety euro emitowane w Grecji wykonaj polecenia.

Rewers monety 1.                      Rewers monety 2.

www.ecb.int/euro/coins/html/gr.pl./html
A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania, a następnie uzasadnij swój wybór.

Inspiracją do zaprojektowania rewersu monety 1. była starożytna moneta bita w:
1. Sparcie.
2. Atenach.
3. Koryncie.
4. Delfach.
B. Podaj, jaką scenę mitologiczną przedstawiono na rewersie monety 2.

Zadanie 64. (SR12)
Rozstrzygnij, która spośród definicji podanych w tabeli jest fałszywa. Wpisz obok tej definicji słowo fałsz.

Zadanie 65. (SP13)
Na podstawie fotografii przedstawiającej ruiny świątyni antycznej wykonaj polecenia.
[w:] Sztuka świata, t. 2, Warszawa 1990, s. 34.
A. Podaj nazwę porządku architektonicznego, dla którego charakterystyczne są kolumny świątyni.
B. Podaj dwie cechy kolumn rozpoznanego porządku architektonicznego.

Zadanie 66.(SP13)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Gdy każde z państw greckich pragnęło dominować nad pozostałymi, wszystkie utraciły swą władzę. Dążyły bowiem bezwzględnie do wzajemnej zagłady […]. Król Filip Macedoński czyhał […] na wolność wszystkich. Niezgodę wśród państw podsycał […]. Po bitwie zaprowadziwszy w Grecji spokój, król Filip kazał zwołać do Koryntu przedstawicieli wszystkich państw w celu uregulowania aktualnych spraw. Tam ustanowił dla Grecji prawa pokoju, w zależności od zasług każdego państwa. […] Sami tylko Lacedemończycy wzgardzili tak królem, jak i jego prawami, uważając za niewolę pokój, który nie wypłynął ze zgody samych państw, lecz został narzucony przez zwycięzcę.
Na podstawie: S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii
w szkole średniej, Kraków 1999, s. 150–151.

A. Co, według autora tekstu, ułatwiło najeźdźcy opanowanie Grecji?

B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Prawa pokoju ustanowione na zjeździe miast-państw, o którym mowa w tekście, odrzucili przedstawiciele
1. Aten.
2. Delf.
3. Miletu.
4. Sparty.

C. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Do bitwy, którą wspomniano w tekście, doszło pod
1. Cheroneą.
2. Issos.
3. Kannami.
4. Maratonem.

D. Podaj imię i przydomek następcy króla, o którym mowa w tekście.

Zadanie 67.(SP13)
Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A oraz chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 68.(SP13)
Na podstawie fragmentu Historii rzymskiej Appiana z Aleksandrii wykonaj polecenia.
Odpłynął Scypion z Afryki do Italii z całym wojskiem i odbył wjazd do Rzymu […], jakiego przedtem nie widziano. Obyczaje, jakich się przy tym nieprzerwanie do dziś dnia jeszcze przestrzega, są następujące. Wszyscy są przybrani w wieńce. Pochód otwierają trębacze i wozy z łupami. Z kolei niosą wieże przedstawiające zdobyte miasta, malowidła i obrazy wydarzeń, następnie złoto i srebro. […] Potem idą białe woły, a za wołami słonie, dalej wodzowie Kartagińczyków […], którzy dostali się do niewoli. […] Za nimi idzie gromada ludzi z kadzielnicami, a następnie wśród dymu kadzideł wódz na rydwanie pomalowanym różnymi barwami, mając na głowie wieniec ze złota i kosztownych kamieni, przybrany obyczajem ojców w purpurową szatę, na której są wyhaftowane złote gwiazdy; w ręce trzyma berło z kości słoniowej i gałązkę wawrzynu, którą Rzymianie z dawien dawna uważają za oznakę zwycięstwa.[w:] S. Sprawski, G. Chomicki, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 238–239.
A. Podaj nazwę uroczystości opisanej w tekście.
B.Wskaż, który z konfliktów dostarczył okazji do odbycia tej uroczystości. We właściwym wierszu tabeli postaw znak X.