Zadania maturalne z Historii

Temat: XIX wiek (część 1.)

Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.

Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.

Zadanie 1. (SP05)
Na podstawie tabeli wskaż państwo, w którym w latach 1890 . 1910 najszybciej rozwijał
się przemysł.

Państwo, w którym w latach 1890 . 1910 najszybciej rozwijał się przemysł to …..

Zadanie 2.SP05)
A. Podaj jeden przykład świadczący o polityce germanizacji Polaków w zaborze
pruskim.

B. Podaj jeden przykład świadczący o tym, że Polacy z zaboru pruskiego bronili się
przed germanizacją.

C. Podaj dwa przykłady świadczące o autonomii Galicji.

Zadanie 3.(SR05)
Źródło A
F. Gajewski, Pamiętniki

[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 34, Warszawa 1958, s. 33
Franciszek z Błociszewa Gajewski (1792-1868), właściciel ziemski w Poznańskiem, pułkownik wojsk Księstwa
Warszawskiego, uczestnik powstania listopadowego.

Przyznać wypada, ze rząd pruski, pomimo całej nienawiści swojej do żywiołu
polskiego i chęci zniemczenia nas, przyłożył się ze swej strony do wprowadzenia większej
oświaty pomiędzy Polakami. […] Dzisiaj w Księstwie (Poznańskim) umie już każdy syn
chłopa czytać, pisać i liczyć. Rząd też postawił dobry byt chłopów na pewniejszych nogach
przez skasowanie zaciągów, a nadanie własności rolnych gospodarzom. […] Dzisiejszy
wieśniak w Księstwie idzie za własnym zdaniem, już nie zna dawnego pana swego, nie ma
nic wspólnego z nim i nie odnosi się do niego przy każdej okoliczności. […] Każdy gospodarz
ma dobre konie, wóz okuty […] a zasadza godność swą na tym, że już czapki nie uchyla przed
szlachcicem.
Na podstawie źródła A podkreśl właściwą odpowiedź.

Ludność chłopska, według źródła A,
A. posiadała na własność ziemię, którą uprawiała, i cieszyła się wolnością osobistą.
B. była zależna od władzy miejscowego dziedzica (poddaństwo osobiste), ale posiadała
na własność ziemię, którą uprawiała.
C. została oczynszowana i nadal nie posiadała ziemi na własność.
D. cieszyła się wolnością osobistą, ale nie posiadała na własność ziemi, którą uprawiała.

Zadanie 4.(SR05)
Źródło I

M. Milutin do cara Aleksandra II, Petersburg 2 stycznia 1864 r.[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, op. cit., s. 38
Mikołaj Milutin (1818-1872), polityk rosyjski, od III 1864 przew. Komitetu Urządzającego do Spraw Król. Polskiego.

Tymczasem chłopa kuszą już trzeci rok pochlebcze obietnice […] rewolucyjnych
partii. Buntownikom udało się nawet spełnić część swoich obietnic. Powinności włościańskie,
jak wspominano wyżej, w samej swej rzeczy ustały prawie wszędzie i lud, chociaż nie
dowierza trwałości tak niebywałego porządku rzeczy, przecież widocznie się traci i nie wie,
co robić, przywykając stopniowo do tak korzystnego położenia. […] Jednakże sprawa
powinności i zapewnienia ziemi dla chłopów nie wyczerpuje istoty kwestii włościańskiej.
Chłopi aż dotąd byli pozbawieni zarówno trwałych posiadłości, jak organizacji społecznej;
i własność ziemi, i lokalna władza […] (w postaci […] wójta gminy [przeważnie dziedzica
wsi]) skupiały się w ręku posiadającej szlachty. Teraz nie da się oddzielić sprawy
zapewnienia ziemi dla chłopów od sprawy uchylenia władzy patrymonialnej.
Na podstawie źródła I podkreśl właściwą odpowiedź.

Milutin sugeruje carowi, by
A. chłopom nadano wolność osobistą, ale bez ich uwłaszczenia.
B. utrzymano władzę miejscowego dziedzica (poddaństwo osobiste) i oczynszowano
chłopów.
C. oczynszowano chłopów i zniesiono ich poddaństwo.
D. nadano chłopom ziemię na własność i zniesiono ich poddaństwo.

Zadanie 5.(SR05)
Źródło A

A. Hertz, Żydzi w kulturze polskiej
Warszawa 1988, s. 100, 112-114
Aleksander Hertz (1895-1983), polski socjolog, od 1940 w USA.

W polskim systemie stanowym szlachta tworzyła kastę górną, uprzywilejowaną,
niosącą na sobie charyzmę. Szlachcic był potomkiem Jafeta, płynęła w nim krew lepsza, był
pod każdym względem wyższego gatunku. Folklor szlachecki wytworzył swoistą
antropologię […]. Wszystko, co nie było szlacheckie, było podlejszego gatunku. Chłop
wywodził się od Chama […] był nie tylko społecznie, ale i antropologicznie istotą kondycji
niższej. Żyd oczywiście wywodził się od Sema. […] Każda z tych grup traktowała swoją
kastowość jako coś oczywistego i każda z nich godziła się z tym miejscem jakie system kazał
jej zajmować. […] I chłop i Żyd tworzyli – różne co prawda, ale bardzo ważne – elementy systemu
folwarcznego. […] Żyd był rzemieślnikiem, był wędrownym handlarzem, był źródłem
kredytu. Bardzo też często był pośrednikiem między chłopem a panem […]. Żydzi w Polsce
szlacheckiej tworzyli kastę. Organizacja kasty powstała w wiekach średnich, utrzymała się
i rozwinęła przez cały czas trwania Rzeczypospolitej szlacheckiej, zachowała się i po jej
upadku. […] Na podstawie źródła A podkreśl właściwą odpowiedź.

Charakteryzując polskie społeczeństwo doby przedrozbiorowej i XIX stulecia,
Aleksander Hertz użył terminu kasta w znaczeniu warstwy społecznej
A. zamkniętej, ograniczonej do wyraźnie ustalonego grona ludzi, do którego dostać się
można tylko przez urodzenie.
B. nie różniącej się jednostkowymi i zbiorowymi szansami osiągania cenionych dóbr
(bogactwa, władzy, edukacji itp.).
C. obejmującej osoby o podobnej sytuacji własnościowej (zwłaszcza w zakresie
posiadania środków produkcji, czyli kapitału).
D. nie zróżnicowanej pod względem obyczajów i poziomu życia.

Zadanie 6.(SR05)
Powyższa tabela ilustruje przyrost ludności miejskiej na ziemiach polskich.
Podaj, które dwa miasta w największym stopniu zaważyły na wzroście ludności
miejskiej Królestwa Polskiego w latach 1870-1913.

Zadanie 7.(SR05)

Na podstawie źródła K

Wyjaśnij, co było przyczyną tak znacznej różnicy w odsetku ludności miejskiej między
zaborem pruskim (wraz z Górnym Śląskiem) a Galicją.

Zadanie 8.(SR05)
Źródło L
Tabl. Robotnicy Warszawy na początku wieku XX (przed 1914 r.)
według miejsca urodzenia, generacji i działu zatrudnienia
(dane szacunkowe w procentach)
Powyższa tabela ilustruje pochodzenie robotników Warszawy.
Wyjaśnij, dlaczego wśród robotników warszawskich czynnych zawodowo przed 1914 r.
urodzeni w latach 50. i 60. XIX wieku w zdecydowanej przewadze pochodzili
ze środowiska wiejskiego.

Zadanie 9.(SP06)
Połącz wymienione niżej postacie z nurtami ideologicznymi (lub kierunkami
filozoficznymi). Uzupełnij tabelę, wpisując nazwisko w odpowiednie miejsce.

Adam Smith, August Comte, Fryderyk Nietzsche, Leon XIII,
Fryderyk Engels, Michał Bakunin, Zygmunt Freud

Zadanie 10.(SP06)
Przeczytaj poniższy fragment pracy angielskiego historyka Arnolda J. Toynbee`ego,
a następnie sformułuj tezę, którą w tym fragmencie stawia Toynbee.

W ciągu ostatnich dwu stuleci dały o sobie znać dwie nowe dynamiczne siły społeczne:
industrializm i demokracja, a jedną ze starych instytucji, z którymi siły te się zderzyły, było
niewolnictwo. […] W chwili gdy pod koniec XVIII w. nowe siły demokracji i industrializmu
zaczęły przenikać z Wielkiej Brytanii do reszty świata zachodniego, niewolnictwo wciąż
ograniczało się praktycznie do kolonialnych obrzeży, a nawet tam jego obszar się kurczył.
Mężowie stanu, którzy sami byli właścicielami niewolników, jak Washington i Jefferson, nie
tylko boleli nad tą instytucją, ale i kreślili dość optymistyczne perspektywy jej pokojowego
rozwiązania […]. Możliwość tę jednak przekreślił wybuch rewolucji przemysłowej w Wielkiej
Brytanii, co ogromnie spotęgowało popyt na surowce, wytwarzane nakładem pracy
niewolniczej na plantacjach. Tak więc wpływ rewolucji przemysłowej przedłużał życie
anachronicznej i obumierającej instytucji […].
Źródło: A. J. Toynbee, Studium historii, Warszawa 2000, s. 253-254

Zadanie 11.(SP06)
Na podstawie informacji zawartych w tablicy genealogicznej szlacheckiej rodziny
Krzyżanowskich herbu Dębno (potomkowie ziemianina Józefa Krzyżanowskiego)
wykonaj polecenia A i B. Tablica genealogiczna znajduje się na następnej stronie.

A. Podaj jeden przykład obniżenia pozycji społecznej (deklasacji), która dokonała się
w rodzinie Krzyżanowskich w połowie XIX w.
B. Odpowiedz, do której warstwy społecznej (grupy społecznej) przynależeli
Krzyżanowscy urodzeni w drugiej połowie XIX w.

Zadanie 12.(SR06)
Źródło A
Rozwój Łodzi jako centrum przemysłu bawełnianego w Królestwie Polskim

Z raportu prezydenta m. Łodzi do gubernatora cywilnego warszawskiego z dn. 27 marca 1858 roku [w:] Teksty źródłowe do nauki
historii w szkole, Nr 32, Początki przemysłu i klasy robotniczej w Królestwie Polskim (1815-1870), opr. G. Missalowa, Warszawa 1961,
s. 9-10
Nędzna dawniej mieścina zabudowana nędzniejszymi jeszcze kilkudziesięcioma
chatami, zamieszkała przez samych rolników, z upływem lat 36 zmieniła się w pierwsze
po Warszawie miasto, a mieszcząc w sobie wszystkich oddziałów fabryki i rękodzielnie stała
się nieomal metropolią przemysłu krajowego, zwłaszcza pod względem wyrobów
bawełnianych. Z chwilą przeznaczenia Łodzi na miasto fabryczne znajdowało się domów
112, ludności 799. Dochody Kasy Miejskiej wynosiły rbs 361 k. 803, a skarb z dzierżawy
konsumpcyjnej miał rocznie rbs 563 k. 10. W lat 24 skutkiem zaprowadzenia fabryk
i osiedlenia się cudzoziemców, to jest w roku 1845 liczyło już domów 1.086, ludności13.950.
Dochody Kasy Miejskiej podniosły się do rbs 10.707 k. 14, z konsumpcji pobierał skarb
Królestwa rbs 16.429.[…] Tak szybki wzrost miasta w ludność, domy i zakłady fabryczne zawdzięcza się
wprawdzie szczególnej opiece Rządu przez ustanowienie i utrzymywanie aż dotąd jeszcze ceł
protekcyjnych i wyrobienie kilku dróg bitych, przyznać jednak należy, że otworzenie drogi
żelaznej warszawsko-wiedeńskiej wiele się do tego przyczyniło.

1 Potaż – węglan potasu, drobny proszek stosowany do wyrobu szkła, mydła, środków piorących
oraz w farbiarstwie.
2 Piazza Navona – jeden z najokazalszych placów w Rzymie.

na podstawie źródła A
Wymień dwa czynniki, które, zdaniem prezydenta miasta, zadecydowały o tym, że Łódź
w połowie XIX w. stała się głównym ośrodkiem przemysłu bawełnianego w Królestwie
Polskim.

Zadanie 13.(SR06)
Źródło I
Porównaj ilustracje, a następnie:
A. podaj dwa przykłady zmian w wyglądzie miasta w 1840 r. w porównaniu z rokiem
1490.
B. sformułuj wiosek mówiący o zmianie charakteru miasta.

Zadanie 14.(SR06)
Źródło A

Żeleźnice konne i kanalizacja w Warszawie, relacja K. Pruszyńskiego z 1881 roku[w:] G. Chomicki, L. Śliwa, Wiek XIX, Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 2001,
s. 333-334

Mieszkańcy Warszawy radują się niezmiernie dwoma ulepszeniami, jakie zostaną
wkrótce w tym mieście zaprowadzone. Pierwszym z nich są żeleźnice, czyli drogi żelazne
konne [po cudzoziemsku tramwaje], które zostaną przez wszystkie znaczniejsze ulice
przeprowadzone. Żeleźnice składają się z torów, czyli kolein żelaznych, płytkich ułożonych
między kamieniami bruku; po tych torach jeżdżą powozy podobne do wagonów na kolejach
żelaznych, a ciągnione nie maszyną tylko końmi. Powozy takie będą chodziły w jedną i drugą
stronę po ulicach ważniejszych co 5 minut […].
Drugie ulepszenie będzie jeszcze ważniejsze dla Warszawy. Obecnie wszelkie
nieczystości, jakich dużo w tak wielkim mieście się zbiera, leżą zwykle długo w dołach wśród
podwórzy i są potem wywożone wozami. Z tego powodu powietrze w Warszawie jest
nieczyste i niezdrowe […]. Otóż niedługo urządzone zostaną kanały podziemne pod całym
miastem, którymi wszelkie brudy miejskie będą same odpływały za miasto, a stamtąd
do Wisły.
Na podstawie źródła A
Podaj, jakie nowe elementy infrastruktury miejskiej miały zostać wprowadzone
w Warszawie w latach osiemdziesiątych XIX w.

Zadanie 15.(SR06)
B. Lutowski, Wieś i miasto
Tygodnik Ilustrowany, 1893, nr 160 [w:] Miasto i kultura polska doby przemysłowej, red. H. Imbs, Wrocław 1988, s. 106

Kamienne więzienia zwane miastami sfałszowały i wykoszlawiły naturę ludzką,
przygniotły wyobraźnię, spowodowały nieodzowny ferment duszy, zatruły płuca […]. Nad
morzem proletariatu dumnie w nich sterczą pałace, fabryki i uniwersytety. […] Najgorsze
instynkty ludzkie wyszły na jaw w miejskim zbiorowisku ludzkim […] pisał Leopardi4:
„W miastach wielkich nie widzisz piękna, bo nie ma tam dla niego miejsca. Nie widzisz także
prawdy, bo tam każda rzecz jest udana i błaha. Tak, że można rzec, iż nie widzisz, nie
słyszysz, nie oddychasz niczym prócz fałszu i brzydotą, co dla umysłu głębszego i szlachetnych
największą jest męczarnią”.

Podaj trzy argumenty, jakich użył autor, aby przekonać czytelników, że miasto jest
siedliskiem zła.

Zadanie 16.(SR06)
Źródło A

B. Lutowski, Wieś i miasto
Tygodnik Ilustrowany, 1893, nr 160 [w:] Miasto i kultura polska doby przemysłowej, red. H. Imbs, Wrocław 1988, s. 106

Kamienne więzienia zwane miastami sfałszowały i wykoszlawiły naturę ludzką,
przygniotły wyobraźnię, spowodowały nieodzowny ferment duszy, zatruły płuca […]. Nad
morzem proletariatu dumnie w nich sterczą pałace, fabryki i uniwersytety. […] Najgorsze
instynkty ludzkie wyszły na jaw w miejskim zbiorowisku ludzkim […] pisał Leopardi4:
„W miastach wielkich nie widzisz piękna, bo nie ma tam dla niego miejsca. Nie widzisz także
prawdy, bo tam każda rzecz jest udana i błaha. Tak, że można rzec, iż nie widzisz, nie
słyszysz, nie oddychasz niczym prócz fałszu i brzydotą, co dla umysłu głębszego i szlachetnych
największą jest męczarnią”.

Źródło B

W. Majakowski, Manifest futurystyczny5 (1913 r.)[w:] Ibidem, s. 112
W. Majakowski (1893-1930) poeta rosyjski

[…] Cały kulturalny świat współczesny przekształca się w ogromne gigantyczne
miasto. Miasto zastępuje przyrodę i żywioł. Miasto samo staje się żywiołem, w którego łonie
rodzi się nowy, miejski człowiek. Telefony, aeroplany, ekspresy, windy, maszyny rotacyjne,
trotuary, kominy fabryczne, kamienne bryły domów, sadza i dym – oto elementy piękna
w nowej miejskiej naturze. Częściej oglądamy latarnię elektryczną niż stary romantyczny
księżyc. My mieszczuchy nie mamy lasów, pól, kwiatów – nam bliskie są tunele ulic z ich
ruchem, szumem, hałasem, migotaniem, wiecznym kołowrotem. Najważniejsze, że zmienił
się rytm życia. Wszystko mknie błyskawicznie, galopem, jak na taśmie filmowej.[…]

na podstawie źródeł A i B
Wyjaśnij, na czym polegają podobieństwa i różnice w sposobie postrzegania miasta
wielkoprzemysłowego przez obu autorów

Zadanie 17.(SP07)

Przyporządkuj fragmentom biografii zamieszczonym w tabeli odpowiednie osoby
z podanej listy.

Maurycy Mochnacki, Piotr Wysocki, Joachim Lelewel,
Adam Jerzy Czartoryski, Józef Chłopicki, Józef Bem

Zadanie 18.(SP07)
Przeczytaj fragment pracy historyka Stefana Kieniewicza i wykonaj polecenia A i B.

Tymczasem za murami Cytadeli dojrzewał proces […]. Najbliżsi współpracownicy dyktatora
zachowali się z godnością. On sam ograniczył się do krótkiego „wyznania wiary”. […] Komisja śledcza wiedziała, że był on „naczelnikiem rządu”, że wszyscy inni byli tylko
podwładnymi. Jednakże na rozkaz cara postanowiono wykonać wyrok śmierci na pięciu
osobach.
Źródło: S. Kieniewicz, Warszawa w …, Warszawa 1983, s. 200-201

A. Podkreśl właściwą odpowiedź.

Powyższy tekst źródłowy dotyczy
1. insurekcji kościuszkowskiej.
2. powstania listopadowego.
3. powstania styczniowego.
4. wydarzeń 1905 roku.

B. Podaj nazwisko dyktatora, o którym mowa w tekście.

Zadanie 19.(SR07)
Przeczytaj fragment wiersza ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki Na mogiłę
Chmielnickiego i wykonaj polecenie.

Podaj nazwę układu politycznego, o którym mowa w tym wierszu.

Zadanie 20.(SR07)
Przeczytaj fragment pamiętnika z XIX wieku i odwołując się do wiedzy pozaźródłowej,
wykonaj polecenie.

Dochodziliśmy do posągu Sobieskiego, który według planu miał być punktem zbornym
dla oddziału belwederskiego […]. Droga nasza szła między Belwederem a Ogrodem
Botanicznym. Żadnej przeszkody na niej, tylko co kilkadziesiąt kroków […] budka […] i przy
niej weteran moskiewski. Widok tych weteranów natchnął jednego z nas zapytać […],
czy wielki książę jest w domu. „Jest” – odpowiedział weteran. Na to zapytujący: „będzie miał
gości”.
Źródło: J. Adamski, L. Chmiel, A. Syta, Czasy, ludzie, wydarzenia, Warszawa 1986, cz. 2, s. 93-94

Podaj dokładną datę (dzień, miesiąc, rok) wydarzeń opisanych w zacytowanym
fragmencie pamiętnika i napisz, jakie zadanie miał wykonać oddział belwederski.

Zadanie 21.(SR07)
Przeczytaj tekst i odwołując się do wiedzy pozaźródlowej, wykonaj polecenia A i B.

Powstanie wymuszone […] decyzją poboru do wojska całej patriotycznej młodzieży, nie miało
żadnych realnych szans powodzenia. Było nieuchronną tragedią kraju, w którym władza
została oddana […] w ręce człowieka w ogóle nie rozumiejącego mechanizmu kształtowania
się opinii publicznej, szukającego nade wszystko formuły zdolnej utrzymać kraj w orbicie
Rosji. […] W polemikach historycznych nazwano go kiedyś „polskim Quislingiem”. Była
to ocena przesadnie pozytywna, albowiem Quisling tak czy owak ratował substancję swego
kraju w czasie toczącej się wojny. On natomiast oddawał cały kraj – i wszystkie jego warstwy
społeczne, […] na pastwę przemocy rosyjskiej.
Źródło: J. Łojek, Kalendarz historyczny. Polemiczna historia Polski, Warszawa 1994, s. 337

A. Podaj nazwisko postaci, którą nazwano w tekście „polskim Quislingiem”.
B. Podaj termin używany do określenia postawy, jaką zajął Vidkun Quisling wobec
wroga swojego kraju.

Zadanie 22.(SR07)
Źródło F

Biografie działaczy na rzecz polskości Pomorza, Warmii i Mazur.
Encyklopedia szkolna. Historia, Warszawa 2004, s. 250, 363, 530

Mrongowiusz, Krzysztof Celestyn […] (1764-1855) […] pastor Kościoła ewangelickiego,
pierwszy badacz języka i folkloru Kaszubów […]. Uczył języka polskiego i greki w szkole
katedralnej w Królewcu […]. Autor podręczników do nauki języka polskiego, słowników,
kazań i pieśni religijnych.
Gizewiusz, Herman Marcin Gustaw (1810-1848), pochodził z pol. rodziny Giżyckich, która
uległa zniemczeniu; odbył studia teologiczne […] w Królewcu; od 1835 polski kaznodzieja
parafii ewangelickiej w Ostródzie; obrońca […] szkoły polskiej; współautor memoriału
domagającego się uznania języka polskiego na Mazurach; współzałożyciel pisma „Przyjaciel
Ludu Łecki”.
Kętrzyński, Wojciech (1838-1918) historyk, bibliotekarz, etnograf, publicysta, dyrektor
Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. […] Pochodził ze zniemczonej rodziny
von Winkler, lecz po dojściu do pełnoletności opowiedział się za polskością i wrócił
do dawnego nazwiska. Brał udział w powstaniu styczniowym. […] Jako etnograf interesował
się szczególnie Mazurami. W 1946 r. na jego cześć miasto Rastenburg przemianowano
na Kętrzyn.

Źródło G

Tabela z pisma prezesa rejencji gąbińskiej do naczelnego prezesa prowincji Wschodnie
Prusy w sprawie nadzoru nad polską ludnością w jego rejencji z 1890 roku.
Na podstawie: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 41, Warszawa 1960, s. 29-30

Tabela. Liczebność ludności polskiej we wschodniej części Mazur w 1890 r.

Wyjaśnij, w jaki sposób w XX w. została upamiętniona działalność K. C. Mrongowiusza,
G. Gizewiusza i W. Kętrzyńskiego.

Zadanie 23.(SR07)
Źródło G

Tabela z pisma prezesa rejencji gąbińskiej do naczelnego prezesa prowincji Wschodnie
Prusy w sprawie nadzoru nad polską ludnością w jego rejencji z 1890 roku.
Na podstawie: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 41, Warszawa 1960, s. 29-30

Tabela. Liczebność ludności polskiej we wschodniej części Mazur w 1890 r.

na podstawie źródła G

Sformułuj wniosek wynikający z porównania liczby Polaków we wschodniej części
Mazur z liczbą katolików na tym obszarze.

Zadanie 24.(SR07)
Źródło A
Rysunek satyryczny zamieszczony w niemieckim czasopiśmie „Kladderadatsch”
w 1874 roku.
Źródło: http//www.payer.de/…/karikaturen13.htm

1 Wyjaśnienie niemieckiego napisu umieszczonego na rysunku
na podstawie źródła A

Rysunek ten jest satyrycznym komentarzem do metod stosowanych w Cesarstwie
Niemieckim w ramach polityki realizowanej w latach 1871-1878. Podaj termin
określający tę politykę.

Zadanie 25.( SP08)
Przeanalizuj treść obrazów przedstawiających wydarzenia na ziemiach polskich
w XIX wieku. Wpisz w wykropkowane miejsca nazwę zaboru, w którym rozgrywały się
te wydarzenia.

Zadanie 26.(S08)
Przeczytaj tekst źródłowy i wykonaj polecenia.

Tymczasem już w nocy z dnia 20 na 21 lutego […] zebrali się ludzie uzbrojeni […].[Nazajutrz] po godzinie 7. wieczór gawiedź uliczna […] rozpoczęła alarm […], strzelanie na
ulicach, śpiewy, […] , dzwonienie […] na Wawelu w Zygmunta. […] Jednocześnie w domu
pod Krzysztoforami […] zawiązał się rząd, pod nazwą „Rząd Narodowy Rzeczypospolitej
Polskiej”.
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 33, Warszawa 1958, s. 7

A. Podaj nazwę powstania, o którym mowa w tym tekście.
B. Na podstawie tekstu źródłowego uzasadnij swoją odpowiedź, podając dwa
argumenty.

Zadanie 27.(SP08)
Na podstawie tablicy genealogicznej, fragmentu dokumentu i wiedzy pozaźródłowej
wykonaj polecenia (A, B, C, D).

A. Na podstawie tablicy genealogicznej uzupełnij tekst poniższego dokumentu.
W wykropkowane miejsca wpisz imię (imiona) władców.

My Ferdynand Pierwszy, z Bożej łaski Cesarz Austrii, Król Węgier, Czech etc. Gdyśmy
wstąpili na tron po zgonie śp. Ojca Naszego, Cesarza ….* […] błagaliśmy przede wszystkim Boga o Jego pomoc […].[…] w ostatnich czasach, gdy udało się było zbrodniczym usiłowaniom zaburzyć w jednej
części Naszych państw legalny porządek i roztlić wojnę domową, przetrwała mimo to
niezmierna większość Naszych ludów w winnej Monarsze wierności…
Jednakowoż nacisk wypadków […] i niezbędna potrzeba […] przekształcenia naszych form
państwowych […] umocniły Nas w przekonaniu, że potrzeba młodszych sił do popierania tego
wielkiego dzieła …
Z tego powodu […] doszliśmy do stałego postanowienia zrzeczenia się niniejszym tronu
Cesarstwa Austriackiego […] na rzecz […] arcyksięcia …** .

Źródło: S. Grodziski, (…) , Wrocław 1983, s. 5
* podaj imię władcy
** podaj imiona władcy
B. Podaj termin określający decyzję cesarza Ferdynanda I Habsburga.
C. Wydarzenia, o których mowa w podkreślonym fragmencie dokumentu, były częścią
ogólnoeuropejskich wystąpień rewolucyjnych w XIX w. Podaj ich nazwę.
D. Poniższe zdania odnoszą się do danych z tablicy genealogicznej. Na ich podstawie
oraz odwołując się do wiedzy pozaźródłowej, rozstrzygnij, czy zdania zamieszczone
w tabeli są prawdziwe, czy fałszywe. W odpowiednich rubrykach wpisz słowo prawda
lub fałsz.

Zadanie 28.(SP08)
Przeczytaj tekst i na jego podstawie wykonaj polecenie.

Siła spisku 1830 r. była minimalną. […] Nikt ze spiskowych nie wyszedł na górę, nikt z nich
nie został wodzem dalszej akcji […]. Cała starszyzna wypowiedziała się przeciwko nim,
wszyscy się od nich chowali, jak od zarazy. […] Jakżeż inną jest siła spisku w 1863 r. Rozkaz,
przez jego władze wydany, jest bezapelacyjnie spełniony, tysiące ludzi zbiera się tylko
dlatego, że nakazano […] stanąć pod sztandarem. […] Spisek 1863 r. przewyższający
wielokrotnie swą siłą i potęgą spisek 1830 r., szukał sił szlachetnych, wrzących w narodzie,
chciał znaleźć oparcie o wewnętrzną całość moralną, o wytrzymałość całej masy ludzi […].
Źródło: J. Piłsudski, O powstaniu 1863 r., Londyn 1963, s. 191-193

Podaj dwie różnice, jakie dostrzegał Józef Piłsudski między działaniami spiskowymi
z 1830 i 1863 r.

Zadanie 29.(SR08)
Źródło A

J. Falkowski, Wspomnienia z lat 1848-1849[w:] M. Zgórniak, Za Waszą i naszą wolność, Warszawa 1987, s. 70
Juliusz Falkowski (1815-1892), uczestnik powstania listopadowego i walk w Galicji, na Węgrzech oraz
w Badenii w latach 1848-1849.

We Lwowie, […] panowała […] zupełna swoboda […]. Władza skoncentrowana była
w Radzie Narodowej, wolnymi głosami wybranej. […] Młoda emigracja, napływająca ciągle
z Królestwa, […] chodziła po mieście […] sądząc, że […] tworzyć się będą legiony polskie.[…] Wierzyłem w Kossutha, widziałem w nim człowieka jedynego, […] który zapewne
podzielał szczerze opinię sejmu węgierskiego wyrażoną solennie na posiedzeniu 12 kwietnia,
„że sprawa polska jest sprawą węgierską”, ale Rada Narodowa galicyjska nie mogła była
żadnych z nim układów zawiązywać bez narażenia miasta na bombardowanie, a całej Galicji
na niebezpieczeństwo […]. Najwłaściwiej było […], żeby młoda emigracja wyprawiła
deputację od siebie […], ofiarując Węgrom swoje usługi […]. Odpowiedzialność za taki krok
nie mogła spaść ani na Galicję, ani na Radę Narodową, ale wyłącznie na młodą emigrację.
na podstawie źródła A

Wyjaśnij, co było przyczyną negatywnego stanowiska Rady Narodowej we Lwowie
wobec zamierzeń „młodej emigracji”.

Zadanie 30.(SR08)
Źródło A
J. Wysocki, Pamiętnik[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 33, Warszawa 1958, s. 39
Józef Wysocki (1809-1873), generał, uczestnik powstania listopadowego i dowódca legionu polskiego
na Węgrzech.

Właśnie przed kilku dniami generał Dembiński objął był naczelną komendę nad Górnymi
Węgrami i stał ze swoim korpusem nad granicą Galicji; można więc było spodziewać się,
że kiedy się zdarzy stosowna pora, pierwszy wkroczy do kraju. Wszystko to rodziło w nas
najpiękniejsze nadzieje. […] Kossuth oświadczył mi, […] że on jest temu przeciwny na teraz,
bo chociaż to wkroczenie prędzej czy później nastąpić musi […], to przecież wkroczenie
generała Dembińskiego w tym czasie i z tak słabym wojskiem byłoby zarówno szkodliwym
dla Węgier, jak i dla Polaków.
na podstawie źródła A

Wyjaśnij, co było przyczyną sporu między generałem Henrykiem Dembińskim
a Lajosem Kossuthem.

Zadanie 31.(SR08)
Źródło A
Mapa. Powstanie na Węgrzech X 1848-VIII 1849[w:] J. Tazbir, Atlas historyczny 1815-1939, Warszawa 2000, s. 9

na podstawie źródła A i wiedzy pozaźródłowej

Podaj nazwisko głównego dowódcy wojsk, które w 1849 roku wyruszyły z okolic Krosna
i Sanoka na Węgry. Nazwij porozumienie władców europejskich, w ramach którego
została podjęta ta interwencja.

Zadanie 32.( SR08)
Źródło A
Dar kobiet z wyzwolonego Kolozsvaru dla generała Józefa Bema w 1849 r.
Srebrny wieniec przechowywany w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.[w:] J. Chudzikowska, Generał Bem, Warszawa 1990 , il. 50

Źródło B

Sándor Petöfi, wiersz poświęcony generałowi Józefowi Bemowi[w:] J. Chudzikowska, Generał Bem, Warszawa 1990, s. 422-423
Sándor Petöfi (1823-1849), najwybitniejszy przedstawiciel węgierskiej poezji romantycznej, brał udział
w powstaniu, zginął jako adiutant gen. J. Bema.

Źródło C

J. Piłsudski, O powstaniu 1863 r., Londyn 1963, s. 189-190

Studiując […] powstanie styczniowe, zainteresowałem się zagadnieniem dostawy broni
do Polski. […] Przekonałem się, że łatwość transportu broni na całej granicy galicyjskiej
zależała stale i przeważnie od jednej rzeczy – mianowicie, jakie wojska stały na granicy
ze strony austriackiej. We wszystkich wspomnieniach, […] znajdziecie fakty wykorzystania
tych odcinków, na których stały węgierskie pułki, gdyż tam żołnierz […] otwierał bramę
granic […], pracy polskiej przeszkód nie stawiał, a wprost przeciwnie – ułatwiał ją. […] Jeszcze podczas niedawnej wojny spotykałem Węgrów, którzy stawali na baczność, gdy
wspominali imię Bema lub Dembińskiego.
na podstawie źródeł A, B, C

Rozstrzygnij, czy zdania zamieszczone w tabeli są prawdziwe, czy fałszywe.
W odpowiednich rubrykach napisz słowo prawda lub fałsz.

Zadanie 33.(SP09)
Na podstawie tekstu wykonaj polecenia A i B.
Rządy jego zapłodniły wyobraźnię mas ludzkich, […] przetłumaczył milionom prostych
ludzi dostępne dotychczas tylko dla elity umysłowej idee Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
Przetłumaczył je na język codziennej praktyki wyrażający się w kodeksie […], w zmianie
położenia chłopstwa, w budowie nowego społeczeństwa i wreszcie w romantycznej wizji
nowego Imperium Romanum – Stanów Zjednoczonych Europy, których budowę przedsiębrał.

Źródło: Europa i świat w epoce […] , pod red. M. Senkowskiej-Gluck, Warszawa 1988, s. 88.

A. Zidentyfikuj postać, której dokonania zostały scharakteryzowane w tekście.
B. Podaj dwa dokonania tej postaci.

Zadanie 34.(SP09)
Na podstawie fragmentu pracy O prawdach żywotnych narodu polskiego Henryka
Kamieńskiego z 1844 roku wykonaj polecenia A i B.

[…] przyczyny więc pierwotne naszych rozbiorów i poniżenia w nas samych leżały[…]. Jedni o to [oskarżają] tron elekcyjny, nierząd szlachecki i liberum veto, inni magnatów[…], inni wreszcie złą organizację machiny rządowej, brak wojska stałego […] itd., lecz
to wszystko nie natrafia na główną i zasadniczą przyczynę. […] Cóż więc rozprzęgło […] siłęnaszego narodu? Co osłabiło święte pojęcie miłości ojczyzny i niepodległości? […] Aby na to pytanie odpowiedzieć, dosyć jest wejrzeć w stan ludu trzymanego w poddaństwie, na
przywilej, który człowieka robił własnością jakoby rzecz […]; na stan powszechny ucisku
najliczniejszej klasy, na której główna siła narodu i cała nadzieja obrony ojczyzny zależała.[…] Lud nasz, pozbawiony używalności człowieczeństwa, poniżony, znikczemniany cierpliwym
uginaniem karku, w nagłej […] potrzebie ratunku nie mógł się pokazać czym innym, jak tym,
czym był w istocie, to jest masą martwą i bezwładną. […] Przyczyny upadku narodu w nim
samym leżą, nie zaś w okolicznościach zewnętrznych […].

Źródło: Polska myśl demokratyczna w ciągu wieków. Antologia, Warszawa 1987, s. 132-133.

A. Wyjaśnij, co według autora tekstu było najważniejszą przyczyną utraty
niepodległości.
B. Podaj argument świadczący o tym, że w zacytowanym fragmencie tekstu zawarte
są opinie reprezentatywne dla krakowskiej szkoły historycznej z końca XIX wieku.

Zadanie 35.(SP09)
Wśród wymienionych wydarzeń z historii Polski XIX w. wskaż to, które chronologicznie
jest pierwsze, i to, które jest ostatnie. W tabeli obok wydarzenia chronologicznie
pierwszego wpisz literę A, obok chronologicznie ostatniego – B.

Zadanie 36.(SP09)
Poniżej zamieszczono rysunek satyryczny z czasopisma Illustrierte Zeitung z 1848 r.
Podaj termin przyjęty dla określenia wydarzeń, które w sposób metaforyczny komentuje ta ilustracja oraz objaśnij jej elementy graficzne.

Źródło: Wielka historia Polski, t. 7, Kraków 2003, s. 204.

Zadanie 37.(SP09)

Uzupełnij cztery fragmenty tekstu, wykorzystując informacje z tablicy genealogicznej
rodziny Magierów:

Magierowie
herbu Szeliga w ziemi czerskiej

A, B – podaj imiona
C – zidentyfikuj postać króla (imiona i nazwisko)
D – zidentyfikuj postać cara (imię, sygnatura)

Fragment 1.
Dzień, który zapoczątkował Insurekcję warszawską, tak radośnie przyjęty przez mieszkańców
stolicy, […] w rodzinie Magierów utrwalił się, niestety, jako wydarzenie tragiczne. Wtedy
mianowicie zginął od kuli moskiewskiej starszy brat Antoniego, (A)…
Fragment 2.
Wybuchło powstanie [listopadowe] [i Antoni] utracił wkrótce, choć nie wiadomo, w jakich
okolicznościach, młodszego brata (B) ….

Fragment 3.
Dzieciństwo i młodość Antoniego przypadło na burzliwy okres panowania w Rzeczypospolitej
króla (C) …. i temu czasowi [Antoni] poświęcił dużo uwagi w swoim opisie Warszawy.

Fragment 4.
Antoni zakończył życie, będąc poddanym cara (D) ..

Zadanie 38.(SP09)
Spośród wymienionych postaci wypisz dwie zasłużone dla rozwoju przemysłu Królestwa
Polskiego w latach 1815–1830.

Antoni Tyzenhauz, Stanisław Staszic, Stanisław Kostka Potocki,
Ksawery Drucki-Lubecki, Leopold Kronenberg

Zadanie 39.(S09)
Przeanalizuj treść obrazów przedstawiających wydarzenia na ziemiach polskich
w drugiej połowie XIX wieku. Wpisz nazwę zaboru, w którym rozgrywały się
te wydarzenia.

Zabór…..

Zabor….
Źródła: K. Olszański, Wojciech Kossak, Wrocław 1982, il. 181; Z. Fras, […], Wrocław 1999, s. 262.

Zadanie 40.(SP09)
Spośród wymienionych osiągnięć cywilizacyjnych wybierz i podkreśl to, które nie miało
miejsca w XIX wieku.

1. Otwarcie Kanału Sueskiego
2. Wzniesienie wieży Eiffla
3. Skonstruowanie pierwszej maszyny parowej
4. Wynalezienie żarówki elektrycznej

Zadanie 41.(SR09)
Przedstawiona fotografia pokazuje targ na placu za Żelazną Bramą w Warszawie
w II połowie XIX wieku. Przeanalizuj źródło i sformułuj dwa argumenty odnoszące się
do treści fotografii, które potwierdzają czas jej wykonania

Źródło: D. Kobielski, Warszawa na fotografiach z XIX wieku, Warszawa 1982, s. 176.

Zadanie 42.( SR09)
Zapoznaj się z wykresem i wykonaj polecenia A i B.
Imigracja do Stanów Zjednoczonych w latach 1859–1866

A. Na podstawie wykresu wymień lata, w których imigracja do Stanów Zjednoczonych
była najniższa.
B. Podaj wydarzenie polityczne w Stanach Zjednoczonych, które stało się przyczyną
spadku imigracji.

Zadanie 43. ( SP10)
Na podstawie danych z tabeli wykonaj polecenia.
Wartość eksportu z Wielkiej Brytanii (w mln funtów szterlingów)

A. Rozstrzygnij, które z podanych zdań są prawdziwe, wpisując obok tych zdań słowo
prawda.

B. Wymień kraje/obszary, które w latach 1808–1810 przestrzegały narzuconego przez
Francję zakazu handlu z Wielką Brytanią.
C. Na podstawie własnej wiedzy podaj termin, którym w historiografii określa się
wstrzymanie handlu z Wielką Brytanią w epoce napoleońskiej.

Zadanie 44.(SP10)
Na podstawie fragmentu wiersza Reduta Ordona (zamieszczonego na następnej stronie)
i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Warszawa jedna twojej mocy się urąga,
Podnosi na cię rękę i koronę ściąga,
Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojej głowy,
Boś ją ukradł i skrwawił, synu Wasilowy!

Źródło: A. Mickiewicz, Wiersze, Warszawa 2000, s. 282.

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania:
Car, do którego autor zwraca się w zaprezentowanym fragmencie wiersza to
1. Piotr I.
2. Aleksander I.
3. Mikołaj I.
4. Mikołaj II.

B. Podaj nazwę wydarzenia z okresu powstania listopadowego, do którego
komentarzem jest zaprezentowany fragment wiersza.

Zadanie 45.(SP10)
Przyporządkuj właściwe podpisy mapom, umieszczając odpowiadające im numery
w wyznaczonych miejscach.

1. Półwysep Apeniński w 1812 r.
2. Półwysep Apeniński w 1815 r. (po kongresie wiedeńskim)
3. Półwysep Apeniński w 1914 r. (przed wybuchem I wojny światowej)

Zadanie 46.(SP10)
Na podstawie fragmentu wiersza opowiadającego o balu w pałacu Namiestnikowskim
w 1864 r. wykonaj polecenia.
Na nudy sarkają Moskale;
Więc rzekła starszyzna: „Dla wojska zabawy
Czas wskrzesić wesołość i bale!
Te szaty żałobne, te smutku znamiona,
Są buntem hardego mieszkańca,
Kobieta do zalot i uciech stworzona,
A młody praporszczyk* do tańca!”
I bal jest z ukazu. […] Tłum gości się zwiększa co chwilka;
Moskiewki się tłoczą w krynolin szelestach –
I Polek […] też kilka.
Nie każdy ma siłę męczeńsko umierać –
Nie łajmy ich wzgardą, lecz żalem!
Zbawiły los mężów, gdy przyszło wybierać
Pomiędzy Sybirem a balem.

* praporszczyk – chorąży w armii rosyjskiej

Źródło: J. W. Gomulicki, Warszawa wieloraka 1749–1944, Studia , szkice, sylwety, Warszawa 2005, s. 194.
A. Wyjaśnij, dlaczego udział Polek w balu opisanym w wierszu spotkał się z negatywną
oceną rodaków.
B. Wyjaśnij stanowisko autora wiersza dotyczące udziału Polek w tym balu.

Zadanie 47.(SP10)
Podkreśl poprawne zakończenie zdania:
W XIX wieku nie wynaleziono
1. żarówki elektrycznej.
2. fotografii (dagerotypii).
3. mikroskopu optycznego.
4. telefonu.

Zadanie 48.(SP10)
Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli wykonaj polecenia.
Struktura zatrudnienia ludności wybranych krajów pod koniec XIX w. (w procentach)

A. Porównaj strukturę zatrudnienia ludności na obszarze Królestwa Polskiego
ze strukturą zatrudnienia w Wielkiej Brytanii.
B. Porównaj strukturę zatrudnienia ludności na obszarze Królestwa Polskiego
ze strukturą zatrudnienia w Rosji.
C. Historyk Ireneusz Ihnatowicz stwierdził, że struktura zatrudnienia ludności
świadczy o poziomie rozwoju gospodarczego*. Przyjmując tę tezę, sformułuj wniosek
dotyczący poziomu rozwoju gospodarczego Królestwa Polskiego w porównaniu
z Wielką Brytanią i Rosją.
* I. Ihnatowicz, Przemysł, handel, finanse [w:] Polska XIX wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, pod red.
S. Kieniewicza, Warszawa 1982, s. 91.

Zadanie 49.(SR10)
Na podstawie fragmentu utworu satyrycznego napisanego w czasie powstania
listopadowego oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Przez długi czas siedział, dumał, drzymał,
Sześć niedziel dyktaturę w słabym ręku trzymał
I z Lubeckim będąc w zmowie,
Oczekiwał co Car powie…
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 30, Warszawa 1958, s. 7.
A. Zidentyfikuj dyktatora, o którym mowa w wierszu.
B. Wyjaśnij, w jakim celu wspomniany w tekście Ksawery Drucki-Lubecki udał się
do Petersburga w grudniu 1830 r.

Zadanie 50.(SR10)
Na podstawie źródła statystycznego wykonaj polecenie.

Ludność Zjednoczonego Królestwa w XIX w. (mln)

Wymień część Zjednoczonego Królestwa, w której tendencja zmian w liczbie ludności
w drugiej połowie XIX w. była inna niż w całym Zjednoczonym Królestwie. Podaj
przyczynę tego zjawiska.

Zadanie 51.(SR10)
Źródło A

Fragment pracy François Rosseta o bohaterkach narodowych Polski i Francji

[w:] F. Rosset, Drzewo Kraków. Mit polski w literaturze francuskiej 1573–1896, Kraków 1997, s. 179.
François Rosset – współczesny badacz historii i literatury polskiej, wykładowca na uniwersytecie w Lozannie.
Bohaterka z 1830 roku dawała szansę na połączenie Francji i Polski […] w ramach
wspólnych narodowych mitologii. I tak się rzeczywiście stało. Niemal natychmiast po śmierci[…] Emilia Plater zaczęła być porównywana ze swą starszą o cztery wieki siostrą, równie
odważną i dziewiczą […]. Naszej [bohaterce] – pisze Ballanche* – dane było spełnić swą
szczytną misję i niejako ukonstytuować francuską narodowość, reprezentowaną przez Karola
VII. Emilia Plater wierzyła, że podobne zadanie spełni dla swej nieszczęsnej ojczyzny. Tak
jak [francuską bohaterką], nie kierowało nią żadne inne uczucie poza chęcią spełnienia
świętej i szczytnej misji: to było natchnieniem jedynym jej heroicznego żywota. Umarła wraz
ze swą ukochaną Polską.
*Pierre-Simon Ballanche (1776–1842) – francuski poeta i filozof.

Na podstawie źródła A wykonaj polecenie:

Zidentyfikuj francuską bohaterkę narodową, o której mowa w tekście.

Zadanie 52.(SR10)
Źródło A
Fragment artykułu, który ukazał się w Courrier Français 25 stycznia 1831 r.[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 30, Warszawa 1958, s. 32.
Szczytny Manifest narodu polskiego [uznający powstanie za narodowe] nowy dał
popęd powszechnemu zapałowi, jaki Francję od pierwszej wiadomości o pamiętnym
powstaniu w Polsce ogarnął. Dobrowolne ofiary ze wszystkich stron niesione [są] na ręce gen.
Lafayette*. […] Komitet Polski […] dziś ostatecznie zawiązał się i natychmiast zajął się obmyśleniem środków dla pewnego przesyłania do Polski pomocy w broni i pieniądzach,
i dla ułatwienia podróży wielkiej liczbie oficerów i wojskowych […], pragnących wypłacić
krwią swoją dług wdzięczności, jaki Francja […] zaciągnęła. Francja […] pamiętać będzie,
iż wspierając braci swych znad Wisły – oddala od własnych siedzib moskiewskie zagony,
utrzymuje we właściwym łożysku wezbrany ten potok.

*Maria-Józef Lafayette (1757–1834) – generał, polityk francuski.

Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.

Wyjaśnij, o jakich korzyściach politycznych dla Francji jest mowa w ostatnim zdaniu
tekstu.

Zadanie 53.(SR10)
Źródło A
Fragment artykułu, który ukazał się w Courrier Français 25 stycznia 1831 r.

[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 30, Warszawa 1958, s. 32.
Szczytny Manifest narodu polskiego [uznający powstanie za narodowe] nowy dał
popęd powszechnemu zapałowi, jaki Francję od pierwszej wiadomości o pamiętnym
powstaniu w Polsce ogarnął. Dobrowolne ofiary ze wszystkich stron niesione [są] na ręce gen.
Lafayette*. […] Komitet Polski […] dziś ostatecznie zawiązał się i natychmiast zajął się obmyśleniem środków dla pewnego przesyłania do Polski pomocy w broni i pieniądzach,
i dla ułatwienia podróży wielkiej liczbie oficerów i wojskowych […], pragnących wypłacić
krwią swoją dług wdzięczności, jaki Francja […] zaciągnęła. Francja […] pamiętać będzie,
iż wspierając braci swych znad Wisły – oddala od własnych siedzib moskiewskie zagony,
utrzymuje we właściwym łożysku wezbrany ten potok.

*Maria-Józef Lafayette (1757–1834) – generał, polityk francuski.

Źródło B
Fragment wypowiedzi ministra spraw zagranicznych Francji Horacego Sebastianiego
z 8 lutego 1831 r.

[w:] S. Kieniewicz, A. Zahorski, W. Zajewski, Trzy powstania narodowe, Warszawa 2000, s. 239.
Interes Polski obchodzi mocno Francję, ale nie godzi się rządowi poświęcać interesu
własnego państwa interesowi obcego narodu. Francja nie może z własną szkodą nieść oręża
w pomoc Polsce. Pod tym względem jestem zupełnie otwarty, bo nie chcę, aby się Polska
łudziła zbytkiem nadziei.
Na podstawie źródeł A i B oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Porównaj reakcje społeczeństwa i rządu francuskiego na powstanie listopadowe
i wyciągnij wniosek dotyczący przyczyn zaprezentowanych reakcji.

Zadanie 54.(SR10)
Źródło A
Depesza ministra spraw zagranicznych Francji Drouyn de Lhuys do ambasadora
Francji w Petersburgu, księcia Montebello w sprawie polskiej z 10 kwietnia 1863 r.

[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 35, Warszawa 1959, s. 36-37.

Mości Książę! Powstanie, którego terenem jest obecnie Królestwo Polskie, obudziło
wśród niewzruszonego, zdawałoby się, spokoju Europy żywy niepokój.[…] Rząd Jego Cesarskiej Mości spełnia więc swój obowiązek, zwracając się do dworu
rosyjskiego, by poczynić uwagi nad obecnym stanem rzeczy […]. Powstaniu polskiemu,
Mości Książę, nadaje wyjątkowego znaczenia ta okoliczność, że nie jest ono skutkiem
chwilowego kryzysu. […] Te periodycznie powtarzające się wstrząsy […] dowodzą […] bezsilności kombinacji, przy pomocy których usiłowano dotąd pogodzić Polaków z nadanym
im położeniem.
Z drugiej strony te zbyt częste zamieszki stają się za każdym razem przedmiotem
obaw i niepokoju.
Ponieważ Polska leży w środku kontynentu, poruszenia na jej terenie przenoszą się
na kraje sąsiednie, a odbicie ich daje się odczuć w całej Europie. […] Wydarzenia te, […] nie
tylko niepokojąco podniecają umysły, lecz gdy potrwają dłużej, mogą naruszyć stosunki
między rządami […]. Jest zatem w interesie wszystkich mocarstw stanowcze zażegnanie stale
powtarzającego się niebezpieczeństwa.
Mamy nadzieję, Mości Książę, że dwór rosyjski przyjmie te spostrzeżenia z uwagą[…]. Ufamy, że […] uzna stosowność wyszukiwania środków, by przywrócić Polsce trwały
pokój.
Zostawisz Wasza Ekscelencja księciu Gorczakowowi* odpis tej depeszy.
*Aleksander Gorczakow (1798–1883) – rosyjski polityk, w latach 1856–1882 minister spraw zagranicznych
Rosji.

Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.

Wskaż dwie możliwe konsekwencje polityczne powstania styczniowego, na które zwrócił
uwagę minister spraw zagranicznych Francji.

Zadanie 55.(SR10)
Źródło A

Litografia zamieszczona w czasopiśmie francuskim Le Charivari w okresie powstania
Styczniowego

[w: ] Powstanie styczniowe w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa 1966, s. 199.

Tłumaczenie:
POLOGNE – Polska; NOTES DIPLOMATIQUES – noty dyplomatyczne

Na podstawie źródła A wykonaj polecenie.

Wyjaśnij wymowę rysunku, interpretując jego elementy.

Zadanie 56.(SP11)
Na podstawie fragmentu konstytucji Królestwa Polskiego wykonaj polecenie.
Art. 8. Stosunki polityki zewnętrznej naszego cesarstwa, będą wspólne naszemu Królestwu Polskiemu. Art. 16. Wolność druku jest zaręczona. […] Art. 28. Wszystkie czynności publiczne: […] odbywać się będą w języku polskim.
Art. 87. Sejm zwyczajny zgromadza się co dwa lata w Warszawie w czasie oznaczonym przez akt zwołania, od króla wydany. Trwać będzie dni trzydzieści.[…] Źródło: M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Wiek XIX w źródłach […], Warszawa 2001, s. 77–83.

Wymień artykuły konstytucji, których nie przestrzegały władze Królestwa Polskiego w latach 1815–1830.

Zadanie 57. (SP11)
Przyporządkuj powstaniom narodowym ich skutki. Odpowiedzi wpisz we właściwe rubryki tabeli.

1. Zlikwidowanie resztek autonomii Królestwa Polskiego
2. Włączenie Rzeczypospolitej Krakowskiej do zaboru austriackiego
3. Uwłaszczenie chłopów w Galicji
4. Likwidacja Sejmu Królestwa Polskiego

Zadanie 58.(SP11)
Na podstawie danych statystycznych wykonaj polecenia.
Produkcja przemysłowa w Królestwie Polskim i eksport do Rosji (w mln rubli)

A. Podaj rok, w którym nastąpił najbardziej dynamiczny wzrost eksportu z Królestwa
Polskiego do Rosji, oraz napisz, jaka decyzja władz rosyjskich była przyczyną tego
zjawiska.
B. Podaj rok, w którym największa część produkcji przemysłowej Królestwa Polskiego
została wyeksportowana do Rosji.
C. Czy przedstawione w tabeli dane świadczą o dokonującej się w drugiej połowie
XIX w. rewolucji przemysłowej w Królestwie Polskim? Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 59.(SP11)
Na podstawie fragmentu artykułu z Gazety Świątecznej z 1881 r. wykonaj polecenie.

Mieszkańcy Warszawy radują się niezmiernie dwoma ulepszeniami […]. Pierwszym
z nich są żeleźnice […]. Składają się one z torów, czyli kolein żelaznych, płytkich, ułożonych
między kamieniami bruku; po tych torach jeżdżą powozy podobne do wagonów na kolejach
żelaznych, a ciągnione nie maszyną – tylko końmi. Powozy takie będą chodzić […] po ulicach
ważniejszych co 5 minut, a po mniej ważnych co 10 minut. […] Drugie ulepszenie będzie
jeszcze ważniejsze dla Warszawy. […] Otóż niedługo urządzone zostaną kanały podziemne
pod całym miastem, którymi wszelkie brudy miejskie będą same odpływały za miasto […].

Źródło: G. Chomicki, L. Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole
średniej, Kraków 2001, s. 333–334.
O jakich ulepszeniach życia mieszkańców Warszawy wspomina autor tekstu? Podaj ich
dzisiejsze nazwy.

Zadanie 60.(SP11)
Na podstawie źródła ikonograficznego i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Centrala telefoniczna. Litografia z Le Petit Journal z 1904 roku

Wyjaśnij, dlaczego scena przedstawiona na litografii świadczy o zmieniającej się pozycji
społecznej kobiet.

Zadanie 61.(SP11)
Spośród wymienionych sześciu wydarzeń wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze
i oznacz je literą A oraz chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 62.(SP11)
Na podstawie wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Studenci wyższych uczelni w Galicji w latach 1885–1917
A. Czy przemiany cywilizacyjne drugiej połowy XIX i początku XX w. mogły mieć
wpływ na decyzje o wyborze profilu studiów? Odpowiedź uzasadnij.
B. Podaj nazwę wydarzenia, które mogło spowodować gwałtowny spadek liczby
studentów na uczelniach w Galicji.

Zadanie 63.(SR11)
Źródło A
Rysunek propagandowy (prawdopodobnie z 1852 roku)

[w:] Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii,
studentów i uczniów, opr. M. Sobańska-Bondaruk, S. Lenard, Warszawa 2001, s. 255.

Na podstawie źródła A oraz własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Rozpoznaj władcę Francji, który odwoływał się do popularności swojego stryja.

Zadanie 64.(SR11)
Źródło A
Fragment pracy historyka Jana Baszkiewicza[w:] J. Baszkiewicz, Władza, Wrocław 2009, s. 127–130.

Oto w ciągu osiemdziesięciu lat Francuzi cztery razy obalali monarchię, żądając republiki.
Umiarkowani monarchiści dochodzili do wniosku, że jedynym sposobem uniknięcia „jakiejś
nowej Komuny” będzie zgoda na demokratyczną republikę z odpowiednimi zabezpieczeniami
przed jej zbytnim radykalizmem. Z tych przesłanek wyrastał – z trudem i długo – polityczny
kompromis. […] Prezydent Jules Grévy natychmiast ogłosił, że nie będzie korzystał
z monarchistycznych uprawnień głowy państwa, tak raniących republikańską cnotę. Wnet więc część spośród nich uznano za wygasłe wskutek niestosowania (np. prawo rozwiązywania Izby Deputowanych), część przeszła na rząd (np. nominacje wysokich funkcjonariuszy). Wpływ prezydenta na skład rządu stał się formalny. […] Ministrowie musieli mieć zaufanie parlamentu. W rezultacie przeciętna trwania gabinetów to cztery miesiące […]. W drodze praktyki republika prezydencka przeobraziła się w republikę parlamentarną – prezydent to urząd głównie reprezentacyjny („od przecinania wstęgi na wystawach chryzantem”, jak mówiono) […]. Od 1791 r. Francja miała osiem konstytucji […]. Teraz przeobrażenie systemu władzy dokonało się nie przez brutalne pogwałcenie kompromisowej konstytucji, lecz przez dobrowolne niewykorzystywanie uprawnień przez prezydenta […]. Sytuację stabilizowała grupa „zawodowych” ministrów obejmujących różne resorty […], władza stawała się domeną profesjonalistów. Jednakże elitaryzacja sfery rządowej przynosiła nepotyzm i korupcję. […] Czynnikiem stabilizacji była […] doświadczona biurokracja. […] Demokratyczna republika niezrezygnowała z usług postnapoleońskiej administracji.

Na podstawie źródła A i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
W tekście scharakteryzowano funkcjonowanie systemu politycznego
1. I Republiki Francuskiej.
2. II Republiki Francuskiej.
3. III Republiki Francuskiej.
4. IV Republiki Francuskiej.

Zadanie 65.(SR11)
Źródło A
Fragment pracy historyka Jana Baszkiewicza[w:] J. Baszkiewicz, Władza, Wrocław 2009, s. 127–130.

Oto w ciągu osiemdziesięciu lat Francuzi cztery razy obalali monarchię, żądając republiki.
Umiarkowani monarchiści dochodzili do wniosku, że jedynym sposobem uniknięcia „jakiejś
nowej Komuny” będzie zgoda na demokratyczną republikę z odpowiednimi zabezpieczeniami
przed jej zbytnim radykalizmem. Z tych przesłanek wyrastał – z trudem i długo – polityczny
kompromis. […] Prezydent Jules Grévy natychmiast ogłosił, że nie będzie korzystał
z monarchistycznych uprawnień głowy państwa, tak raniących republikańską cnotę. Wnet więc część spośród nich uznano za wygasłe wskutek niestosowania (np. prawo rozwiązywania Izby Deputowanych), część przeszła na rząd (np. nominacje wysokich funkcjonariuszy). Wpływ prezydenta na skład rządu stał się formalny. […] Ministrowie musieli mieć zaufanie parlamentu. W rezultacie przeciętna trwania gabinetów to cztery miesiące […]. W drodze praktyki republika prezydencka przeobraziła się w republikę parlamentarną – prezydent to urząd głównie reprezentacyjny („od przecinania wstęgi na wystawach chryzantem”, jak mówiono) […]. Od 1791 r. Francja miała osiem konstytucji […]. Teraz przeobrażenie systemu władzy dokonało się nie przez brutalne pogwałcenie kompromisowej konstytucji, lecz przez dobrowolne niewykorzystywanie uprawnień przez prezydenta […]. Sytuację stabilizowała grupa „zawodowych” ministrów obejmujących różne resorty […], władza stawała się domeną profesjonalistów. Jednakże elitaryzacja sfery rządowej przynosiła nepotyzm i korupcję. […] Czynnikiem stabilizacji była […] doświadczona biurokracja. […] Demokratyczna republika niezrezygnowała z usług postnapoleońskiej administracji.

Na podstawie źródła A i własnej wiedzy wykonaj polecenie.

Podaj dwie pozytywne i dwie negatywne, według autora, cechy funkcjonowania
opisanego systemu politycznego we Francji.

Zadanie 66.(S12)
Rozpoznaj postaci, o których informacje zamieszczono w tabeli. Postaci wybierz
spośród podanych.

Maurycy Mochnacki, Piotr Wysocki, Joachim Lelewel, Adam Jerzy Czartoryski,
Józef Chłopicki, Józef Bem

Zadanie 67.(SP12)
Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy rozpoznanych ugrupowań/obozów politycznych
Wielkiej Emigracji. Nazwy wybierz spośród podanych.

Hotel Lambert, Towarzystwo Demokratyczne Polskie, Gromady Ludu Polskiego

Zadanie 68.(SP12)
Na podstawie tekstu wykonaj polecenia.

W październiku 1860 roku car Aleksander zjechał się w Warszawie z cesarzem
austriackim i księciem-regentem pruskim. Zjazd trzech zaborców był wymierzony przeciw[…] Włochom. Młodzież postanowiła zademonstrować światu, że Warszawa stawia opór
zaborcom, że nie pogodziła się z niewolą. […] „Zlatują się kruki, siedźcie w domu gawrony” –
mówiła jedna z ulotek. […] W teatrze grano farsę „Robert i Bertrand, czyli dwaj złodzieje” –
nieznana ręka dopisywała wszędzie na afiszach: trzej złodzieje!

[w:] S. Kieniewicz, Warszawa …….., Warszawa 1983, s. 47–48.

A. Wyjaśnij cel wydania ulotki, o której mowa w tekście.
B. Wyjaśnij sens tekstu trzej złodzieje dopisanego na afiszu teatralnym.
C. Wyjaśnij, dlaczego sprawa włoska była przedmiotem obrad uczestników zjazdu.

Zadanie 69.(SP12)
Na podstawie źródła ikonograficznego wykonaj polecenia.

Aleksander Lesser, Pogrzeb pięciu poległych[w:] Wielka historia Polski, t. 7, Kraków 2001, s. 276.
A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Wydarzenie przedstawione na ilustracji – pogrzeb pięciu ofiar manifestacji w Warszawie –
miało wpływ na kształtowanie nastrojów patriotycznych Polaków przed wybuchem
1. powstania kościuszkowskiego.
2. powstania listopadowego.
3. Wiosny Ludów.
4. powstania styczniowego.

[w:] Wielka historia Polski, t. 7, Kraków 2001, s. 276.

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Wydarzenie przedstawione na ilustracji – pogrzeb pięciu ofiar manifestacji w Warszawie –
miało wpływ na kształtowanie nastrojów patriotycznych Polaków przed wybuchem
1. powstania kościuszkowskiego.
2. powstania listopadowego.
3. Wiosny Ludów.
4. powstania styczniowego.

B. Wyjaśnij, czyja obecność na pogrzebie świadczy o tym, że stał się on manifestacją
solidarności społeczeństwa wobec przemocy zaborcy.

Zadanie 70.(SP12)
Na podstawie fragmentu mowy wygłoszonej przez Romualda Traugutta w 1864 r.
i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Będąc przekonany, że niezależność jest koniecznym warunkiem prawdziwego szczęścia
każdego narodu, zawsze jej pragnąłem dla swojej ojczyzny […]. Powstania nikomu nie
doradzałem, przeciwnie, jako były wojskowy widziałem całą trudność walczenia bez armii[…]. Gdy zbrojne powstanie wybuchnąć miało […] radziłem odwołanie. […] Celem zaś jedynym i rzeczywistym powstania naszego jest odzyskanie niepodległości
i ustalenie w kraju naszym porządku opartego na miłości chrześcijańskiej […].
Idea narodowości jest tak potężna […], że ją nic nie pokona, a wstrzymywanie jej postępu posłuży tylko do nabrania siły i popularności ludziom najbardziej rewolucyjnych przekonań, którzy nie widzą innego środka zaspokojenia pragnień wielu ludzi, jak tylko ogólną burzę społeczną i zupełny przewrót istniejącego porządku rzeczy.[w:] Wielka historia Polski, t. 7, Kraków 2001, s. 322–323.

A. Podaj funkcję, którą pełnił Romuald Traugutt w powstaniu styczniowym
od października 1863 r. do kwietnia 1864 r.
B. Czy przedstawione w zacytowanym fragmencie poglądy Romualda Traugutta były
bliższe białym, czy czerwonym? Odpowiedź uzasadnij, podając dwa argumenty.

Zadanie 71. (SP12)
Spośród wymienionych wydarzeń wybierz chronologicznie pierwsze i oznacz je literą A
oraz chronologicznie ostatnie i oznacz je literą B.

Zadanie 72.(SP12)
Na podstawie źródła ikonograficznego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.
Portret cesarza Franciszka Józefa I

[w:] „Mówią wieki” 2007, nr 5, s. 53.

A. Podaj nazwę stroju, w którym został przedstawiony Franciszek Józef I.

B. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Przedstawiony portret jest alegorią
1. wybuchu powstania krakowskiego.
2. reakcji Austrii na rabację galicyjską.
3. włączenia Rzeczypospolitej Krakowskiej do Galicji.
4. ugody polsko-austriackiej.

C. Podaj nazwę dynastii, której przedstawicielem był Franciszek Józef I.

Zadanie 73.(SR12)
Na podstawie fragmentu listu Teofila Dąbrowskiego* wykonaj polecenia.

*Teofil Dąbrowski (1841–1881) – brat Jarosława, oficer, działacz polityczny, uczestnik
powstania styczniowego.

Rewolucja […], a szczególnie jej nieszczęśliwy koniec, postawiła nas wobec kraju w dość drażliwym położeniu. Zarzucają nam, że przyjęciem udziału w obronie Gminy Paryskiej
skompromitowaliśmy kraj wobec Europy. […] My, jako Polacy, zapatrywaliśmy się zawsze na wszystkie kwestie […] ze stanowiska
polskiego. Pierwszą naszą myślą i pytaniem było zawsze, co z tego za korzyść dla Polski być
może? Otóż przystępując do rewolucji […] widzieliśmy w niej rewolucję socjalną, która przy
powodzeniu mogła wywrócić cały stan rzeczy istniejący dziś w Europie. Czy Polska mogła na
tym co stracić? Nie. Wygrać? Wszystko. Myśl ta była bodźcem dla wszystkich Polaków
walczących pod sztandarem rewolucyjnym.

[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 39, Warszawa 1962, s. 48.

A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania.
Autor listu rewolucją nazywa
1. wielką rewolucję francuską.
2. rewolucję lipcową.
3. Wiosnę Ludów.
4. Komunę Paryską.

B. Wyjaśnij, dlaczego, według autora listu, udział Polaków w tej rewolucji był korzystny
dla sprawy polskiej.