Zadania maturalne z WOSu

Temat: Polityka i ideologie

Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.

Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.

Zadanie 1. (SP05)
Połącz właściwy biogram 1-5 z nazwiskiem a-d.

Biogramy:
1. Premier RP w latach 1992-1993, od 1997 do 2000 r. minister sprawiedliwości i prokurator generalny.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce w latach 1987  1992.
3. Doradca robotników w czasie strajków w 1980 r., premier polski od sierpnia 1989 do grudnia 1990 roku.
4. Polityk brytyjski, minister obrony, sekretarz NATO od 1999  do 2004 roku.
5. Ekonomista i polityk irlandzki, przewodniczący Parlamentu Europejskiego w latach 1999 – 2004.

Nazwiska:
a) Ewa Łętowska
b) Pat Cox
c) George Robertson
d) Tadeusz Mazowiecki

Zadanie 2. (SP05)
Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli literę F, jeśli zdanie opisuje fakty, lub literę O, jeśli zdanie wyraża opinię.

Fragment relacji ze Zjazdu NSZZ Solidarność we wrześniu 2003 r.:
1. To najważniejsza uchwała zjazdu i wynik kompromisu między jastrzębiami i gołębiami związkowymi.
2. W piątek górowali ci pierwsi, w sobotę do głosu doszli drudzy.
3. Hasło strajk generalny jako pierwszy rzucił w piątek Piotr Duda, szef S śląsko-dąbrowskiej.
4. Choć jednoznacznie nie opowiedział się za wytoczeniem najcięższego związkowego działa, rozbujał nastroje na sali.
5. Wielu delegatów najwidoczniej nie chciało żadnych kompromisów.   
6. Mówili: od razu przekształcamy Komisję Krajową w międzyzakładowy komitet protestacyjny i bierzemy się do roboty.
7. Rząd  skompromitował się kompletnie, to całkowite bankructwo merytoryczne, polityczne i etyczne.
8. Szef S przedstawił harmonogram dalszych działań.

Zadanie 3. (SP06)
Rozwiń skróty nazw partii i ugrupowań politycznych.

AWS;    SDPL;    UPR

Zadanie 4. (SP07)
Głosicielem teorii zakładającej powstanie państwa w wyniku walki klas był:

A) Fryderyk Nietzsche.
B) Jean Jacques Rousseau.
C) Ludwik Gumplowicz.
D) Karol Marks.

Zadanie 5. (SP07)
Polityka – to:

A) sztuka rządzenia państwem.
B) ogół norm regulujących stosunki między ludźmi.
C) zasada nakazująca przekazanie każdemu tego, co słusznie mu się należy.
D) kształtowanie osobowości przez przekazywanie wartości, norm i wzorców.

Zadanie 6. (SP07)
Współczesna myśl polityczna. Zaznacz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe, wpisując  w odpowiednie miejsce w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe).

A) Apartheid zakłada możliwość współpracy obywateli różnych ras i kolorów skóry, jako równorzędnych partnerów.

B) Myśl liberalna zakłada umocnienie własności prywatnej i stworzenie warunków dla rozwoju człowieka poprzez poszerzanie jego wolności.

C) Myśl socjaldemokratyczna zakłada spełnianie przez państwo funkcji socjalnej i zapewnienie równości społecznej przez wyrównanie szans.

D) Konserwatyzm zakłada politykę głębokiej interwencji państwa w sferę gospodarczą.

Zadanie 7. (SP07)
Polska polityka zagraniczna. Zaznacz, czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe.

A) Kompetencje organów władzy państwowej w zakresie polityki zagranicznej są określone przez ustawę zasadniczą.

B) Priorytetem polskiej polityki zagranicznej w latach 1989 – 2005 był sojusz z ZSRR i Rosją.

C) Na mocy zawartego w 1990 roku traktatu granicznego RFN i RP uznały obecną granicę polsko-niemiecką za nienaruszalną i ostatecznie uregulowaną.

D) Zaangażowanie Polski w walkę z terroryzmem i opowiedzenie się po stronie USA w wojnie z Irakiem wpłynęło na polepszenie stosunków Rzeczypospolitej Polskiej z RFN i Francją.

Zadanie 8. (SP07)
Napisz nazwiska postaci odpowiadające przedstawionym biogramom A-E.

Willy Brandt;  Ronald Reagan;  Margaret Thatcher; Robert Schuman; Michaił Gorbaczow

A) Zmarły w 2004 roku prezydent USA (przez dwie kadencje w latach 1981–1989) skutecznie dążył do przywrócenia prestiżu i znaczenia tego państwa w świecie. Narzucił ZSRR wyścig zbrojeń, co pogorszyło sytuację ekonomiczną tego kraju. Popierał polskie dążenia do niepodległości, w tym działalność NSZZ “Solidarność”.

B) Wybitny przywódca Socjaldemokratycznej Partii Niemiec, kanclerz RFN w latach 1969–1974, jeden z głównych ideologów socjaldemokracji europejskiej, rzecznik polityki normalizacji stosunków RFN z ZSRR i Polską, za co został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla w 1971 r.

C) Przywódca ZSRR w latach 1985–1991. Jedyny prezydent Zapoczątkował proces transformacji ustrojowej obejmujący tzw. pieriestrojkę, głasnost (jawność) i uskorienie (przyśpieszenie). Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1990 r.

D) Premier Wielkiej Brytanii w latach 1979–1990, autorka szeregu reform społecznych i gospodarczych w duchu ideologii konserwatywnej i gospodarki wolnorynkowej. Sceptyczna wobec europejskiej integracji, w 1982 r. odpowiedziała zbrojnie na argentyński atak na Falklandy.

E) Minister spraw zagranicznych Francji w latach 1948–1953, gorący orędownik porozumienia francusko-niemieckiego i integracji europejskiej. Współtworzył Europejską Wspólnotę Węgla i Stali w 1951 r. Uważany jest za jednego z ojców integracji europejskiej.

Zadanie 9. (SP08)
a) Uporządkuj chronologicznie, według okresu pełnienia funkcji, podane poniżej nazwiska Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej.
A. Lech Kaczyński
B. Wojciech Jaruzelski
C. Lech Wałęsa
D. Aleksander Kwaśniewski

b) Wpisz imiona i nazwiska tych Prezydentów, których dotyczą poniższe zdania.
– Ratyfikował traktat o przystąpieniu Polski do NATO.
– Przejął insygnia władzy od Prezydenta RP na Uchodźstwie. – Został wybrany na Prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe.

Zadanie 10. (SP08)
Demokrata i anarchista prowadzą ze sobą spór na temat państwa. Dobierz z poniżej podanych dwa argumenty demokraty i dwa argumenty anarchisty, jakie mogłyby paść w tej dyskusji. Wpisz numery argumentów w odpowiednie miejsca w tabeli.

Argumenty:
1. Każde państwo jest narzędziem przymusu, przymus ze swej istoty jest złem.
2. Państwo demokratyczne nie jest złym państwem.
3. Coś może być złe w swej istocie, a jednak instrumentalnie usprawiedliwione.
4. Społeczeństwo bez państwa jest realną ewentualnością wobec społeczeństwa z państwem.
5. W społeczeństwie bez państwa przetrwałyby zapewne wysoce niepożądane formy przymusu.
6. Lepiej stworzyć zadowalające państwo niż próbować żyć w społeczeństwie bez państwa.  

Źródło: na podstawie: Robert A. Dahl, Demokracja i jej krytycy, Warszawa 1995 r. s. 57-70.

Zadanie 11. (SP09)
Pogląd, iż człowiek jest istotą społeczną sformułował:

A. Arystoteles.
B. Eurypides.
C. Heraklit.
D. Epikur.

Zadanie 12. (SP09)
Państwo jest:

A. wspólnotą plemienną ukształtowaną na przestrzeni dziejów.
B. wspólnotą kulturową ludzi mówiących tym samym językiem.
C. dobrowolną organizacją ludzi posiadających poczucie odrębności.
D. polityczną organizacją społeczeństwa, suwerenną, terytorialną i uprawnioną do stosowania przymusu.

Zadanie 13. (SP09)
Wymień trzy typy legitymizacji władzy nazwane przez Maxa Webera typami idealnego panowania.

Zadanie 14. (SP09)
Dopisz do umieszczonych w tabeli stwierdzeń, głoszonych przez zwolenników określonych doktryn lub ideologii politycznych, nazwy tych doktryn lub ideologii.

Zadanie 15. (SP09)
Do podanych poniżej biogramów dopisz nazwiska odpowiadających im postaci.

A. Francuski mąż stanu. Prezydent Francji w latach 1959-1969. Zwolennik silnej władzy wykonawczej sprawowanej przez prezydenta. Zwolennik koncepcji „Europy Ojczyzn”.

B. Niemiecki polityk. Współzałożyciel partii chrześcijańsko-demokratycznej CDU. W latach 1949-1963 kanclerz RFN. W 1955 roku nawiązał stosunki dyplomatyczne z ZSRR. Uznawany za jednego z ojców integracji europejskiej.

C. Rosyjski polityk. Członek KC KPZR. Pierwszy w historii prezydent Rosji. Urząd prezydenta sprawował w latach 1991-1999. Jako głowa państwa rosyjskiego dysponował szerokimi uprawnieniami. Zgodził się na plany rozszerzenia NATO na wschód.

D. Działacz związkowy i polityk. Przewodniczący NSZZ „Solidarność”. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 roku. Był jednym z głównych sygnatariuszy porozumień Okrągłego Stołu. W latach 1990-1995 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

E. Ukraiński polityk. W 1999-2001 roku pełnił funkcję premiera Ukrainy. Po zwycięstwie w przeprowadzonej ponownie II turze wyborów i wydarzeniach zwanych pomarańczową rewolucją został zaprzysiężony w 2005 roku na prezydenta Ukrainy.

Zadanie 16. (SP09)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Czy religia jest do czegokolwiek potrzebna demokracji? – pytał kanadyjski filozof Charles Taylor1 podczas piątkowej III Debaty Tischnerowskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Na swe prowokacyjne pytanie Taylor odpowiedział za pomocą tez stojących niekiedy – jak sam zauważył – ze sobą w sprzeczności. Po pierwsze, na obecnym etapie historii religia nie może być już elementem jednoczącym społeczeństwo w systemie demokratycznym, bo demokracja ze swej natury produkuje zróżnicowanie postaw i poglądów. Bez względu na to, jak duża część społeczeństwa identyfikuje się z danym wyznaniem, w nowoczesnej demokracji nie może ono być podstawą jego jedności. Z drugiej strony, dobrze jest dla demokracji, gdy debata publiczna dotyczy spraw najważniejszych. Religia dotyczy właśnie spraw kardynalnych, dlatego poglądy religijne obywateli nie mogą być wyłącznie kwestią prywatną, bo wówczas życie publiczne ubożeje, tym bardziej, że w perspektywie historycznej to właśnie wspólnota religijna leży u podstaw narodowych tożsamości w wielu krajach. 1 Charles Taylor – wykładowca na Uniwersytecie MC Gilla w Montrealu. Źródło: M. Lizut, Bez religii nie ma demokracji, „Gazeta Wyborcza”, 22 V 2005.

a) Jaką rolę, zdaniem Charlesa Taylora, może odgrywać religia we współczesnym społeczeństwie demokratycznym?
b) Podaj nazwę umowy międzynarodowej regulującej stosunki państwa z Kościołem katolickim.

Zadanie 17. (SP09)
Na podstawie danych statystycznych z tabeli i własnej wiedzy wykonaj polecenia.  Akceptacja systemu demokratycznego.

a) W tabeli zamieszczono dane prezentujące rozkład opinii respondentów na temat demokracji. Określ zmianę akceptacji systemu demokratycznego między rokiem 1992 a 2006. Przytocz dane liczbowe z tabeli.

b) Na podstawie własnej wiedzy podaj trzy różne powody, które mogą zmniejszać akceptację demokracji.

Zadanie 18. (SP09)
Napisz artykuł do gazety przedstawiający sylwetkę idealnego polityka.  Jakimi wartościami powinien kierować się idealny polityk? Dlaczego te wartości uważasz za najważniejsze?

Zadanie 19. (SP10)
Do podanych opisów dopisz imiona i nazwiska odpowiednich polskich polityków.

Opisy:
A. Polski historyk, wieloletni działacz Unii Wolności, minister spraw zagranicznych w latach 1997–2000, poseł do Parlamentu Europejskiego. W 1998 roku pełnił funkcję przewodniczącego OBWE.

B. Dziennikarz i historyk, więzień obozu w Auschwitz, minister spraw zagranicznych w rządzie Józefa Oleksego i Jerzego Buzka. Rzecznik pojednania polsko-niemieckiego. Honorowy obywatel Izraela.

C. Profesor nauk technicznych. Działacz Akcji Wyborczej Solidarność. Premier rządu w latach 1997–2001. Poseł do Parlamentu Europejskiego, od 2009 jego przewodniczący.

Zadanie 20. (SP10)
Do podanych doktryn politycznych dopisz nazwiska ich twórców lub zwolenników.

Odpowiedzi wybierz spośród: John Stuart Mill, Eduard Bernstein, Edmund Burke, Piotr Kropotkin, Karol Marks.

Doktryny polityczne:
A. konserwatyzm …………………………………………………………………………………
B. liberalizm ……………………………………………………………………………………….
C. socjaldemokracja …………………………………………………………………………….
D. komunizm ………………………………………………………………………………………

Zadanie 21. (SP10)
Do podanych opisów dopisz odpowiednich polityków.

Odpowiedzi wybierz spośród: Martin Luther King, Charles de Gaulle, Robert Schuman, Fidel Castro. Opisy:

A. Laureat pokojowej Nagrody Nobla; działacz na rzecz równouprawnienia ludności i zniesienia dyskryminacji rasowej w USA; w 1963 roku był jednym z głównych przywódców pokojowej demonstracji zwanej Marszem na Waszyngton.

B. Pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Kuby; rewolucjonista i dyktator kubański; władzę nad państwem przejął w 1959 roku.

C. Prezydent Francji w latach 1959–1969; zwolennik idei Europy Ojczyzn; doprowadził do wystąpienia Francji ze struktur wojskowych NATO.

Zadanie 22. (SP11)
Wydarzenie chronologicznie pierwsze zaznacz w tabeli literą P, a wydarzenie chronologicznie ostatnie – literą O.

Wydarzenie:
A. powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego
B. referendum uwłaszczeniowe
C. uchwalenie obowiązującej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
D. wybór Lecha Wałęsy na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Zadanie 23. (SP11)
Do opisów ideologii politycznych dopisz ich nazwy oraz imiona i nazwiska przedstawicieli. Odpowiedzi wybierz spośród podanych poniżej.

Nazwy ideologii: anarchizm, konserwatyzm, liberalizm, socjaldemokracja
Przedstawiciele: Michaił Bakunin, Eduard Bernstein, Edmund Burke, Karl R. Popper

A. Zakłada ograniczenie do minimum funkcji państwa w sferze gospodarki i poszerzenie zakresu wolności jednostki. Według niej istnieją przyrodzone, odwieczne prawa człowieka, których żadna władza nie może naruszać. Ceni indywidualizm oraz uznaje równość wszystkich ludzi wobec prawa.

B. Opiera się na przekonaniu, że podstawowym zagrożeniem dla wolności człowieka i jego rozwoju jest istnienie wszelkiej organizacji państwowej. Głosi koncepcję budowy bezpaństwowych struktur życia społecznego, które byłyby wolnymi wspólnotami. Dopuszcza terror w działaniach skierowanych przeciwko władzy.

C. Głosi konieczność ochrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości. Podkreśla, że podstawą ładu jest hierarchiczny układ społeczny, własność prywatna i silna władza państwowa. Dopuszcza przeobrażenia o charakterze ewolucyjnym.

Zadanie 24. (SP11)
Na podstawie wykresu wykonaj polecenia.
Charakterystyka poglądów elektoratów głównych partii politycznych w Polsce.

A. Porównaj poglądy elektoratu PiS i PO.
B. Określ, który z elektoratów w najmniejszym stopniu przychyla się do doktryny interwencjonizmu gospodarczego.
C. Wiedząc, że elektorat PiS identyfikuje się jako prawicowy, zaś SLD – jako lewicowy, określ, które z przedstawionych na wykresie założeń ideologicznych decyduje o podziale lewica-prawica w świadomości polskich wyborców.

Zadanie 25. (SP12)
Podkreśl poprawne zakończenie zdania.

Za twórcę koncepcji powstania państwa w wyniku podboju i przemocy uznaje się:
A. Jana Jakuba Rousseau.
B. Karola Monteskiusza.
C. Ludwika Gumplowicza.
D. św. Tomasza z Akwinu.

Zadanie 26. (SP12)
Podaj nazwę ideologii, której założenia przedstawiono w tekście, oraz imię i nazwisko jej współtwórcy. Odpowiedzi wybierz spośród poniższych.

Nazwy ideologii: konserwatyzm, liberalizm, socjaldemokracja
Współtwórcy ideologii: Edmund Burke, Fryderyk Engels, John Locke

Mimo że mogą zostać popełnione błędy, to jednak celem prawa nie jest znoszenie i ograniczanie, lecz zachowanie i powiększanie wolności. Stąd też do wszystkich istot zdolnych do podlegania prawu odnosi się zasada: gdzie nie ma prawa, nie ma wolności. Wolność bowiem sprowadza się do niezależności od przymusu i gwałtu ze strony innych. Nie jest to możliwe tam, gdzie nie ma prawa […]. Być wolnym, to znaczy dysponować i swobodnie, zgodnie z własnym sumieniem, kierować własną osobą, działaniem, majątkiem, całą swą własnością z przyzwoleniem prawa, któremu się podlega, nie być więc poddanym czyjejś arbitralnej woli, ale kierować się bez przeszkód własną wolą.
Źródło: Historia myśli politycznej. Antologia tekstów, Kraków 2000.

Zadanie 27. (SP12)
Do każdej podanej informacji o polskim premierze dopisz jego imię i nazwisko. Odpowiedzi wybierz spośród: Marek Belka, Jan Krzysztof Bielecki, Włodzimierz Cimoszewicz, Jarosław Kaczyński, Jan Olszewski, Waldemar Pawlak.

A. Kierował Radą Ministrów RP w latach 2006–2007; kandydował w ostatnich wyborach prezydenckich; w 2011 roku był posłem na Sejm RP.
B. Kierował Radą Ministrów RP w latach 1996–1997; w 2005 roku pełnił funkcję Marszałka Sejmu RP; w 2011 roku był członkiem Senatu RP.
C. Kierował Radą Ministrów RP w 1991 roku; w latach 1993–2003 był przedstawicielem Polski w Europejskim Banku Odbudowy i Rozwoju; w 2011 roku pełnił funkcję przewodniczącego Rady Gospodarczej przy Prezesie Rady Ministrów RP.

Zadanie 28. (SP13)
Rozstrzygnij, które zdania dotyczące myśli politycznej są prawdziwe, a które – fałszywe. W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio prawda lub fałsz.

A. Apartheid to doktryna głosząca hasła segregacji rasowej.
B. Anarchizm wysuwa postulat silnego państwa.
C. Socjaldemokracja opowiada się za interwencjonizmem państwa w gospodarkę.

Zadanie 29. (SP13)
Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.

1. Rick Perry, gubernator Teksasu, pierwszy raz wystąpił w debacie telewizyjnej z rywalami.
2. Swoimi wypowiedziami na tematy społeczne i gospodarcze potwierdził opinię, że jest politykiem o zdecydowanych poglądach.
3. Debata odbyła się w Bibliotece im. Ronalda Reagana w Kalifornii.
4. Upłynęła pod znakiem interesujących polemik między Perrym, prowadzącym obecnie w sondażach, a innym czołowym kandydatem, Mittem Romneyem.
5. Odebrano, że Perry chwalił się, iż za jego kadencji przybyło prawie 40% wszystkich miejsc pracy w Ameryce.
6. W okresie dużego, niemal 10% bezrobocia w USA sukcesy te przysparzają gubernatorowi wielu entuzjastów.
Na podstawie: Mocny debiut Ricka Perry’ego, „Gazeta Polska Codziennie”, 9.09.2011.

a) Wybierz dwa zdania, w których zawarte są wyłącznie fakty. Wpisz w wyznaczone miejsca numery, którymi oznaczono te zdania.
b) Podaj nazwę partii politycznej, której członkami byli politycy wskazani w tekście.

Zadanie 30. (SP13)
Do każdego opisu typu reżimu politycznego dopisz jego nazwę.

Opisy:
A. W państwie o takim reżimie wybory mają najczęściej charakter fasadowy i rytualny albo ich wyniki są fałszowane. Aparat władzy represjonuje wyłącznie przeciwników politycznych. Dobro i interes państwa są głównymi deklarowanymi wartościami politycznymi, a społeczeństwo wiąże z państwem relacja patronalno-klientalna.

B. Władza w państwie o takim reżimie ma ambicje kontroli życia publicznego, ale i życia prywatnego obywateli. Aparat administracji podporządkowany jest monopartii, która głosi ideę budowy nowego człowieka i nowego społeczeństwa.

C. W państwie o takim reżimie politycznym przestrzegane są prawa i wolności człowieka o charakterze osobistym i politycznym, władza ustawodawcza wybierana jest w wolnych wyborach powszechnych.

Zadanie 31. (SP13)
Na podstawie wykresu wykonaj polecenia.
Wykres. Poglądy elektoratów partyjnych

A. Podaj pełne nazwy partii politycznych, których elektoraty mają najbardziej zbliżone poglądy na temat integracji europejskiej.

B. Podaj pełną nazwę partii politycznej, której elektorat w największym stopniu jest przeciwny idei państwa opiekuńczego.

C. Porównaj poglądy elektoratów partii politycznych tworzących w latach 2007–2011 koalicję rządową.

Zadanie 32. (SP14)
Na podstawie wykresu porównaj zdanie respondentów na temat postulowanego wpływu społeczeństwa na rządzenie krajem z poczuciem rzeczywistej sytuacji w ich państwie. W odpowiedzi wykorzystaj dane liczbowe.

Zadanie 33. (SP14)
Podaj nazwę ideologii, której założenia przedstawiono w tekście źródłowym, oraz imię i nazwisko jej współtwórcy. Odpowiedzi wybierz spośród podanych.

Nazwy ideologii: komunizm, konserwatyzm, liberalizm, socjaldemokracja.

Współtwórcy powyższych ideologii: Eduard Bernstein, Edmund Burke, John Locke, Karol Marks.

Założenia:
– dążenie do zachowania istniejącego stanu rzeczy, rozumianego jako ład i porządek;
– postrzeganie społeczeństwa jako organizmu składającego się z wielu części współpracujących ze sobą dla osiągnięcia celu;
– przywiązanie do idei silnej władzy opartej na praworządności i przestrzeganiu praw obywateli;
– antyegalitaryzm.
Na podstawie: R. Tokarczyk, Współczesne doktryny polityczne, Warszawa 2010, rozdz. III.

Zadanie 34. (SP14)
Na podstawie wykresów rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe. W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio prawda lub fałsz.

Zadanie 35. (SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Wyniki wyborów do Sejmu RP w 2011 roku W niedzielnych wyborach parlamentarnych PO otrzymała 39,18 procent głosów, PiS – 29,89, RP – 10,02, PSL – 8,36, SLD – 8,24, PJN – 2,19, Nowa Prawica Janusza Korwin-Mikkego – 1,06, Polska Partia Pracy – 0,79, Prawica – 0,24 a MN – 0,19.
Na podstawie: pkw.gov.pl

A. Podaj nazwę zasady wyborczej, która wyróżnia wybory do Sejmu RP spośród innych wyborów centralnych organów państwa.

B. Podaj wartość procentową progu wyborczego, który w Polsce umożliwia koalicjom partyjnym wprowadzenie ich przedstawicieli do Sejmu RP.

C. Podaj pełne nazwy partii politycznych lub komitetów wyborczych, które otrzymały mandaty w Sejmie RP w wyniku wyborów 2011 roku.

Zadanie 36. (SP14)
Do każdej fotografii oraz informacji o polskim polityku dopisz jego imię i nazwisko.

Zadanie 37. (SP14)
Na podstawie fragmentu aktu prawnego podaj dwie przyczyny opuszczania swojego kraju przez uchodźców.

W rozumieniu niniejszej Konwencji termin „uchodźca” stosuje się do osoby, która […] na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa, albo która nie ma żadnego obywatelstwa i znajdując się[,] na skutek podobnych zdarzeń, poza państwem swojego dawnego stałego zamieszkania[,] nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa.
Źródło: Konwencja dotycząca statusu uchodźców, sporządzona w Genewie dnia 28 lipca 1951 r.

Zadanie 38. (SP15)
Podaj nazwę postawy względem państwa i narodu, do której odnosi się zamieszczona fotografia.

Zadanie 39. (SP15)
Uzupełnij tabelę – do każdej informacji o ruchu społecznym dopisz jego nazwę.

Zadanie 40. (SP15)
Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Przedstawicielem liberalnej doktryny gospodarczej i twórcą pojęcia niewidzialnej ręki rynku był:

A. Adam Smith.
B. Edmund Burke.
C. Fryderyk Engels.
D. John Maynard Keynes.

Zadanie 41. (SP15)
Do każdego opisu dopisz pełną nazwę partii politycznej funkcjonującej w Rzeczypospolitej Polskiej.

A. Partia jest członkiem Sojuszu Europejskich Konserwatystów i Reformatorów. W latach 2006–2007 jej lider pełnił funkcję Prezesa Rady Ministrów. W programie opowiedziała się za obniżeniem podatku VAT oraz wprowadzeniem dodatkowej stawki w podatku dochodowym – 39%.

B. Partia agrarna, której lider w latach 1993–1995 pełnił funkcję Prezesa Rady Ministrów. Partia postulowała wprowadzenie tzw. podatku rodzinnego – takiej zmiany w podatku dochodowym, która uzależniałaby jego wielkość od liczby dzieci w rodzinie.

C. Partia jest członkiem Międzynarodówki Socjalistycznej. W latach 2001–2004 jej lider pełnił funkcję Prezesa Rady Ministrów. Opowiedziała się za wprowadzeniem 4 stawek w podatku od dochodów osobistych – na poziomie 15, 18, 32 i 50%.

Zadanie 42. (SP15)
Na podstawie fotografii i podanych informacji oraz własnej wiedzy uzupełnij tabelę.

Zadanie 43. (SP15)
Do każdej fotografii oraz nazwy funkcji pełnionej przez polityka w 2014 roku dopisz jego nazwisko.

Zadanie 44. (SP16)
O polityce „bez ideologii” W ostatnich dziesięcioleciach pod niemałym wpływem marketingu rozwija się nowy rodzaj polityki w społeczeństwach demokratycznych bądź budujących demokrację. Jest to polityka „bez ideologii”. Jej ojczyzną są USA. W polityce społeczeństw demokratycznych dużą wagę przywiązuje się do prawomocnej legitymizacji przywódców i elit politycznych. W procesie legitymizacji demokratycznej liczy się zarówno „sztuka wyboru”, którą powinni posiadać obywatele uczestniczący w kampaniach wyborczych[,] oraz „sztuka bycia wybranym”, która winna cechować elity władzy i kandydatów do tych elit. Polityka „bez ideologii” preferuje sztukę „bycia wybranym”, dostarczając skutecznych narzędzi do osiągnięcia tego celu.
_{T. Bodio, Polityka jako sztuka bycia wybranym, „Studia Politologiczne” 2002, vol. 6, s. 47.}

Na podstawie tekstu i własnej wiedzy sformułuj dwa argumenty przeciwko istnieniu polityki „bez ideologii”.

Zadanie 45. (SP16)
Fragmenty tekstów z zakresu myśli społeczno-politycznej

Tekst A. Nie powinni sądzić, że mają prawo do wydziedziczenia następców, ogołacania spuścizny poprzez niszczenie wedle zachcianki całej pierwotnej tkanki ich społeczeństwa, bo postępując w ten sposób, ryzykują pozostawienie tym, którzy przyjdą po nich, ruiny, a nie mieszkalnej budowli, i uczą swych następców takiego lekceważenia ich dokonań, jakiego doświadczyły z ich strony instytucje przodków. Taka pozbawiona skrupułów łatwość dokonywania zmian tak często, tak dużych i w taki sposób […] przerwałaby ciągłość istnienia państwa. Żadne pokolenie nie mogłoby nawiązać do poprzedniego. Ludzie nie różniliby się wiele od roju much.

Tekst B. Odrębne wartości każdego narodu należą niewątpliwie do dobra wspólnego, ale nie wyczerpują jego istoty. […] „W żadnym wypadku nie można zgodzić się na to, aby władza państwowa działała na korzyść jednego obywatela, względnie nielicznej ich grupy, gdyż jest ustanowiona dla wspólnego dobra wszystkich”. […] Nie mniej ważnym zadaniem ludzie dzierżących władzę jest skuteczne staranie się o to, aby robotnicy zdolni do pracy mieli możność znalezienia odpowiedniego dla nich zatrudnienia; aby każdy z nich otrzymywał wynagrodzenie zgodne z prawami sprawiedliwości i słuszności; aby pracownicy przedsiębiorstw produkcyjnych mogli czuć się współtwórcami wytwarzanych dóbr […].

Tekst C. Ludzie rodzą się i pozostają wolnymi i równymi w prawach. […] Celem wszelkich stowarzyszeń politycznych jest zachowanie naturalnych i nienaruszalnych praw człowieka: wolności, własności, bezpieczeństwa i przeciwstawiania się uciskowi. […] Rządy wolnego kraju są sprawowane w zasadzie nie przez osoby, lecz przez prawa. Ich przestrzeganie nie wymaga wielkiego wysiłku.
_{Historia idei politycznych. Wybór tekstów, oprac. S. Filipowicz i inni, Warszawa 2005, t. II, s. 161, 167, 217–218; www.[…].org.pl}

Na podstawie tekstów oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1. Autor tekstu A. – jako konserwatysta – opowiadał się za poszanowaniem dla tradycji i ewolucyjnymi zmianami społecznymi.
2. Autor tekstu B. był zwolennikiem sprawiedliwości społecznej, typowej dla nauczania społecznego Kościoła katolickiego.
3. Autor tekstu C. uznawał konieczność równości społecznej i eliminacji elit władzy, co jest typowe dla marksizmu.

Zadanie 46. (SP16)
O typach reżimów politycznych

Opis A. Istotnym elementem tego reżimu jest wskazanie wroga publicznego. Jednocześnie każdy człowiek postrzegany jest przez wymiar sprawiedliwości i policję polityczną jako wróg obiektywny czy potencjalny. Aparatowi policji politycznej pomaga często nie tylko system tajnych współpracowników, ale i postrzeganie donosicielstwa za cnotę i obywatelski obowiązek. Reżim ten dąży do przekształcenia samej natury człowieka. Człowiek ma stać się trybikiem w wielkiej machinie państwowej i przestaje być niepowtarzalna jednostką.

Opis B. Reżim ten nie przestrzega praw człowieka, zwłaszcza praw politycznych. Człowiek może uczestniczyć w życiu politycznym tylko wówczas, gdy popiera ekipę rządzącą. Wolność s łowa, stowarzyszeń jest fikcją. Społeczeństwo nie może podejmować żadnych niezależnych inicjatyw społecznych. Władza chce bowiem kontrolować życie publiczne. Dlatego w dziedzinie polityki wymaga albo poparcia, albo bierności społecznej. Poparcie daje pewne udogodnienia w życiu, jak choćby szybszy awans w pracy. Bierność zaś pozwala człowiekowi na własne życie prywatne, pozbawione prześladowań ze strony władzy.
_{Na podstawie: Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, red. K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, Warszawa 2007, s. 290–293.} 

Do każdego opisu dopisz nazwę właściwego reżimu politycznego.

Zadanie 47. (SP16)
Do każdej fotografii oraz informacji o polityku – laureacie Pokojowej Nagrody Nobla dopisz jego nazwisko.

Zadanie 48. (SP16)
O norweskim polityku:
Jens Stoltenberg – ekonomista, wykładowca i polityk. Premier Norwegii w latach 2000–2001 oraz 2005–2013. Od 2002 do 2014 roku przewodniczący Partii Pracy.
_{Na podstawie: www.[…].int}

Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Polityk przedstawiony w źródłach w 2014 roku został wyznaczony na stanowisko:
A. Sekretarza Generalnego RE.
B. Sekretarza Generalnego NATO.
C. Wysokiego Komisarza OBWE do spraw Mniejszości Narodowych.
D. Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa.

Zadanie 49. (SP17)
Założenia jednej z doktryn politycznych:
– budowa sprawiedliwego ładu społecznego, który nie jest równoznaczny z egalitaryzmem;
– zasada solidaryzmu społecznego;
– własność prywatna gwarancją wolności i niezależności człowieka; – zasada subsydiarności;
– rodzina najważniejszym elementem społeczeństwa, będącego „rodziną rodzin”;
– prawo człowieka do swobodnego zrzeszania się, organizowania związków zawodowych.
Na podstawie: Kompendium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie,  red. S. Wronkowska, M. Zmierczak, Warszawa–Poznań 1993, s. 202–203.

Zaznacz nazwę doktryny politycznej, której założenia przedstawiono w tekście.
A. liberalizm
B. konserwatyzm
C. socjaldemokracja
D. katolicka nauka społeczna

Zadanie 50. (6 pkt)
O wynikach wyborów do Sejmu RP w 1991 r.

W Sejmie I kadencji zasiedli reprezentanci 29 partii i grup politycznych. Największą reprezentację miały: Unia Demokratyczna – 62 mandaty (12,3 proc. głosów), Sojusz Lewicy Demokratycznej – 60 mandatów (12 proc.), Wyborcza Akcja Katolicka – 49 mandatów (8,7 proc.), PSL – 48 mandatów (8,7 proc.), Konfederacja Polski Niepodległej – 46 mandatów (7,5 proc.), Porozumienie Obywatelskie Centrum – 44 mandaty (8,7 proc.), Kongres Liberalno-Demokratyczny – 37 mandatów (7,5 proc.).
Na podstawie: M. Król, Byliśmy głupi, Warszawa 2015, s. 49.

Wykresy. Rezultaty wyborów do Sejmu RP w 2015 r.

a) Przedstaw zaletę i wadę rodzaju systemu wielopartyjnego, którego dotyczy tekst.

b) Podaj nazwę ugrupowania, którego przedstawiciele byli posłami na Sejm RP w obu wyborach wskazanych w materiałach źródłowych.

c) Na podstawie wykresów oraz własnej wiedzy oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1. Ugrupowanie oznaczone na wykresie słupkowym jako Zjednoczona Lewica nie otrzymało mandatów, gdyż żadna z sił je tworzących nie przekroczyła 5-procentowego progu wyborczego.
2. Ugrupowanie oznaczone na wykresie z liczbą uzyskanych mandatów jako MN otrzymało mandat poselski, gdyż ugrupowań mniejszości nie obowiązuje próg wyborczy w skali kraju.
3. Spośród ugrupowań wskazanych na wykresie słupkowym praw do subwencji z budżetu państwa nie otrzymało wyłącznie ugrupowanie Kukiz’15.

Zadanie 51. (SP17)
O Demokratycznej Partii Turkmenistanu

W połowie 1992 roku wprowadzono […] zakaz tworzenia nowych partii politycznych. Spytany, czy kiedykolwiek w jego państwie była opozycja, [lider Demokratycznej Partii Turkmenistanu] prezydent Nijazow odpowiedział: „z niepojętych przyczyn Europejczycy uznają istnienie opozycji politycznej za oznakę demokratycznego społeczeństwa. Im więcej opozycji, tym więcej praw demokratycznych i wolności. Może jest to koniecznością w państwach europejskich. Państwa wschodnie charakteryzują się jednak silną w ładzą i efektywnym prawem”. Hegemonizm Demokratycznej Partii Turkmenistanu ujawnia się w polityce kadrowej. […] Wszyscy członkowie 50-osobowego Medżlisu [parlamentu] wywodzą się z DPT.
Transformacja społeczeństwa i władzy w postradzieckiej Azji Centralnej. Studia i rozprawy,  red. T. Bodio, W. Jakubowski, A. Wierzbicki, Pułtusk 2008, s. 136. 

Rozstrzygnij, czy system partyjny Turkmenistanu spełniał warunki systemu partyjnego państwa demokratycznego. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do rozwiązania systemowego opisanego w tekście i do zacytowanej wypowiedzi prezydenta.

Zadanie 52. (SP17)

a) Podaj pełną nazwę organizacji, która była inicjatorką akcji przedstawionej na plakacie.

b) Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Akcja spowodowana była naruszeniem przez władze państwa, do którego wysyłano listy, praw i wolności:
A. socjalnych.
B. kulturalnych.
C. politycznych.
D. ekonomicznych.

c) Podaj nazwę państwa sąsiadującego z Polską, do którego władz wysyłano listy w związku z akcją przedstawioną na plakacie.

Zadanie 54. (SP17)
Do każdego wydarzenia przyporządkuj imię i nazwisko Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, za którego kadencji miało ono miejsce.

Prezydenci RP:
1. Lech Kaczyński
2. Bronisław Komorowski
3. Aleksander Kwaśniewski
4. Lech Wałęsa

Wydarzenie:
A. Przeprowadzenie referendum akcesyjnego w sprawie członkostwa Polski w Unii Europejskiej.
B. Przystąpienie Polski do Rady Europy i ratyfikacja Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
C. Ratyfikowanie przez Polskę traktatu z Lizbony, zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską.

Zadanie 55. (SP17)
O systemach partyjnych

System dwupartyjny […] to system partyjny, w którym może co prawda działać wiele partii, ale tylko dwie spośród nich mają realne szanse zdobycia władzy (np.: Partia Republikańska lub Demokratyczna w USA albo Partia Konserwatywna lub Partia Pracy w  […]). […] System wielopartyjny (Belgia, Holandia) to taki, w którym trzy lub więcej partii ma szanse na zdobycie władzy. System taki […] opiera się na koalicjach.
 Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych,  red. K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, Warszawa 2007, s. 306.

Na podstawie tekstu i własnej wiedzy uzupełnij tabelę – podaj nazwę systemu partyjnego stwarzającego korzystniejsze warunki dla stabilności rządu, możliwą wadę tego systemu oraz nazwę państwa europejskiego, w którym on występuje.

A. Nazwa systemu
B. Możliwa wada systemu
C. Nazwa państwa

Zadanie 56. (SP18)
Symbol idei i ruchu społecznego.

Zaznacz nazwę idei oraz ruchu społecznego, którego symbol zamieszczono powyżej.
A. ekologizm
B. feminizm
C. pacyfizm
D. anarchizm

Zadanie 57. (SP18)
Do każdej fotografii oraz informacji o polityku dopisz nazwę instytucji Unii Europejskiej, której przewodniczącym został w 2014 roku.

Zadanie 58. (SP18)
Tabela. Postawy społeczeństwa polskiego wobec przynależności Polski do NATO

Wykres. Postawy społeczeństwa polskiego wobec zagrożenia dla suwerenności Polski

Zagrożenie dla niepodległości, suwerenności Polski ma – Pana(i) zdaniem – przede wszystkim charakter:
– militarny i wiąże się z możliwością ataku na terytorium Polski przez inne państwo.
– ekonomiczny i wiąże się z zależnością gospodarczą Polski od innych państw oraz instytucji finansowych i ekonomicznych.
– polityczny i wiąże się z zależnością, niesamodzielnością w podejmowaniu decyzji przez polskie władze.
– trudno powiedzieć.

Na podstawie: Polacy o bezpieczeństwie narodowym i NATO, Komunikat z badań CBOS BS/48/2014.

a) Wskaż wydarzenie o charakterze polityczno-wojskowym, które stanowi uzasadnienie przyczyny zmian w opiniach respondentów na początku drugiego kwartału 2014 roku.

b) Rozstrzygnij, czy mamy do czynienia ze spójnością zmian w opiniach respondentów w kwietniu 2014 roku. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do danych z obu materiałów źródłowych.

Zadanie 59. (SP19)
Wykres. Wybory do Sejmu RP w 2015 roku.

a) Na podstawie wykresu podaj pełne nazwy trzech partii politycznych, których komitety wyborcze otrzymały największą liczbę miejsc w Sejmie RP.

b) Rozstrzygnij, czy wszystkie zaprezentowane na wykresie partie, które sformowały niekoalicyjne komitety wyborcze, otrzymały subwencję z budżetu państwa. Swój wybór uzasadnij, odnosząc się do uregulowań prawnych oraz danych z materiału źródłowego.

c) Podaj nazwę komitetu wyborczego, dla którego różnica – mierzona w procentach, a nie w punktach procentowych – między wynikiem uzyskanym a górną granicą błędu statystycznego w wyniku prognozowanym była największa.

Zadanie 60. (SP19)
Poglądy na temat pojmowania republiki

Tekst 1. Dwie wielkie różnice pomiędzy demokracją a republiką są następujące: pierwsza, iż w rządzie republikańskim sprawuje władzę mała liczba delegatów wybieranych przez resztę obywateli; druga, iż rząd ten może rozciągać swą władzę nad większą liczbą ludności i nad większym obszarem niż w systemie demokratycznym.

Tekst 2. „Republika” nie jest w ogóle formą rządów. Odnosi się to słowo wyłącznie do celu, spraw i przedsięwzięć, dla których rząd ma być powołany i którymi ma się zajmować: res publica, czyli sprawy publiczne albo publiczne dobro […]. Rządy republikańskie […] w naturalny sposób łączą się z systemem opartym na reprezentacji […].
Historia idei politycznych: wybór tekstów, Warszawa 2001, t. II, s. 165–166, 180.

Przedstaw podobieństwo i różnicę w postrzeganiu republiki w obu przytoczonych tekstach.

Zadanie 61. (SP19)
O reżimie politycznym w jednym z państw europejskich

Rozporządzenia i dekrety prezydenta mają […] bardzo dużą moc prawną w przeciwieństwie do aktów Zgromadzenia Narodowego. […] Pluralizm socjalny i ekonomiczny istnieje, jednak nikt nie może jego podmiotom zagwarantować ochrony przed ingerencją państwa. […] Media są silnie kontrolowane przez władzę. […] [W]ładza stara się przekonać obywateli, że polityka to zadanie prezydenta. […] Liczba funkcjonariuszy milicji i żołnierzy wojsk wewnętrznych jest zastraszająco wysoka. Ich głównym zadaniem […] jest zapewnienie bezpieczeństwa prezydentowi, rozpędzanie manifestacji i mitingów opozycji […]. […]votes.org

Rozstrzygnij, czy reżim polityczny opisany w tekście to totalitaryzm. Swój wybór uzasadnij.

Zadanie 62. (SP19)
Uzupełnij tabelę – do materiału źródłowego dotyczącego każdego z polityków dopisz jego imię i nazwisko oraz nazwę instytucji politycznej Unii Europejskiej, której przewodniczył lub przewodniczy.

Zadanie 63. (SP19)
Fragmenty map politycznych Bliskiego Wschodu (2015–2017)

Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1. Przywódca organizacji, której terytorium przedstawiono na mapach, ogłosił powstanie kalifatu na terenach zajętych przez bojowników w Syrii i Iraku.
2. Organizacja, której terytorium przedstawiono na mapach, prześladuje również wyznawców islamu, którzy nie podzielają jej wizji państwa.
3. Koalicję państw walczących przeciwko organizacji, której terytorium przedstawiono na mapach, tworzą wyłącznie państwa należące do NATO.

Zadanie 64. (SR06)
Przeczytaj zamieszczony poniżej tekst i wykonaj polecenia.
„Zasady i programy są w polityce ważne, ale decydującą rolę odgrywają okoliczności, które są tak nieskończenie różnorodne, że myśląc o polityce, musimy korzystać z doktryn. Przynajmniej one mają jakąś intelektualną spójność. Często doktryna jest jedyną wskazówką pozwalającą ocenić zmiany polityczne. Zawsze też ma pewne walory intelektualne, dla których warto ją studiować. Jednocześnie należy zdawać sobie sprawę z tego, że w rzeczywistym sprawowaniu władzy rola jej jest bardzo ograniczona. Każde bowiem uzasadnienie jakiegoś kierunku politycznego formułowane jest w kategoriach abstrakcyjnych i gdy zmieniają się okoliczności, uzasadnienie to popycha partię dalej, niż rzeczywiście chciałaby się znaleźć. Kiedy tak się zdarza, zachodzi konieczność modyfikacji albo polityki, albo doktryny. Czasem obu”. Źródło: K. Minogue, Polityka, Warszawa 1997, s. 85-89.

a) Wyjaśnij przedstawioną przez autora zależność pomiędzy doktryną a programem politycznym.

b) Wyjaśnij, dlaczego – zdaniem autora – programy partii politycznych powinny być budowane na podstawie doktryn (podaj dwie przyczyny).

Zadanie 65. (SR06)
Przeczytaj tekst i na jego podstawie wykonaj polecenie.

Czy sprawiedliwość wystarcza?    „Trudno nie stwierdzić, że w świecie współczesnym zostało rozbudzone na wielką skalę poczucie sprawiedliwości. Z pewnością też ono jeszcze bardziej uwydatnia to wszystko, co ze sprawiedliwością jest sprzeczne zarówno w stosunkach między ludźmi, pomiędzy grupami społecznymi czy ‘klasami’, jak też pomiędzy poszczególnymi narodami, państwami, wreszcie systemami politycznymi, czy też całymi tak zwanymi światami. Ów głęboki i  wieloraki nurt, u podstaw którego świadomość współczesnych ludzi postawiła sprawiedliwość, świadczy o etycznym charakterze owych napięć i zmagań, które przenikają świat. […]  Trudno wszakże nie zauważyć, iż bardzo często programy, które biorą początek w idei sprawiedliwości, które mają służyć jej urzeczywistnieniu we współżyciu ludzi, ludzkich grup i społeczeństw, ulegają w praktyce wypaczeniu. Chociaż więc w dalszym ciągu na tę samą ideę sprawiedliwości się powołują, doświadczenie wskazuje na to, że nad sprawiedliwością wzięły górę inne negatywne siły, takie jak zawziętość, nienawiść czy nawet okrucieństwo. Wówczas chęć zniszczenia przeciwnika, narzucenia mu całkowitej zależności, ograniczenia jego wolności, staje się istotnym motywem działania; jest to sprzeczne z istotą sprawiedliwości, która sama z siebie zmierza do ustalenia równości i prawidłowego podziału pomiędzy partnerami sporu. Ten rodzaj nadużycia samej idei sprawiedliwości oraz praktycznego jej wypaczania świadczy o tym, jak dalekie od sprawiedliwości może stać się działanie ludzkie, nawet jeśli podjęte jest w imię sprawiedliwości. […]   Doświadczenie przeszłości i współczesności wskazuje na to, że sprawiedliwość sama nie wystarcza, że – co więcej – może doprowadzić do zaprzeczenia i zniweczenia samej siebie, jeśli nie dopuści do kształtowania życia ludzkiego w różnych jego wymiarach owej głębszej mocy, jaką jest miłość. To przecież doświadczenie dziejowe pozwoliło, między innymi, na sformułowanie twierdzenia: summum ius – summa iniuria (najwyższe prawo – najwyższym bezprawiem). Twierdzenie to nie deprecjonuje sprawiedliwości, nie pomniejsza znaczenia porządku na niej budowanego, wskazuje tylko w innym aspekcie na tę samą potrzebę sięgania do głębszych jeszcze sił ducha, które warunkują porządek sprawiedliwości.     Źródło: Jan Paweł II, Encyklika Dives in misericordia, pkt 12.

Podaj dwie cechy programów politycznych, które byłyby zgodne z zaproponowaną w tekście wizją porządku społecznego. Uzasadnij wybór.

Zadanie 66. (SR06)
Przeczytaj zamieszczone teksty i na ich podstawie wykonaj polecenia.

„Tymczasem sygnały o radykalizowaniu się elektoratu dochodziły z dużym wyprzedzeniem. Rosnące bezrobocie, […] zapowiedzi cięć budżetowych, ślamazarne i nieudolne reformy, ogólnie zły wizerunek rządu spowodowały generalne zniechęcenie rzeczywistością, przesunięcie społecznej sympatii w kierunku […] ugrupowań nowych (lub pozornie nowych), nieskalanych dotąd praktycznym sprawowaniem władzy. To widoczny efekt znużenia retoryką rządzących, uwikłanych w codzienne administrowanie, przemawiających do ludzi językiem wyniesionym z posiedzeń Rady Ministrów. Władza prosiła o cierpliwość, obiecywała, że przyjdzie czas na efekty pozytywnych procesów i  transformacji, usiłowała wyborcy coś wytłumaczyć, negocjować z nim, wnioskować o  kolejny kredyt zaufania. Ale wyborca nie chciał czekać, i tak zresztą […] czekał zbyt długo. Gdyby starać się przełożyć wyniki tych dziwnych wyborów na jeden czytelny komunikat, jaki elektorat – także przez nieobecność przy urnach – wystosował do swoich politycznych elit, to byłoby to dramatyczne wołanie: dajcie nam spokój. Dajcie nam odpocząć od własnych nieustających kłótni, chorych ambicji i wiecznych podziałów, przestańcie nami szarpać nieprzemyślanymi reformami, zmianami na gorsze, choć niby na lepsze, przestańcie nas strofować i wychowywać, decydować za nas, czy mamy na przykład robić zakupy w niedziele. Przestańcie liczyć nasze pieniądze, jeśli sami przeżarci jesteście korupcją. Ale też hasło ,,dajcie nam spokój” oznaczało: przywróćcie nam utracone poczucie bezpieczeństwa i zacznijcie rządzić w sposób przewidywalny. Mniej dworskiej polityki, a więcej zrozumienia dla tych, którzy zarabiają 700 zł miesięcznie albo i nie”. Źródło: M. Janicki, W. Władyka, Kto wpuścił Leppera?, ,,Polityka”, 40 (2318) 2001, s. 3-9.

„Partie – pozbawione etosu, bez tradycji, skupione na własnej rywalizacji – pozmieniały się na wyższych szczeblach władzy w grupy wielkich interesów, a w biura pośrednictwa pracy na szczeblach niskich. Polskie partie stały się organizacjami partyzanckimi: nie mają stałych garnizonów, strategii, zaplecza, regulaminów, nastawione są na improwizowane ataki i  obronę. Oddziałom wystarczy jakiś jeden prosty znak identyfikacji, osoba lidera, hasło, wspólne doświadczenia. Celem akcji jest zajęcie instytucji publicznych i opanowanie miejscowej ludności.[…] Tym też można tłumaczyć niezwykle silną personifikację polskiej polityki, a raczej jej witryn. To liderzy (dowódcy) partyjni dają twarz swoim partiom, to z  nimi wyborcy, a raczej respondenci kojarzą partyjne szyldy, hasła i zawołania, łatwiej identyfikują swoje sympatie i  antypatie. Z jednej strony, więc silne pozycje przywódców w ich partiach są oznaką słabości tychże partii, z drugiej są oznaką niedowładu całego systemu politycznego, którego znakami identyfikacyjnymi są namaszczani liderzy i wodzowie, a nie treści i sensy polityczne […] Są wielorakie koszta takiej polityki. Odrywa się ona od rzeczywistości, od życia, realizuje się w permanentnej walce, o miejsca w parlamencie przede wszystkim, metodami najbardziej skutecznymi, czyli medialnymi i sondażowymi. Robi się w ten sposób coraz bardziej cyniczna, zwłaszcza od 2001 r. Można zaryzykować taką tezę, że w pierwszym okresie, w latach 1989-1993, polska polityka była w największym stopniu misyjna, podporządkowana wielkim celom i służąca bardzo udatnie wielkiej reformie i  przemianie. Później weszła ona w fazę pragmatyczną, co zapewne było wymogiem czasu i  warunków. Niestety, od połowy kadencji AWS, a już zdecydowanie po zwycięstwie Leszka Millera, przemieniła się w  politykę cyniczną, w której cele zostały podporządkowane instrumentom i socjotechnice – z opłakanymi skutkami i nie bez chętnego udziału w tego rodzaju polityce opozycji. Istniejąca geografia polityczna nijak nie pasuje do geografii problemów Polski i jej obywateli”. Źródło: J. Paradowska, J. Baczyński, Wyborcy bez wyboru, „Polityka”, 17 (2449), 2004, s. 3-8.

„Sądząc z wyniku wyborów nastąpiło przesunięcie sympatii ideowych Polaków w kierunku wartości konserwatywnych, tradycyjnych, gdzie liczy się bezpieczeństwo, także socjalne, porządek, surowe prawo i mniejsza niż dotąd tolerancja wobec obyczajowych ekstrawagancji i mniejszości seksualnych. Okazało się, że wzorce politycznej poprawności, społeczeństwa otwartego, laickiego, nierepresyjnego, lansowane przez część wielkomiejskiej inteligencji, nie były przekonujące. Ugrupowania postulujące swobody obyczajowe, liberalizację aborcji, rozważenie możliwości formalizacji związków homoseksualnych poniosły sromotną porażkę. Podobnie jak ci, którzy wyraźnie bronili III RP, Okrągłego Stołu, ustrojowej i gospodarczej transformacji, dotychczasowej prywatyzacji.[…] III RP odchodziła poniewierana, niemodna, schyłkowa. Na topie znalazły się rozliczenia, lustrowanie, dekomunizowanie, oskarżenia i groźby: Jeszcze chwila, a się z wami porachujemy, obudzicie się w innej Polsce, gdzie już nie będziecie tacy mądrzy. Nigdy dotąd wybory nie były tak silnie powiązane z atmosferą rewolucyjnego przełomu.[…] Teraz po raz pierwszy prawicowe partie szły do wyborów z postulatami całkowitego zanegowania przeszłości, wręcz unieważnienia dorobku ustrojowych przemian. I niezależnie od tego, w jakim stopniu zrealizują te obietnice, takie właśnie hasła okazały się zwycięskie. Czyli tego wyborcy oczekują, jeśli akt wyborczy ma cokolwiek znaczyć”.  Źródło: M. Janicki, W. Władyka, Mniejszość wybrała większość, ,,Polityka”, 39 (2523) 2005, s. 6-7.

a) Wskaż przedstawione przez autorów dwie przyczyny ewolucji poglądów politycznych Polaków po 1989 roku.

b) Przedstaw dwie wymieniane przez autorów przyczyny kryzysu polskiego systemu partyjnego.

c) Przedstaw dwa skutki kryzysu systemu partyjnego w Polsce, odwołując się także do własnej wiedzy.

Zadanie 67. (SR07)
Legislatywa – to określenie władzy:
A) samorządowej.
B) sądowniczej.
C) ustawodawczej.
D) wykonawczej.

Zadanie 68. (SR07)
Opisz problem przedstawiony na rysunku satyrycznym.

Zadanie 69. (SR08)
Na podstawie tekstu i wiedzy własnej wykonaj polecenia.

Zbliżał się 7 listopada 1988 roku. Święto Rewolucji Październikowej. […] W kraju zaś produkowano z każdej okazji coraz większą ilość pieniędzy. Tego typu działalność poligraficzna (poligrafia pieniądza) powodowała inflację, którą nazywano „galopującą”. Galopująca inflacja nie dawała spać rządowi, powodowała ogromne stresy i depresje w kręgach finansjery kraju. Skiba w sposób najprostszy pokazał, jak ją zatrzymać. Akcja była przygotowywana w warunkach ściśle tajnych. W dzień Rewolucji Październikowej kilkanaście osób zawiesiło sobie tabliczki z napisem „Galopująca inflacja” i galopowali Piotrkowską. Aby więcej wyjaśnić społeczeństwu, dodano też osoby stanowiące sztafety z transparentami „Niech żyje kryzys” i „Żądamy byle czego”. W końcu milicja zatrzymała wszystkich z tabliczkami „Galopującej inflacji”. Tym sposobem nasz bohater pokazał najprościej, jak należy zatrzymać symbolicznie inflację […].
Źródło: Waldemar Fydrych, Żywoty Mężów Pomarańczowych, Wrocław-Warszawa 2002, s. 303

a) W przytoczonym tekście przedstawiono jedną z akcji ugrupowania Pomarańczowa Alternatywa, które działało w Polsce w latach osiemdziesiątych XX wieku. Wymień cel działania tego ugrupowania.

b) Zakreśl nazwę sposobu działania, który wykorzystała Pomarańczowa Alternatywa.
A. Pikieta
B. Demonstracja
C. Happening
D. Wiec

Zadanie 70. (SR09)
W sierpniu 2007 roku Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziło badanie, w którym poproszono respondentów o usytuowanie ugrupowań i partii politycznych w Polsce na skalach konserwatyzmu i liberalizmu (od – 2 do 2). Na podstawie poniższego rysunku rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe).

Zadanie 71. (SR09)
a) Wyjaśnij, na czym polega konstruktywne wotum nieufności.
b) Podaj główną konsekwencję tej procedury.

Zadanie 72. (SR10)
Do podanych biogramów dopisz nazwiska właściwych polityków. Odpowiedzi wybierz spośród: Willy Brandt, Ronald Reagan, Charles de Gaulle, Robert Schuman.

A. Prezydent USA w latach 1981-1989 dążący do przywrócenia prestiżu i znaczenia tego państwa na arenie międzynarodowej. W ramach narzuconego ZSRR wyścigu zbrojeń stworzył projekt gwiezdnych wojen (Inicjatywa Obrony Strategicznej).

B. Kanclerz RFN w latach 1969-1974, laureat pokojowej Nagrody Nobla w 1971 r. Doprowadził do podpisania polsko-niemieckiego układu o normalizacji stosunków w 1970 r, a tym samym uznania polskiej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.

C. Minister spraw zagranicznych Francji w latach 1948-1952. Zwolennik porozumienia francusko-niemieckiego i europejskich procesów integracyjnych. Odegrał znaczącą rolę przy powstaniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Uznawany jest za jednego z ojców integracji europejskiej.

Zadanie 73. (SR10)
Na podstawie danych z tabeli wykonaj polecenie.
Trudy życia w Polsce w roku 1992 i 2003. Dane podano w procentach.

Przedstaw, jak zmieniła się w czasie i na tle pozostałych problemów ocena wpływu niestabilności politycznej państwa na życie respondentów. W odpowiedzi przytocz dane zawarte w tabeli.

Zadanie 74. (SR10)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Leszek Balcerowicz, Przeżyjmy to jeszcze raz.
Oderwijmy się na chwilę od bieżących spraw spornych i spójrzmy na początki naszej transformacji. Mija właśnie dziesięć lat od jej rozpoczęcia. 12 września 1989 r. utworzono rząd Tadeusza Mazowieckiego. Kilka tygodni później rozpoczęto prace nad pakietem jedenastu ustaw (ostatecznie przyjęto dziesięć), które składały się na rozpoczętą 1 stycznia 1990 r. reformę gospodarczą. Celem reformy było stworzenie gospodarki o jasnych regułach; takiej, w której liczą się umiejętności, wiedza, talent, sprawne ręce i chęć do pracy. A to, co określamy trudnym słowem „transformacja”, można sprowadzić do trzech pojęć: od pieniądza słabego i bezwartościowego do pieniądza mocnego; od braku towarów do świata pełnych półek; od systemu pracy udawanej do systemu dobrej pracy i dobrych decyzji.  Już wtedy nie brakowało oponentów, którzy wieścili nieuchronny upadek polskich przemian, więc aby móc reformować gospodarkę, trzeba było pójść pod prąd. Na przykład wielu ekonomistów twierdziło, że nie da się szybko wprowadzić wymienialności złotego, bo w Europie Zachodniej w latach 50. na tę operację potrzeba było kilku lub kilkunastu lat. Mało kto wierzył, że można szybko wyeliminować puste półki i usunąć kolejki, czyli doprowadzić do sytuacji, w której polski konsument będzie mógł kupować takie same rzeczy jak na Zachodzie. Byli tacy, którzy mówili, że droga, jaką obraliśmy, przypomina skok do suchego basenu, i proponowali obiegowe mądrości w rodzaju – spiesz się powoli. Są kraje, które posłuchały tej rady (na przykład Białoruś czy Ukraina) i wyszły na tym – pozostanę przy ludowych przysłowiach – jak Zabłocki na mydle. Trzeba jednak przyznać, że polityczna atmosfera do podejmowania decyzji była dziesięć lat temu lepsza niż dzisiaj. Po części wynikało to ze szczególnej natury tego początkowego okresu. W obliczu politycznego wyzwolenia i kryzysu gospodarczego wśród Polaków istniało wielkie oczekiwanie na radykalne reformy. Istniała także gotowość do poniesienia nieuchronnych kosztów takich zmian. Był to prawdziwy kapitał polityczny, którego nie można było zmarnować przez odkładanie reform albo przeprowadzanie ich fragmentarycznie. Stworzeniu korzystnego klimatu dla przełomowych zmian sprzyjała także konstrukcja ówczesnej sceny politycznej. Ugrupowania wywodzące się z dawnego systemu, czując się wtedy jeszcze niepewnie, popierały zasadnicze reformy gospodarcze, choć wiem, że przynajmniej część członków tych partii i stronnictw z przekonania opowiadała się za trudnymi – lecz niezbędnymi – decyzjami. Dawna opozycja, skupiona w obozie Wielkiej Solidarności, która dopiero co uzyskała władzę i jeszcze się nie podzieliła, popierała reformy, traktując je jako usuwanie ruin zbankrutowanego socjalizmu. W Sejmie, nazywanym niekiedy lekceważąco „kontraktowym” – a moim zdaniem, przełomowym w pozytywnym sensie tego słowa – w krótkim czasie przyjęto pakiet zasadniczych ustaw. Było to możliwe dzięki bardzo dobrej organizacji pracy między rządem i parlamentem, lecz przede wszystkim dzięki współpracy przedstawicieli wszystkich sił politycznych. […] Wiedziałem, że chcąc uniknąć dalszego upadku gospodarki, trzeba przejść przez trudną drogę jej uzdrawiania, na której spotkają nas rozczarowania i protesty. Wiedziałem, że uzdrowienie musi ujawnić ukrywaną wcześniej prawdę o naszej gospodarce, na przykład duże bezrobocie, tyle że ukryte w państwowych zakładach pracy, które wówczas dominowały. Wiedziałem, że nie da się mieć socjalizmu w przedsiębiorstwach i kapitalizmu w sklepach. Albo socjalizm tu i tam – i wtedy jest pozornie bezpiecznie, ale coraz gorzej (jak na Białorusi) – albo kapitalizm tu i tam z jego twardymi niekiedy wymaganiami. […] Na podstawie: Wprost, nr 43/1999 (882)

a) Wymień dwa czynniki, wskazane przez Leszka Balcerowicza, które w roku 1989 sprzyjały przeprowadzeniu szybkich zmian gospodarczych w Polsce.

b) Wyjaśnij, na czym polegały sprzeczne oczekiwania społeczne wyrażone w słowach: mieć socjalizm w przedsiębiorstwach i kapitalizm w sklepach.

Zadanie 75. (SR11)
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy wykonaj polecenia. W niektórych państwach postradzieckich system polityczny określony jest konstytucyjnie jako prezydencki. Różni go od klasycznej wersji amerykańskiej istnienie otwartej egzekutywy. Dodatkowo stawia on prezydenta ponad innymi organami państwa, mimo formalnej zasady trójpodziału władzy. Głowy państw dysponują prawem wydawania dekretów oraz prawem weta zawieszającego wobec ustaw, mającego w praktyce charakter weta absolutnego. Decydująca jest także rola prezydentów w procedurze formowania rządów. Rządy politycznie odpowiedzialne są przed głowami państw, a procedura parlamentarnego wotum nieufności ma charakter iluzoryczny, gdyż w takim przypadku prezydenci mogą zdymisjonować rząd lub rozwiązać parlament. System taki bywa nazywany superprezydenckim lub prezydenckim wschodnim.  Na podstawie: K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, Warszawa 2007.

A. Podaj zaprezentowany w tekście argument świadczący o ograniczeniu funkcji kontrolnej legislatywy w systemie superprezydenckim.

B. Wyjaśnij, na czym polega funkcjonująca w klasycznym systemie prezydenckim zasada zamkniętej egzekutywy.

Zadanie 76. (SR11)
Na podstawie wyników badania opinii publicznej sformułuj wniosek wskazujący na zależność między stopniem akceptacji zmian ustrojowych po 1989 roku a deklarowanym udziałem w procedurach demokratycznych.

Zadanie 77. (SR12)
Podkreśl nazwę ideologii, której założenia przedstawiono w tekście.

Socjaliści, wznieciwszy zazdrość (ubogich do bogatych), mniemają, że dla usunięcia przepaści między nimi znieść trzeba prywatną własność […]. Poprzez tę przemianę posiadania prywatnego na wspólne, zapewniającą, jak sądzą, równy podział rzeczy i korzyści, spodziewają się socjaliści uleczyć obecne zło. To jednak nie rozwiąże trudności, a samej klasie robotników przyniesie w rezultacie szkodę. Jest ponadto ten pogląd niesprawiedliwym; zadaje bowiem gwałt prawym właścicielom […].  Celem państwa objęci są wszyscy obywatele: jest nim bowiem dobro wspólne […]. Państwo winno otoczyć opieką różne interesy robotnika […], wyzwolić pracowników z niewoli ludzi chciwych, którzy dla celów zysku bez miary nadużywają osób, jak rzeczy martwych.
Źródło: Historia doktryn politycznych i prawnych do początku XX wieku. Materiały źródłowe, Lublin 2003.

A. katolicka nauka społeczna
B. komunizm
C. liberalizm
D. socjaldemokracja

Zadanie 78. (SR12)
Do każdej podanej w tabeli fotografii oraz informacji o polskim premierze dopisz jego imię i nazwisko.

Zadanie 79. (SR13)
Do każdej fotografii oraz informacji o osobie stosującej obywatelskie nieposłuszeństwo dopisz jej imię i nazwisko.

Zadanie 80. (SR14)
Podaj nazwę ideologii, której założenia przedstawiono poniżej.

Założenia:
– hierarchiczny charakter społeczeństwa i antyegalitaryzm;
– postrzeganie społeczeństwa jako organizmu składającego się z części współpracujących ze sobą;
– idea oporu wobec poważniejszych zmian społecznych i ważność tradycji wielu pokoleń;
– ustrój społeczno-gospodarczy oparty na własności prywatnej.
Na podstawie: R. Tokarczyk, Współczesne doktryny polityczne, Warszawa 2010, rozdz. III.

Zadanie 81. (SR14)
Na podstawie schematu wykonaj polecenia.
Schemat. Wyniki wyborów do Sejmu RP (podano procent głosów i liczbę mandatów)

A. Przyporządkuj wyniki wyborów do danej kadencji Sejmu RP. Wpisz litery (spośród a.–d.) w odpowiednie miejsca tabeli.

B. Podaj pełne nazwy partii politycznych, które zawiązały koalicję rządową w okresie danej kadencji Sejmu RP.

Zadanie 82. (SR14)
Wymień trzy kwestie – wskazane w dokumencie jednej z partii politycznych – wiążące deklarowane ideały i wartości tej partii z katolicką nauką społeczną.
– wspólnota narodowa to nierozerwalny związek pokoleń minionych, teraźniejszych i przyszłych, a jej podtrzymywanie, umacnianie i rozwój jest moralnym zobowiązaniem jej członków;
– w toku dziejów moralne podstawy polskiej wspólnoty narodowej zostały ukształtowane przez katolicyzm;
– źródłem siły i żywotności wspólnoty narodowej jest wolność i autonomia tworzących ją obywateli i poszanowanie dla jej naturalnego wewnętrznego pluralizmu;
– naród jest rodziną rodzin[,] a Rzeczpospolita jest zobowiązana do wspierania i troski o rodzinę;
– zasadami organizacji polskiej wspólnoty winna być solidarność, równość wobec prawa i sprawiedliwość społeczna; – […] solidarność powinna obejmować wszystkich członków wspólnoty, także tych najsłabszych i najbardziej bezbronnych […].
Źródło: http://www.solidarna.org.pl/

Zadanie 83. (SR14)
Na podstawie danych z badania opinii publicznej rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe. W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio prawda lub fałsz.

Zadanie 84 (SR14)
Temat 2: Odwołując się do unormowań prawnych oraz przemian sceny politycznej, scharakteryzuj polski system partyjny w XXI wieku.

Zadanie 85. (SR15)
Do każdego opisu dopisz nazwę właściwej doktryny politycznej.

Zadanie 86. (SR15)
Do każdej fotografii oraz informacji o polityku dopisz jego imię i nazwisko. Odpowiedzi wybierz spośród podanych: Anders Fogh Rasmussen, Herman Van Rompuy, Martin Schulz.

Zadanie 87. (SR15)
Rozstrzygnij, czy wyniki wyborów do Senatu RP potwierdzają zamieszczoną w tekście opinię zwolenników jednomandatowych okręgów wyborczych (JOW). Odpowiedź uzasadnij.

Maciej Sandecki: Zwolennicy JOW-ów twierdzą, że system ten sprzyja temu, by do organów przedstawicielskich częściej wchodzili kandydaci niezależni, a nie z nadania partyjnego.  Piotr Uziębło: […] To bardzo niebezpieczny system, bo prowadzi do wyeliminowania ze sceny politycznej ugrupowań o średnim poparciu […]. Dwubiegunowa scena polityczna prowadzi z kolei do jeszcze większej kartelizacji partii i do wzrostu ich znaczenia w państwie. To lider partii decydować będzie, gdzie wystawić danego kandydata, a skoro okręgi są jednomandatowe, może wystawić tylko jednego. Ten system zabija więc również możliwość wyboru kandydatów w ramach jednej partii, który to wybór obecnie wyborcy mają.
Źródło: Zwycięzca niepokojąco rośnie w siłę, 20.03.2013, http://wyborcza.pl

Tabela. Komitety, które uzyskały najwięcej mandatów w wyborach do Senatu RP w 2011 roku

Zadanie 88. (NR15)
Podaj nazwę przedstawionej w tekście teorii genezy państwa oraz nazwisko twórcy tej teorii. Potem każdy wolności własnej cząstkę składa Dla dobra powszechnego: to pierwsza ustawa, Z której jako ze źródła płyną wszystkie prawa. Widzimy wtedy, że rząd umową się tworzy, Nie pochodząc, jak mylnie sądzą, z woli bożej. Owóż rząd na kontrakcie oparłszy społecznym, Podział władzy już tylko jest skutkiem koniecznym.
Źródło: A. Mickiewicz, Pan Tadeusz, Warszawa 2000, s. 216–217.

Zadanie 89. (NR15)
Podaj nazwę przedstawionego w tekście typu legitymizacji władzy według Maxa Webera. Wiara w niezwykłą moc i zdolności przywódcy oraz szczególną misję, której celem są istotne zmiany w życiu społecznym, stanowi podstawę tego typu legitymizacji władzy. Na podstawie: Słownik politologii, Warszawa 2008, s. 282–283.

Zadanie 90. (NR15)
Zaznacz szereg zawierający personalia autora tekstu i nazwę ideologii, która została w nim zaprezentowana.  Jestem fanatycznym miłośnikiem wolności, uważając, że tylko w jej łonie mogą się rozwijać i rozkwitać rozum, godność i szczęście ludzkie; nie tej wolności czysto formalnej, nadanej, wymierzonej i dawkowanej przez państwo […]; nie tej wolności indywidualnej, egoistycznej, nędznej i fikcyjnej […].
Źródło: Historia idei politycznych – wybór tekstów, Warszawa 2001, t. 2, s. 456.  A. bł. Leon XIII, chrześcijańska demokracja  B. Joseph de Maistre, konserwatyzm C. Michaił Bakunin, anarchizm D. John Stuart Mill, liberalizm

A. bł. Leon XIII, chrześcijańska demokracja
B. Joseph de Maistre, konserwatyzm
C. Michaił Bakunin, anarchizm
D. John Stuart Mill, liberalizm

Zadanie 91. (NR15) 
Na podstawie plakatów oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F – jeśli jest fałszywa.

A. Oba plakaty zostały upublicznione w kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego w 2014 roku.
B. Na plakacie A. ukazano logo lewicowej formacji politycznej, skupionej wokół SLD.
C. Wszyscy politycy przedstawieni na plakatach byli posłami na Sejm RP.

Zadanie 92. (NR15)
W Wielkiej Brytanii w 1983 roku w wyborach do Izby Gmin Partia Pracy otrzymała 28% głosów, Partia Konserwatywna – 42%, a Sojusz Partii Liberalnej i Partii Socjaldemokratycznej – 25%. Rozkład mandatów był jednak diametralnie odmienny od wyników głosowania. Partia Pracy otrzymała 209 mandatów, Partia Konserwatywna – 397, zaś Sojusz Partii Liberalnej i Partii Socjaldemokratycznej – tylko 23 mandaty. Różnica wyniku wyborczego jest rażąco wielka. Partia Pracy uzyskała niewiele więcej głosów niż Sojusz, ale zdobyła blisko 10 razy więcej mandatów.
Na podstawie: M. Chmaj, W. Skrzydło, System wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2011, s. 75.

a) Podaj nazwę systemu wyborczego występującego w wyborach opisanych w tekście.

b) Przedstaw zaletę i wadę systemu wyborczego występującego w wyborach opisanych w tekście.

c) Zaznacz nazwę rodzaju systemu wielopartyjnego występującego w Wielkiej Brytanii w okresie wyborów opisanych w tekście.

A. dwupartyjny
B. dwublokowy
C. dwuipółpartyjny
D. kooperacji partii

Zadanie 93. (SR16)
Logo organizacji społecznej.

Na ilustracji przedstawiono logo działającego współcześnie (A.) …………………… ………………..………………………… . Uczestniczył on w Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych, a obecnie uczestniczy w Forum Dialogu Społecznego, gdzie reprezentuje interesy (B.) …………………………… .

Zadanie 94. (SR16)
Fragmenty tekstów z zakresu myśli społeczno-politycznej.

Tekst A.
Jedną z pierwszych i najgłówniejszych zasad uświęcających państwo i prawa jest bowiem zasada głosząca, że jego przejściowi właściciele i dożywotni dzierżawcy nie powinni działać tak, jakby byli jego wyłącznymi panami, niepomni na to, co otrzymali od przodków i co winni są potomnym. Nie powinni sądzić, że mają prawo do wydziedziczenia następców, ogołacania spuścizny poprzez niszczenie wedle zachcianki całej pierwotnej tkanki ich społeczeństwa, bo postępując w ten sposób, ryzykują pozostawienie tym, którzy przyjdą po nich, ruiny, a nie mieszkalnej budowli, i uczą swych następców takiego lekceważenia ich dokonań, jakiego doświadczyły z ich strony instytucje przodków. Taka pozbawiona skrupułów łatwość dokonywania zmian tak często, tak dużych i w taki sposób […] przerwałaby ciągłość istnienia państwa. Żadne pokolenie nie mogłoby nawiązać do poprzedniego. Ludzie nie różniliby się wiele od roju much.

Tekst B.
Odrębne wartości każdego narodu należą niewątpliwie do dobra wspólnego, ale nie wyczerpują jego istoty. […] „W żadnym wypadku nie można zgodzić się na to, aby władza państwowa działała na korzyść jednego obywatela, względnie nielicznej ich grupy, gdyż jest ustanowiona dla wspólnego dobra wszystkich”. […] Nie mniej ważnym zadaniem ludzi dzierżących władzę jest skuteczne staranie się o to, aby robotnicy zdolni do pracy mieli możność znalezienia odpowiedniego dla nich zatrudnienia; aby każdy z nich otrzymywał wynagrodzenie zgodne z prawami sprawiedliwości i słuszności; aby pracownicy przedsiębiorstw produkcyjnych mogli czuć się współtwórcami wytwarzanych dóbr […].
Historia idei politycznych. Wybór tekstów, oprac. S. Filipowicz i inni, Warszawa 2005, t. II, s. 217–218; www.[…].org.pl

Do każdego tekstu dopisz nazwę właściwej ideologii politycznej.

Zadanie 95. (SR16)
Przedstaw warunek związany z wyborami, jaki w Rzeczypospolitej Polskiej musi spełnić partia polityczna, aby otrzymać subwencję z budżetu państwa.

Zadanie 96. (SR16)
Wydarzenie chronologicznie pierwsze zaznacz w tabeli literą P, a wydarzenie chronologicznie ostatnie – literą O.

A. Wybór Bronisława Komorowskiego na urząd Prezydenta RP.
B. Zaprzysiężenie rządu Jarosława Kaczyńskiego.
C. Wybór Ewy Kopacz na stanowisko Marszałka Sejmu RP.
D. Wybór Stanisława Karczewskiego na stanowisko Marszałka Senatu RP.

Zadanie 97. (SR16)
Do każdej fotografii oraz informacji o polityku – laureacie Pokojowej Nagrody Nobla dopisz jego imię i nazwisko.

Zadanie 98. (NR16)
O powstaniu państwa według jednej z ideologii Państwo jest produktem i przejawem nieprzejednanego charakteru przeciwieństw klasowych. Państwo powstaje tam, wtedy i o tyle, gdzie, kiedy i o ile przeciwieństwa klasowe z przyczyn obiektywnych nie dają się pogodzić. I odwrotnie – istnienie państwa jest dowodem, że przeciwieństwa klasowe są nie do pogodzenia. H. Olszewski, M. Zmierczak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 1994, s. 222.

Podaj nazwę ideologii, której dotyczy tekst.

Zadanie 99. (NR16)
O jednej z metod podziału mandatów

W metodzie Sainte-Laguë proporcjonalnego podziału mandatów dokonuje się, dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby nieparzyste, a następnie, z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle największych, ile jest mandatów do obsadzenia w danym okręgu. Na podstawie: Koncepcje systemów wyborczych, www.senat.gov.pl

Wyniki głosowania (sytuacja fikcyjna) Na obszarze państwa wybieranych jest 9 eurodeputowanych. Administracyjnie obszar jest podzielony na 9 jednostek oznaczonych cyframi I–IX. W każdej z nich partie A., B. i C. otrzymały łącznie 10 000 głosów.

a) Podaj, ile mandatów uzyskała każda z partii, jeśli został zastosowany system względnej większości, a każda jednostka administracyjna stanowi jednomandatowy okręg wyborczy.

partia A. – ………               partia B. – ………               partia C. – ……….

b) Podaj, ile mandatów uzyskała każda z partii, jeśli została zastosowana metoda Sainte-Laguë, a obszar państwa stanowi jeden okręg.

partia A. – ………               partia B. – ………               partia C. – ……….

Zadanie 100. (NR16)
Fragment mapy politycznej Afryki, Europy i Azji.

O wydarzeniach arabskiej wiosny w 2011 roku.

Opis A. W wyniku wystąpień społecznych uciekł z kraju prezydent Zajn al-Abidin Ibn Ali (Ben Ali). Odbyły się demokratyczne wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego, które wygrała muzułmańska Partia Odrodzenia (Hizb an-Nahda). Głową państwa został działacz na rzecz praw człowieka Al-Munsif al-Marzuki (Marzouki).

Opis B. W wyniku wystąpień społecznych, których zasadność poparł król Muhammad VI, podjęto kroki w kierunku demokratyzacji systemu politycznego. W referendum przyjęto konstytucję ograniczającą rolę monarchy.

Uzupełnij tabelę – do każdego opisu efektów arabskiej wiosny w państwie dopisz nazwę tego państwa i numer, którym oznaczono je na mapie.

Zadanie 101. (SR17)
Założenia jednej z doktryn politycznych:
– budowa sprawiedliwego ładu społecznego, który nie jest równoznaczny z egalitaryzmem;
– zasada solidaryzmu społecznego;
– własność prywatna gwarancją wolności i niezależności człowieka;
– zasada subsydiarności;
– rodzina najważniejszym elementem społeczeństwa, będącego „rodziną rodzin”;
– prawo człowieka do swobodnego zrzeszania się, organizowania związków zawodowych.
Na podstawie: Kompendium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie,  red. S. Wronkowska, M. Zmierczak, Warszawa–Poznań 1993, s. 202–203.

Podaj nazwę doktryny politycznej, której założenia przedstawiono w tekście.

Zadanie 102. (SR17)
Mapy. Wizualizacja rezultatów wyborów w Rzeczypospolitej Polskiej – komitety wyborcze zwycięzców w jednomandatowych okręgach wyborczych

a) Podaj nazwę organu wyłonionego w wyborach, których rezultaty zwizualizowano na mapach.

b) Podaj nazwy dwóch województw, w których w obu zwizualizowanych wyborach mandaty uzyskiwali wyłącznie kandydaci startujący z Komitetu Wyborczego Platformy Obywatelskiej RP.

Zadanie 103. (SR17)
O jednym z państw azjatyckich  W państwie tym istnieje system partii hegemonicznej. Kieruje nią wódz otaczany kultem. Środki społecznego komunikowania znajdują się pod kontrolą partii-hegemona. Rozbudowany jest aparat przemocy – poza policją polityczną ważne miejsce w systemie zajmuje armia, licząca blisko dziesiątą część społeczeństwa. Gospodarka jest podporządkowana władzy państwowej. Od początku istnienia państwa zaczęto wprowadzać w życie wizję jednolitego społeczeństwa, idącego po drodze wskazanej przez nieomylnego wodza, a potem – także przez spokrewnionych z nim następców.  Na podstawie: Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych,  red. K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, Warszawa 2003, s. 292.

Fragment mapy politycznej Azji.

Podaj nazwę opisanego państwa i numer, którym oznaczono je na mapie.

Zadanie 104. (SR17)
Tekst 1. Exposé premier Ewy Kopacz (fragmenty).
Wydarzenia na Ukrainie uświadamiają nam dzisiaj wyraźnie, jak ważna w obliczu autorytaryzmu i chaosu – dwóch plag współczesnego świata – jest solidarność państw demokratycznych. Jednocześnie kryzys ukraiński pokazuje, jak istotne jest, że nie musimy się sami mierzyć z tym wyzwaniem, ponieważ stoi za nami UE i NATO. Zadaniem mojego rządu będzie zabieganie o jedność i solidarność obozu demokratycznego. […] Nasz kraj będzie zabiegać o to, by Unia Europejska wcieliła w życie ideę solidarności energetycznej. Dlatego też musimy aktywnie wspierać budowę unii energetycznej […]. Nie można godzić się na sytuację, w której Polska i inne państwa regionu są skazane na łaskę i niełaskę zewnętrznych dostawców gazu, którzy uzależniają dostawy lub ceny surowca od bieżących celów politycznych. […] W obliczu tego, co dzieje się na Ukrainie, tym ważniejsze staje się zacieśnianie relacji ze Stanami Zjednoczonymi. Dlatego mój rząd dołoży wszelkich starań, aby Stany Zjednoczone zwiększyły swoją obecność wojskową w Polsce […]. W Polsce węgiel ma strategiczne znaczenie. Jedną z pierwszych decyzji, które podjęłam, jest przyspieszenie prac nad ustawami, które w mądry sposób połączą […] zasadnicze cele dotyczące bezpieczeństwa energetycznego Polski. Po pierwsze, musimy ochronić polskie górnictwo przed nieuczciwą konkurencją. Po drugie, nie ustanę w wysiłkach, by branża stała się wreszcie rentowna.

Tekst 2. Exposé premier Beaty Szydło (fragmenty).
W zakresie polityki zagranicznej, obronnej i związanej z tym sprawy bezpieczeństwa kraju będziemy się kierować trzema priorytetami, będziemy mieć trzy cele. Po pierwsze, bezpieczeństwo rozumiane klasycznie, gdy konflikt zbrojny, choć dziś zamrożony, toczy się u granic naszego kraju. Po drugie, bezpieczeństwo gospodarcze, szczególnie w sferze energetycznej, a także informatycznej. Po trzecie wreszcie, uzyskanie właściwego statusu i pozycji państwa na arenie międzynarodowej.  Jeśli chodzi o bezpieczeństwo militarne, to planujemy […] działania zmierzające do umocnienia wschodniej flanki NATO. Proces ten, choć chcielibyśmy go przyspieszyć, może być powolny. Chodzi o to, żeby był jednokierunkowy i konsekwentny. Szczególne znaczenie w sprawach bezpieczeństwa, ale także w całej polityce zagranicznej, przywiązujemy do stosunków ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki, które są dzisiaj i pozostaną w przewidywalnej przyszłości głównym gwarantem światowego pokoju.  Bezpieczeństwo energetyczne to zachowanie polskiego węgla jako źródła energii. Mówię tutaj również o węglu brunatnym. A także działania zmierzające do zagwarantowania nam w każdej sytuacji dostaw gazu i ropy, a więc dokończenie budowy i rozbudowanie gazoportu. I do rozważenia zbudowanie drugiego gazoportu w okolicach Trójmiasta. Możliwość stosowania alternatywnego rozwiązania, jeśli chodzi o dostawy gazu, to również kwestia cen tego surowca[,] jaki otrzymujemy ze wschodu.
www.premier.gov.pl

Porównaj oba teksty – wskaż podobieństwo i różnicę w proponowanych działaniach dotyczących bezpieczeństwa Polski.

Zadanie 105. (NR17)
O jednej z ideologii:

Naród zatem to nie tyle konglomerat jednostek mieszkających na określonym terytorium, ile organiczny związek pokoleń przeszłych, teraźniejszych i przyszłych. U podstaw tej koncepcji tkwił naturalizm, głoszący przywiązanie do tradycji historycznej. Jej antyindywidualizm wyrażał się w odrzuceniu [jeszcze w XVIII wieku] umowy społecznej jako źródła władzy. Naród jest odwiecznie związany z państwem; jest on ideą ciągu tradycji. Jednostka jest nieśmiertelna, ale ma wartość tylko jako cząstka całości.  H. Olszewski, M. Zmierczak, Historia doktryn polityczno-prawnych, Poznań 1994, s. 203.

Podaj nazwę ideologii, której założenia opisano w tekście.

Zadanie 106. (NR17)
Mapy. Wizualizacja rezultatów wyborów w Rzeczypospolitej Polskiej – komitety wyborcze zwycięzców w jednomandatowych okręgach wyborczych

a) Rozstrzygnij, czy wskazane wizualizacje dotyczą wyborów do Sejmu RP. Sformułuj dwa argumenty, odwołując się do przedstawionego materiału.

b) Podaj nazwy dwóch województw, w których w obu zwizualizowanych wyborach mandaty uzyskiwali wyłącznie kandydaci startujący z Komitetu Wyborczego Platformy Obywatelskiej RP.

Zadanie 107. (SR18)

a) Na podstawie materiału źródłowego oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

b) Rozstrzygnij, czy w 2015 roku istniał związek między poziomem wykształcenia potencjalnych elektoratów partii a poziomem dochodu tych grup. Odpowiedź uzasadnij.

Zadanie 108. (SR18)
Do każdej fotografii oraz nazwy funkcji pełnionej przez polityka w 2017 roku przyporządkuj jego imię i nazwisko. Odpowiedzi wybierz spośród: António Gutteres, Thorbjørn Jagland, Jean-Claude Juncker, Jens Stoltenberg.

Zadanie 109. (NR18)
O typach jednej z koncepcji genezy państwa.
U Hobbesa wspólnota polityczna ma charakter wszechogarniający. Ludzie […] wychodzą ze stanu dzikości, w którym nikt nie może być pewien bezpieczeństwa, i powołują Lewiatana, który wypełnia całość życia społecznego. Społeczeństwo istnieje dzięki władzy politycznej, która musi być absolutna, bez niej […] by się ono rozpadło, a człowiek powróciłby do stanu pierwotnego […].  Podejście Locke’a jest inne. Przede wszystkim zakłada on, iż stan pierwotny, w jakim znajdowali się ludzie, ma swoje zalety. Państwo potrzebne jest tylko w takim zakresie, w jakim ludzie sami nie mogą podołać rozwiązywaniu wszystkich problemów, które pojawiają się w ich zbiorowej egzystencji. […] Podstawą jest zatem działanie społeczeństwa obywatelskiego.
M. Wąsowicz, Prawo i obywatel, Warszawa 2015, s. 51–52.

a) Podaj nazwę koncepcji genezy państwa przedstawionej w tekście.

b) Podaj dwie różnice między koncepcją Thomasa Hobbesa a koncepcją Johna Locke’a.

Zadanie 110. (NR19)
Tekst 1. O koncepcji obcości według Jana Stanisława Bystronia[…] [W]yobrażenia o obcych są logicznym następstwem zawyżonych wyobrażeń na temat grupy własnej. Pozytywnemu, wyidealizowanemu autoobrazowi danej grupy odpowiadają negatywne, pejoratywne wyobrażenia na temat grup obcych, w których podkreśla się niższość obcych, ich śmieszność.
Z. Benedyktowicz, Portrety obcego. Od  […] do symbolu, Kraków 2000, s. 59.

Tekst 2. O postrzeganiu kultury rosyjskiej przez Jakutów
„Wszystkim wiadomo było, że Rosjanie to wyższa nacja. […] Jakut zawsze powinien podporządkować się Rosjaninowi. […] Za Chruszczowa wstydziliśmy się, że jesteśmy Jakutami. […] Wstydziliśmy się mówić po jakucku. Kto lepiej znał rosyjski, ten wyżej trzymał głowę. Jakuci starali się posyłać dzieci do klas rosyjskich”. […] Wartości kultury tradycyjnej [Jakuci] odrzucali z nadzieją, że taka postawa uwolni ich od piętna „dzikusa”, a przede wszystkim umożliwi samorealizację, rozwój. Ich światopogląd kształtował się z dala od wioskowej małej ojczyzny, a często na pozarepublikańskich uniwersytetach.
Wielka Syberia Małych Narodów, red. E. Nowicka, Kraków 2000, s. 174–175.

a) Rozstrzygnij, czy koncepcja zaprezentowana w tekście 1. jest adekwatna do postaw mniejszościowej grupy etnicznej przedstawionej w tekście 2. Swój wybór uzasadnij, odnosząc się do obu tekstów.

b) Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
W obu tekstach przedstawiono zjawisko:
A. ksenofobii.
B. anomii społecznej.
C. stereotypowego postrzegania grup.
D. międzygrupowej kontroli społecznej.

c) Wyjaśnij uwarunkowania ruchliwości pionowej na obszarach, których dotyczy tekst 2.

Zadanie 111. (NR19)
Mapy. Wizualizacja rezultatów wyborów przeprowadzonych w Rzeczypospolitej Polskiej – komitety wyborcze zwycięskie w okręgach wyborczych

a) Uzasadnij, odwołując się do trzech – zamieszczonych w materiale źródłowym – informacji, że wskazana wizualizacja nie dotyczy wyborów do Sejmu RP.

b) Uzupełnij fragment legendy do map – wpisz pełne nazwy tych partii politycznych, które utworzyły odpowiednie komitety wyborcze.

Zadanie 112. (NR19)
Fragment umowy międzynarodowej:
Art. 5.  Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim[,] i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej […].
Dz.U. […], nr 87, poz. 970.

O polityku:

Fragment mapy politycznej Europy:

a) Uzupełnij tekst – wpisz pełną polską nazwę organizacji międzynarodowej (A.), rok (B.) i nazwę funkcji (C.).

Przytoczony przepis prawny pochodzi z aktu prawnego, na mocy którego funkcjonuje (A.) ………………………..……………………………………………………… . Organizacja ta powstała w (B.) ………. roku. Polityk przedstawiony w materiale źródłowym pełni od 2014 roku funkcję (C.) ……………………..…………….….…… tej organizacji.

b) Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1. Państwo ubiegające się o członkostwo w organizacji, której dotyczy pierwszy materiał źródłowy, oznaczono na mapie numerem 4.
2. W 1999 roku do organizacji, której dotyczy pierwszy materiał źródłowy, przystąpiły Polska oraz państwa oznaczone na mapie numerami 2 i 3.
3. Państwo niebędące członkiem organizacji, której dotyczy pierwszy materiał źródłowy, oznaczono na mapie numerem 1.