Zadania maturalne z WOSu

Temat: Ustroje polityczne

Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.

Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.

Zadanie 1. (SP05)
Dobierz wyjaśnienia 1 – 5 do terminów a – d.

Wyjaśnienia:
1. Ruch polityczny, który pojawił się w 2. połowie XIX w., kwestionujący sens istnienia państwa. 1. Ruch polityczny, który pojawił się w 2. połowie XIX w., kwestionujący sens istnienia państwa.
2. Ideologia, której podstawą jest katolicka nauka społeczna, a nacisk kładzie się na godność i wolność człowieka.
3. Ideologia głosząca potrzebę obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowania i umocnienia takich tradycyjnych wartości, jak np.  religia, nard, państwo, rodzina.
4. Powstała na przełomie XVII i XVIII w. ideologia społecznopolityczna, u podstaw której leżą m.in. indywidualizm, nadrzędność jednostki nad społeczeństwem, wolność człowieka.
5. Doktryna polityczna powstała w 2. połowie XIX wieku na gruncie krytyki kapitalizmu, opowiadająca się za równością społeczną i za aktywną rolą państwa w gospodarce.

Terminy:
a) Konserwatyzm
b) Liberalizm
c) Chadecja
d) Socjaldemokracja

Zadanie 2. (SP05)
Zasada trjpodziału władzy.

1. Wyjaśnij krótko:
   a) Co jest istotą zasady podziału władzy (podaj trzy cechy).
   b) Jaka jest najważniejsza zaleta, wynikająca z zastosowania tej zasady.
2. Uzupełnij tabelę.

Zadanie 3. (SP09)
Spośród poniżej wymienionych czynników wskaż te, które mogą sprzyjać utrwalaniu demokracji, oraz te, które mogą stanowić zagrożenie dla współczesnej demokracji. Wpisz odpowiednie liczby do tabeli.

Czynniki:
1. Izolacja władzy od społeczeństwa
2. Kryzys ekonomiczny
3. Decentralizacja władzy
4. Jawność życia publicznego
5. Zagrożenie wojną
6. Zaangażowanie obywateli w życie publiczne

Zadanie 5. (SP10)
Do podanych opisów funkcji współczesnego państwa dopisz ich nazwy. Odpowiedzi wybierz spośród: kulturalno-oświatowa, porządkowa, administracyjna, prawodawcza, socjalna.

Opisy:
A. Państwo ustanawia obowiązujący na swoim terytorium kodeks karny i kodeks cywilny. Funkcja ………………………………………………………………………….

B. Państwo podejmuje działania na rzecz pomocy społecznej, organizuje system rentowoemerytalny, publiczną służbę zdrowia.
Funkcja …………………………………………………………………………

C. Państwo dba o bezpieczeństwo obywateli, utrzymuje siły mundurowe służące zaprowadzaniu ładu społecznego w sytuacjach zagrożenia i łamania prawa.
Funkcja …………………………………………………………………………

Zadanie 6. (SP15)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

W systemie tym okręgi wyborcze są najczęściej jednomandatowe. W danym okręgu mandat otrzymuje tylko ten kandydat, który zebrał określoną prawem większość głosów. Każda partia wystawia zatem w okręgu jednego kandydata. Wyborca oddaje swój głos na tę lub inną partię, głosując na jej kandydata.
_{Na podstawie: Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych,  red. K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, Warszawa 2007, s. 333.}

A. Podaj nazwę opisanego systemu wyborczego.

B. Przedstaw zaletę i wadę opisanego systemu wyborczego.

C. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Opisany system wyborczy występuje w Polsce w wyborach do
1. Sejmu RP.
2. Senatu RP.
3. rady powiatu.
4. sejmiku województwa.

Zadanie 7. (SP16)
Fragment mapy politycznej Europy i Azji

Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij tabelę – do każdej podanej informacji dopisz nazwy dwóch państw (spośród 1–6) i numery, którymi oznaczono je na mapie.

Zadanie 8. (SP18)
Przepisy konstytucji jednego z państw:
Art. 9. Prezydent […] przewodniczy Radzie Ministrów.

Art. 21. Premier kieruje działalnością Rządu. […]

Art. 24.
1. Parlament uchwala ustawy. Kontroluje działalność Rządu. Ocenia jego politykę.
2. Parlament składa się ze Zgromadzenia Narodowego i Senatu.
3. Deputowani do Zgromadzenia Narodowego […] są wybierani w wyborach bezpośrednich.
4. Senat […] wybierany jest w wyborach pośrednich. […]

Art. 39.2. Rządowe projekty ustaw są rozpatrywane przez Radę Ministrów […] i wnoszone do prezydium jednej z izb. […]

Art. 45.1. Każdy rządowy lub parlamentarny projekt ustawy jest rozpatrywany kolejno przez obie izby Parlamentu w celu przyjęcia tekstu w tym samym brzmieniu. […] Biblioteka.sejm.gov.pl (tekst uwzględniający zmiany z 23 lipca 2008 r.).

Uzupełnij tabelę – w każdym z podanych aspektów podaj rozwiązanie ustrojowe obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej, które różni się od rozwiązania przedstawionego w przytoczonych przepisach prawnych.

Zadanie 9. (SR07)
Na mapie literami A, B, C, D oznaczono państwa europejskie. Uzupełnij poniższą tabelę, wpisując nazwy tych państw, ich formę rządów i ustrój terytorialny.

Zadanie 10. (SR09)
Koncepcja państwa jako „stróża nocnego” zakłada, że:
A. państwo nie ingeruje w funkcjonowanie gospodarki.
B. celem państwa jest zapewnienie dobrobytu wszystkim obywatelom.
C. podstawą ustroju gospodarczego jest centralne sterowanie gospodarką.
D. rolą państwa jest zapewnienie ogółowi obywateli bezpieczeństwa socjalnego.

Zadanie 11. (SR10)
Uzupełnij informacje dotyczące ustroju politycznego wybranych państw świata.

Zadanie 12. (SR11)
Wymień nazwy trzech współczesnych monarchii europejskich, w których jednoosobowa głowa państwa nie nosi tytułu królewskiego.

Zadanie 13. (SR11)
Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij tabelę. Wpisz nazwy państw, odpowiednie litery, którymi oznaczono je na mapie, oraz formy rządu i systemy polityczne tych państw.

Zadanie 14. (SR12)
Podaj nazwę modelu państwa, którego założenia przedstawiono w tekście.

Państwo, poza utrzymaniem prawa i porządku, zapewnia powszechny dostęp do oświaty i służby zdrowia; gwarantuje najuboższym szereg osłon socjalnych; w gospodarce podejmuje działania zmierzające do regulowania rynku.

Zadanie 15. (SR12)
Do każdej podanej w tabeli nazwy państwa dopisz obowiązującą w nim metodę wyboru prezydenta oraz zakres jego kompetencji. Odpowiedzi wybierz spośród poniższych.

Metody wyboru prezydenta:
1. wybory powszechne bezpośrednie;
2. wybory przez parlament;
3. wybory powszechne pośrednie;
4. wybory przez organ składający się m.in. z parlamentarzystów

Zakresy kompetencji prezydenta:
5. podlegają mu organy władzy wykonawczej;
6. jego rola ogranicza się do funkcji reprezentacyjnych;
7. podlegają mu inne organy władzy;
8. może przewodniczyć posiedzeniom rządu i decyduje o polityce zagranicznej i bezpieczeństwa

Zadanie 16. (SR12)
Do każdej podanej nazwy państwa dopisz nazwę występującego w nim systemu partyjnego. Odpowiedzi wybierz spośród: system kooperacji partii, system dwublokowy, system dwupartyjny, system dwuipółpartyjny, system partii hegemonicznej.

A. Francja – ………………………………………………………..
B. Wielka Brytania – ………………………………………………
C. Szwajcaria – …………………………………………………….

Zadanie 17. (SR12)
Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.

Demokracja jako forma ustrojowa dopiero wtedy ma realne szanse na społeczne zakorzenienie, naturalne i sprawne funkcjonowanie, gdy ma oparcie w demokratyzmie wzorów kulturowych, w cechach mentalności oraz obyczajowości rozpowszechnionej i dominującej w danym społeczeństwie. Co więcej, gdy niejako wyrasta z utrwalonej, względnie ciągłej tradycji demokratyzmu w stosunkach społecznych […]. Demokracja „narzucana” (np. importowana i przeszczepiana przez suwerenny, może nawet światły, modernizacyjnie nastawiony ośrodek reformatorski czy też „nadawana” krajom wyzwolonym z dyktatur siłą nacisku zewnętrznego […]) przyjmuje się, jak wiadomo, opornie. I raczej sama degeneruje się w zderzeniu z lokalną tradycją autorytarną i konserwatywną niż przekształca więzi społeczne […]. Trudno o rzeczywisty i pełny, czyli autentyczny demokratyzm w warunkach ostrych kontrastów socjalno-ekonomicznych, sztywnej hierarchizacji społeczeństwa, antagonizmów i niemal wojennych konfliktów społecznych […]. Możliwa jest demokracja pozorna, fasadowa, selektywna (i o tyle ułomna).

Źródło: M. Karwat, Kryteria demokratyzmu postaw społecznych, stosunków politycznych i państwa [w:] K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, Warszawa 2007. 

A. Wskaż warunki, które – zdaniem autora tekstu – muszą być spełnione, aby demokracja była pełna i autentyczna.

B. Podaj sformułowany przez autora tekstu argument przeciwko odgórnemu wprowadzaniu demokracji.

Zadanie 18. (SR12)
Na podstawie tekstów źródłowych wskaż różnice w etapach demokratyzacji państw arabskich i Turcji.

„New York Times” z 28 grudnia 1989 roku donosił, że pewien mieszkaniec Egiptu indagowany na temat przemian w Europie Wschodniej powiedział: „Nie ma teraz ucieczki przed demokracją”. Czyżby przewidywał on demokratyzację świata arabskiego na zasadzie efektu lawiny, o którym szeroko rozpisywał się teoretyk demokratyzacji Samuel P. Huntington?  […] to, co obecnie obserwujemy to tylko jeden z etapów modelowej fali demokratyzacji polegający na tym, że w wyniku masowych spontanicznych protestów obalane są rządy autorytarne […]. W modelowym ujęciu fala demokratyzacji obejmuje jeszcze dwa etapy, a mianowicie: ustanowienie reżimu demokratycznego oraz jego konsolidację.  Źródło: S. Sulowski, Bliski Wschód między demokratyzacją a rewolucją, www.oapuw.pl

Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczął się proces transformacji ustrojowej doprowadzający do stworzenia podstaw państwa demokratycznego w Turcji […]. Wybory parlamentarne przestały mieć charakter fasadowy wraz z upadkiem systemu jednopartyjnego, do czego przysłużył się prezydent Turcji […] İsmet İnönü […]. Jeśli chodzi o respektowanie zasad demokracji oraz praw człowieka, wyróżniały się jednak przede wszystkim reformy z lat 2002–2004 mające na celu spełnienie politycznych kryteriów członkostwa w Unii Europejskiej, tzw. kryteriów kopenhaskich. […] (Obecnie) mamy do czynienia w Turcji z demokracją nieskonsolidowaną, a więc z takim systemem politycznym, w którym występują instytucje proceduralnej demokracji, ale brakuje rzeczywistego konsensu elit odnośnie demokratycznego porządku w polityce.

Źródło: A. Szymański, Od autorytaryzmu do demokracji – ewolucja reżimu politycznego Republiki Turcji, „Społeczeństwo i Polityka. Pismo edukacyjne”, nr 2/2009. 

Zadanie 19. (SR12)
Na podstawie tekstów źródłowych i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Pierwsze lata przemian społeczno-politycznych w krajach WNP ujawniły, że transformacja posttotalitarna wcale nie musi być procesem jednoliniowym prowadzącym do realizacji zunifikowanego modelu demokracji, a także wiązać się z fundamentalną wymianą elit władzy […]. Również nie sprawdziła się teza, że transformacja demokratyczna jest wyjściową i warunkującą wdrażanie mechanizmów wolnego rynku. […] [Aksamitne rewolucje] przyniosły efekt odmienny od oczekiwanego. Zamiast dać impuls do wymiany przywódców i elit władzy, przyspieszenia procesów demokratyzacji i budowy społeczeństw obywatelskich, skutkowały kryzysami i autorytaryzmem […]. Źródło: T. Bodio (red.), Przywództwo, elity i transformacje w krajach WNP. Problemy metodologii badań, Warszawa 2010.

Wyrażenie „aksamitna rewolucja” po raz pierwszy użyte zostało jeszcze w okresie trwania trzeciej fali na określenie pokojowego przejęcia władzy w Czechosłowacji w 1989 r. Od tego czasu termin ten poniekąd usamodzielnił się – zaczął s łużyć ogólnej charakterystyce rodzajowej rewolucji demokratycznych czwartej fali […]. Aksamitne rewolucje, inspirowane i popierane przez Stany Zjednoczone, wstrząsnęły geopolityką obszaru byłego ZSRR […]. Jeśli chodzi o prezydenta George’a W. Busha, to na wiosnę 2005 r. potwierdził on wolę Stanów Zjednoczonych, by eksportować demokrację nawet do najbardziej oddalonych zakątków na świecie. Mówił o zalewającej planetę „fali wolności”. Źródło: V. Avioutskii, Aksamitne rewolucje, Warszawa 2007. 

A. Wskaż argumenty krytyczne wobec rewolucji aksamitnych na obszarze WNP.
B. Wymień państwa postradzieckie, w których w XXI wieku doszło do rewolucji aksamitnych.

Zadanie 20. (SR12)
Rozważ, czy demokracja jest wartością uniwersalną, i scharakteryzuj – odwołując się do przykładów z ostatniego ćwierćwiecza – udane i nieudane próby wprowadzania demokratycznego reżimu politycznego.

Zadanie 21. (SR13)
Do każdego przepisu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dopisz nazwę określonej w nim zasady ustrojowej. Odpowiedzi wybierz spośród: konstytucjonalizm, pluralizm polityczny, praworządność, suwerenność narodu.

Zadanie 22. (SR14)
Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij tabelę. Do każdej z podanych informacji dopisz nazwę właściwego państwa oraz numer, którym oznaczono je na mapie.

Fragment mapy politycznej.

Zadanie 23. (SR15)
Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij zdania – wpisz nazwę państwa (A.) i numer, którym oznaczono je na mapie (B.).

Fragment mapy politycznej Europy.

Monarchia parlamentarna, w której głową państwa – od 2013 roku po abdykacji królowej Beatrycze – jest król Wilhelm Aleksander z dynastii orańskiej, to (A.) ……………………… . Państwo to oznaczono na mapie numerem (B.) ……. .

Zadanie 24. (SR15)
Odwołując się do danych z materiałów źródłowych, rozstrzygnij, w którym systemie wyborczym – większościowym czy proporcjonalnym – poparcie udzielone kandydatom przez partie polityczne ma zdaniem wyborców mniejszy wpływ na decyzje przez nich podejmowane.

Wykres. Odpowiedzi na pytanie: Czy głosując w I turze wyborów wójta / burmistrza / prezydenta miasta, kierował(a) się Pan(i) osobą kandydata czy nazwą partii, która go popierała?

Zadanie 25. (SR15)
Na podstawie schematu i własnej wiedzy uzupełnij tabelę – wpisz odpowiednie cechy przedstawionego systemu politycznego.

Schemat. System polityczny jednego z państw sąsiadujących z Polską.

*Wydłużenie kadencji organów władzy przyjęto w 2008 roku; parlament został po raz pierwszy wybrany na 5-letnią kadencję w 2011 roku, a prezydent na 6-letnią – w 2012 roku. System wyborczy do Dumy Państwowej przedstawiony na schemacie został przywrócony w 2014 roku (w 2007 i 2011 roku izbę pierwszą wybierano w wyborach proporcjonalnych według systemu Hare’a-Niemeyera).

Zadanie 26. (SR15)
Scharakteryzuj – odwołując się do przykładów współczesnych państw – rodzaje systemów wyborczych w wyborach prezydenckich i parlamentarnych. Przedstaw wadę i zaletę każdego z tych systemów.

Zadanie 27. (NR15)
Uzupełnij tabelę – do każdego opisu formy państwa dopisz nazwę tego państwa i numer, którym oznaczono je na mapie.

Opis A.
Jest państwem o ustroju federalnym. W państwie tym funkcję kolegialnej głowy państwa pełni Rada Związkowa.

Opis B.
Jest państwem unitarnym o szerokiej autonomii części składowych. Monarcha stanowi formalnie trzecie ogniwo legislatywy, stojąc jednocześnie na czele egzekutywy.

Opis C.
W federacyjnej strukturze terytorialnej tego państwa istnieją m.in. republiki, kraje, obwody i miasta wydzielone. Premier i rząd odpowiedzialni są przed prezydentem, pełniącym funkcję głowy państwa.

Fragment mapy politycznej Europy.

Zadanie 28. (NR15)
Porównaj proces legislacyjny w Rzeczypospolitej Polskiej i w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Materiał źródłowy:

Zadanie 29. (SR16)
Schemat. Organy wykonawcze i ustawodawcze w jednym z państw UE.

a) Podaj nazwę państwa, którego system polityczny przedstawiono na schemacie, oraz nazwę tego systemu.

b) Wskaż różnicę między Radą Gabinetową w Rzeczypospolitej Polskiej a Radą Ministrów przedstawioną na schemacie.

Zadanie 30. (SR16)
Napisz wypracowanie na temat:
Rząd i głowa państwa – scharakteryzuj tryb powołania, wzajemne relacje i odpowiedzialność tych organów w republikach demokratycznych o systemach parlamentarnych i prezydenckich.

Zadanie 31. (NR16)
Fragment mapy politycznej Europy.

O ustroju terytorialno-prawnym i głowie państwa w Europie.
Opis A. To federalne państwo jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych.
Opis B. To federalne państwo jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany przez specjalne kolegium elektorskie składające się także z parlamentarzystów.  Opis C. To federalne państwo jest republiką, w której głowa państwa ma charakter kolegialny, a naczelnym organem władzy jest parlament.

Uzupełnij tabelę – do każdego opisu dopisz nazwę właściwego państwa i numer, którym oznaczono je na mapie.

Zadanie 32. (NR16)
O władzy wykonawczej w jednym z państw europejskich
Rząd […] jest organem władzy wykonawczej powoływanym przez prezydenta, odpowiedzialnym przed parlamentem. Kolegialnym organem rządu uprawnionym […] do rozpatrywania najważniejszych spraw znajdujących się w gestii rządu jest Rada Ministrów […]. Posiedzeniom Rady [Ministrów] przewodniczy prezydent […]. Stosunkowo rzadko zwoływane są przez premiera posiedzenia tzw. rady gabinetowej (członków Rady Ministrów obradujących pod nieobecność prezydenta), organu pozakonstytucyjnego, „rozważającego” wstępnie sprawy, które mają być przedłożone Radzie [Ministrów].
E. Gdulewicz, System konstytucyjny […], Warszawa 2000, s. 55–60.

a) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
System organów państwowych opisany w tekście funkcjonuje w:
A. Republice Federalnej Niemiec.
B. Konfederacji Szwajcarskiej.
C. Republice Francuskiej.
D. Federacji Rosyjskiej.

b) Wskaż różnicę między radą gabinetową opisaną w tekście a Radą Gabinetową w Rzeczypospolitej Polskiej.

Zadanie 33. (NR16)
Scharakteryzuj dualizm władzy wykonawczej w europejskich systemach politycznych.

Zadanie 34. (SR17)
Przepisy konstytucji jednego z państw.

Art. 6. Prezydent […] jest wybierany na 5 lat w wyborach powszechnych i bezpośrednich. […] Art. 8. Prezydent […] powołuje premiera. […] Na wniosek premiera powołuje innych członków rządu i ich odwołuje.  Art. 9. Prezydent […] przewodniczy Radzie Ministrów. Art. 12. Prezydent […] może, po zasięgnięciu opinii premiera i przewodniczących izb, zarządzić rozwiązanie Zgromadzenia Narodowego. […] Art. 20. Rząd określa i prowadzi politykę Narodu. Dysponuje administracją i siłami zbrojnymi. Jest odpowiedzialny przed parlamentem na warunkach i zgodnie z postępowaniem przewidzianym w art. 49 i art. 50.  Art. 48. […] Co najmniej jedno posiedzenie w tygodniu jest zarezerwowane na zapytania członków parlamentu i odpowiedzi rządu. […]  Art. 49. Premier, po obradach Rady Ministrów, stawia przed Zgromadzeniem Narodowym wniosek o udzielenie rządowi wotum zaufania w związku z programem rządu, ewentualnie w związku z deklaracją dotyczącą ogólnej polityki. […] Premier może zwrócić się do Senatu z wnioskiem o aprobatę rządowej deklaracji dotyczącej ogólnej polityki. Art. 50. W przypadku gdy Zgromadzenie Narodowe uchwali wotum nieufności bądź odrzuci rządowy program lub deklarację dotyczącą ogólnej polityki, premier składa Prezydentowi […] dymisję rządu. libr.sejm.gov.pl

a) Podaj nazwę państwa, z którego ustawy zasadniczej pochodzą przytoczone przepisy prawne.

b) Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

Zadanie 35. (SR17)
O wynikach wyborów w Rzeczypospolitej Polskiej  W Sejmie I kadencji zasiedli reprezentanci 29 partii i grup politycznych. Największą reprezentację miały: Unia Demokratyczna – 62 mandaty (12,3 proc. głosów), Sojusz Lewicy Demokratycznej – 60 mandatów (12 proc.), Wyborcza Akcja Katolicka – 49 mandatów (8,7 proc.), Polskie Stronnictwo Ludowe – 48 mandatów (8,7 proc.), Konfederacja Polski Niepodległej – 46 mandatów (7,5 proc.), Porozumienie Obywatelskie Centrum – 44 mandaty (8,7 proc.), Kongres Liberalno-Demokratyczny – 37 mandatów (7,5 proc.). Na podstawie: M. Król, Byliśmy głupi, Warszawa 2015, s. 49.

Przedstaw zaletę i wadę rodzaju systemu wielopartyjnego, którego dotyczy tekst.

Zadanie 36. (SR17)
O Demokratycznej Partii Turkmenistanu.

W połowie 1992 roku wprowadzono […] zakaz tworzenia nowych partii politycznych. Spytany, czy kiedykolwiek w jego państwie była opozycja, [lider Demokratycznej Partii Turkmenistanu] prezydent Nijazow odpowiedział: „z niepojętych przyczyn Europejczycy uznają istnienie opozycji politycznej za oznakę demokratycznego społeczeństwa. Im więcej opozycji, tym więcej praw demokratycznych i wolności. Może jest to koniecznością w państwach europejskich. Państwa wschodnie charakteryzują się jednak silną w ładzą i efektywnym prawem”. Hegemonizm Demokratycznej Partii Turkmenistanu ujawnia się w polityce kadrowej. […] Wszyscy członkowie 50-osobowego medżlisu [parlamentu] wywodzą się z DPT.

Transformacja społeczeństwa i władzy w postradzieckiej Azji Centralnej. Studia i rozprawy,  red. T. Bodio, W. Jakubowski, A. Wierzbicki, Pułtusk 2008, s. 136.

Rozstrzygnij, czy przywódca Turkmenistanu był zwolennikiem koncepcji uniwersalizmu praw człowieka. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do rozwiązania systemowego opisanego w tekście i do zacytowanej wypowiedzi prezydenta.

Zadanie 37. (NR17)
Przepisy konstytucji jednego z państw.

Art. 6.  Prezydent […] jest wybierany na 5 lat w wyborach powszechnych i bezpośrednich. […] Art. 8.  Prezydent […] powołuje premiera. […] Na wniosek premiera powołuje innych członków rządu i ich odwołuje.  Art. 9.  Prezydent […] przewodniczy Radzie Ministrów. Art. 12.  Prezydent […] może, po zasięgnięciu opinii premiera i przewodniczących izb, zarządzić rozwiązanie Zgromadzenia Narodowego. […] Art. 20.  Rząd określa i prowadzi politykę Narodu. Dysponuje administracją i siłami zbrojnymi. Jest odpowiedzialny przed parlamentem na warunkach i zgodnie z postępowaniem przewidzianym w art. 49 i art. 50.  Art. 48.  […] Co najmniej jedno posiedzenie w tygodniu jest zarezerwowane na zapytania członków parlamentu i odpowiedzi rządu. […] Art. 49.  Premier, po obradach Rady Ministrów, stawia przed Zgromadzeniem Narodowym wniosek o udzielenie rządowi wotum zaufania w związku z programem rządu, ewentualnie w związku z deklaracją dotyczącą ogólnej polityki. […] Premier może zwrócić się do Senatu z wnioskiem o aprobatę rządowej deklaracji dotyczącej ogólnej polityki. Art. 50.  W przypadku gdy Zgromadzenie Narodowe uchwali wotum nieufności bądź odrzuci rządowy program lub deklarację dotyczącą ogólnej polityki, premier składa Prezydentowi […] dymisję rządu. libr.sejm.gov.pl

a) Podaj nazwę państwa, z którego ustawy zasadniczej pochodzą przytoczone przepisy prawne.

b) Zaznacz nazwę systemu politycznego obowiązującego w państwie, z którego ustawy zasadniczej pochodzą przytoczone przepisy prawne.

A. parlamentarno-prezydencki
B. parlamentarno-komitetowy
C. parlamentarno-gabinetowy
D. prezydencki

c) Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1. W parlamentarnej kontroli nad rządem – zgodnie z art. 48 – ma prawo uczestniczyć Senat.
2. Uprawnienia związane z udzielaniem rządowi wotum zaufania – zgodnie z art. 49 – mają obie izby parlamentu.
3. Uchwalenie wotum nieufności – zgodnie z art. 50 – skutkuje dymisją całego składu Rady Ministrów, w tym Prezydenta.

Zadanie 38. (NR17)
O jednym z państw azjatyckich.

W państwie tym istnieje system partii hegemonicznej. Kieruje nią wódz otaczany kultem. Środki społecznego komunikowania znajdują się pod kontrolą partii-hegemona. Rozbudowany jest aparat przemocy – poza policją polityczną ważne miejsce w systemie zajmuje armia, licząca blisko dziesiątą część społeczeństwa. Gospodarka jest podporządkowana władzy państwowej. Od początku istnienia państwa zaczęto wprowadzać w życie wizję jednolitego społeczeństwa, idącego po drodze wskazanej przez nieomylnego wodza, a potem – także przez spokrewnionych z nim następców.
Na podstawie: Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych,  red. K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, Warszawa 2003, s. 292.

Fragment mapy politycznej Azji.

Uzupełnij tabelę – podaj nazwę opisanego państwa, numer, którym oznaczono je na mapie, oraz nazwę funkcjonującego w nim reżimu politycznego.

Zadanie 39. (NR17)
Przepisy prawne jednej z polskich konstytucji.

Art. 2.  Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Organami Narodu w zakresie ustawodawstwa są Sejm i Senat, w zakresie władzy wykonawczej – Prezydent Rzeczypospolitej łącznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwości – niezawisłe Sądy.

Art. 10.  Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Rządowi i Sejmowi. […]

Art. 20.  Posłowie są przedstawicielami całego Narodu i nie są krępowani żadnemi instrukcjami wyborców.

Art. 35.  Każdy projekt ustawy, przez Sejm uchwalony, będzie przekazany Senatowi do rozpatrzenia. Jeżeli Senat nie podniesie w ciągu 30 dni od dnia doręczenia mu uchwalonego projektu ustawy żadnych przeciwko niemu zarzutów – Prezydent Rzeczypospolitej zarządzi ogłoszenie ustawy. […] Jeżeli Sejm zmiany, przez Senat proponowane, uchwali zwykłą większością, albo odrzuci większością 11/20 g łosujących – Prezydent Rzeczypospolitej zarządzi ogłoszenie ustawy w brzmieniu, ustalonem ponowną uchwałą Sejmu.

Art. 39.  Prezydenta Rzeczypospolitej wybierają na lat sied[e]m bezwzględną większością głosów Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe. […]

Art. 58.  Do odpowiedzialności parlamentarnej pociąga ministrów Sejm zwyczajną większością. Rada Ministrów i każdy minister z osobna ustępują na żądanie Sejmu.  Dz.U. […], nr 44, poz. 267 [pisownia oryginalna].

a) Zaznacz nazwę polskiej konstytucji, w której zamieszczono przytoczone przepisy prawne.
A. mała konstytucja z 1919 roku
B. konstytucja marcowa z 1921 roku
C. konstytucja kwietniowa z 1935 roku
D. konstytucja lipcowa z 1952 roku

b) Podaj nazwę typu mandatu poselskiego przedstawionego w przepisie prawnym przytoczonym w art. 20.

c) Rozstrzygnij, czy pozycja ustrojowa głowy państwa wynikająca z przedstawionych fragmentów aktu prawnego była bardziej znacząca niż w obecnie obowiązującej Konstytucji RP. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do dwóch przytoczonych przepisów prawnych i obecnych uregulowań w tym zakresie.

Zadanie 40. (NR17)
Wybierz jeden spośród podanych tematów i napisz wypracowanie.

Temat 1. Scharakteryzuj rodzaje podatków pośrednich, dochodowych i majątkowych w Polsce.

Temat 2. Czy typ systemu partyjnego jest determinowany przez system wyborczy stosowany w elekcjach pierwszych izb parlamentu? Rozważ problem, charakteryzując oba te systemy (wyborczy i partyjny) w Polsce i w państwach, których dotyczą materiały źródłowe, w XXI wieku.

Tabela 1. Wyniki wyborów do Bundestagu (izby pierwszej parlamentu RFN) w XXI wieku

Tabela 2. Wyniki wyborów do Izby Gmin (izby pierwszej parlamentu Wielkiej Brytanii) w XXI wieku*

Temat 3. Scharakteryzuj konflikty międzynarodowe prowadzące do dezintegracji terytorialnej państw na obszarze poradzieckim.

Fragment mapy politycznej Azji

Zadanie 41. (SR18)
Przepisy konstytucji jednego z państw.

Art. 9. Prezydent […] przewodniczy Radzie Ministrów.  Art. 21. Premier kieruje działalnością Rządu. […] Art. 24.1. Parlament uchwala ustawy. Kontroluje działalność Rządu. Ocenia jego politykę.  2. Parlament składa się ze Zgromadzenia Narodowego i Senatu.  3. Deputowani do Zgromadzenia Narodowego […] są wybierani w wyborach bezpośrednich. 4. Senat […] wybierany jest w wyborach pośrednich. […] Art. 39.1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje zarówno Premierowi, jak i członkom Parlamentu.  2. Rządowe projekty ustaw są rozpatrywane przez Radę Ministrów […] i wnoszone do prezydium jednej z izb. […] Art. 45.1. Każdy rządowy lub parlamentarny projekt ustawy jest rozpatrywany kolejno przez obie izby Parlamentu w celu przyjęcia tekstu w tym samym brzmieniu. […] www.biblioteka.sejm.gov.pl (tekst uwzględniający zmiany z 23 lipca 2008 r.).

Uzupełnij tabelę – w każdym z podanych aspektów podaj rozwiązanie ustrojowe obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej, które różni się od rozwiązania przedstawionego w przytoczonych przepisach prawnych.

Zadanie 42. (NR18)
Fragment mapy politycznej Europy.

O państwach w Europie.
Opis A. To zregionalizowane państwo jest monarchią, w której głową państwa jest król z dynastii Burbonów, a parlament jest dwuizbowy – składa się z Kongresu Deputowanych i Senatu.
Opis B. To federalne państwo jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach pośrednich, a funkcje legislacyjne pełnią Bundestag i Bundesrat.  Opis C. To unitarne państwo jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych, a parlament – Zgromadzenie Republiki – jest jednoizbowy.

Do każdego opisu dopisz nazwę właściwego państwa i numer, którym oznaczono je na mapie.

Zadanie 43. (NR18)
Przepisy konstytucji jednego z państw.

Art. 9. Prezydent […] przewodniczy Radzie Ministrów.

Art. 21. Premier kieruje działalnością Rządu. […]

Art. 24.1. Parlament uchwala ustawy. Kontroluje działalność Rządu. Ocenia jego politykę.  2. Parlament składa się ze Zgromadzenia Narodowego i Senatu.  3. Deputowani do Zgromadzenia Narodowego […] są wybierani w wyborach bezpośrednich. 4. Senat […] wybierany jest w wyborach pośrednich. […]

Art. 39.1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje zarówno Premierowi, jak i członkom Parlamentu.  2. Rządowe projekty ustaw są rozpatrywane przez Radę Ministrów […] i wnoszone do prezydium jednej z izb. […]

Art. 45.1. Każdy rządowy lub parlamentarny projekt ustawy jest rozpatrywany kolejno przez obie izby Parlamentu w celu przyjęcia tekstu w tym samym brzmieniu. […] www.biblioteka.sejm.gov.pl (tekst uwzględniający zmiany z 23 lipca 2008 r.).

a) Zaznacz nazwę państwa, z którego ustawy zasadniczej pochodzą przytoczone przepisy prawne.
A. Republika Włoska
B. Federacja Rosyjska
C. Republika Francuska
D. Stany Zjednoczone Ameryki

b) Uzupełnij tabelę – w każdym z podanych aspektów podaj rozwiązanie ustrojowe obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej, które różni się od rozwiązania przedstawionego w przytoczonych przepisach prawnych.

Zadanie 44. (NR18)
O jednej z zasad ustrojowych.

Chodzi o to, aby żaden z organów państwa nie dominował, nie dysponował monopolem władzy zagrażającej bezpieczeństwu i wolności jednostki. W idei (zasadzie) […] tkwiło więc założenie, że […] stworzy pewien mechanizm równowagi między […] władzami państwowymi, realizującymi […] różne funkcje państwa.
A. Jamróz, Wprowadzenie do prawoznawstwa, Warszawa 2011, s. 43.

Podaj nazwę zasady ustrojowej opisanej w tekście.

Zadanie 45. (NR18)
Wybierz jeden spośród podanych tematów i napisz wypracowanie.

Temat 1.  Wyjaśnij – charakteryzując referendum ogólnokrajowe, rodzaje referendów lokalnych oraz petycję w Rzeczypospolitej Polskiej – jak poprzez nie obywatele mogą wpływać na organy władzy i decyzje polityczne.

Temat 2. Porównaj ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej i Konfederacji Szwajcarskiej: typ demokracji, typ systemu politycznego, formę rządu (kwestię głowy państwa) oraz system partyjny.

Tabela. Wyniki wyborów do 200-osobowej Rady Narodowej w Konfederacji Szwajcarskiej w drugiej dekadzie XXI wieku

Zadanie 46. (NR19)
O jednej z cech państwa.

[…] [O]znacza ona „możliwość samodzielnego określania przez władze państwa jego interesów, reprezentowania go na scenie międzynarodowej […] oraz możliwość swobodnego decydowania o tym, co się dzieje na terytorium objętym tą władzą”. Chodzi zatem o prawo, ale i zdolność do podejmowania ostatecznych, wiążących decyzji w odniesieniu do […] terytorium państwa.
T. Wieciech, Ustroje federalne Stanów Zjednoczonych, Kanady i Australii, Kraków 2009, s. 24.

Podaj nazwę cechy państwa opisanej w tekście.

Zadanie 47. (NR19)
O reżimie politycznym jednego z państw.

Rozporządzenia i dekrety prezydenta mają […] bardzo dużą moc prawną w przeciwieństwie do aktów Zgromadzenia Narodowego. […] Pluralizm socjalny i ekonomiczny istnieje, jednak nikt nie może jego podmiotom zagwarantować ochrony przed ingerencją państwa. […] Media są silnie kontrolowane przez władzę. […] [W]ładza stara się przekonać obywateli, że polityka to zadanie prezydenta. […] Liczba funkcjonariuszy milicji i żołnierzy wojsk wewnętrznych jest zastraszająco wysoka. Ich głównym zadaniem […] jest zapewnienie bezpieczeństwa prezydentowi, rozpędzanie manifestacji i mitingów opozycji […]. […]votes.org

Uzasadnij, odnosząc się do odpowiedniej cechy, że opisany reżim nie ma charakteru totalitarnego, lecz – autorytarny.

Zadanie 48. (NR19)
Fragment mapy politycznej Europy.

O ustrojach politycznych państw.

Opis A. To państwo – poddane procesowi dewolucji – jest monarchią, w której głową państwa jest monarcha z dynastii Windsorów, a parlament jest dwuizbowy.

Opis B. To unitarne państwo jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję, a parlament jest dwuizbowy.

Opis C. To państwo – poddane procesowi regionalizacji – jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany przez specjalne kolegium składające się także z członków obu izb parlamentu na 7-letnią kadencję.

Do każdego opisu ustroju politycznego dopisz nazwę właściwego państwa i numer, którym oznaczono je na mapie.

Zadanie 49. (NR19)
Przepisy prawne z jednej z polskich konstytucji

Art.  3.1.  Organami Państwa, pozostającymi pod zwierzchnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej, są: Rząd, Sejm, Senat, Siły Zbrojne, Sądy, Kontrola Państwowa.

Art.  28.   Prezes Rady Ministrów i Ministrowie są odpowiedzialni politycznie przed Prezydentem Rzeczypospolitej i mogą być przez Niego w każdym czasie odwołani.

Art. 30.3. Uchwała Izb Połączonych, oddająca Prezesa Rady Ministrów lub Ministra pod sąd Trybunału Stanu, zapada większością 3/5 głosów […].

Art. 57.2. Ilekroć Konstytucja lub ustawy dla unormowania poszczególnej dziedziny z zakresu ustawodawstwa wymagają ustawy, dziedzina ta może być unormowana również dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej […].
Dz.U. […], nr 30, poz. 227.

a) Rozstrzygnij, czy z przytoczonych przepisów prawnych można wnioskować o istnieniu klasycznego trójpodziału władzy. Swój wybór uzasadnij, odnosząc się do dwóch z tych przepisów.

b) Podaj nazwę rodzaju odpowiedzialności członków rządu określonej w art. 30.3.