Zadania maturalne z WOSu

Temat: Życie społeczne

Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.

Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.

Zadanie 1. (SP05)
Przykładem grupy formalnej jest:
a) grupa przyjaciół.
b) partia polityczna.
c) grupa osób jadących tramwajem.
d) naród.

b) partia polityczna

Zadanie 2. (SP05)
Do której z wymienionych niżej funkcji wewnętrznych państwa odnosi się opis: wyraża się w dążeniu państwa do zapewnienia obywatelom egzystencji, w efektywnym zwalczaniu bezrobocia…?
a) Porządkowej.
b) Administracyjnej.
c) Socjalnej.
d) Kulturalnej.

c) Socjalnej.

Zadanie 3. (SP05)
W podanym zestawie jedynie cztery terminy odnoszą się do pojęcia narodu w koncepcji antropologicznej. Wypisz jeden, który nie odnosi się do tej koncepcji.

instytucje władzy,  język, tradycje, świadomość narodowa, kultura

Instytucje władzy

Zadanie 4. (SP05)
Zapoznaj się z zamieszczonymi poniżej materiałami (źródła A i B  badania przeprowadzone przez CBOS w dniach 47 VIII 2000 r. na temat „Dwadzieścia lat NSZZ Solidarność”) oraz wykonaj polecenia.

Źródło A.

a) Napisz, jaka opinia (negatywna czy pozytywna), dotycząca roli Solidarności, wynika z tego diagramu.

b) Podaj (w punktach procentowych), ile wynosi różnica między tymi opiniami pozytywnymi a negatywnymi.

c) Wykorzystując również wiedzę pozaźródłową, podaj po dwie przyczyny, które wpłynęły na ukształtowanie się tych opinii (pozytywnych i negatywnych).

Źródło B.

a) Określ, jak w 2000 r. członkowie byłej PZPR oceniali rolę Solidarności w historii Polski.

b) Wykorzystując również wiedzę pozaźródłową, podaj przyczynę takiej oceny roli Solidarności w historii Polski wśród członków PZPR.

Źródło A.
a) Opinia pozytywna (przeważa opinia pozytywna).

b) 52

c) Pozytywne – np. doprowadzenie do zmian ustrojowych w Polsce i odzyskanie suwerenności przez Polskę negatywna ocena.
Negatywne – np. nadmierne upolitycznienie związków zawodowych, w latach 90. wysokie koszty transformacji ustrojowej

Źródło B.
a) Pozytywnie (72%)

b) Duża część członków byłej PZPR skorzystała na przemianach ustrojowych i społeczno-gospodarczych.

Zadanie 6. (SP06)
Jednym z najważniejszych problemów społecznych współczesnej Polski jest brak wystarczającej liczby miejsc pracy. Podaj nazwę tego zjawiska i  jego przyczyny kulturowo – społeczne, ekonomiczno – gospodarcze, prawne i polityczne.

Zjawisko:  bezrobocie

Przyczyny:
− nieskuteczność uregulowań prawnych dotyczących walki z bezrobociem,
− likwidacja (upadek) wielkich zakładów przemysłowych i gospodarstw rolnych,
− wysokie koszty pracy,
− restrukturyzacja gospodarki,
− wprowadzenie nowoczesnych technologii produkcyjnych,
− ograniczenie kosztów produkcji,
− wejście na rynek pracy osób urodzonych w latach wyżu demograficznego,
− niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy do wymogów rynku pracy.

Zadanie 7. (SP06)
Uzupełnij schemat, wpisując w odpowiednie miejsca diagramu litery przypisane poszczególnym jego elementom.

A) Rodzina
B) Społeczność lokalna
C) Grupa towarzyska
D) Społeczeństwo
E) Człowiek

Zadanie 8. (SP06)
Na podstawie tabeli i wykresu oraz wiedzy własnej wykonaj polecenia.

a) Porównaj liczbę przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu człowieka oraz liczbę kradzieży popełnionych w roku 2000 i w roku 2004. Napisz, jakie dostrzegasz zmiany.

b) Podaj, w którym roku i jakich przestępstw popełniono najwięcej.

c) Napisz, w którym roku i w jakiej kategorii przestępstw wykrywalność była największa.

d) Napisz, w jakiej kategorii przestępstw nastąpił największy spadek wykrywalności .

e) Na podstawie materiałów źródłowych i wiedzy własnej wyjaśnij, dlaczego występuje tak poważna różnica w wykrywalności między przestępstwami przeciwko życiu i zdrowiu a kradzieżą.

a) Zmniejsza się liczba przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu człowieka − wzrasta liczba kradzieży

b) 2004 rok – kradzieże

c) 2004 rok – zabójstwa

d) Uszkodzenia ciała

e) Przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu mobilizują zarówno organy ścigania, jak i społeczeństwo do podjęcia wszelkich działań i użycia najnowocześniejszych środków w celu ich wykrycia. Kradzieże – określane często jako czyny o małej szkodliwości społecznej – w zależności od wartości poniesionej straty nie powodują uruchomienia takich sił i środków.

Zadanie 9. (SP06)
Po przeczytaniu tekstu wypisz numery zdań, w których przedstawiono fakty oraz numery zdań zawierających opinie.
1) Kupując kradzione, łamiesz Dekalog.
2) Jak wskazują statystyki Komendy Głównej Policji, dwie trzecie przestępstw w Polsce to drobne kradzieże.
3) Tych kradzieży boimy się najbardziej.
4) Boimy się o zdrowie i życie, bo kradzież staje się coraz bardziej prymitywna i brutalna.
5) Badania PBS wskazują, że czterech na pięciu obywateli domaga się zaostrzenia kar.
6) Jednak wielu spośród nich dziś, jutro w warsztacie, na bazarze, u znajomego trafi niewiarygodną okazję i kupi kolejną kradzioną rzecz.
7) Wielu nie zadrży przy tym ręka, a tylko niektórym przejdzie przez głowę refleksja, że biorą udział w zwykłym draństwie.
8) W ten sposób – kupując kradzione – obywatele wspierają pospolite złodziejstwo i podziemny rynek zrabowanych towarów.
Na podstawie: Igor Miecik, Nie kupuj kradzionego, ,,Polityka”, 36 (2314), Warszawa 2001 r., s. 3-9.

Fakty   1, 2, 5, 8.
Opinie  3, 4, 6, 7.

Zadanie 10. (SP07)
Człowiek jest istotą społeczną, ponieważ:
A) jego osobowość zależy od indywidualnych cech (np. temperamentu).
B) musi jeść i oddychać.
C) może żyć i rozwijać się tylko wśród innych ludzi.
D) posiada zdolność homeostazy.

C) może żyć i rozwijać się tylko wśród innych ludzi.

Zadanie 11. (SP07)
Strukturę społeczeństwa, w której uwzględnia się poziom wykształcenia i kultury oraz styl życia nazywamy:
A) klasową.
B) warstwową.
C) demograficzną.
D) zawodową.

B) warstwową.

Zadanie 12. (SP07)
Stowarzyszenie jest to:
A) grupa społeczna, która obejmuje ludność danego województwa.
B) organizacja powołana do obrony interesów pracowniczych obywateli.
C) najwyższa polityczna forma organizacji społeczeństwa.
D) dobrowolne zrzeszenie ludzi skupionych wokół wspólnych celów.

D) dobrowolne zrzeszenie ludzi skupionych wokół wspólnych celów.

Zadanie 13. (SP07)
Zapoznaj się z zamieszczonymi materiałami źródłowymi i wykonaj polecenia.

a) Na postawie tabeli odpowiedz na poniższe pytania.
Tabela. INDEKS PERCEPCJI (POSTRZEGANIA) KORUPCJI (IPK) Wynik indeksu percepcji korupcji dotyczy postrzegania stopnia korupcji przez biznesmenów i analityków. Ocena ryzyka zawiera się w przedziale między 10 punktów – brak korupcji  a 0 punktów – wysoka korupcja.

1. Określ i opisz tendencje w postrzeganiu korupcji w Polsce między rokiem 1997 a 2005, zobrazowane w tabeli indeksu percepcji korupcji. Oceń konsekwencje dla Polski wynikające ze zmiany jej pozycji w tym rankingu. Ocenę uzasadnij.

2. Oceń i uzasadnij konsekwencje, jakie dla Polski wynikają z przedstawionego w tabeli stanu korupcji w kraju.

b) Wypisz nazwy trzech państw, w których – w ocenie badanych – w analizowanym w tabeli okresie nastąpił największy spadek poziomu korupcji.

c) Wypisz nazwy trzech państw, w których – w ocenie badanych – w analizowanym w tabeli okresie nastąpił największy wzrost poziomu korupcji.

d) Zaznacz, które zdania odnoszące się do pierwszych dziesięciu państw w rankingu z 2003 r. są prawdziwe, a które fałszywe, wpisując w odpowiednie miejsce w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe).

  1. Państwa te są postrzegane jako najmniej skorumpowane w świecie.
  2. Wszystkie te państwa należą do Unii Europejskiej.
  3. Wszystkie te państwa zaliczane są do grona państw demokratycznych.
  4. Według danych IPK korupcja w Norwegii w 2003 roku była wyższa niż w pozostałych 9 państwach.

e) W zadaniu zamieszczone zostały wykresy przedstawiające wyniki przeprowadzonego przez międzynarodowy instytut badawczy GfK w 2004 roku badania opinii publicznej w 14 państwach Europy poświęconego korupcji. Wykorzystując podane dane, wykonaj polecenia.

Wykres nr 1. Pytanie do respondentów: „Czy w waszym kraju występuje zjawisko korupcji?”

Wykres nr 2. Pytanie do respondentów: „Czy dajesz łapówki?”

1. Na podstawie analizy wykresu nr 1 podaj nazwę kraju, którego obywatele wyrażają najbardziej krytyczną opinię o skali zjawiska korupcji w ich kraju.

2. Porównaj dane z wykresów nr 1 i 2 dotyczące Polski. Sformułuj wniosek, wynikający z tego porównania. Odwołaj się do danych procentowych.

Np.: Wniosek: Polacy uważają, że nasz kraj jest skorumpowany (92% badanych), natomiast sami nie przyznają się do dawania łapówek. Do dawania łapówek przyznaje się tylko 19% badanych.

Zadanie 13. (SP07)
Zapoznaj się z zamieszczonymi materiałami źródłowymi i wykonaj polecenia.

a) Na postawie tabeli odpowiedz na poniższe pytania.
Tabela. INDEKS PERCEPCJI (POSTRZEGANIA) KORUPCJI (IPK) Wynik indeksu percepcji korupcji dotyczy postrzegania stopnia korupcji przez biznesmenów i analityków. Ocena ryzyka zawiera się w przedziale między 10 punktów – brak korupcji  a 0 punktów – wysoka korupcja.

1. Poziom korupcji w Polsce w latach 1997  –  2005 był wysoki. W omawianych latach wykazywał tendencję wzrostu korupcji w Polsce. Polska w roku 1997 zajmowała 29 miejsce, w 2003 roku  64 miejsce, a w roku 2005 – 70.

2. Zjawisko jest bardzo niekorzystne dla państwa polskiego szczególnie dla prawidłowego rozwoju gospodarki. Szkodzi wizerunkowi Polski na arenie międzynarodowej i może być przyczyną spadku zainteresowania potencjalnych inwestorów zagranicznych.

b) Singapur • Nowa Zelandia  • Szwajcaria [Islandia]

c) Polska • Dania  • Holandia [Kanada]

d) 1.P, 2.F, 3.P, 4.F.

e) 1. Bułgaria,
2. Np.: Wniosek: Polacy uważają, że nasz kraj jest skorumpowany (92% badanych), natomiast sami nie przyznają się do dawania łapówek. Do dawania łapówek przyznaje się tylko 19% badanych.

Zadanie 14. (SP07)
Poniższe zdania podziel na fakty i opinie, wpisując w wyznaczone miejsca numery trzech zdań dotyczących faktów i trzech zdań wyrażających opinie.

  1. Główną przyczyną katastrofalnej korupcji, jakiej doświadczamy w Polsce, jest słabe, niewydolne i nadmiernie rozbudowane państwo.
  2. Ostatnio media przypominają aferę sprzed kilku lat, w którą zaangażowany był były wiceminister zdrowia.
  3. Szpitale otrzymywały darowizny w postaci sprzętu, a gdy je przyjęły, dostawały rachunek do zapłacenia.
  4. Ostatecznie długi spadły na skarb państwa, który gwarantuje zobowiązania jednostek budżetowych.
  5. Afera ta na pierwszy rzut oka wydaje się absurdalna.
  6. To, że państwo lekką ręką regulowało rachunki, wynikało przede wszystkim z rozpaczliwej niezdolności instytucji państwowych do podjęcia oczywistych działań.
  7. Najwyższy czas, by naprawić państwo.

Opracowano na podstawie tekstu: W. Gadomski, Ekonomia korupcji, „Gazeta Wyborcza”, 30 lipca 2004.

Fakty: 2, 3, 4.
Opinie: 1, 5, 6.

Zadanie 15. (SP07)
Zapoznaj się z wykresami nr 3 – 6, przedstawiającymi opinie polskich respondentów (dane przedstawiono w procentach) na temat cech typowego Polaka i typowego Europejczyka i wykonaj polecenia.

a) Wskaż cechę, w odniesieniu do której respondenci dostrzegają najmniejsze różnice między typowym Polakiem a Europejczykiem.

b) Podaj cechę, którą w badanym okresie respondenci coraz rzadziej wymieniają jako cechę typowego Polaka.

c) Określ, który obraz – Polaka czy Europejczyka – silniej eksponuje orientację wspólnotową, który zaś indywidualistyczną. Odpowiedź uzasadnij.

a) Pomoc innym.

b) Znaczenie rodziny.

c) Orientacja wspólnotowa jest bardziej wyeksponowana w wizerunku Polaka. Cechuje go większa niż u pozostałych Europejczyków religijność, patriotyzm, docenianie rodziny, gotowość niesienia pomocy innym. Orientacja indywidualistyczna natomiast jest bardziej wyeksponowana w wizerunku pozostałych Europejczyków. Cechuje ich mniejsza niż u Polaków orientacja wspólnotowa, czyli mniej cenią takie wartości jak: religijność, patriotyzm, docenianie rodziny, gotowość niesienia pomocy innym.

Zadanie 16. (SP07)
Napisz list–petycję, skierowaną do posłów na Sejm Rzeczypospolitej, w którym przedstawisz swoje stanowisko w sprawie korupcji w Polsce i zaapelujesz o dokonanie zmian. W petycji uwzględnij różne aspekty tej sprawy: moralne, polityczne, gospodarcze i społeczne (po dwa przykłady każdego aspektu). Przedstaw propozycje czterech działań, jakie mogą podjąć organy publiczne oraz organizacje społeczne, by zmniejszyć korupcję. W argumentacji wykorzystaj także informacje zawarte w materiałach z zadań 22 i 23. Pamiętaj o właściwej formie wypowiedzi.
Warszawa, 8 maja 2007 r.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie
Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Jako obywatel Rzeczypospolitej Polskiej żywo zainteresowany problemem korupcji w naszym kraju zwracam się do Pana Marszałka i Wysokiej Izby z  apelem o dokonanie odpowiednich zmian ustawowych, prowadzących do zmniejszenia lub ograniczenia zjawiska korupcji w naszym kraju.

Korupcja jest zjawiskiem szkodliwym dla państwa. Wpływa negatywnie na różne przejawy życia społecznego. Zagrożone nią s ą np. procesy restrukturyzacyjne i prywatyzacyjne, gospodarowanie majątkiem publicznym, udzielanie zamówień publicznych, ustanawianie kontyngentów i koncesji, działalność służb celnych, organów inspekcji i nadzoru, policji, służby zdrowia, prowadzenie badań naukowych, szkolnictwo, nawet życie sportowe. Korupcja wpływa na negatywne postrzeganie państwa polskiego w świecie. O jej istnieniu w Polsce świadczy opublikowany przez Transparency International raport Indeks Percepcji Korupcji z lat 1997 – 2005. Z zawartych w nim danych wynika, że Polska zajmowała odpowiednio 29 (w 1997 roku), 64 (w roku 2003) i  70  miejsce (w roku 2005) w świecie. Świadczy to o dużej skali korupcji w  naszym kraju. Opinia ta jest zbieżna z rezultatami badań, które opublikowała „Rzeczpospolita” (19 maja 2004 r.). Według nich aż 92% Polaków uważa swój kraj za skorumpowany. Fakty te skłoniły mnie do napisania niniejszej petycji i  przybliżenia niektórych negatywnych aspektów korupcji, a także zaproponowania odpowiednich działań, mających na celu ograniczenie lub wyeliminowanie tego problemu z życia publicznego. Uwzględniając różne formy tej patologii, postaram się przedstawić Panu Marszałkowi i Wysokiej Izbie szkodliwość korupcji dla państwa i  społeczeństwa w aspektach moralnych, gospodarczych, społecznych i  politycznych.

Korupcja zakłóca prawidłowe funkcjonowanie mechanizmów rynkowych. Narusza zasady konkurencji, skutkuje niejednokrotnie nieuzasadnionym preferowaniem firm faktycznie mniej efektywnych lub na przykład w mniejszym stopniu respektujących normy ekologiczne. Prowadzi też do utraty

wiarygodności państwa jako miejsca dobrego do inwestowania. W efekcie powoduje straty finansowe dla budżetu, a także może prowadzić do zacofania technologicznego przedsiębiorstw, które tracą szansę uzyskania inwestycji zagranicznych oraz możliwość modernizacji. Korupcja jest więc pośrednio także przyczyną zmniejszenia poziomu wzrostu gospodarczego państwa.

Korupcja narusza też zasady demokracji i wpływa na rządzenie państwem. W tej sferze polega ona np. na przekupywaniu wyborców w  celu uzyskania ich poparcia, przekupywaniu wpływowych ludzi (np. nadawaniu im tytułów, udzielaniu korzystnych kontraktów lub stanowisk publicznych) w celu umocnienia swej władzy lub obdarowywaniu polityków w  celu uzyskania wpływu na podejmowane przez nich decyzje. Konsekwencją korupcji politycznej jest niski poziom zaufania społecznego do organów władzy oraz do polityków. Wskazują na to wyniki badań opinii publicznej (CBOS, OBOP), w których liczni politycy, urzędnicy, posłowie mają mały prestiż społeczny i w kategorii rzetelności i uczciwości uzyskują stosunkowo niewiele pozytywnych opinii. Brak szacunku dla organów państwa i jego przedstawicieli może mieć destrukcyjne skutki – rodzić brak poszanowania prawa i panującego porządku. W  konsekwencji może osłabiać skuteczność poczynań rządu.

Nie sposób pominąć także moralnych aspektów korupcji. Bezspornie jest ona zjawiskiem nagannym – utwierdza w fałszywym przekonaniu, że możliwe i  (choćby w krótkim okresie) opłacalne jest osiąganie celu nawet wówczas, gdy narusza się podstawowe zasady etyczne. Tolerowanie i popieranie tego zjawiska może prowadzić do demoralizacji społeczeństwa, szczególnie młodych ludzi, którzy, ucząc się nieprawidłowych działań i  przyjmując je jako standardowe, mogą przenosić moralnie nieprawidłowe zachowania na inne dziedziny życia. W  takiej sytuacji niebezpieczne jest przekonanie młodych ludzi o wszechwładzy nepotyzmu i płatnej protekcji, wywołujące też czasem przekonanie o niskim znaczeniu własnej wiedzy i  umiejętności.

Przedstawione aspekty sprawy wymagają natychmiastowego podjęcia konkretnych działań służących zapobieganiu korupcji i likwidacji jej skutków. Projekty odpowiednich zmian legislacyjnych, organizacyjnych i proceduralnych były zresztą od dawna propagowane przez różne organizacje społeczne zwalczające korupcję, także przez niektórych parlamentarzystów. Ich wprowadzenie jest nie tylko związane z potrzebą likwidacji szkód ponoszonych przez Polskę w wyniku bezkarnych działań korupcyjnych. Jest także kwestią autorytetu Polski na arenie międzynarodowej.

Jedną z proponowanych przeze mnie zmian może być wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych do Sejmu oraz do wszystkich szczebli samorządu terytorialnego. Zmieniona ordynacja pozwoli na wybór tych kandydatów, których cechują niezłomne zasady moralne i wysoka etyka. Zmiana ordynacji wymaga jednak wprowadzenia zmian w Konstytucji, o co apeluję do Pana Marszałka oraz do Wysokiej Izby.

Kolejnym działaniem, które należałoby podjąć w celu ograniczenia korupcji w urzędach, powinno być wprowadzenie prawa zobowiązującego osoby uczestniczące w korupcji do naprawienia spowodowanych nią strat. Jest przecież oczywiste, że najbardziej dotkliwą karą dla tej kategorii przestępców jest odebranie im majątku – uczestnicząc w korupcji, oceniają oni przede wszystkim materialną opłacalność swych czynów.  Niezbędne jest też egzekwowanie już obowiązującego prawa, w tym częstsze podejmowanie przez organy ścigania spraw związanych z  zawiadomieniami kierowanymi do nich w wypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa. Ważne jest też zagwarantowanie ochrony osób, które ujawniają praktyki korupcyjne.

Należałoby wreszcie tak znowelizować przepisy ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, by objąć nią wszystkie osoby, które mogą być przedmiotem działania korupcyjnego, w tym wszystkich pracowników urzędów państwowych i  samorządowych.

Kolejnym działaniem powinno być wreszcie wprowadzenie w instytucjach publicznych odpowiednich procedur antykorupcyjnych, charakterystycznych dla krajów o niskiej skali korupcji. Procedury te precyzują m.in. sposoby podejmowania decyzji w obszarach szczególnie narażonych na korupcję, np. uściślają tryb postępowania szefa instytucji, które jest związane z  rozpoznawaniem i reagowaniem na zachowania podwładnych noszące znamiona korupcji.

Przeciwdziałanie korupcji nie jest sferą zastrzeżoną tylko dla organów publicznych. Niezbędne jest także wzmożenie walki z korupcją przez organizacje społeczne. Powinny one prowadzić lub wspierać kampanie promujące uczciwość w życiu publicznym (takie jak akcja Nie daję, nie biorę łapówek czy Choroba brudnych rąk), nagłaśniać i piętnować występujące przykłady korupcji oraz uświadamiać ich szkodliwość w życiu społecznym. Wspomniane organizacje, odwołując się do prawa zapewniającego dostęp do informacji publicznej, powinny także zabiegać o zwiększenie przejrzystości procesów decyzyjnych.

Skorumpowane państwo nie może dobrze wypełniać swoich podstawowych zadań. Mam więc nadzieję, że przedstawione przeze mnie przykłady korupcji, występujące w różnych dziedzinach życia społecznego, skłonią Pana Marszałka i Wysoką Izbę do podjęcia szybkich i zdecydowanych działań zmierzających do ukrócenia tego zjawiska w naszym kraju.

Z wyrazami szacunku
XXYYY

Zadanie 17. (SP08)
W każdym z  podpunktów A – D podkreśl jedną właściwą odpowiedź, dotyczącą rodzaju grupy społecznej.

  1. Rodzina – grupa pierwotna / grupa wtórna
  2. Grupa przyjaciół z podwórka – grupa formalna / grupa nieformalna
  3. Naród – grupa mała / grupa wielka
  4. Klub biznesu BCC – grupa otwarta / grupa zamknięta

  1. Rodzina – grupa pierwotna / grupa wtórna
  2. Grupa przyjaciół z podwórka – grupa formalna / grupa nieformalna
  3. Naród – grupa mała / grupa wielka
  4. Klub biznesu BCC – grupa otwarta / grupa zamknięta

Zadanie 18. (SP08)
Sprawa budowy ośrodka rekreacyjnego podzieliła społeczność gminy Wysokie Dęby. Jego budowa jest szansą dla gminy, ale może przyczynić się także do znacznego ograniczenia działalności już istniejących gospodarstw agroturystycznych. Część mieszkańców, obawiając się znacznych strat finansowych, domaga się przeprowadzenia gminnego referendum. Spośród podanych warunków referendum lokalnego, podkreśl trzy warunki, które muszą być spełnione, aby można było przeprowadzić gminne referendum oraz aby było ono wiążące dla władz gminy.

Warunki referendum lokalnego:
A. referendum przeprowadza się na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy,
B. referendum może odbyć się na wniosek co najmniej 50% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy,
C. wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę głosów,
D. wynik referendum jest rozstrzygający, gdy za proponowanym rozwiązaniem opowiedziało się 2/3 głosujących,
E. referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania,
F. referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 50% uprawnionych do głosowania.

A., C., E.

Zadanie 19. (SP08)
Do podanych rodzajów korupcji przyporządkuj odpowiednie przykłady.
Rodzaj korupcji:
A. Korupcja administracyjna
B. Korupcja wyborcza
C. Korupcja legislacyjna
D. Korupcja informacyjna

Przykład korupcji:
1.Uzależnienie zakupu towaru od cen promocyjnych zaoferowanych przez dostawcę towaru.
2. Sprzedaż informacji przez maklerów giełdowych.
3.Wywarcie wpływu na sposób głosowania na danego kandydata poprzez wręczenie łapówki.
4.Wpływanie na kształt ustawy w zamian za korzyści dla parlamentarzystów.
5.Wydawanie uprawnień w zamian za uzyskanie korzyści osobistych.

A. 5
B. 3
C. 4
D. 2

 Zadanie 20. (SP08)
Dobierz do opisanych sytuacji odpowiednią formę protestu społecznego.

A. Pielęgniarki Specjalistycznego Szpitala Wojewódzkiego  skierowały do wojewody pismo ze stanowczym żądaniem rozwiązania problemów finansowych szpitala. Zwracały przy tym uwagę zarówno na trudną sytuację pielęgniarek, jak i pacjentów. Zażądały od wojewody zajęcia stanowiska w danej sprawie. Źródło: na podstawie: www.wiadomości.onet.pl

B. Grupa studentów niepublicznych szkół wyższych zgromadziła się przed budynkiem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, aby zaprotestować przeciwko prawie dwukrotnym podwyżkom czesnego, w jednej z najbardziej prestiżowych prywatnych uczelni w Warszawie. Studenci przynieśli ze sobą transparenty z wypisanymi hasłami.
Źródło: na podstawie: www.wiadomości.wp.pl

C. Górnicy niezadowoleni z projektu Rady Ministrów dotyczącego likwidacji niektórych kopalni i prywatyzacji branży węglowej, zdecydowali w referendum o przerwaniu pracy i przystąpili do głodówki. Na bramie wejściowej do jednej z kopalni pojawiło się hasło„Koniec polskiego górnictwa”.
Źródło: na podstawie: www.dziennik.pl

D. Członkowie Rady Osiedla „Nowa Ziemia” zwołali jego mieszkańców, aby zaprotestować przeciwko budowie supermarketu w pobliżu ich domków jednorodzinnych Przynieśli ze sobą flagi i transparenty. Chcieli zwrócić uwagę władz miasta na interesy społeczności lokalnej.
Źródło: na podstawie: www.polskalokalna.pl

1. list do radnego
2. petycja
3. wiec
4. pikieta
5. strajk

A. 2
B. 4
C. 5
D. 3

Zadanie 21. (SP08)
Do podanych rodzajów ruchliwości społecznej dobierz odpowiedni przykład.
Rodzaj ruchliwości:
A. Ruchliwość indywidualna pionowa
B. Ruchliwość indywidualna pozioma
C. Ruchliwość zbiorowa

Przykład:
1. Jan Grzyb przeprowadził się z Grójca do Milanówka.
2. Grupa polskich informatyków absolwentów Uniwersytetu Warszawskiego wyjechała do pracy do Irlandii.
3. Pani Teresa Kozioł przeniosła się do sąsiadki na czas remontu mieszkania.
4. Jan Kowalski po 7 latach pracy w firmie Medcat awansował na stanowisko kierownika regionalnego.

A. 4
B. 1
C. 2

Zadanie 22. (SP08)
Na podstawie poniższych źródeł statystycznych zaznacz, które z podanych zdań zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsce w tabelach Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe).

a) Wykres

A. Większość ankietowanych sądzi, że wskazane byłoby wprowadzenie poprawek do konstytucji.
B. Zmian w konstytucji nie chce 2/3 ankietowanych obywateli RP.
C. Większość ankietowanych uważa, że należy uchwalić nową konstytucję.

b) Tabela

A. Respondenci zadowoleni z obecnej konstytucji najczęściej uważają, iż należy wprowadzić do niej niewielkie zmiany.
B. Ponad połowa ankietowanych, zadowolonych z konstytucji uważa, że nie należy wprowadzać do konstytucji jakichkolwiek zmian.
C. Ankietowani niezadowoleni z konstytucji w większości uważają, że należy wprowadzić do niej zasadnicze zmiany. 

a) A. – prawda, B. – fałsz, C. – fałsz
b) A. – prawda, B. – fałsz, C. – fałsz

Zadanie 23. (SP09)
Człowiek i społeczeństwo. Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli Prawda (zdanie prawdziwe) lub Fałsz (zdanie fałszywe).

  1. Konformizm to postawa charakteryzująca się odrzuceniem norm, wartości i wzorców zachowań obowiązujących w danej grupie.
  2. Grupy ekskluzywne stosują rygorystyczne kryteria przyjęć nowych członków.
  3. Socjalizacja jest procesem kończącym się wraz z osiągnięciem pełnoletności.
  4. Altruizm to postawa wyrażająca się gotowością do niesienia pomocy innym ludziom.

  1. Prawda
  2. Fałsz
  3. Prawda
  4. Fałsz

Zadanie 24. (SP09)
Na wykresach 1 – 2 przedstawiono procentowy rozkład opinii respondentów na temat wartości ważnych dla respondentów oraz wartości, którymi ich zdaniem powinien kierować się polityk. Na podstawie analizy wykresów i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Wskaż dwie wartości, których aprobata najbardziej różnicuje sympatyków partii A i partii B. Wyjaśnij różnice w stopniu aprobaty każdej z tych wartości.

1. Wartości ważne dla respondenta:
– Poczucie bezpieczeństwa oraz niezależność.
Wyjaśnienie: Poczucie bezpieczeństwa, np.: Elektorat partii A (konserwatywnej), w przeciwieństwie do elektoratu partii B (liberalnej), stanowią ludzie ceniący sobie bardziej poczucie bezpieczeństwa.  Niezależność, np.: Elektorat partii B (liberalnej) stanowią ludzie ceniący sobie samodzielność, kreatywność, wolność, co nie jest tak istotne dla elektoratu partii A (konserwatywnej).

2. Wartości, którymi powinien kierować się polityk:
– Patriotyzm oraz doświadczenie życiowe.
Wyjaśnienie: Patriotyzm, np.:  Osoby o poglądach liberalnych, sympatycy partii B (liberalnej), często czują się kosmopolitami i chociaż patriotyzm stanowi dla nich bardzo cenną wartość, to jest ona prawie porównywalna z taką wartością jak konsekwencja. Natomiast dla sympatyków partii A (konserwatywnej) patriotyzm jest jedną z trzech najważniejszych wartości.

Doświadczenie życiowe, np.:  Dla sympatyków partii A (konserwatywnej) biografia polityczna polityka ma bardzo istotne znaczenie, poza tym dla osób usposobionych konserwatywnie doświadczenie życiowe jest tożsame z praktyczną mądrością. Mała liczba odpowiedzi po stronie zwolenników partii B (liberalnej) może wynikać z tego, iż osoby o poglądach liberalnych cenią sobie racjonalizm, dla którego przesłanki nie wynikają z doświadczenia.

Zadanie 25. (SP10)
Podaj trzy grupy społeczne, które zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem mają status mniejszości narodowych, i dwie grupy społeczne, które mają status mniejszości etnicznych. Odpowiedzi wybierz spośród: Kaszubi, Łemkowie, Ormianie, Słowacy, Tatarzy, Ukraińcy, Karaimi, Rosjanie.

A. Mniejszości narodowe: …………………………………………………  …………………………………………………  …………………………………………………
B. Mniejszości etniczne: …………………………………………………  …………………………………………………

A. trzy odpowiedzi spośród: Ormianie, Słowacy, Ukraińcy, Rosjanie
B. dwie odpowiedzi spośród: Łemkowie, Tatarzy, Karaimi

Zadanie 26. (SP10)
Człowiek i społeczeństwo. Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe. W tabelę obok każdego zdania wpisz odpowiednio: Prawda lub Fałsz.

  1. Oportunizm charakteryzuje się jawnym lekceważeniem uznawanych w danej społeczności praw, norm obyczajowych, wartości oraz osób.
  2. Obywatelskie nieposłuszeństwo to świadome nieprzestrzeganie praw uważanych za niesprawiedliwe.
  3. Typ społeczeństwa, którego główną zasadą jest wolność jednostki i jej odpowiedzialność, nazywamy społeczeństwem otwartym.

  1. Fałsz
  2. Prawda
  3. Prawda

Zadanie 27. (SP10)
Na podstawie wykresu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

a) Kto powinien podejmować działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego? Na podstawie wykresu przedstaw zmiany opinii respondentów w latach 1993–2000.

b) Wymień po dwa działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego, jakie na terytorium gminy mogą podjąć jej władze i mieszkańcy.

a)  W 2000 roku w porównaniu do roku 1993 badani w coraz większym stopniu przenoszą odpowiedzialność za stan środowiska naturalnego na siebie samych i władze lokalne, a w mniejszym obarczają tym obowiązkiem władze centralne i wojewódzkie.

b) Władze gminy:

  • Budowa [pozyskanie środków na budowę] infrastruktury proekologicznej [oczyszczalnie ścieków, wysypiska śmieci, pojemniki do segregowania śmieci].
  • Tworzenie [pozyskiwanie środków na tworzenie] specjalnych stref chronionych na terenie gminy.
  • Działania kształtujące proekologiczne postawy.

Mieszkańcy gminy:

  • Korzystanie z energooszczędnych urządzeń elektrycznych [oświetlenia].
  • Segregowanie śmieci.
  • Przestrzeganie prawa chroniącego środowisko naturalne, np. zakazu wywożenia śmieci do lasu.

Zadanie 28. (SP10)
Zapoznaj się z danymi dotyczącymi frekwencji wyborczej w Polsce w latach 1989–2009  i wykonaj polecenia.

Tabela 1. Frekwencja wyborcza w Polsce podczas wyborów do Parlamentu Europejskiego  i w referendach po 1989 roku.

Tabela 2. Frekwencja wyborcza w Polsce w latach 1989–2007.

a) Na podstawie tabeli 2. podaj wielkość frekwencji w wyborach do Sejmu Kontraktowego.

b) Wyjaśnij, dlaczego w latach 1990, 1995 i  2005 podano dwa wskaźniki frekwencji wyborczej w wyborach prezydenckich. W wypowiedzi powołaj się na Konstytucję RP.

c) Porównaj frekwencję obywateli polskich w wyborach do Parlamentu Europejskiego z frekwencją w referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Na podstawie własnej wiedzy wyjaśnij różnicę frekwencji.

a) 62,70 [%]

b) W pierwszej turze wyborów żaden z kandydatów nie otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, zorganizowano więc drugą turę wyborów.

c) Porównanie:

  • Obywatele polscy znacznie liczniej wzięli udział w referendum unijnym niż w wyborach do Parlamentu Europejskiego.
  • Większość Polaków wobec wyborów do Parlamentu Europejskiego pozostała bierna, a wobec referendum unijnego aktywna [wzięła udział w głosowaniu].
  • Frekwencja w referendum była wyższa.

Wyjaśnienie:

Frekwencja w referendum

  • Jego wyniki miały zdecydować o przyszłości polskiego państwa.
  • Miało charakter rozstrzygający w ważnej dla obywateli sprawie.
  • Zostało poprzedzone rozległą kampanią informacyjną i propagandową, zachęcającą do uczestnictwa.
  • Trwało dwa dni, aby jak najwięcej wyborców mogło wziąć w nim udział.

Frekwencja w wyborach

  • Ogólna niechęć obywateli do wyborów parlamentarnych.
  • Mała wiedza na temat zasad działania i konstrukcji struktur unijnych.
  • Brak zaufania do polskich elit politycznych.

Zadanie 29. (SP10)
Szukając sposobów podwyższenia frekwencji wyborczej w Polsce, zaproponowano wprowadzenie przymusu uczestnictwa obywateli polskich w wyborach parlamentarnych, prezydenckich, samorządowych, do Parlamentu Europejskiego oraz w referendach.

Ustosunkuj się do tej propozycji. Podaj argumenty i kontrargumenty. Rozważ inne niż przymus wyborczy działania, które mogłyby zwiększyć zainteresowanie obywateli życiem politycznym kraju.

Przykładowe argumenty za przymusem wyborczym

Przymus wyborczy może:

  • zwiększyć zainteresowanie życiem politycznym kraju, ponieważ przynajmniej część wyborców będzie chciała poznać kandydatów i ich programy
  • skłonić większą liczbę obywateli do ustosunkowania się do ważnych kwestii społecznych czy politycznych
  • skłonić obywateli do wzięcia odpowiedzialności za losy kraju (zwiększyć świadomość obywatelską).

Przykładowe argumenty przeciw przymusowi wyborczemu

Przymus wyborczy:

  • łamie konstytucyjne prawa i wolności
  • grozi dewaluacją wartości demokratycznych
  • zwiększa niebezpieczeństwo dokonywania nieprzemyślanych wyborów
  • może wywołać odwrotny efekt – bunt, niechęć, a nie wzrost zaangażowania w życie kraju.

Przykłady innych działań :

  • głosowanie dwudniowe
  • wydłużony czas pracy lokali wyborczych
  • głosowanie przez pełnomocników
  • głosowanie przez Internet
  • zorganizowanie bezpłatnego transportu do lokali wyborczych
  • propagowanie udziału w wyborach
  • podniesienie poziomu kultury politycznej.

Zadanie 30. (SP11)
Do podanych nazw mniejszości narodowych lub etnicznych dopisz numery, którymi na mapie zaznaczono obszary ich zwartego zamieszkiwania.

A. Białorusini …………………
B. Litwini ……………………….
C. Niemcy ………………………

A. Białorusini – 3
B. Litwini – 2
C. Niemcy – 5

Zadanie 31. (SP11)
Wybierz cztery zdania, w których zawarte są opinie. Wpisz w wyznaczone miejsce litery, którymi oznaczono te zdania.
A. Mieliśmy już za sobą całą dekadę wolności i rozwijającego się rynku, ale praktycznego pożytku było z tego niewiele.
B. Dostatek – największa obietnica rynku – był jeszcze przed nami.
C. Zarabialiśmy wtedy średnio mniej niż dwie trzecie tego, co zarabiamy dziś.
D. W 2000 r. zarabialiśmy konkretnie 655 zł (w cenach z 2005 r.) miesięcznie na członka rodziny, wobec 1047 zł w 2009 r.
E. Niby byliśmy jeszcze przyzwyczajeni do biedy lat 80., ale boleśnie czuliśmy ciężar niedostatku.
F. Prawie połowie z nas nie starczało na bieżące potrzeby (dziś twierdzi tak 28 proc.).
G. Tylko kilkanaście procent było zadowolonych z sytuacji finansowej rodziny (dziś 29 proc.). H. Społeczeństwo, które zaledwie 10 lat wcześniej osiągnęło historyczny sukces, było sfrustrowane i rozczarowane.
Na podstawie: J. Czapiński, J. Żakowski, Szczęśliwa dekada, „Polityka”, nr 29/2009.

Zdania zawierające opinie:  A., B., E., H. (kolejność odpowiedzi dowolna)

Zadanie 32. (SP11)
Podkreśl nazwę zjawiska społeczno-politycznego przedstawionego na rysunku.

A. alkoholizm
B. klientelizm
C. ochrona praw człowieka
D. brutalizacja działań władzy

B. klientelizm

Zadanie 33. (SP11)
Na podstawie danych z wykresu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

A. Wskaż zmianę w społecznej ocenie działalności związków zawodowych w latach 1994–1997.

B. W którym okresie zarysowująca się tendencja zmian w społecznej ocenie działalności związków zawodowych wskazywała na spadek aprobaty dla ich działalności? Odpowiedzi wybierz spośród: 1994–1997, 1997–2000, 2000–2008.

C. Podaj podstawowy cel działania związków zawodowych.

D. Podaj nazwy organizacji związkowych działających w Polsce, zrzeszających największą liczbę pracowników:
– ogólnokrajowego związku zawodowego
– ogólnokrajowego zrzeszenia (federacji) związków zawodowych

A. Przykład sformułowania zmiany – jedno spośród: • wzrósł odsetek oceniających działalność związków zawodowych jako korzystną • zmalał odsetek oceniających działalność związków zawodowych jako niekorzystną • wzrost ocen korzystnych • spadek ocen niekorzystnych

B. 1997–2000

C. Ochrona interesów pracowniczych

D. Ogólnokrajowy związek zawodowy: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (NSZZ „Solidarność” / NSZZ Solidarność / Solidarność)
Ogólnokrajowe zrzeszenie związków zawodowych: Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ)

Zadanie 34. (SP11)
Uzupełnij tabelę dotyczącą klasyfikacji wybranych grup społecznych. We właściwe miejsca wpisz rodzaj grupy, uwzględniając charakter więzi społecznej (pierwotna lub wtórna) oraz typ organizacji wewnętrznej (formalna lub nieformalna).

Zadanie 35. (SP11)
Na podstawie tabeli wykonaj polecenia.

A. W której dziedzinie deklarowana aktywność rośnie wraz z wiekiem badanych? Przedstaw przyczynę powstałej zależności.

B.Wskaż dwie kategorie wiekowe, w których największy odsetek deklaracji respondentów dotyczy pracy.

C. W której dziedzinie deklarowana aktywność maleje wraz z wiekiem badanych? Przedstaw

D. Uzasadnij, odwołując się do odpowiednich danych, że społeczeństwo polskie nie jest skoncentrowane na sprawach publicznych.

A. Dziedzina – ochrona zdrowia przykład, przyczyny – wraz z wiekiem stan zdrowia na ogół się pogarsza

B. Kategorie wiekowe: 25–34 lata i 35–44 lata

C. Dziedzina – edukacja, przykład przyczyny – wraz z wiekiem słabnie chęć do zdobywania czy uzupełniania wykształcenia

D. Przykład uzasadnienia – politykę wybierało 0-3% badanych z każdej kategorii wiekowej, zaś działania społeczne wybierało 1-7% badanych z każdej kategorii wiekowej

Zadanie 36. (SP11)
Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.

Niezależnie od wieku, pozycji i poziomu umysłowego Amerykanie nieustannie się stowarzyszają. Mają nie tylko towarzystwa handlowe i przemysłowe […], ale również mnóstwo innych: istnieją stowarzyszenia religijne i moralne, stowarzyszenia o poważnym i błahym charakterze, stowarzyszenia zajmujące się ogólnymi i bardzo szczegółowymi sprawami, stowarzyszenia wielkie i małe. Amerykanie stowarzyszają się w celu organizowania zabaw, tworzenia seminariów, budowania zajazdów, wznoszenia kościołów, rozpowszechniania książek, wysyłania misjonarzy na antypody. W ten właśnie sposób zakłada się w Ameryce szpitale, więzienia, szkoły. Źródło: A. Pawlicki, T. Merta, A. Pacewicz, Z demokracją na ty. Materiały pomocnicze, Warszawa 2006.

1. Spośród podanych poniżej zdań podkreśl to, które oddaje sens powyższego tekstu.
A. Amerykanie mają skłonność do samoorganizacji społecznej.
B. Cechą charakterystyczną obywateli USA jest prowadzenie działalności gospodarczej.
C. Społeczeństwo amerykańskie cechuje wysoka religijność.
D. Społeczeństwo Stanów Zjednoczonych prowadzi rozrywkowy tryb życia.

2. Spośród podanych niżej nazw zjawisk społecznych podkreśl tę, której nie dotyczy powyższy tekst.
A. aktywność organizacji pozarządowych.
B. aktywność organizacji rządowych.
C. społeczeństwo obywatelskie.
D. stowarzyszanie się.

1. A.
2. B.

Zadanie 37. (SP11)
Zdjęcia przedstawiają osoby znane z działalności w organizacjach pozarządowych niosących pomoc potrzebującym. Uzupełnij tabele z informacjami na ich temat.

A. – Jerzy (Jurek) Owsiak Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy (Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy / WOŚP / Fundacja WOŚP)
B. – Janina Ochojska (Janina Ochojska-Okońska / Janina Okońska) Polska Akcja Humanitarna (PAH / Fundacja EquiLibre)

Zadanie 38. (SP11)
Odwołując się do danych z wykresów, wskaż różnice dotyczące poczucia wpływu na sprawy państwa i sprawy własnej miejscowości.

Przykład poprawnej odpowiedzi  jedna spośród:

  • Odsetek twierdzących, że mają wpływ na sprawy własnego miasta jest większy niż tych, którzy uważają, że mają wpływ na sprawy kraju – różnica wynosi 9 punktów procentowych (wskazuje tak odpowiednio 39 i 30%). Z kolei odsetek twierdzących, iż nie mają wpływu na sprawy własnego miasta jest mniejszy niż tych, którzy uważają, że nie mają wpływu na sprawy kraju – różnica wynosi 7 punktów procentowych (wskazuje tak odpowiednio 58 i 65%).
  • Badani deklarują poczucie nieco większego wpływu na sprawy lokalne niż państwowe, gdyż 39% respondentów twierdzi, że ma wpływ na sprawy lokalne, a na sprawy państwa – 30%, a 58% respondentów twierdzi, że nie ma wpływu na sprawy lokalne, zaś na sprawy państwa – 65%.

Zadanie 39. (SP11)
Rozważ, czy społeczeństwo polskie ma wpływ na sprawy publiczne w środowisku lokalnym. Uzasadniając swoje stanowisko, przedstaw po trzy formy aktywności społecznej i politycznej. Odwołaj się do materiałów źródłowych z zadań 26–29.

Przykładowe formy:

  • uczestnictwo w pracy organów jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego
  • uczestnictwo w zgromadzeniach
  • uczestnictwo w działalności stowarzyszeń
  • uczestnictwo w działalności fundacji
  • uczestnictwo w organizacjach pozarządowych (NGO)
  • uczestnictwo w działaniach wspólnoty mieszkaniowej
  • uczestnictwo w życiu wspólnoty religijnej, np. parafii
  • wolontariat

Przykładowe formy:

  • udział w referendum lokalnym
  • działania na rzecz przeprowadzenia referendum lokalnego
  • czynne prawo wyborcze w wyborach lokalnych
  • bierne prawo wyborcze w wyborach lokalnych
  • uczestnictwo w obradach samorządowych organów uchwałodawczych
  • uczestnictwo w działalności lokalnych komórek partii politycznych
  • uczestnictwo w akcjach nieposłuszeństwa obywatelskiego o wymiarze lokalnym
  • uczestnictwo w zgromadzeniach

Jeśli formy aktywności (np. udział w zgromadzeniach) wystąpiły w obu rodzajach aktywności, punkty przyznaje się za każdą formę podwójnie, o ile uzasadniono ją na dwa sposoby.

Zadanie 40. (SP12)
Podaj dwa problemy związane z funkcjonowaniem demokracji, na które zwrócono uwagę w tekście.

Demokracja często bywa postrzegana wyłącznie przez pryzmat urny wyborczej i rządów większości, ale szersze rozumienie demokracji jako obejmującej również debatę publiczną pozwala włączyć prawa mniejszości w zasadniczą strukturę tego ustroju […]. Konflikt między rządami większości i prawami mniejszości może się jednak pojawić, toteż ważnym elementem dobrze funkcjonującego systemu demokratycznego jest budowa klimatu tolerancyjnych wartości […]. Tolerancyjne wartości powinni krzewić nie tylko politycy, ale również media, pomagając różnym wspólnotom lepiej się nawzajem zrozumieć. Sukces demokracji zależy nie tylko od struktury instytucjonalnej, ale także od rzeczywistych wzorów zachowań politycznych i społecznych.
Źródło: A. Sen, Demokracja i zagadka rozwoju, www.dziennik.pl

Przykład poprawnej odpowiedzi:
– postrzeganie demokracji przez pryzmat instytucjonalny (urny wyborczej)
– konflikt między rządami większości a prawami mniejszości

Zadanie 41. (SP12)
Na podstawie wykresu i własnej wiedzy wskaż zależność pomiędzy długością trwania demokracji w państwie a opiniami społeczeństwa na temat jej ważności.

Przykład poprawnej odpowiedzi:
Społeczna ważność demokracji jest wprost proporcjonalna do okresu jej trwania.

Zadanie 42. (SP12)
Zaznacz dwa zdania prawdziwe, wpisując w tabeli obok każdego z nich znak „X”.

A. Zgromadzenie Narodowe jest zwoływane przez Prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej.
B. Rada Ministrów ma w Rzeczypospolitej Polskiej prawo inicjatywy ustawodawczej.
C. Ważność wyborów parlamentarnych w Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza Państwowa Komisja Wyborcza.
D. Partie polityczne w Rzeczypospolitej Polskiej są rejestrowane w Sądzie Okręgowym w Warszawie.

B. Rada Ministrów ma w Rzeczypospolitej Polskiej prawo inicjatywy ustawodawczej. X

Zadanie 43. (SP12)
Rozstrzygnij, które zdania dotyczące funkcjonowania społeczeństwa są prawdziwe, a które fałszywe. W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio prawda lub fałsz.

A. Wspólnota jest grupą, której członków łączy trwała więź emocjonalna.
B. Nonkonformizm to postawa charakteryzująca się podporządkowaniem zasadom obowiązującym w danej grupie.
C. W Polsce zawarcie ponownego małżeństwa jest dozwolone przez prawo po uzyskaniu orzeczenia sądowego o separacji.

A. Prawda
B. Fałsz
C. Fałsz

Zadanie 44. (SP12)
Podkreśl dwa zdania, które charakteryzują społeczeństwo otwarte.

A. Awans społeczny jest możliwy przy odpowiednim wysiłku i zdeterminowaniu jednostki.
B. Degradacja społeczna nie jest możliwa.
C. Pozycja społeczna jednostki wynika wyłącznie z urodzenia.
D. Pozycja społeczna jednostki zależy przede wszystkim od jej wiedzy i stopnia aktywności.
E. Typowa jest degradacja międzypokoleniowa.

A. Awans społeczny jest możliwy przy odpowiednim wysiłku i zdeterminowaniu jednostki.
D. Pozycja społeczna jednostki zależy przede wszystkim od jej wiedzy i stopnia aktywności.

Zadanie 45. (SP12)
Wybierz dwa zdania, w których zawarte są opinie. Wpisz w wyznaczone miejsca litery, którymi oznaczono te zdania.

A. Młodzi są największymi ofiarami kryzysu gospodarczego.
B. Bez pracy jest dziś 20,4 procent Europejczyków między 15. a 24. rokiem życia, którzy chcieliby podjąć zatrudnienie – o jedną trzecią więcej niż w 2008 roku.
C. Młodzi Polacy między 18. a 34. rokiem życia stanowią ponad połowę zarejestrowanych bezrobotnych, a bezrobocie wśród młodzieży jest dwukrotnie wyższe od średniej.
D. Za filar przyszłego dobrobytu i szczęścia uznaje się pracę, a młodzi ze znalezieniem zatrudnienia i zdobyciem dobrej posady mają kłopot.
E. Wszędzie wzrasta udział zatrudnionych czasowo lub na niepełny etat. 27,6 procent młodych Europejczyków pracuje w niepełnym wymiarze.
F. Tę różnorodną grupę ludzi łączy niepewność jutra, która nie pozwala niczego planować, i płaca tak marna, że nie stać ich na godne życie.
Na podstawie: W. Smoczyński, Prekariusze wszystkich krajów, „Polityka”, nr 37/2011.

Zdania zawierające opinie –  A, D, F.

Zadanie 46. (SP12)

Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli wybierz dwa zdania prawdziwe. Wpisz w wyznaczone miejsca litery, którymi oznaczono te zdania.

Tabela. Postawy społeczeństwa polskiego wobec przemian po 1989 roku.

A. Większość respondentów wiąże błędy, które popełniono w czasie przemian po 1989 roku, ze słabością demokracji proceduralnej.
B. Odsetek osób uznających korupcję i nieuczciwość w polityce za jeden z trzech głównych błędów popełnionych w czasie przemian po 1989 roku spadł w okresie styczeń 2008 – marzec 2010 o 7 punktów procentowych.
C. Odsetek osób uznających brak dekomunizacji oraz rozliczenia funkcjonariuszy państwowych i partyjnych z okresu PRL za jeden z trzech głównych błędów popełnionych w czasie przemian po 1989 roku wzrósł w okresie styczeń 2008 – marzec 2010 o 4%.
D. Prywatyzacja nomenklaturowa była uznawana za jeden z trzech najważniejszych błędów popełnionych w czasie przemian po 1989 roku przez mniej niż 1/4 respondentów.

Zdania prawdziwe – B, D.

Zadanie 47. (SP12)
Podkreśl nazwę zjawiska społecznego, którego dotyczy rysunek satyryczny.

A. korupcja
B. organizowanie jubileuszy
C. ruch kibicowski
D. sportowy styl życia

A. korupcja

Zadanie 48. (SP12)
Zaznacz dwa zdania prawdziwe, wpisując w tabeli obok każdego z nich znak „X”.

A. Współcześnie w Polsce zamieszkuje większy odsetek osób należących do mniejszości narodowych niż w okresie międzywojennym.
B. We współczesnej Polsce wśród mniejszości narodowych najliczniejszą grupą są Niemcy.
C. Według prawa Rzeczypospolitej Polskiej Romowie są mniejszością etniczną.
D. Według prawa Rzeczypospolitej Polskiej Ślązacy są grupą posługującą się językiem regionalnym.

B. We współczesnej Polsce wśród mniejszości narodowych najliczniejszą grupą są Niemcy. X
C. Według prawa Rzeczypospolitej Polskiej Romowie są mniejszością etniczną. X

Zadanie 49. (SP12)
Scharakteryzuj i oceń sytuację społeczno-kulturową Polaków mieszkających na stałe poza granicami Polski. Zaproponuj działania organów państwa i samorządu terytorialnego oraz organizacji pozarządowych mające na celu poprawę tej sytuacji.

Ocena sytuacji społeczno-kulturowej Polaków mieszkających poza granicami kraju:
– sytuacja społeczno-kulturowa Polaków na Wschodzie – Litwa, polskość zagrożona
– sytuacja społeczno-kulturowa Polaków na Wschodzie – Białoruś, polskość ograniczona
– sytuacja społeczno-kulturowa Polaków na Wschodzie – Kazachstan, polskość rezydualna
– sytuacja społeczno-kulturowa Polaków na Zachodzie – dawna migracja, przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych
– sytuacja społeczno-kulturowa Polaków na Zachodzie – migracja związana z członkostwem Polski w UE, np. Wielka Brytania, Irlandia, Holandia

Propozycja działań na rzecz poprawy sytuacji Polaków mieszkających poza granicami kraju organów państwa, organów samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych:
– objęcie procedurą Karty Polaka także Polaków mieszkających na Zachodzie
– działania na rzecz edukacji polskojęzycznej poza Polską
– zapraszanie przedstawicieli Polaków mieszkających poza granicami do udziału w wydarzeniach kulturalnych w Polsce

Zadanie 50. (SP13)
Na podstawie danych zamieszczonych na wykresie i w tabelach oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

A. Podaj odsetek małżeństw, w których pracują mąż i żona.

B. Uzupełnij tekst, wpisując w wyznaczone miejsca: rodzaj wykształcenia (1.), typ modelu małżeństwa (2.) oraz liczbę (3.).

Niezależnie od kategorii wieku, w przyszłości potomstwo planują najczęściej respondenci z (1.) ……………………………. wykształceniem. Najwyższy odsetek odpowiadających twierdząco na to samo pytanie jest wśród ankietowanych, którzy określają model swojego małżeństwa jako (2.) ……………………………. . Spośród osób, których małżeństwo plasuje się w najbardziej powszechnym modelu, (3.) ……………. % nie potrafiło udzielić jednoznacznej odpowiedzi w tej kwestii.

C. Oceń przedstawione na wykresie modele małżeństw z perspektywy równouprawnienia.

A. 51%
B. (1.) wyższym (2.) partnerski (3.) 21%
C. Mieszany model małżeństwa należy ocenić najbardziej negatywnie z punktu widzenia równouprawnienia, gdyż kobieta ma w nim więcej obowiązków. W modelach tradycyjnym oraz odwróconym nie ma pełnego równouprawnienia, choć s ą bardziej sprawiedliwe niż model mieszany, gdyż obowiązki małżonków są podzielone. Najbardziej wzorcowy pod względem równouprawnienia jest model partnerski, bo podział obowiązków między małżonkami jest równy.

Zadanie 51. (SP13)
Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij tabelę dotyczącą mniejszości narodowych w Polsce. Do każdego opisu dopisz nazwę właściwej mniejszości narodowej oraz numer, którym oznaczono na mapie obszar jej zwartego zamieszkiwania.

A. Słowacy (mniejszość słowacka), 1
B. Niemcy (mniejszość niemiecka), 5
C. Białorusini (mniejszość białoruska), 3

Zadanie 52. (SP13)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Przybywający do naszego kraju repatrianci są więc najczęściej drugim lub trzecim pokoleniem Polaków ze Wschodu, urodzonym i wychowanym w Związku Radzieckim. Ponadto ich rodziny są zróżnicowane etnicznie […]. Tym samym adaptacja środowiskowa – przyswojenie sobie polskich obyczajów, nawiązanie kontaktów z sąsiadami, przystosowanie się do pracy […] a także nauczenie się języka, są dla wielu rodzin repatriantów takimi samymi wyzwaniami, jak dla innych imigrantów.
Źródło: P. Hut, Warunki życia i proces adaptacji repatriantów w Polsce w latach 1992–2000, Warszawa 2002.

A. Podaj – za autorem tekstu źródłowego – przyczynę problemów adaptacyjnych większości repatriantów w Polsce.

B. Wskaż różnicę w kwestii nabywania obywatelstwa Rzeczypospolitej Polskiej przez repatriantów i imigrantów.

A. Większość repatriantów urodziła się i wychowała w Związku Radzieckim.

B. Migranci mogą otrzymać obywatelstwo RP po spełnieniu cenzusu domicylu, zaś repatrianci stają się obywatelami RP w momencie przekroczenia granicy Polski

Zadanie 53. (SP13)
Na podstawie wykresu porównaj aktywność społeczną w krajach skandynawskich i iberyjskich.

W państwach skandynawskich aktywność społeczna mierzona przynależnością do organizacji społecznych jest ponad dwukrotnie większa niż w iberyjskich.

Zadanie 54. (SP13)
Na podstawie tabeli wskaż tendencję w deklaracjach społeczeństwa polskiego na temat pracy społecznej w minimum jednej dziedzinie.

Tendencja w deklaracjach społeczeństwa polskiego na temat pracy społecznej w minimum jednej dziedzinie jest rosnąca (wzrostowa).

Zadanie 55. (SP13)
Wskaż – odwołując się do danych zamieszczonych w tabeli – zależność między obszarami aktywności społecznej a opinią, że ludzie nie są w stanie pomóc potrzebującym ani rozwiązać problemów swojego środowiska.

Im większy obszar aktywności społecznej, tym mniejszy odsetek osób, które uważają, że nie są w stanie pomóc potrzebującym ani rozwiązać problemów lokalnych. 84% aktywnych społecznie w ramach organizacji i samodzielnie jest przekonana o tym, że można rozwiązać problemy swego środowiska, zaś u tych nieaktywnych społecznie odsetek ten wynosi 34%.

Zadanie 56. (SP13)
Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli wybierz dwa zdania prawdziwe. Wpisz w wyznaczone miejsca litery, którymi oznaczono te zdania.

A. Najwięcej spośród ankietowanych jest przekonanych, że jeżeli udzielą komuś pomocy, to i im ktoś kiedyś takiej pomocy udzieli.
B. Zaangażowanie w dobrowolną i nieodpłatną pracę społeczną najczęściej wynika z przekonania, że innym należy pomagać.
C. Co dwudziesty spośród badanych wskazał, że praca społeczna w jego środowisku jest popularna i modna.
D. Co siódmy z respondentów jest przekonany, że praca społeczna na rzecz innych będzie korzystna przy poszukiwaniu pracy.

Zdania prawdziwe: B, C

Zadanie 57. (SP13)
Na podstawie tekstu źródłowego podaj dwie konsekwencje braku zaufania między ludźmi.

Ewa Winnicka: Mamy zatem powszechny deficyt zaufania. Dlaczego warto ufać drugiemu człowiekowi?

Piotr Sztompka: Bo żyjemy w świecie, w którym nie jesteśmy sami i nigdy nie będziemy. W realizowaniu naszych potrzeb życiowych, przyjemności obcowania z innymi, w przyjaźni, miłości, współpracy jesteśmy zależni od innych, którzy mogą działać pięknie, godnie i wspaniale, ale też haniebnie. Wobec tego w każdej naszej relacji z innymi natrafiamy na element ryzyka. Z przyjaciółką, z żoną, z szefem, z lekarzem, z politykiem. Nigdy nie możemy wiedzieć na pewno, że on spełni oczekiwania. Nie mamy pewności, że adwokat nam dobrze doradzi, ja nie mam pewności, że pani dobrze ten wywiad zredaguje jako dziennikarz, że polityk podejmie decyzje, które przyniosą mi poprawę życia.
Źródło: Towar tłukliwy, „Polityka”, nr 32/2007.

1. Ludzie nie mogliby ze sobą współpracować.
2. Ludzie nie mogliby realizować własnych potrzeb.

Zadanie 58. (SP13)
Scharakteryzuj problem wolontariatu w Polsce: organizacje działające na jego zasadach, skutki, jakie przynosi aktywność w jego ramach, oraz stopień zainteresowania taką formą pracy na rzecz innych. Zaproponuj działania samorządu oraz władz państwowych mogące wzmocnić ten rodzaj aktywności.

Your Content Goes Here

Zadanie 59. (SP14)
Do każdego opisu przyporządkuj właściwą nazwę postawy. Odpowiedzi wybierz spośród podanych: altruizm, internalizacja, ksenofobia, nonkonformizm.

A. nonkonformizm
B. ksenofobia
C. altruizm

Zadanie 60. (SP14)
Do każdego opisu przyporządkuj właściwą nazwę rodziny zgodną z podanym kryterium. Odpowiedzi wybierz spośród podanych: monogamiczna, matrylinearna, patrylinearna, partnerska, poliandryczna.

A. patrylinearna
B. partnerska
C. monogamiczna

Zadanie 61. (SP14)
Na podstawie wykresu rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe. W tabeli obok każdego zdania wpisz odpowiednio prawda lub fałsz.

A. fałsz
B. fałsz
C. prawda

Zadanie 62. (SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego podaj cztery różnice między narodem a społeczeństwem.

Społeczeństwo nie budzi emocji. Z narodem wiążą się niezwykle silne uczucia. Dla narodu ludzie oddają własne życie i w imię narodu odbierają je innym. Naród jest wartością autoteliczną. Społeczeństwo ma wartość instrumentalną, jako forma organizacji życia zbiorowego w obrębie jakiegoś terytorium […].
W realnej rzeczywistości zakresy zbiorowości określanej mianem społeczeństwa i mianem narodu zazwyczaj krzyżują się. Społeczeństwa są najczęściej złożone z członków różnych narodów i grup etnicznych, a członkowie jednego narodu wchodzą w skład różnych społeczeństw.
Społeczeństwo jest wielorako zróżnicowaną i często rozdzieraną konfliktami całością. Nie tylko konfliktami o podłożu ekonomicznym, ale również narodowościowymi. Naród jest postrzegany jako jednolita całość, jako wspólnota, której wszyscy członkowie są braćmi bez względu na to, pod jaką szerokością geograficzną żyją i czym się zajmują; także jako całość jednorodna etnicznie […]. Niemniej pojęcie narodu jest ściśle związane z pojęciem etniczności i zbiorowości etnicznej, określanej najczęściej mianem grupy etnicznej, chociaż nie spełnia ona wszystkich kryteriów grupy w ścisłym, socjologicznym rozumieniu.
Źródło: B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003, s. 240–241.

  • Pojęcie naród jest bardziej związane z emocjami niż pojęcie społeczeństwo.
  • Naród jest wartością autoteliczną, a społeczeństwo – instrumentalną.
  • W skład społeczeństwa wchodzą różne narody, ale w skład narodu nie wchodzą różne społeczeństwa.
  • Naród, w przeciwieństwie do społeczeństwa, jest związany z etnicznością.

Zadanie 63. (SP14)
Na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Od spisu w 2002 roku liczba ludności Polski wzrosła o 271 tys. Obecnie jest nas 38,5 mln, ale z wyliczeń demografów wynika, że była to ostatnia dekada z przyrostem ludności. Teraz będzie nas już tylko coraz mniej i za pół wieku liczba mieszkańców Polski spadnie do 32,6 mln. Nowy spis powszechny wykazał, że ok. 1,94 mln Polaków przebywało za granicą powyżej 3 miesięcy, a 2/3 z nich pozostawało tam już 12 miesięcy i dłużej. W Polsce jest już 107 kobiet na 100 mężczyzn. Spada też dzietność kobiet. Badania GUS dotyczące przynależności narodowo-etnicznej wykazały, że jesteśmy krajem, w którym dominuje jednorodna polska tożsamość narodowa (91,56%). Najliczniej deklarowaną inną tożsamością była tożsamość śląska – 809 tys., kaszubska – 212 tys. i niemiecka – 109 tys.
Na podstawie: „Polityka” 2012, nr 13.

A. Podaj nazwę wymienionej w tekście grupy posługującej się językiem regionalnym w rozumieniu prawodawstwa Rzeczypospolitej Polskiej.

B. Podkreśl dwie przyczyny spadku tempa wzrostu liczby ludności Polski.

  1. Deklarowanie innej niż polska identyfikacji narodowo-etnicznej.
  2. Wzrost liczby kobiet w stosunku do liczby mężczyzn.
  3. Emigracja zarobkowa Polaków.
  4. Spadek dzietności kobiet.
  5. Prognozy demografów.

A. kaszubska
B. 3, 4

Zadanie 64. (SP14)
Wybierz dwa zdania, w których zawarte są wyłącznie fakty. Wpisz w wyznaczone miejsca litery, którymi oznaczono te zdania.
A. Przestępcy idą z duchem czasu.
B. Coraz częściej odchodzą od „konwencjonalnych” metod i uznają, że lepiej i bezpieczniej obłowią się w sieci.
C. W ciągu ostatniego roku z cyberprzestępczością miał styczność co piąty Polak.
D. Każdy z nich stracił z tego powodu – napisano w raporcie opublikowanym przez firmę zajmującą się zabezpieczaniem pamięci komputerowych.
E. Przestępcy szukają nowych obszarów działalności, które mogą im przynieść duże zyski, a rozwój internetu takie możliwości stwarza.
F. Cyberprzestępstwa będą miały charakter coraz bardziej masowy.

Na podstawie: G. Zawadzka, E. Olczyk, Twój komputer nie należy do ciebie,  „Uważam Rze. Inaczej pisane” 2012, nr 42.

Zdania zawierające wyłącznie fakty – C, D

Zadanie 66. (SP15)
Do każdego opisu dopisz odpowiadającą mu nazwę. Odpowiedzi wybierz spośród podanych: rola społeczna, stratyfikacja społeczna, świadomość społeczna, tożsamość społeczna.

A. tożsamość społeczna
B. świadomość społeczna
C. rola społeczna

Zadanie 67. (SP15)
Odwołując się do danych z wykresów, przedstaw zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce w latach 1995–2009.

W latach 1995–2009 w Polsce spadło zatrudnienie w rolnictwie z 27,8% do 13,4%, a wzrosło zatrudnienie w usługach z 42,1% do 55,6%.

Zadanie 68. (SP15)
Na podstawie wykresów i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

A. Wyjaśnij problem, który przedstawia prognoza demograficzna ZUS dla Polski.

B. Odwołując się do danych, rozstrzygnij, która kategoria społeczna – kobiety czy mężczyźni – będzie w 2060 roku częściej korzystała ze świadczeń emerytalnych.

Przykładowa odpowiedź A. Prognoza demograficzna dotyczy problemu starzenia się społeczeństwa, wobec czego nastąpi spadek liczby mężczyzn i kobiet w wieku produkcyjnym.

Przykładowa odpowiedź B. Kobiety będą częściej korzystały ze świadczeń emerytalnych, gdyż ich odsetek w wieku poprodukcyjnym i produkcyjnym będzie taki sam i wyniesie 43,2%, podczas gdy większość mężczyzn będzie w wieku produkcyjnym (53,7%).

Zadanie 69. (SP15)
Do każdego opisu dopisz nazwę mniejszości etnicznej zamieszkującej na terytorium Polski. Odpowiedzi wybierz spośród podanych: Romowie, Karaimi, Łemkowie, Tatarzy.

A. Przedstawiciele tej mniejszości mieszkali na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego od końca XIV wieku. Ich przodkami byli emigranci lub uciekinierzy z terenów ówczesnej Złotej Ordy oraz z Krymu. Porozumiewają się j ęzykiem polskim, ale pozostali wyznawcami islamu. Bohoniki i Kruszyniany to miejsca ważne dla nich ze względów religijnych i kulturowych.
………………………………………

B. Przedstawiciele tej mniejszości do Polski przybywali od XV wieku wzdłuż łuku Karpat i od strony Niziny Węgierskiej, a następnie z obszarów Niemiec, Siedmiogrodu i Wołoszczyzny. Większość z nich prowadziła niegdyś w ędrowny tryb życia. Obecnie mieszkają głównie w miastach, co jest konsekwencją przymusowej polityki osiedleńczej prowadzonej przez władze PRL.
………………………………………

C. Tradycyjnie członkowie tej mniejszości zamieszkiwali Beskid Niski i część Beskidu Sądeckiego. Na tereny obecnego dominującego miejsca zamieszkiwania (województwo dolnośląskie) zostali przesiedleni w wyniku akcji „Wisła”. Część przedstawicieli tej mniejszości podkreśla swój związek z narodem ukraińskim, a część – nie.
………………………………………

A. Tatarzy
B. Romowie
C. Łemkowie

Zadanie 70. (SP15)
Na podstawie danych z tabeli i wykresu wykonaj polecenia.

A. Podaj, która odpowiedź zamieszczona w tabeli zróżnicowała respondentów w największym stopniu.

B. Przedstaw zależność między opinią respondentów na temat nastawienia politycznego programów telewizji publicznej a zainteresowaniem polityką tych respondentów.

C. Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F – jeśli jest fałszywa.

A. Sprzyjają one rządowi i koalicji rządzącej.
B. Im większe zainteresowanie polityką, tym większy odsetek respondentów uważających, że media sprzyjają rządowi i koalicji rządzącej.
C. P, F, F.

Zadanie 71. (SP16)
O frekwencji wyborczej:

W USA do wyborów chodzi zwykle mniej więcej połowa uprawnionych do głosowania, a więc tyle, ile u nas. W ostatnich wyborach w Iraku frekwencja wyniosła około 75 proc. Czy to oznacza, że jest tam bardziej rozwinięte społeczeństwo obywatelskie niż w Stanach Zjednoczonych lub Polsce? Czy z faktu, że najwięcej Polaków wzięło udział w wyborach parlamentarnych 4 czerwca 1989 r., a najmniej – w 2005 r., wynika, że przed 18 laty byliśmy bardziej obywatelscy niż obecnie?  Na podstawie: M. Migalski, Fetysz demokracji, „Wprost” 2007, nr 41.

Rozstrzygnij, czy autor tekstu podziela opinię, że wykładnikiem jakości społeczeństwa obywatelskiego jest poziom frekwencji wyborczej. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie: Nie.
Przykładowe uzasadnienie  Wyższa frekwencja jest w Iraku niż w USA, a jakość społeczeństwa obywatelskiego w tym pierwszym kraju jest niższa.

Zadanie 72. (SP16)

A. Przedstaw cechy społeczne osób, wśród których odsetek deklaracji uczestnictwa w wyborach do Sejmu RP w latach 2001–2007 był najwyższy.

B. Na podstawie wykresów i własnej wiedzy oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

  1. Wykształcenie obywateli ma największy wpływ na skalę ich deklarowanego uczestnictwa w wyborach do Sejmu RP.
  2. Najwyższa frekwencja w wyborach do Sejmu RP miała miejsce w roku 2005, a najniższa – w 2007.
  3. Cechą obywateli najmniej różnicującą ich deklarowany udział w wyborach do Sejmu w 2007 roku była płeć.

A. mężczyzna; z miasta; o wykształceniu wyższym; z dochodem w najwyższym kwartylu.
B. P, F, P.

Zadanie 73. (SP16)
Wykres. Wyniki wyborów do Sejmu RP – liczba mandatów.

A. Podaj rok wyborów do Sejmu RP, których wyniki przedstawiono na wykresie.

B. Rozwiń skrótowce lub skróty organizacji wskazanych na wykresie, które w wyniku ostatnich wyborów do Sejmu RP stały się opozycją parlamentarną.

A. 2011
B. Polskie Stronnictwo Ludowe; Platforma Obywatelska; Mniejszość Niemiecka

Zadanie 74. (SP16)

A. Podaj polskie rozwinięcie skrótowca zaprezentowanego na zdjęciu.

B. Odnosząc się do trzech elementów zamieszczonych na muralu, uzasadnij, że jego autorzy krytycznie oceniają GMO.

A. Organizmy modyfikowane genetycznie
B. Autorzy muralu krytycznie oceniają GMO, gdyż mamy na nim napisy „genetycznie molestowane organizmy” oraz „stop GMO”. Umieszczono także znak zagrożenia biologicznego na talerzu.

Zadanie 75. (SP16)
O rodzaju społeczeństwa:
W społeczeństwie tym jednostka ma prawo do osobistych decyzji, nie jest skrępowana przez wspólnotę. Wyróżnikiem tego społeczeństwa jest równość wszystkich ludzi i możliwość swobodnej oceny, krytyki i kontroli poczynań władzy. Społeczeństwo to charakteryzuje się pluralizmem i wielokulturowością, a zmiana elit władzy następuje w wyniku demokratycznych procedur.
Na podstawie: Ł. Zamęcki, Społeczne podstawy ładu politycznego, Warszawa 2011, s. 69.

Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Powyższy tekst opisuje społeczeństwo:
A. otwarte.
B. zamknięte.
C. tradycyjne.
D. industrialne.

A. otwarte.

Zadanie 76. (SP16)
O młodzieży  […] łączenie się w grupy, paczki, wspólnoty jest naturalne dla dorastających dzieci. Powiedziałbym wręcz, że jest oznaką normalności. Tak samo jak normalne jest to, że dzieciaki lubią się odróżniać od dorosłych wyglądem, sposobem bycia, poglądami. Dla niektórych rodziców ta odmienność jest jednak nie do zaakceptowania. Zwalczają ją więc bez prób zrozumienia […]. A przecież to, że dzieciak nosi długie włosy, czarne ciuchy albo wojskowe buty lub stawia sobie włosy na cukier, nie musi oznaczać, że dzieje się z nim coś złego albo że „na pewno należy już do jakiejś sekty”.
Ucieczka w […]. Rozmowa A. Jasińskiej, www.wysokieobcasy.pl

a) Podaj zbiorcze określenie kategorii społecznych młodzieży, których dotyczy tekst.

b) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Opisane zachowania młodzieży są zdaniem autora tekstu przejawem:
A. dewiacji społecznej.
B. nonkonformizmu wobec dorosłych.
C. problemów społecznych związanych z sektami.
D. potrzeby bycia zrozumianym i zaakceptowanym przez rodziców.

a) Subkultury
b) B. nonkonformizmu wobec dorosłych.

Zadanie 77. (SP16)
O mniejszościach narodowych:

Art. 2.1. Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:
1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;
2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;
3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;
4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;
5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;
6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.  Ustawa z dnia 5 stycznia 2006 r.
O mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym,  Dz. U. 2005, nr 17, poz. 141, z późn. zm. (stan prawny na 25 lutego 2016 r.).

Na podstawie podanych przepisów prawnych podaj przesłanki powodujące, że wskazanych grup etnicznych nie uznano w Rzeczypospolitej Polskiej za mniejszość narodową.

A. Wietnamczycy – …………………………….
B. Łemkowie – …………………………………..

A. Przodkowie Wietnamczyków nie zamieszkiwali obecnego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat (art. 2.1. pkt 5).
B. Łemkowie nie są narodem tytularnym w żadnym z państw (art. 2.1. pkt 6).

Zadanie 78. (SP16)
Rysunek satyryczny:

Wyjaśnij problem przedstawiony na rysunku satyrycznym.

Rysunek ilustruje problem tabloidyzacji mediów, pogoni za sensacją, za powierzchowną informacją.

Zadanie 79. (SP16)

Na podstawie danych z tabeli oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

1. P
2. F
3. P

Zadanie 80. (SP16)
Sformułuj wniosek dotyczący zależności między oceną własnych warunków materialnych a wskazaniami na określony typ czynników powodujących trudności z wydostaniem się z biedy. Wniosek uzasadnij, przywołując dane z tabeli.

Im lepsza ocena własnych warunków materialnych, tym częściej respondenci za przyczyny trudności w wydostaniu się ludzi z biedy uważali czynniki leżące po stronie ubogich. W przypadku oceny własnych warunków jako dobrych na każdy z tych czynników wskazywało ponad 50%, natomiast przy ocenie własnych warunków jako złe – mniej niż 1/3.

Zadanie 81. (SP16)
Zaznacz dwa zdania, w których zawarte są opinie.

A. W roku 2013 w 302 spółkach całkowite zarobki top menedżerów poszły w górę średnio o 24,5%.
B. W tym czasie wzrost średniej płacy w przedsiębiorstwach wyniósł 3,5%, a inflacja – ok. 3,7%.
C. Nastąpił wtedy realny spadek wynagrodzeń.
D. Wraz ze wzrostem liczby bogatych nastąpił wzrost liczby ubogich.
E. Wiele grup zawodowych: budowlańcy, pielęgniarki, pracownicy ochrony czy sektora usług dzisiaj realnie zarabiają mniej niż w 2008 roku.
F. Ta przepaść jest obecnie nie do zniesienia.
G. W raporcie OECD stwierdzono, że w Polsce pomiędzy 10% najbiedniejszych i 10% osób najbogatszych jest różnica 14:1, podczas gdy w Czechach 5,5:1, na Słowacji 6:1, a na Węgrzech 7:1.
H. Te wyliczenia należy zadedykować ludziom takim jak poseł K., który narzeka, że polscy politycy, mając 9 tys. złotych miesięcznie, zarabiają grosze.

Na podstawie: M. Miłosz, Kto i jak w Polsce zarabia dzięki politykom, „Tygodnik Solidarność” 2014, nr 41. 

Poprawna odpowiedź: F, H.

Zadanie 82. (SP16)
O ubóstwie i wykluczeniu  Ubóstwo potocznie rozumie się jako deprywację w wymiarze ekonomicznym, materialnym, podczas gdy wykluczenie społeczne ma zwykle szerszy wymiar i nie zawsze, choć najczęściej, jest bezpośrednio związane z ubóstwem. Zdaniem Ryszarda Szarfenberga oba zjawiska różnią się między innymi kontekstem[,] w jakim je rozpatrujemy. W ubóstwie kontekst to dystrybucja zasobów w społeczeństwie, nierówność dochodów i majątku pomiędzy jednostkami i gospodarstwami domowymi. Tymczasem kontekst dla wykluczenia to relacje i stosunki władzy ze społeczeństwem […]. Prześledzenie ewolucji koncepcji ubóstwa prowadzi do wniosku, że kategorię ubóstwa stopniowo rozszerzano[,] zbliżając je znaczeniowo do tego, co określamy mianem wykluczenia. […] niezależnie od tego[,] jak szeroko podejdzie się do kwestii ubóstwa, stałym i zazwyczaj centralnym […] elementem jest komponent socjalno-materialny. Tymczasem wykluczenie może dotyczyć sytuacji i wymiarów zróżnicowania między ludźmi, niezwiązanych ze sferą ekonomiczną (np. wykluczenie polityczne mniejszości etnicznych lub kulturowe mniejszości seksualnych) […]. Najczęściej na wykluczenie społeczne patrzymy jako [na] rezultat ubóstwa i w sensie statystycznym jest to zasadne. Ubóstwo jest podstawową przeszkodą na drodze do integracji społecznej: wyłącza z uczestnictwa w kulturze, ogranicza kontakty, izoluje ludzi w enklawach biedy, w formie skrajnej zawęża ich świat do podstawowych czynności. Walka z wykluczeniem więc to najczęściej usiłowanie ograniczenia, redukcji lub ominięcia tej przeszkody poprzez politykę prointegracyjną. Pamiętać jednak należy, że możemy mieć również w praktyce społecznej odwrotną sytuację: ubóstwo jako skutek niematerialnego wykluczenia.
Bieda i wykluczenie społeczne, Raport Fundacji Amicus Europae, Warszawa 2011, fae.pl

a) Podaj przyczyny, które – według raportu – wpływają na proces wykluczenia społecznego.

  • …………………………………………………………………………………………………
  • ………………………………………………………………………………………………..

b) Wyjaśnij różnicę między ubóstwem a wykluczeniem społecznym.

a) Brak integracji społecznej; ograniczenie się do działań związanych z zabezpieczeniem podstawowych potrzeb.
b) Ubóstwo wynika z nierówności dochodów i majątku, dotyczy sytuacji materialnej i socjalnej. Wykluczenie dotyczy relacji miedzy władzą a społeczeństwem i relacji międzyludzkich, obejmuje również inne obszary poza sferą materialną i socjalną, np. sferę etniczną.

Your Content Goes Here

Zadanie 83. (SP16)
Scharakteryzuj zjawisko wykluczenia społecznego oraz zagrożenia, jakie niesie za sobą to zjawisko dla współczesnych społeczeństw. Przedstaw działania władz państwowych i samorządowych na rzecz zapobiegania temu zjawisku w Polsce. Odwołaj się do materiałów źródłowych z zadań 31–34.

Zadanie 84. (SP17)
O referendum lokalnym:

W niedzielę 6 września 2014 roku we Wrocławiu odbyło się pierwsze historyczne lokalne referendum. Wrocławianie pytani byli o budowę metra, ograniczenie ruchu w centrum, organizowanie dużych imprez i rewitalizację miejskich kamienic. Udział w referendum wzięło 10,56% uprawnionych do głosowania.
Na podstawie: www.wroclaw.pl

a) Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

  1. Tekst dotyczy jednej z form demokracji bezpośredniej.
  2. Referendum, którego dotyczy tekst, może zarządzić prezydent miasta.
  3. Ważność referendum, którego dotyczy tekst, stwierdza Sąd Najwyższy.

b) Rozstrzygnij, czy w wyniku referendum władze miasta zostały zobowiązane do podjęcia działań w sprawach poddanych pod głosowanie. Odpowiedź uzasadnij.

a) P, F, F.
b) Rozstrzygnięcie – nie.
Uzasadnienie – Władze samorządowe nie zostały zobowiązane do realizacji spraw poddanych pod referendum, ponieważ wzięło w nim udział tylko 10,56% uprawnionych do głosowania, a tego typu referendum lokalne dla swej ważności wymaga 30% frekwencji.

Zadanie 85. (SP17)
O protestach społecznych:

Tekst 1. Są trzy postulaty główne, które mogą pozwolić na to, żeby rolnicy mogli udać się do domów, a niekoniecznie nocować tutaj, na ulicach Warszawy. To jest wypłata odszkodowań za straty spowodowane przez dziki, wypłata kwot mlecznych […] i przede wszystkim sprawa rynku trzody chlewnej, to jest załatwienie sprawy ASF. Do tego dochodzi jeszcze zakaz karania rolników za protesty […] i zakaz sprzedaży polskiej ziemi – wyliczał szef OPZZ Rolników i Organizacji Rolniczych […].
www.polskieradio.pl

Tekst 2. Jednostki świadomie i intencjonalnie decydują się na złamanie konkretnej normy prawnej (przepisu), postrzeganej przez nich jako krzywdzącej, niesprawiedliwej i stojącej w sprzeczności z interesem publicznym lub będącej naruszeniem ich fundamentalnych przekonań. Podstawowym celem takiego działania jest zmiana danego prawa bądź praktyki działania instytucji publicznej, która wynika z tego prawa. Kluczowym elementem obywatelskiego nieposłuszeństwa jest świadomość oraz gotowość na poniesienie konsekwencji działania wbrew prawu […].
rownosc.info

Rozstrzygnij, czy protest rolników opisany w tekście może być uznany – w świetle tekst za przejaw obywatelskiego nieposłuszeństwa. Odpowiedź uzasadnij.

Rozstrzygnięcie – nie.
Uzasadnienie – Elementem obywatelskiego nieposłuszeństwa jest gotowość na poniesienie konsekwencji za działania niezgodne z prawem, a jednym z postulatów protestujących jest zakaz karania rolników za protesty.

Zadanie 86. (SP17)
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Stosunek rodzinny zachodzący między jednym z małżonków a krewnymi drugiego małżonka (np. męża wobec siostry żony) to:

A. partnerstwo.
B. pokrewieństwo.
C. powinowactwo.
D. przysposobienie.

C. powinowactwo.

Zadanie 87. (SP17)
O współczesnym społeczeństwie:

Świat jest wioską, ponieważ tak jak w wiosce wszyscy się znają, istnieje łatwa możliwość nawiązania komunikacji, a przez to upodobniają się normy kulturowe. […] wiadomość z jednego końca świata może dotrzeć na drugi zaledwie w ułamku sekundy.
Ł. Zamęcki, Społeczne podstawy ładu politycznego, Warszawa 2011, s. 91. 

Zaznacz dwie nazwy społeczeństwa odpowiadające przytoczonemu opisowi.

A. globalne
B. zamknięte
C. tradycyjne
D. industrialne
E. informacyjne

Zadanie 88. (SP17)
Mapa. Stopa bezrobocia rejestrowanego w kwietniu 2014 roku (w %).

a) Podaj nazwy województw, w którym zjawisko zaprezentowane na mapie osiągnęło skrajne wartości.

b) Sformułuj argument do tezy: realna stopa bezrobocia jest mniejsza niż stopa bezrobocia zaprezentowanego na mapie.

a) Najniższa – wielkopolskie; najwyższa – warmińsko-mazurskie.
b) Część ludzi zarejestrowanych jako bezrobotni pracuje na czarno.

Zadanie 89. (SP17)
Tekst 1. O tzw. „homo sovieticus”

[Postawa „homo sovieticus”] […] wykształciła się przez lata życia w systemie totalitarnym, które doprowadziły do powstania swego rodzaju bierności. Tzw. wyuczona bezradność miała być również jedną z głównych przeszkód dla przedsiębiorczości w nowym systemie gospodarki rynkowej, ponieważ osłabiała poczucie indywidualnej odpowiedzialności i sprawiała, że ludzie oczekiwali, że wszystko „załatwi za nich państwo”. „Niekompetentny cywilizacyjnie” homo sovieticus nie potrafił się odnaleźć w nowym świecie gospodarki rynkowej, bał się odpowiedzialności za samodzielnie podejmowane decyzje, przy czym winą za to obarczano „państwowy paternalizm” […].  M. Polakowski, Polityka społeczna po 1989: język, kontekst post-socjalizmu i perspektywy rozwoju,  s. 12, www.feswar.org.pl

Tekst 2. O wynikach badań nad bezrobotnymi

Powstaje krąg ludzi, którzy pomagają sobie przetrwać. I w sensie ekonomicznym, np. gdy razem zdobywają opał czy pożywienie, ale – i to ważniejsze – w sensie psychologicznym. Ci ludzie wzajemnie się wspierają. […] W świętokrzyskich wioskach […] zbierają zioła, dystrybuują pożywienie, zdobywają opał. Robią razem coraz więcej rzeczy. Wyraźne jest poczucie, że trzeba działać, że nie wolno pozostawać biernym, że trzeba się przeciwstawiać temu, co przychodzi z zewnątrz. Najczęściej sięga się po sprawdzone na wsi sposoby. Zdobywa się opał, z pól ściąga zarastające je brzózki. Je się przede wszystkim to, co uda się wyhodować. […] Patrzymy na kulturę ubóstwa wyłącznie przez pryzmat bierności i zasiłków. […] Gdy nasza perspektywa się zmieni, mamy szansę dostrzec bardzo racjonalne i mające swoje uzasadnienie kulturowe sposoby radzenia sobie z trudną sytuacją. Zobaczymy, że ci ludzie wykorzystywali wszystkie swoje możliwości i umiejętności. Jak można było żyć ze złomu, szukali złomu, jak z węgla, schodzili pod ziemię, budowali biedaszyby, jak z ziół i jagód, zbierali je na polach i w lasach. Ciężko pracowali, by odbudować swoją wartość […].
Gorączka złomu, Wywiad z dr. Tomaszem Rakowskim, „Gazeta Wyborcza”, nr 61/2010.

Tekst 3. O działaniach państwa na rynku pracy

Państwo podejmuje na rynku pracy działania pasywne i aktywne. Pasywna polityka rynku pracy służy zapewnieniu bezpieczeństwa socjalnego bezrobotnych. Aktywna polityka rynku pracy jest skierowana na aktywizację zawodową oraz tworzenie miejsc pracy.
Na podstawie: Polityka społeczna, red. G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny, Warszawa 2011, s. 226–227.

a) Rozstrzygnij, czy koncepcja zaprezentowana w tekście 1. jest adekwatna do cech osób przedstawionych w tekście 2. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do obu tekstów.

b) Wskaż wspomniany w tekście 2. przykład działania państwa opisany w tekście 3.

a) Rozstrzygnięcie – nie. Uzasadnienie – W koncepcji „homo sovietcicus” mowa jest o bierności, wyuczonej bezradności i roszczeniowości wobec państwa osób zmarginalizowanych, tymczasem w przedstawionej wypowiedzi dra Rakowskiego mamy obraz ludzi zaradnych, którzy nieustannie pracują (choć poza systemem, nielegalnie), którzy próbują właśnie w ten sposób (a nie – oczekując pomocy od państwa) przetrwać, a zarazem odzyskać godność.

b) Zasiłki.

Zadanie 90. (SP17)
Scharakteryzuj zjawisko bezrobocia, ukazując jego skutki społeczno-ekonomiczne dla bezrobotnych oraz ogółu społeczeństwa. Przedstaw działania władz państwowych i samorządowych na rzecz zapobiegania temu zjawisku w Polsce w XXI wieku.

Znasz odpowiedź? Napisz na kontakt@matura100procent.pl lub na naszego Facebooka.

Zadanie 91. (SP18)
Podaj nazwę kategorii, która w 2011 roku w największym stopniu różnicowała potencjalne elektoraty partii ówczesnej koalicji rządowej.

Wielkość miejscowości

Zadanie 92. (SP18)

Fragment Ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy

Art. 10. § 1. Prawo wybierania […] ma: […] 3) w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego:  a) rady gminy – obywatel polski oraz obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze tej gminy,  b) rady powiatu i sejmiku województwa – obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze, odpowiednio, tego powiatu i województwa;  4) w wyborach wójta w danej gminie – osoba mająca prawo wybierania do rady tej gminy.

Art. 11. § 1. Prawo wybieralności […] ma: […]  5) w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego – osoba mająca prawo wybierania tych organów; 6) w wyborach wójta – obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, z tym że kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.
Dz.U. 2011, nr 21, poz. 112, z późn. zm. (stan prawny na 5 marca 2018 r.).

O osobach (A–C) związanych z gminą Lubrza (powiat prudnicki, województwo opolskie)
A. Herbert jest członkiem Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim i stałym mieszkańcem gminy Lubrza od 30 lat. W wyborach parlamentarnych w Polsce głosował na Komitet Wyborczy Wyborców Mniejszość Niemiecka.

B. Adam, obywatel Niemiec, od trzech lat pracuje i na stałe mieszka w gminie Lubrza. Jego dziadek był powstańcem śląskim. Ten 30-latek twierdzi, że powrócił do korzeni. Obecnie czeka na rozpatrzenie wniosku o uznanie za obywatela polskiego.

C. Ewa, obywatelka Polski, od trzydziestu lat na stałe mieszka w Monachium. Mimo że nie jest zameldowana w gminie Lubrza, utrzymuje ścisłe kontakty z rodziną w niej mieszkającą.

Rozstrzygnij, czy osoby, których dotyczy tekst, mogą kandydować w wyborach przedstawionych w tabeli – w odpowiednie rubryki wpisz tak lub nie.

  1. tak, tak, tak
  2. tak, nie, nie
  3. nie, tak, nie

Zadanie 93. (SP18)

  1. F
  2. P
  3. P

Zadanie 94. (SP18)
Tabela. Sympatia do wybranych narodów w społeczeństwie polskim.

a) Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

  1. W 2016 roku – w porównaniu do 2001 roku – sympatia do Ukraińców wśród respondentów wzrosła o 8%.
  2. Największą sympatią w 2016 roku respondenci darzyli narody tytularne państw należących do NATO.
  3. Spośród narodów tytularnych państw sąsiadujących z Polską respondenci największą sympatią darzą Niemców.

b) Wypisz z tabeli nazwy trzech nacji, które w Polsce mają status mniejszości narodowej.

c) Podaj nazwę narodu, wobec którego sympatia systematycznie spadała.

a) Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
b) Białorusini, Litwini, Niemcy.
c) Francuzi.

Zadanie 95. (SP18)
O inicjatywie ustawodawczej Prezydenta RP:

Prezydent […] skierował do Sejmu projekt ustawy „spreadowej”, która tylko częściowo rozwiązuje problem […], ale nie zamyka im drogi dochodzenia swoich praw przed sądami. […] Według Kancelarii Prezydenta zwrot spreadów będzie kosztował banki 3,6–4 mld zł, a zdaniem Komisji Nadzoru Finansowego – ponad 9 mld zł.
Ograniczona pomoc […], „Gazeta Polska Codziennie” 2016, nr 243, s. 8.

a) Podaj – związane z nazwą waluty – potoczne określenie kategorii osób, której dotyczy projekt ustawy przedstawiony w tekście.

b) Wyjaśnij, na czym polega istota problemu kategorii osób, której dotyczy projekt ustawy przedstawiony w tekście.

a) Frankowicze
b) Istotą problemu jest znaczący wzrost kursu franka szwajcarskiego. Chociaż nominalnie nie wzrosła wysokość kredytu hipotecznego (i raty) w CHF, to na jego obsługę należy obecnie wydać znacznie więcej niż w chwili jego uruchamiania.

Zadanie 96. (SP18)
Rysunek satyryczny:

Wyjaśnij problem przedstawiony na rysunku satyrycznym.

Karykatura wskazuje na spędzanie życia przed telewizorem czy komputerem przy braku aktywności fizycznej, zatem różnice pokoleniowe są iluzoryczne.

Zadanie 97. (SP18)
Zaznacz trzy zdania, w których zawarte są opinie.

  1. W czerwcu 2013 r. wszedł w życie urlop rodzicielski.
  2. Tata może zostać opiekunem niemowlęcia na 40 tygodni.
  3. Zapotrzebowanie na ojcowską opiekę nie jest małe.
  4. W 2012 r. z krótszych urlopów skorzystało prawie 30 tys. mężczyzn.
  5. Wszystko wskazuje, że ten wzrostowy trend trwa.
  6. Ruch ojców walczących o równouprawnienie w sądach rośnie w siłę.

 Na podstawie: J. Drosio-Czaplińska, A. Jośko, Kto to tata?, www.polityka.pl

Zdania prawdziwe: 3, 5, 6.

Zadanie 98. (SP18)
O strukturze demograficznej Polski

We wszystkich badaniach jako idealny model rodziny Polacy wykazują dwa plus dwa. Gdyby realizowali ten swój wzorcowy scenariusz, w następnych dekadach byłoby nas prawie tyle co dziś. Prawie, bo tzw. zastępowalność pokoleń zapewnia wynik 210 dzieci na 100 kobiet w wieku rozrodczym, czyli od 15 do 49 lat. […] Jednak od początku XXI w. trzymamy średni wynik 130 dzieci na 100 kobiet. […] Co się stanie, jeśli trend się utrzyma, i za 50 lat zniknie 5 mln Polaków? – To samo w sobie nie musiałoby być problemem. Jest nim zmiana struktury demograficznej związanej z wiekiem. Inaczej mówiąc, to nie małych dzieci jest i będzie za mało, ale za dużo osób starszych, żyjących coraz dłużej – tłumaczy prof. Aldona Żurek, socjolog rodziny z UAM. […] Ale […] chodzi nie tylko o biznes oraz rynek pracy. Aldona Żurek zwraca uwagę, że wszelkie zmiany kulturowe i społeczne prowadzące do lepszego życia to efekt ruchów tworzonych przez młodych. Zwykle wbrew starym. Postęp ma twarz 30-latka albo młodszą.
Cieśla, J. Zaremba, Polska przed wyborem, „Polityka” 2015, nr 35, www.polityka.pl

Podaj argument i kontrargument wobec tezy podkreślonej w tekście.

Argument – Ludzie młodzi są postrzegani jako bardziej innowacyjni; są skłonni do tworzenia nowych ruchów społecznych, kontrkultury.
Kontrargument – Ludzie starsi mają ugruntowaną wiedzę i praktykę, większe doświadczenie zawodowe.

Zadanie 99. (SP18)
O problemach rodziców związanych z pracą

Prawie wszyscy ojcowie, którzy są w wieku tworzenia i rozwoju rodziny (20–39 lat), niezależnie od wieku najmłodszego dziecka, pracują ponad 40 godzin tygodniowo, czyli dłużej niż wynika to z kodeksu pracy. Tak intensywnie angażuje się też ponad połowa matek, gdy dziecko nie ukończyło pierwszego roku życia. Jedynie około 5 proc. kobiet z małym dzieckiem korzysta ze skróconego czasu pracy. Gdy dziecko jest w wieku 1–3 lata, ponad 40 godzin tygodniowo pracuje już prawie 90 proc. matek.  Praca w niepełnym wymiarze czasu nie jest więc w zasadzie stosowana w Polsce jako sposób łączenia obowiązków rodzinnych z pracą zawodową. W 2010 roku tylko 7 proc. kobiet w wieku 25–49 lat pracowało w niepełnym wymiarze. Gdy pytano je, dlaczego w ten sposób pracują, to prawie co piąta przyznała, że nie ma dla nich pełnoetatowego zajęcia, a kolejnych 20 proc., że tak łączą pracę z obowiązkami opiekuńczymi.  Dla porównania 29 proc. kobiet we Francji w tym wieku oraz 36 proc. w Szwecji korzysta z niepełnego wymiaru czasu pracy, przy czym najważniejszą przyczyną s ą obowiązki opiekuńcze (47 proc. wskazań we Francji oraz 37 proc. w Szwecji). Prawie 88 proc. pracowników najemnych w Polsce ma sztywne godziny pracy, określone przez pracodawcę. W krajach nordyckich i w Niemczech pracuje w ten sposób niespełna 60 proc. osób, a w Finlandii [–] 44 proc.  W Unii Europejskiej przeciętnie co czwarta kobieta może w jakimś stopniu dostosować czas pracy do obowiązków prywatnych, zaś w Polsce czyni tak jedynie co dziesiąta […]. Jedynie 5 proc. pracujących najemnie kobiet ma określoną ilość godzin do przepracowania w ciągu dnia przy możliwości zmiany godziny rozpoczęcia dnia pracy (UE15 – 15 proc.), 4 proc. pracuje według rozwiązania flexitime, czyli miesięcznego rozliczania przepracowanych godzin (UE15 – 12 proc.), zaś tylko co setna indywidualnie ustala plan pracy. Większość pracujących Polek w wieku 25–49 lat musi przychodzić do pracy we wszystkie dni, a tylko 13 proc. korzysta z telepracy. W Wielkiej Brytanii, Danii czy też Austrii co czwarta kobieta wykonuje pracę zawodową w domu. Nic więc dziwnego, że Polska sytuuje się wśród 5 krajów UE o najrzadziej stosowanej elastycznej organizacji czasu pracy wśród pracujących 25–49-letnich kobiet.
Dobry klimat dla rodziny, Program Polityki Rodzinnej Prezydenta RP, www.rownoscplci.pl

Na podstawie tekstu źródłowego podaj trzy bariery występujące na rynku pracy w Polsce, które utrudniały podjęcie decyzji o posiadaniu dzieci.

– duży czas pracy ponadwymiarowej
– sztywny sposób organizowania czasu pracy
– trudności ze skróceniem czasu pracy

Zadanie 100. (SP18)
O dokumencie uprawniającym do szczególnego traktowania

Art. 4.1. Prawo do posiadania […] przysługuje […], w której rodzic (rodzice) lub małżonek rodzica mają na utrzymaniu co najmniej troje dzieci: 1) w wieku do ukończenia 18. roku życia; 2) w wieku do ukończenia 25. roku życia – w przypadku gdy dziecko uczy się w: a) szkole – do dnia 30 września następującego po końcu roku szkolnego, b) szkole wyższej – do końca roku akademickiego, w którym jest planowane ukończenie nauki […],  3) bez ograniczeń wiekowych – w przypadku dzieci legitymujących się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.
Dz.U. 2014, poz. 1863, z późn. zm. (stan prawny na 5 marca 2018 r.).

a) Podaj nazwę dokumentu, którego dotyczą przytoczone przepisy prawne.

b) Podaj przykład regulacji korzystnej dla posiadacza dokumentu, którego dotyczą przytoczone przepisy prawne.

a) Karta Dużej Rodziny
b) Zniżki przy zakupie biletów na komunikację zbiorową, imprezy kulturalne i sportowe

Zadanie 101. (SP18)
Scharakteryzuj problemy polskich rodzin mających dzieci oraz działania władz na rzecz wspierania w rozwiązaniu tych problemów. Przedstaw także własne propozycje działań państwa na rzecz poprawy sytuacji wskazanych rodzin.

Charakterystyka problemów polskich rodzin mających dzieci:
– problemy pogodzenia pracy zawodowej i opieki nad dzieckiem; mężczyźni pracują więcej godzin, niż wynikałoby to z możliwości kodeksowych (np. w przypadku dziecka do lat 4 można odmówić godzin ponadwymiarowych); nieelastyczny czas pracy dla kobiet;
– inne problemy: finansowe, mieszkaniowe itp.

Charakterystyka działań władz na rzecz wspierania w rozwiązywaniu problemów rodzin mających dzieci:
– zmiany w Kodeksie pracy.
– wydłużenie urlopu macierzyńskiego / rodzicielskiego; wprowadzenie urlopu rodzicielskiego z opcją wyboru go przez ojca dziecka; wprowadzenie urlopu ojcowskiego.

Charakterystyka innych działań władz na rzecz wspierania w rozwiązywaniu problemów rodzin mających dzieci:
– np. Karta Dużej Rodziny, MDM; dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka [tzw. becikowe]; ulgi podatkowe; program Rodzina 500 plus [500 złotych na drugie i kolejne dziecko miesięcznie do uzyskania przez nie pełnoletniości].

Przedstawienie propozycji działań władz państwa:
– propozycje powinny dotyczyć działań, które nie zostały do tej pory podjęte przez państwo polskie.

Zadanie 102. (SP19)
Wykres. Odpowiedzi na pytanie: Czy uważa Pan(i), że w Polsce powinny stacjonować wojska innych państw NATO, czy też nie powinny?

Przytaczając dane z wykresu, podaj tendencję w poglądach społeczeństwa polskiego na temat stacjonowania wojsk innych państw NATO na terytorium Polski.

W latach 2005–2016 akceptacja stałej obecności wojsk innych państw NATO na terytorium Polski miała tendencję stale rosnącą – z 33% w 2005 r. poprzez 57% w 2014 r. do 65% w 2016 r.

Zadanie 103. (SP19)
O jednym z procesów społecznych:

Kształtuje w nowych członkach społeczeństwa świadomość norm i wartości społecznych i pomaga im wypracować poczucie tożsamości społecznej. Zachodzi za pośrednictwem różnych instytucji, takich jak rodzina, grupa rówieśnicza, szkoła, media.
Na podstawie: A. Giddens, P.W. Sutton, Socjologia. Kluczowe pojęcia, Warszawa 2014, s. 182–183.

Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Proces społeczny przedstawiony w tekście to:
A. alienacja.
B. innowacja.
C. socjalizacja.
D. tolerancja.

C. socjalizacja.

Zadanie 104. (SP19)
Opinia na temat wpływu internetu na stosunki międzyludzkie

Niektórzy socjologowie obawiają się, że rozwój internetu będzie prowadził do wzrostu izolacji jednostek i atomizacji społeczeństwa.
A. Giddens, Socjologia, Warszawa 2006, s. 495.

Podaj argument i kontrargument do opinii przytoczonej w tekście.

Argument – Spędzanie czasu w sieci powoduje jego mniejszą ilość na spotkania w rzeczywistości.
Kontrargument – Dzięki portalom społecznościowym, mailom itp. możemy utrzymywać wiele kontaktów, co bez internetu byłoby utrudnione.

Zadanie 105. (SP19)
Rysunek satyryczny.

Wyjaśnij problem przedstawiony na rysunku satyrycznym.

Na rysunku zilustrowano problem braku wiarygodności mediów, kreacji przez nie rzeczywistości.

Zadanie 106. (SP19)
Tabela. Ludność Polski według mniejszościowych identyfikacji narodowo-etnicznych (dane w tys.; uwzględniono identyfikacje zadeklarowane łącznie przez ponad 8 tysięcy przedstawicieli kategorii społecznych mających uregulowany ustawowo status prawny).

Uzupełnij zdanie – wpisz właściwe nazwy. Odpowiedzi wybierz spośród wymienionych w tabeli.

Z tabeli wynika, że w Polsce najliczniej reprezentowana identyfikacja mniejszościowa grupy o uregulowanym w ustawie statusie prawnym to identyfikacja  ……………………..….., natomiast najliczniej wybierana identyfikacja grupy o statusie mniejszości etnicznej to identyfikacja ………………………. .

Pierwsza luka – kaszubska
Druga luka – romska

Your Content Goes Here

Your Content Goes Here

Your Content Goes Here

Your Content Goes Here

Your Content Goes Here