Motyw przyjaźni w literaturze
Tuż obok miłości, przyjaźń jest jednym z najczęściej pojawiających się motywów w tekstach literackich. Wielu bohaterom towarzyszy gotowy do pomocy i godny zaufania towarzysz. W literaturze przyjaźń przyjmuje różne odcienie – bywa ukazywana jako głęboka, intymna relacja pomiędzy bohaterami; zdarzają się jednak również zdrady i przyjaźnie fałszywe. Przyjacielskie zwierzenia, rozmowy pomiędzy bliskimi osobami są znaczące z punktu widzenia czytelnika – dzięki nim można poznać przemyślenia bohaterów, ich motywacje i intencje.
Męska przyjaźń
Już w literaturze antycznej można odnaleźć przykład prawdziwej, męskiej przyjaźni. Patrokles i Achilles, bohaterowie Iliady, darzyli się zaufaniem i byli gotowi oddać za siebie życie. Achilles bez wahania wyruszył pomścić przyjaciela. Parę prawdziwych przyjaciół stanową Roland i Oliwier ze średniowiecznej Pieśni o Rolandzie. Rycerze okazywali sobie wsparcie i szacunek, co miało również związek z kodeksem rycerskim. Ich przyjaźń rozłączyła dopiero śmierć. Romeo i Julia, renesansowa sztuka Szekspira, nie tylko mówi o miłości pomiędzy dwojgiem kochanków, ale również przedstawia przyjaźń Romea i Merkucja. Gdy Merkucjo umiera, Romeo decyduje się pomścić przyjaciela bez względu na konsekwencje. Nietypowy charakter przybiera przyjaźń Wilhelma i Wertera, bohaterów powieści Goethego. Historię Wertera poznajemy dzięki listom, które kieruje do Wilhelma – Werter zwierza się z najgłębszych myśli, jedna ich relacja jest jednostronna i przede wszystkim skupia się na osobie Wertera. Trudno mówić o wzajemnej życzliwości, wierności i zaufaniu. W pozytywistycznej powieści Lalka warto zwrócić uwagę na przyjaźń pomiędzy Wokulskim i Rzeckim. Stary subiekt nie zawsze zgadzał się z decyzjami Wokulskiego, często ich nie rozumiał, niemniej jednak zawsze wierzył i wspierał Wokulskiego. We współczesnej literaturze można wyróżnić doktora Rieux i Tarrou, bohaterów Dżumy, którzy nawzajem się wspierają w trakcie walki z epidemią.
Przyjaźń czy kochanie?
Tematem licznych refleksji jest przyjaźń damsko-męska. W wierszu Niepewność Adama Mickiewicza jak refren powraca wers „Czy to jest przyjaźń? czy to jest kochanie?” – podmiot nie ma pewności, jaki charakter ma relacja, w której się znajduje. Próbuje scharakteryzować przyjaźń i miłość, rozpoznać granicę pomiędzy tymi dwoma uczuciami.
Nastoletnie przyjaźnie
Dla głównej bohaterki powieści Ani z Zielonego Wzgórza przyjaźń była wyjątkowo ważna. Ania i Diana opiekują się sobą nawzajem, dbają o swoje rodziny i razem wchodzą w dorosłość. Nie brak różnych przeciwności i problemów, którym razem się przeciwstawiają. Podobnie jak siostry March, bohaterki Małych kobietek, których nie tylko łączą więzy rodzinne, ale również szczera przyjaźń. Dziewczęta nawiązują również relację z sąsiadem, Lauriem – wspólnie bawią się, uczą dorosłości i wspierają w trudnych chwilach. Symbolem nastoletniej przyjaźni we literaturze popularnej stał się Harry Potter wraz z jego wiernymi towarzyszami przygód, Ronem i Hermioną.
Prawdziwa przyjaźń
Temat przyjaźni często powraca w Małym Księciu. Główny bohater podczas rozmowy z lisem uczy się, na czym przyjaźń polega. Dopiero wówczas dostrzega, jak wyjątkowa była dla niego róża, którą opuścił. „Nawet w obliczu śmierci przyjemna jest świadomość posiadania przyjaciela” – to jedna z licznych sentencji o przyjaźni zawartych w powiastce.
Fałsz i obłuda
W literaturze nie brak bohaterów zdradliwych i obłudnych. O fałszywej przyjaźni mówi bajka Krasickiego Przyjaciele – zajączek, choć otoczony przez przyjaciół, zostaje zjedzony przez psy, ponieważ nikt nie chce mu pomóc. Chociaż zajączkowi wydawało się, że jest lubiany i ma wielu przyjaciół, w sytuacji zagrożenia nikt nie reagował na jego prośby.
Motyw przyjaźni w literaturze – podsumowanie
Przyjaźń jest nieodłączną częścią życia, nic więc dziwnego, że wyjątkowo często pojawia się w utworach literackich. W każdej epoce można wyróżnić bohaterów, którzy zawiązują przyjaźnie, wspierają się i są gotowi do wzajemnej pomocy. Przyjaźń pojawia się również w literaturze jako temat refleksji, filozoficznych rozważań nad jej istotą.
