Co to acetylo-CoA (koenzym A)?

Acetylo-CoA inaczej nazywany acetylokoenzymem, jest aktywnym octanem, który powstaje z ATP. Często nazywany jest także tzw. węzłem metabolicznym. Wzorem chemicznym acetylokoenzymu A jest CH3CO–S-CoA.  Jego rola to bycie w centrum metabolizmu komórki. Jest wykorzystywany w systemie kwasów tłuszczowych i jako substrat oddechowy w cyklu Krebsa.

Koenzym A, który nazywany jest w skrócie CoA, powstaje w organizmie z adenozynotrifosforanu, pantotenianu i β-merkaptoetyloaminy, służy przenoszeniu grup acylowych.

Cząsteczkę koenzymu A można podzielić na:

  • acylo- CoA – cząsteczkę koenzymu A związaną z resztą acylową, co pozwala jej przemieszczać się w organizmie.
  • acetylo-CoA – aktywny octan – produkt acetylowania koenzymu A i najważniejszy przykład połączenia acylo-CoA. Zachodzi m.in. w przemianie cyklu kwasu cytrynowego czyli cyklu Krebsa. Pełni tam rolę także uczestnika przemiany tlenowej sacharydów, i udział w syntezie kwasów tłuszczowych i syntezie steroidów. Jest zatem istotnym aspektem metabolizmu. Cząsteczka acetylo-CoA wprowadza do cyklu Krebsa grupy acetylowe, a te, utleniane są do CO2.

Acetylo-CoA składa się z grupy octanowej (acylowej -COCH3), która związana jest kowalencyjnie z koenzymem A. Acetylo – CoA powstaje poprzez utlenienie dekarboksylacji, tworząc aktywny octan. Acetylo- CoA jest przekształcana w organizmie większości składników pokarmowych, w tym cukrów, białek i tłuszczy. Formę acetylo-CoA, cukry osiągają podczas glikolizy pirogronianu, tłuszcze w procesie P-oksydacji, natomiast białka – w procesie hydrolizy, dezaminacji aminokwasów i przemian szkieletów węglowych.

Pozostałe funkcje acetylo-CoA:

  • źródło jednostek acetylowych, które są wykorzystywane w procesach biosyntezy cholesterolu, kwasów tłuszczowych czy ciał ketonowych
  • są neuroprzekaźnikiem acetylocholiny i białek histonowych
  • biorą udział w procesie biosyntezy melatoniny
  • z udziałem acetylo-CoA powstają hormony wewnątrzkomórkowe i międzykomórkowe przekaźników informacji
  • zajmują się przenoszeniem grup acylowych
  • biorą udział w syntezie i biodegradacji ciał ketonowych
  • uczestniczą w przemianach szkieletu węglowego większości aminokwasów
  • biorą udział w metabolizmie węglowodanów i substancji niepolarnych
  • wiele innych