Cykl menstruacyjny – przebieg

Cykl menstruacyjny, inaczej miesiączkowy, to przejaw zmieniających się cyklicznie poziomów hormonów płciowych u kobiety. W trakcie cyklu miesiączkowego zmieniające się poziomy hormonów wpływają na cały organizm, jednak kluczowe są zmiany morfologiczne i czynnościowe w układzie rozrodczym. Średnia długość cyklu menstruacyjnego kobiety to 28 dni.

Cykl menstruacyjny – faza folikularna

Pierwszym dniem cyklu menstruacyjnego jest pierwszy dzień krwawienia – menstruacji. Trwa ona około 4-5 dni.  Wraz z pierwszym dniem miesiączki rozpoczyna się pierwsza faza cyklu – faza pęcherzykowa (folikularna). Jest to faza względnej bezpłodności. Faza folikularna trwa zwykle od 1. do 14. dnia cyklu. W tym czasie podwzgórze wydziela gonadoliberynę, która stymuluje przysadkę mózgową do uwalniania hormonu folikulotropowego (FSH). FSH w jajniku stymuluje rozwój pierwotnych pęcherzyków jajnikowych, z których jeden po pewnym czasie zaczyna dominować. Wzrastające pęcherzyki wydzielają estrogeny. Po zakończeniu menstruacji estrogeny stymulują podziały komórkowe w błonie śluzowej macicy i tworzenie nowych naczyń krwionośnych, co przygotowuje macicę do przyjęcia zarodka. Estrogeny pobudzają także wydzielanie śluzu przez gruczoły śluzowe szyjki macicy. Intensywne wydzielanie estrogenów sprzyja wzrostowi oocytów. Pod koniec fazy pęcherzykowej wysoki poziom FSH stymuluje przysadkę do uwalniania hormonu luteinizującego (LH).

Owulacja

Około 14. dnia cyklu wysoki poziom LH i FSH doprowadza do pęknięcia dojrzałego pęcherzyka jajnikowego – pęcherzyka Graafa. Z pęcherzyka uwalniany jest wówczas oocyt II rzędu, który wychwytywany jest przez jajowód. Tam dojrzewa w komórkę jajową. Jest to druga faza cyklu menstruacyjnego, czyli owulacja (jajeczkowanie). Owulacji towarzyszy wysoki poziom estrogenów, co powoduje hamowanie wydzielanie FSH i LH. Jeżeli w ciągu krótkiego czasu (około doby) komórka jajowa nie napotka plemników i nie dojdzie do zapłodnienia, obumiera.

>> Chcesz dobrze zdać maturę z biologii? Zobacz ebook Anatomia

Cykl menstruacyjny – faza lutealna

Następnie rozpoczyna się faza lutealna, nazywana też fazą ciałka żółtego. Rozpoczyna się po owulacji i trwa do końca cyklu, do ostatniego dnia przed rozpoczęciem kolejnego krwawienia. Pęknięty pęcherzyk Graafa przekształca się w jajniku w ciałko żółte. Ciałko żółte wydziela estrogeny oraz duże ilości progesteronu, który jest odpowiedzialny za przygotowanie śluzówki macicy na przyjęcie zarodka. Pod wpływem progesteronu błona śluzowa macicy ulega dalszemu spulchnieniu i przekrwieniu. Dodatkowo progesteron hamuje wydzielania LH i FSH przez przysadkę mózgową.

Menstruacja

Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte pod wpływem malejącego stężenia LH degeneruje i zanika. Prowadzi to do gwałtownego spadku poziomu progesteronu i estrogenów. Obniżenie poziomu progesteronu wiąże się z obkurczaniem naczyń krwionośnych w śluzówce macicy, co prowadzi do niedotlenienia jej komórek, obumarcia i złuszczania. Rozpoczyna się krwawienie miesiączkowe i kolejny cykl menstruacyjny.

Zapłodnienie

Jeśli natomiast w trakcie cyklu dojdzie do zapłodnienia, zarodek zacznie wytwarzać gonadotropinę kosmówkową (hCG). Na skutek działania hCG ciałko żółte nie zamiera, a w związku z tym nie dochodzi do gwałtownego spadku progesteronu i rozpoczęcia złuszczania błony śluzowej macicy. Cykl, w którym dojdzie do zapłodnienia, nazywany jest cyklem koncepcyjnym.