Co to jest metamorfoza owadów – zupełna i niezupełna
Na początku trzeba pamiętać, że owady przechodzą dwa rodzaje rozwojów: prosty i złożony. Metamorfozy zupełna i niezupełna występują wyłącznie u owadów ze złożonym cyklem rozwojowym. W cyklu prostym nie występują przeobrażenia żadnego rodzaju, nie ma stadiów rozwojowych jak larwa czy poczwarka. Trzeba o tym pamiętać, ponieważ często metamorfoza niezupełna mylona jest z rozwojem prostym. A teraz do sedna:
Metamorfoza zupełna u owadów nazywana jest inaczej przemianą z przeobrażeniem zupełnym, co oznacza, że w cyklu rozwoju owada występuje forma (stadium) poczwarki, czyli osobnik młodociany nie jest podobny do dorosłego. Inaczej jest przy metamorfozie niezupełnej (inna nazwa to przemiana z przeobrażeniem niezupełnym), tutaj w cyklu rozwoju owada nie występuje stadium poczwarki, a więc larwa, osobnik młodociany przypomina dorosłego osobnika.
Przykładem owada, u którego występuje przemiana zupełna jest motyl paź królowej a owad, u którego występuje przemiana niezupełna to na przykład pasikonik zielony.
Jak wyglądają schematy metamorfozy zupełnej i niezupełnej?
Przeobrażenie niezupełne (Hemimetabolia) przebiega według schematu:
Jajo → larwa → owad doskonały (imago)
Przeobrażenie zupełne (Holometabolia)
Jajo → larwa → poczwarka → owad doskonały (imago)
Jajo
Owadzie jaja są małe, osiągają kilka milimetrów. Ubarwienie jest bardzo różne, w zależności od miejsca i warunków, w jakich zostaną złożone. Występuje ubarwienie kremowe, żółte, czerwone, zielonkawe a nawet czarne. Kształt jaj jest głównie obły, ale mogą też być jaja posiadające wyrostki, które mają funkcje czepne i upodabniają je do rośliny, do której są przytwierdzone. Jaja motyli mogą być bardzo różnorodne w kształcie. Liczba składanych jaj zależy od tego, w jakich warunkach będzie żyła larwa. Jeżeli jaja zostaną złożone w widocznym miejscu, ich liczba będzie większa, by jak największa liczba larw miała szanse na przeżycie. Co ciekawe, samice popularnych w Polsce grabarzy (Nicrophora spp.) składają maksymalnie do 10 jaj, którymi się opiekują.
Stadium larwy
Larwy owadów o przeobrażeniu niezupełnym mocno przypominają osobnika dorosłego, czyli imago.
W przypadku niektórych owadów (np. ważek) larwy znajdują się pod wodą, dlatego wykształcają one system przystosowań do zycia w środowisku wodnym, np. skrzelotchawki, ułatwiające wymianę gazową pod woda. Larwy ważek wyposażone sa również w narząd chwytny – maskę, który odpada w czasie przeobrażania się w imago. Larwy szybko rosną, dlatego linieją, by zrzucić za mały chitynowy pancerz i wytworzyć nowy. Larwę, która zaraz przeobrazi się w postać dorosła można poznać po zalążkach skrzydeł na tułowiu.
Larwy owadów o przeobrażeniu zupełnym są dużo bardziej zróżnicowane między sobą niż te z przeobrażeniem niezupełnym. Jest wiele typów larw o przeobrażeniu zupełnym, dzielą się one na typy:
– larwy oligopoidalne: należą do niej głównie larwy chrząszczy. Posiadają trzy pary odnóży na tułowiu i szczątkowe nogi odwłokowe.
– larwy polipoidalne: to larwy o miękkim ciele, posiadaja odnóża tułowiowe oraz posuwki, czyli odnóża odwłokowe. Należą do nich gąsienice motyli.
– larwy protopoidalne: najrzadsze, mają nieczłonowany odwłok, ich ciało jest prymitywne i posiada zalążki żuwaczek, żuchw, nóg tułowiowych czy czułków. Należą do nich błonkówki.
– larwy apoidalne: to larwy pozbawione odnóży. Należą do nich czerwie muchówek oraz larwy chrząszczy bogatkowatych, które żyją w drewnie.
>> Chcesz dobrze zdać maturę z biologii? Zobacz ebook Zoologia
Stadium poczwarki
Zazwyczaj przytwierdzone są do łodyg roślin lub fragmentów drzew za pomocą jedwabnych nici. Niektóre z nich dodatkowo okryte są kokonami, co zwiększa ich bezpieczeństwo. Wyróżnia się dwie podstawowe grupy poczwarek:
– poczwarki zamknięte: poczwarka okryta jest twardą osłoną, która zakrywa całe jej ciało razem z czułkami i odnóżami. Często wiszą przytwierdzone do części rośliny upodabniając się do liścia. Ten typ poczwarki występuje głównie u motyli.
– poczwarki wolne – ciało nie pokrywa twarda osłona a czułki odnóża i skrzydła nie sa przyrośnięte do ciała. Ten typ poczwarek występuje głównie u chrząszczy.
Aby poczwarka mogła rozwinąć się w imago, zachodzi w niej kilka złożonych procesów. Przede wszystkim dochodzi do niemal całkowitego rozpuszczenia narządów wewnętrznych. Procesowi temu nie ulega tylko biegnące wzdłuż grzbietu serce owada, gruczoł wydzielania wewnętrznego oraz układ nerwowy. Nowe narządy powstają z płytek imaginalnych.
