Plastydy – budowa i funkcję
Plastydy to autonomiczne organelle komórkowe roślin o podwójnej błonie lipidowo – białkowej. Plastydy otoczone są dwiema błonami elementarnymi. Posiadają błonę wewnętrzną i przenikającą między nimi strome – substancję podstawową. Ich średnica to ok. 2-6μm. Posiadają własny, pozajądrowy DNA oraz układ umożliwiający syntezę własnych białek (rybosomy, mRNA, tRNA i enzymy). Występują w komórkach wszystkich fototrofów, w tym u roślin wyższych. Plastydy związane są z fotosyntezą, jej produktami oraz barwnikami. Pochodzą od bakterii symbiotycznych, przez co zachowały bakteryjny kształt, rozmiar i własne DNA. Niezależnie od podziału komórki, rozmnażają się w cytozolu. Nie występują w jądrze komórkowym.
Rodzaje i funkcje plastydów
Plastydy można podzielić na:
1. Plastydy barwne, tzw. chromatofory – to komórki barwnikowe, które zawierają w cytoplazmie ziarna pigmentu.
a) chromatofory aktywne
– chloroplast – barwnik zielony chlorofil – warunkuje proces fotosyntezy oraz wielu szlaków metabolicznych. Nadaje zieloną barwę liściom i łodygom. Jego średnica to 5 μm. Proces powstania i wykształcenia chloroplastów, wymaga dostępu światła. Chloroplasty mogą powstawać z etioplastów lub z proplastydów.
-rodoplast– występuje u krasnorostów
b) chromatofory nieaktywne
– chromoplast – barwniki karotenoidy, czyli żółty ksantofil, który nadaje żółtą barwę ziarnom zbóż, starzejącym się liściom np. jesienią, a także kwiatom np. słonecznika, jaskra, forsycji lub mniszka oraz barwnik pomarańczowo – czerwony karoten, który nadaje barwę owocom pomidora, papryki, jarzębiny, róż lub korzeniom marchwi. Chromoplasty powstają w wyniku przekształcenia chloroplastów, ale mogą także powstawać z proplastydów i leukoplastydów.
2. Plastydy bez barwników, tzw. leukoplasty – to organelle komórkowe rozwijające się z proplastydów w częściach roślin, które nie podlegają oddziaływaniu światła, czyli w organach podziemnych (głównie organach spichrzowych) i wewnątrz organów nadziemnych.
– amyloplast – wytwarzające skrobie zapasową (cukry), np. w postaci gromadzenia skrobi w podziemnych organach spichrzowych np. w bulwie ziemniaka, a także w skórce dolnej liści np. trzykrotki.
– elajoplasty, olejoplasty, lipidoplasty – magazynujące tłuszcze
– proteoplasty, aleuroplasty, proteinoplasty – magazynujące białka
3. Gerontoplasty – powstają z chloroplastów znajdujących się w starzejących komórkach liści. Pomagają w demontażu aparatu fotosyntetycznego, m.in. odzyskania aminokwasów z białek i degradację chlorofilu.
