Jak napisać recenzję?

Jak napisać recenzję?

Recenzja – to gatunek literacki, który często stosują dziennikarze. Jest ona subiektywną opinią autora o danym dziele, np. filmie, książce czy sztuce teatralnej. Podkreślmy słowo subiektywną – to bardzo ważne! Często zdarza się widzieć pod recenzjami komentarze sugerujące, że autor „za bardzo” przedstawił swój punkt widzenia. Ale przecież dokładnie o to w recenzji chodzi – jeśli jakieś dzieło nie za bardzo ci się spodobało, masz pełne prawo je skrytykować, pod warunkiem oczywiście, że użyjesz odpowiednich argumentów.

W  drugą stronę działa to dokładnie tak samo. Jeśli jesteś zachwycony filmem, który dopiero co obejrzałeś, w recenzji musisz umieścić racjonalne argumenty za tym, że jest to dzieło naprawdę dobre. Nie wystarczy powiedzieć, że film był „piękny” i „wzruszający”. Zastanów się, co dokładnie ci się w nim podobało. Gra aktorska? Scenariusz? Piękne zdjęcia? Recenzja jest utworem, które wymaga namysłu. Warto dać sobie chwilę czasu na schłodzenie emocji po kontakcie z dziełem, które zamierzamy recenzować, zanim przystąpimy do pisania recenzji.

Podobnie jak wiele innych form literackich, recenzja powinna dzielić się na wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Omówmy teraz, co powinny zawierać poszczególne części.

Wstęp

Wstęp jest częścią informacyjną recenzji. Tutaj najlepiej będzie skupić się na opisie dzieła, który recenzujemy, i powstrzymać się od wyrażania bezpośredniej opinii (zrobimy to dopiero w rozwinięciu). Skupmy się też na tym, aby wstęp był dość treściwy – nie musisz wymieniać każdego aktora, który zagrał w filmie, czy nazwiska autorów scenografii. W zależności od rodzaju wybranego dzieła, nasza recenzja może zaczynać się tak:

– Książka: „Chłopi” to powieść autorstwa Władysława Reymonta, za którą otrzymał literacką nagrodę Nobla w 1924 roku. Uważana jest za klasyczną powieść naturalistyczną.

– Film – „2001: Odyseja kosmiczna” to jeden z najgłośniejszych filmów w karierze Stanleya Kubricka. Choć wygrał zaledwie jednego Oscara w kategorii efektów specjalnych w 1969 roku – wielu uważa, że jest to jeden z najważniejszych filmów w gatunku sci-fi.

– Sztuka teatralna – Teatr Polski w Warszawie kontynuuje pokazy spektaklu „Zemsta”, czyli adaptacji klasycznego dzieła Aleksandra Fredry. Wyreżyserował ją uznany polski twórca teatralny Krzysztof Jasiński.

Jak więc widać na powyższych przykładach, wstęp do recenzji może zawierać elementy opinii, ale najczęściej ukrytej pod ogólnymi sformułowaniami: „dzieło uważane jest…”; „wielu uważa…” „uznany twórca” itp.

Rozwinięcie

Pisząc rozwinięcie, zacznijmy od rozszerzonego opisu informacyjnego. W klasycznej recenzji w tym właśnie miejscu wprowadzony jest opis fabuły, bohaterów i problematyki utworu. Pamiętaj, aby nie zdradzić zbyt dużo szczegółów, w szczególności zakończenia utworu. Unikaj streszczania – zamiast udzielać odpowiedzi na pytanie: „co dzieje się w filmie/książce/sztuce” lepiej zastanów się nad kwestią „o czym to jest?”. Określ stylistykę utworu – czy jest to horror, czy może komedia? Idealnie byłoby też, gdybyś umiał umieścić go w kontekście historycznym, literackim czy kulturowym, a także umiał powiedzieć kilka słów o głównym twórcy.  Przykład: „»Pulp Fiction« to drugi pełnometrażowy film Quentina Tarantino. W tym czerpiącym garściami z kina gangsterskiego, westernu, a nawet filmów noir dziele podążamy śladami kilku bohaterów, w tym dwóch płatnych morderców, żony gangstera czy przekupionego boksera”.

Po rozwiniętym opisie przyszła pora wreszcie na naszą opinię. Przydadzą się tutaj notatki, które powinniśmy zrobić, zanim jeszcze zasiądziemy do pisania recenzji. Co więc nam się w danym dziele podobało? Co nas zawiodło? Co było przeciętne? Ważne jest to, by nie pisać o wszystkich tych rzeczach, lecz wybrać kilka najważniejszych punktów i dokładnie je opisać. Jeśli zachwyciła cię scenografia sztuki teatralnej – napisz o niej coś więcej, np. czym się ona wyróżniała. Jeśli fabuła książki była przewidywalna i pełna banałów, zobrazuj to przykładem (ale wciąż staraj się nie zdradzić ważnych wydarzeń). Jeśli zaś aktorzy w filmie grali przeciętnie, wspomnij o tym, koniecznie pokazując w jakich momentach cię zawiedli. Przykład: rola X była rozczarowująca, zwłaszcza że postać, którą grała, napisana była jako pełna emocji, tryskająca humorem osoba. X przez większość czasu zdawała się być w najlepszym razie znudzona.

Zakończenie

Zakończenie recenzji powinno zawierać podsumowanie twojej opinii. Może się ono zawrzeć w trzech zdaniach.

Po pierwsze określ zdecydowanie, czy uważasz dzieło za złe, dobre lub przeciętne, nie bojąc się dosadnych opinii (chyba, że zamierzasz skrytykować dzieło powszechnie uznane za wybitne – wówczas musisz mieć na to naprawdę solidne argumenty).

Następnie wymień trzy rzeczy, które stanowią o jego sile lub słabości.

W ostatnim zdaniu napisz, czy zachęcasz do zapoznania się z danym dziełem i dlaczego.

Przykład: „Rok 1984” to wciągająca, wybitna powieść, którą czyta się jednym tchem, choć z rosnącym przerażeniem. Największe zalety dzieła Orwella to niezwykle sugestywna alegoria społeczeństwa, wiele odniesień do codziennej rzeczywistości mimo przyjętego gatunku (sci-fi) oraz świetny język powieści. Uważam, że każdy powinien zapoznać się z tym dziełem, z uwagi chociażby na fakt, że w kulturze masowej funkcjonuje wiele pojęć zaczerpniętych z książki: Wielki Brat, nowomowa czy Ministerstwo Prawdy.

Porady

– Bądź treściwy, nie rozwlekaj swoich przemyśleń. Przede wszystkim zaś pilnuj, by twoja recenzja nie zamieniła się w streszczenie całej fabuły!

– Ogranicz się do najważniejszych cech dzieła. Jeśli np. nie masz nic do powiedzenia o ścieżce dźwiękowej filmu, to lepiej skup się na aktorstwie czy innej kwestii, która zwróciła twoją uwagę, a kwestię dźwięku przemilcz.

– Recenzja to utwór literacki, uzasadnione jest więc korzystanie z bogatego, nieformalnego języka. Uważaj jednak, by nie przesadzić – przede wszystkim liczy się klarowność twojej oceny.

– I najważniejsze, więc warto powtórzyć: nie bój się wyrażać opinii, ale pilnuj, by każda z nich była dobrze uargumentowana!