W jaki sposób rozmnażają się porosty?
Porosty to organizmy plechowate, powstałe w wyniku symbiozy dwóch komponentów: glonów np. zielenice lub sinice, oraz grzyba np. workowca lub rzadziej podstawczaka. Glony jak i grzyby, mogą żyć osobno, jednak wspólnie tworzą tzw. porost, czerpiąc z tego wzajemne korzyści. Glony, jak autotrofy, dostarczają grzybom produktów asymilacji np. węglowodanów, a grzyby przekazują glonom wodę, sole mineralne, dwutlenek węgla, i zapewniają ochronę przed odwodnieniem i działaniem czynników mechanicznych. Porosty cechują się sztywnością, która wynika z obecności chityny w ścianach komórkowych grzybów. To grzyby nadają także kształt plesze porostów i odznaczają się dużą różnorodnością form i barw. Dzięki temu, można rozróżnić plechy skorupiaste – ściśle przylegające do podłoża i nie dające się od niego oddzielić bez fizycznego zniszczenia, plechy krzaczkowate, lub plechy listkowate – możliwe do oddzielenia od podłoża bez uszkodzenia.
Porosty występują we wszystkich szerokościach geograficznych i mają małe wymagania życiowe. Wpływa to na ich pionierskość w świecie roślinnym. Porosty znaleźć można na skałach, murze, korze drzew, glebach jałowych czy w klimacie gorącym lub arktycznym. Zamieszkują tundra, pustynie, stepy czy wysokogórskie szczyty. Dzieje się tak, ponieważ porosty są wytrzymałe na suszę i niską temperaturę, a także zasolenie wody morskiej, silne nasłonecznienie, narażenie na bezpośrednią ekspozycję słońca i działanie promieniowania UV.
W związku z rodzajem siedliska na jakim występują, można wyróżnić porosty:
- epilityczne, czyli naskalne – występujące na podłożach skalnych i naturalnych – jak głazy, skały, kamienie, ale także na podłożu antropogenicznym – jak tynk, beton, dachówka czy cegła.
- epigeiczne, czyli naziemne – występujące na glebach jałowych, piaszczystych i żwirowych, takich jak wydmy, wrzosowiska, torfowiska, tundra czy runo borów sosnowych.
- epifityczne, czyli nadrzewne – porosty znajdujące się na korze pni i gałęziach drzew oraz krzewów.
- epiksyliczne, które porastają drewno pozbawione kory.
- epibriofityczne, porastające szczątki mszaków i roślin kwiatowych, głównie na obszarach wysokogórskich i polarnych.
- epifiliczne, czyli nalistne
- porosty morskie, które występują na skałach nadmorskich
- porosty wodne, które występują na kamieniach, całkowicie lub częściowo zanurzonych w wodzie.
Na dalekiej północy pełnią rolę pożywienia dla zwierząt, a w innych rejonach świata, także dla ludzi. Ponadto, są wrażliwe na związki chemiczne i zanieczyszczenie powietrza, w związku z czym, są wskaźnikiem czystości powietrza w miastach i ośrodkach przemysłowych. Na ich podstawie opracowano tzw. skalę porostową, która umożliwia określenie stopnia zanieczyszczenia powietrza. Porosty mają także zastosowanie lecznicze, głównie w chorobach układu oddechowego, ale są także w składzie niektórych antybiotyków.
Porosty mogą rozmnażać się w dwojaki sposób:
- poprzez fragmentacje plechy, czyli bezpłciowo
- poprzez wytwarzanie diaspor, które rozprzestrzeniają się za pomocą wiatru, wody lub zwierząt
– diaspor zlichenizowanych – porosty rozmnażają się wegetatywnie przez rozpad plechy, za pomocą urwistków powstających w solariach, lub drobnych wyrostków znajdujących się na powierzchni plechy, które zwane są izydiami. Izydia i sorelia składają się ze strzępek grzybów i komórek glonów. Po oddzieleniu od plechy macierzystej, następuje odtworzenia nowego organizmu o identycznych cechach genetycznych, jeżeli warunki środowiska ku temu sprzyjają.
– diaspor niezlichenizowanych – są wyłącznymi wytworami grzybni mykobiota. Zalicza się tu dwa rodzaje zarodników askospory i bazydiospory. Ich wytworzenie przebiega tylko poprzez proces płciowy danej grupy grzybów. Zarodniki te, powstają w owocnikach grzyba. Innym rodzajem zarodników, które są wytwarzane przez grzyby jest bezpłciowa konidia. Wytworzona grzybnia powstaje w postaci wegetatywnej w różnego typu owocnikach.
