Jak zbudowana jest komórka prokariotyczna?

Bakterie to organizmy prokariotyczne, co oznacza, że nie posiadają jądra komórkowego. Są organizmami jednokomórkowymi, o niewielkich rozmiarach w stosunku do komórek innych organizmów.

Formy komórek bakteryjnych

Komórki bakteryjne mogą przyjmować różne kształty. Podstawową formą kulistą jest ziarniak, który może dawać skupiska – dwoinki, paciorkowce, gronkowce oraz pakietowce. Wśród form wydłużonych występują laseczki, wyróżniające się przetrwalnikami, pałeczki oraz maczugowce. Do form spiralnie skręconych należą przecinkowiec, śrubowiec oraz krętek. Można wyróżnić również formy rozgałęzione – promieniowca i prątka.

Błona komórkowa bakterii

Komórka bakteryjna otoczona jest białkowo-lipidową błoną komórkową. Pełni ona funkcje ochronne i transportowe. W odróżnieniu od błon komórkowych eukariontów, wśród lipidów błon komórkowych bakterii nie występuje cholesterol. U bakterii tlenowych w błonie komórkowej występują mezosomy – wpuklenia, w których zachodzi oddychanie komórkowe.

Ściana komórkowa bakterii

Na zewnątrz błony komórkowej znajduje się ściana komórkowa, zbudowana z mureiny (peptydoglikanu) i nadająca komórce bakteryjnej kształt. Jej budowa jest podstawą do podziału bakterii na Gram dodatnie oraz Gram ujemne. Bakterie Gram dodatnie posiadają grubą, wielowarstwową ścianę komórkową, natomiast ściana komórkowa bakterii Gram ujemnych jest cienka, zbudowana z jednej warstwy mureiny, dodatkowo otoczona błoną zewnętrzną. Błona zewnętrzna zbudowana jest z białek, fosfolipidów i lipopolisacharydu.

>> Chcesz dobrze zdać maturę z biologii? Zobacz ebook Mikrobiologia

U niektórych bakterii występują otoczki śluzowe, zbudowane z wielocukrów i chroniące przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi, np. wysychaniem. Dodatkowo część bakterii posiada rzęski, czyli aparaty ruchu, a także fimbrie, służące do przytwierdzania do podłoża. Szczególnym rodzajami fimbrii są pillusy, łączące komórki bakteryjne w trakcie koniugacji.

Organella w komórce bakteryjnej

Pomiędzy ścianą a błoną komórkową znajduje się przestrzeń, nazywana peryplazmą.

W centrum komórki bakteryjnej znajduje się dwuniciowa, zwykle kolista cząsteczka DNA. Nie jest ona oddzielona od reszty cytoplazmy w żaden sposób. Obszar cytoplazmy, w którym znajduje się DNA nazywany jest nukleoidem, a materiał genetyczny – chromosomem bakteryjnym lub genoforem.

W cytoplazmie znajdują się liczne rybosomy, struktury biorące udział w syntezie białek. Rybosomy występują w postaci oddzielnych podjednostek, składających się ze sobą dopiero na czas translacji.

Komórki bakteryjne zawierają także ziarna materiału zapasowego, głównie w postaci glikogenu. Bakterie często zawierają także dodatkowe, mniejsze i koliste cząsteczki DNA, zwane plazmidami. Zawierają one m.in. geny odpowiedzialne za oporność na antybiotyki.