Choroby człowieka i czynniki je wywołujące (bakterie, wirusy, protisty, grzybice, zoonozy)
Choroba to stan, w którym zaburzone jest harmonijne działanie komórek, tkanek, narządów i ich układów, prowadząc do zaburzenia homeostazy organizmu. Choroby człowieka można podzielić ze względu na ich źródło, na choroby wirusowe, bakteryjne, wywoływane przez protisty, grzyby, a także zoonozy.
Choroby bakteryjne
Tężec
Tężec wywoływany jest przez beztlenową laseczkę tężca (Clostridum tetani). Do zakażania dochodzi poprzez kontakt zranionej skóry lub jej okolicy z zanieczyszczoną laseczkami ziemią. Laseczki tężca wytwarzają toksynę, uszkadzającą układ nerwowy. Choroba objawia się mrowieniem w okolicach rany, silnymi skurczami i zwiększonym napięciem mięśni, prowadzącym do np. szczękościsku i utrudnionego połykania. Profilaktyka tej choroby polega na stosowaniu szczepień ochronnych oraz podaniu surowicy przeciwtężcowej w przypadku zranień. Warto mieć na uwadze, że pomimo iż tężec jest chorobą zakaźną, to nie jest zaraźliwy – kontakt z osobą chorą nie grozi zakażeniem.
Gruźlica
Gruźlica powodowana jest przez prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis). Choroba często rozpoznawana jest zbyt późno z uwagi na mało nasilone objawy, do których należą: stany podgorączkowe, utrata masy ciała, czy przewlekły, trwający ponad 8 tygodniu, kaszel. Ze względu na szczególną budowę prątków, bakterie te są niewrażliwe na wiele znanych antybiotyków, dlatego leczenie gruźlicy jest trudne i długotrwałe. Profilaktyka polega na szczepieniu niemowląt oraz unikaniu kontaktu z osobą chorą.
Rzeżączka
Rzeżączka wywoływana jest przez dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoea). Jest chorobą przenoszoną drogą płciową, a także poprzez wspólne używanie ręczników, pościeli. Objawy u mężczyzn to ropny wyciek z cewki moczowej, pieczenie i ból przy oddawaniu moczu. U kobiet rzeżączka często przebiega bezobjawowo, ale mogą pojawić się upławy, zaburzenia cyklu miesiączkowego, czy zapalenie stawów. Profilaktyka choroby polega na higienie osobistej, unikaniu przypadkowych kontaktów seksualnych, a także badaniu kobiet w ciąży, aby zapobiec wystąpieniu zakażenia oczu u niemowląt.
Choroby wirusowe
WZB
Choroba wywoływana jest przez HBV – wirusa zapalenia wątroby typu B. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą, jej krwią lub wydzielinami. Wirusowe zapalenie wątroby typu B objawia się bólami brzucha, mięśni, stawów, wymiotami, czy brakiem apetytu. Przewlekłe zapalenie może prowadzić do żółtaczki, marskości wątroby, a nawet do śmierci.
Grypa
Grypa wywoływana jest przez wirusa grypy i objawia się gorączką, dreszczami, kaszlem, katarem, bólami głowy i mięśni, a także ogólnym zmęczeniem i uczuciem rozbicia. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, możliwe jest także zachorowanie przez kontakt ze skażonymi przedmiotami lub poprzez ręce.
>> Chcesz dobrze zdać maturę z biologii? Zobacz ebook Mikrobiologia
Opryszczka
Wirusa opryszczki pospolitej HSV jest za nią odpowiedzialny. Objawia się bolącymi pęcherzykami, wypełnionymi płynem w okolicy ust, na palcach rąk, na narządach płciowych. Zdarza się także zakażenie spojówki i rogówki oka. Opryszczką można zarazić się poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą, a także używanie wspólnych sztućców czy ręczników.
Choroby wywoływane przez protisty
Toksoplazmoza
Pierwotniaka Toxoplasma gondii wywołuje toksoplazmoze. Źródłem większości przypadków zakażenia człowieka jest spożycie surowych lub półsurowych produktów zwierzęcych. Źródłem choroby mogą być również koty – w ich kale występują postacie inwazyjne pierwotniaka. U większości osób choroba przebiega bezobjawowo, jednak szczególnie ostrożne powinny być kobiety w ciąży, ponieważ toksoplazmowa może prowadzić do uszkodzenia płodu. Toksoplazmoza należy także do zoonoz.
Czerwonka pełzakowa
Pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica) jest przyczyną tej choroby. Do zakażanie dochodzi najczęściej drogą pokarmową, na skutek braku higieny, czy poprzez spożycie nieumytych warzyw i owoców. Chorobie mogą towarzyszyć bóle brzucha, owrzodzenie błony śluzowej jelita, czy krwawe biegunki.
Lamblioza
Ogoniastek jelitowy (Giardia lamblia) wywołuje chorobę lamblioza. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową poprzez spożycie zanieczyszczonych cystami pierwotniaka pokarmów. Zakażaniom sprzyja nieprawidłowa higiena, złe warunki sanitarne, czy nawożenie pól ludzkimi odchodami. W większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo. Mogą jej jednak towarzyszyć bóle brzucha, biegunka, wysypki. Jest najczęstszą przyczyną bólów brzucha i biegunek u przedszkolaków.
Grzybice
Grzybice to choroby zakaźne wywoływane grzybami chorobotwórczymi. Grzyby chętnie rozwijają się w wilgotnych i ciepłych siedliskach. Przenoszą się poprzez bezpośredni kontakt lub przedmioty osoby chorej, takie jak ręczniki, buty, bielizna. Zakażeniu sprzyja korzystanie z basenów, czy publicznych pryszniców, zwłaszcza bez stosowania klapek. Rozpoznanie grzybic jest trudne ze względu na podobieństwo objawów do tych towarzyszących innym chorobom, a ich leczenie jest długotrwałe i obejmuje stosowanie preparatów zewnętrznych, leków doustnych, a także dezynfekcję lub wymianę obuwia i bielizny.
Łupież pstry
Grzyb Malassezia Furfur wywołuje tę chorobę. Objawia się licznymi, lekko łuszczącymi się, jasnobrązowymi plamkami na skórze klatki piersiowej, szyi i rąk.
Grzybica stóp
Objawia się zaczerwieniem skóry oraz pęcherzykami i grudkami. Chorobie towarzyszy intensywny świąd i złuszczanie się skóry.
Zoonozy
Włośnica
Wywoływana jest przez nicień – włosień kręty. Do zakażanie dochodzi poprzez zjedzenie inwazyjnej larwy wraz z mięsem wieprzowym lub mięsem dzika. Nicień rozmnaża się w kosmkach jelitowych. Stamtąd larwy wędrują z krwią i trafiają do mięśni poprzecznie prążkowanych, które niszczą. Choroba objawia się bólami stawów, głowy i mięśni, wysoką gorączką, zapaleniem spojówek. Może doprowadzić do śmierci chorego.
Borelioza
Krętki z rodzaju Borrelia powodują tę chorobę. Odzwierzęca choroba przenoszona jest na człowieka za pośrednictwem kleszczy. Krętki boreliozy dostają się do skóry żywiciela wraz ze śliną kleszcza, a zakażeniu sprzyja czas jego żerowania. Boreliozą nie można się zarazić bezpośrednio od chorego człowieka czy zwierzęcia. Borelioza jest chorobą wieloukładową i może dawać objawy ze strony różnych narządów. Charakterystycznymi dla niej są rumień wędrujący, porażenie nerwu twarzowego czy przewlekłe zapalenie stawów.
