Mikoryza (helotyzm) wewnętrzna i zewnętrzna
Mikoryza to zjawisko polegające na współżyciu korzeni lub nasion roślin naczyniowych z grzybami. Mikoryza wspomaga rośliny w zdobywaniu soli mineralnych oraz wody. Ponadto, pozwala na korzystanie z regulatorów wzrostu, i sprzyja rozwojowi roślin wytwarzanych przez grzyby. Grzyby natomiast korzystają z substancji odżywczych produkowanych przez rośliny.
Symbioza mikorytyczna organizmom heterotroficznym jak grzyby, pozwala zaopatrywać się w związki organiczne, które wytwarzają rośliny w procesie fotosyntezy. Rośliny natomiast, zaopatrywane są przez strzępki grzyba, które dostarczają związki mineralne fosforowe azotowe, a także mikroelementy jak cynk czy miedź. Ponadto, grzyby mikoryzowe są stosowane w ogrodnictwie, ponieważ wytwarzają hormony roślinne, jak gibereliny, cytokininy czy auksyny, które wpływają na wzrost i rozwój roślin. Składniki o charakterze antybiotyków dostarczane są do gleby, i w ten sposób roślina unika zakażenia patogenami. Stosowane szczepionki mikoryzowe nie tylko poprawiają odporność roślin i chronią przed chorobami i patogenami, ale regulują także niekorzystne pH i zachowują równowagę w niesprzyjających warunkach siedliskowych. Niektóre rośliny, bez obecności grzybni nie mogłyby rosnąć. Do takich roślin należą storczyki lub rośliny wrzosowate. Gatunki takie bez obecności grzybni nie mogą wykiełkować. Sieci mikoryzowe występują w wielu ekosystemach, a grzybnia może oddziaływać na różne gatunki roślin.
Istnieją trzy rodzaje mikoryzy:
- Ektotroficzna, inaczej nazywana ektomikoryzą, czyli mikoryzą zewnętrzną – w mikoryzie tej, strzępki grzyba oplatają korzeń, tworząc tzw. opilśń, czyli mufkę, i wnikają do jego wnętrza. Przestwory międzykomórkowe w korzeniu, ulegają wypełnieniu, tworząc sieć Hartinga, a strzępki przyjmują rolę i funkcje włośników, które zanikają. Mikoryza ektotroficzna występuje u 10% roślin wyższych, głównie drzew. Przeważnie relacja między grzybem a drzewem następuje na bazie jednego gatunku rośliny, ale niektóre drzewa mogą tworzyć mikoryzę nawet z 15 gatunków grzybów w jednym czasie.
- Endotroficzna, inaczej nazywana endomikoryzą, czyli mikoryzą wewnętrzną – w mikoryzie tej, strzępki grzyba wnikają bezpośrednio do wnętrza komórki – tkanek roślinnych, a włośniki nie zanikają. Strzępki, które znajdują się wewnątrz komórki, tworzą strukturę przypominającą pęcherzyki i rozgałęzione zgrubienie. Grzyby, bez osobnika, w którego ingerują, nie mogą zakończyć cyklu życiowego, mimo, że samodzielnie mogłyby wykiełkować. Wzrost strzępek stymulują wydzielane przez korzenie roślin fitohormony. Jest to najbardziej powszechna forma mikoryzy. Występuje ona u ponad 80% roślin lądowych, a grzybni tu występujących, jest ponad 130 gatunków. Endomikoryza, czy mikoryza arbuskularna, jest chętnie wykorzystywana do ogrodów. Dobrze sprawdzi się w uprawie cisów, tui, cyprysów, jałowców, pelargonii, róż, drzew, a nawet roślin owocowych i warzyw.
- Występuje także mikoryza mieszana – ektendomikoryza, nazywana również erikoidalną – gdzie strzępki, jednocześnie wnikają do komórek roślinnych oraz tworzą opilśń na zewnątrz. Ten rodzaj mikoryzy występuje u roślin z rodziny Ericaceae, czyli wrzosowatych.
W dużej mierze, rodzaje mikoryzy zachodzą w zależności od klimatu. W strefie umiarkowanej występują oba rodzaje mikoryzy. Ektomikoryza przeważa w klimatach, gdzie następuje sezonowość pór roku. W klimacie suchym i z wysokimi temperaturami, występuje symbioza drzew z mikroorganizmami wiążącymi azot cząsteczkowy, natomiast w klimacie ciepłym i wilgotnym, dominuje mikoryza endotroficzna, która sprzyja także szybszemu rozkładaniu ściółki.
Wiele gatunków roślin jest zależna od obecności konkretnego gatunku grzyba, a także wiele gatunków grzybów – szczególnie tych kapeluszowych – może rozwijać się tylko poprzez dostęp do korzeni drzew, z którymi żyją w symbiozie. W obszarach leśnych mikoryza jest dobrze widoczna, kiedy określony gatunek grzybów, pojawia się tylko na obszarze lasów z danego gatunku drzew. Takimi przykładami jest maślak zwyczajny żyjący w otoczeniu sosny zwyczajnej, grzyb koźlarz występujący w otoczeniu brzozy, osiki, sosny, świerku, grabu lub dębu, borowik będący w symbiozie z bukiem zwyczajnym, dębem, grabem lub sosną, czy grzyby z gatunku mleczaj rydz, które można znaleźć wśród lasów sosnowych.
