Formy przejściowe między kręgowcami
Formami przejściowymi nazywamy organizmy, które posiadają cechy dwóch grup systematycznych. Wśród kręgowców dobrze znane są trzy ogniwa ewolucji, pośredniczące między poszczególnymi gromadami – wymarłe już ichtiostega, sejmuria i praktak.
Ichtiostega – forma pośrednia między rybami, a płazami
Ryby są typowo wodnymi, skrzelodysznymi i zmiennocieplnymi kręgowcami. Natomiast płazy są organizmami wodno-lądowymi, w związku z czym musiały wykształcić szereg cech umożliwiających życie w dwóch środowiskach. Organizmem łączącym cechy rybie i płazie była ichtiostega. Ichtiostega, nazywana również rybopłazem, to najbardziej znana forma płazów tarczogłowych – pierwszych czworonogów. Ichtiostega posiadała płetwę ogonową oraz strunę grzbietową, a jej ciało pokryte było łuskami. Są to cechy charakterystyczne dla ryb. Inną cechą rybią u ichtiostegi było szczątkowe wieczko skrzelowe. Natomiast wśród cech płazich ichtiostegi należy wymienić płucodyszność i wolne, palczaste kończyny typu lądowego. Budowa miednicy ichtiostegi również wykazywała cechy typowo płazie – zbudowana była z trzech parzystych kości – biodrowej, łonowej i kulszowej, a cała obręcz miednicza opierała się o krąg krzyżowy.
Sejmuria – organizm łączący cechy płazie i gadzie
Płazy są gromadą ziemnowodnych kręgowców bezowodniowych, natomiast gady są owodniowcami typowo lądowymi. Organizmem, który łączył te dwie grupy systematyczne była sejmuria, należąca do płazów tarczogłowych. Mimo, że wykazywała wiele cech gadzich w budowie szkieletu, to jest zaliczana do płazów ze względu między innymi na jedną z typowych cech tej gromady – rozwój poprzez stadium kijanki. Dodatkowo typowo płazia u sejmurii była budowa czaszki oraz krótka szyi. Poza tym sejmuria posiadała półtora kręgu w odcinku krzyżowym. Natomiast cechy gadzie sejmurii to jeden kłykieć potyliczny oraz budowa kończyn.
>> Chcesz dobrze zdać maturę z biologii? Zobacz ebook Zoologia
Formy przejściowe między gadami, a ptakami – praptak
Gady są organizmami zmiennocieplnymi, żyjącymi na lądzie, natomiast ptaki są kręgowcami stałocieplnymi, posiadającymi szereg przystosowań umożliwiających lot. Praptak był formą pośrednią między tymi gromadami. Podobnie jak gady praktak posiadał długi odcinek ogonowy kręgosłupa. Jego kończyny przednie zaopatrzone były w trzy palce z pazurami, a szczęki były uzębione. Brak grzebienia na mostku to kolejna cecha gadzia u praktaka. Natomiast wśród cech ptasich tego organizmu należy wymienić pióra. Na przedramionach praptaka, podobnie jak u współczesnych ptaków latających, pióra te miały postać lotek o niesymetrycznej chorągiewce. Poza tym praktak prawdopodobnie był organizmem stałocieplnym. Inne cechy ptasie u praptaka to widełkowato zrośnięte obojczyki oraz przeciwstawny palec u stopy.
