Rzęski i wici – budowa i działanie
Rzęski to wyrostki o średnicy 10-60nm. Składają się ze skręconych fibryl białkowych w ilości 3-11 sztuk. Są zakotwiczone w błonie cytoplazmatycznej, ale nie są nią otoczone. Do funkcji rzęsek należy napędzanie komórki. Ciałko bazowe napędza rzęskę i powoduje jej ruch wirowy. Czasami możliwa jest zmiana kierunku rotacji rzęski. Niektóre rzęski spełniają funkcję receptorów. Jako wypustki, występują na powierzchni komórek. Wewnątrz rzęsek przebiega włókno osiowe. Składa się ono z dwóch pojedynczych mikrotubuli centralnych i 9 podwójnych mikrotubuli obwodowych. U podstawy każdej rzęski znajduje się ciałko podstawowe, tzw. wić.
Różnicą między rzęskami a wiciami jest sposób poruszania się. Rzęski wykonują ruchy boczne. Tym samym przesuwają płyn w kierunku prostopadłym do ich osi długiej. Miejsce występowania rzęsek to orzęski i powierzchnia niektórych komórek nabłonka u zwierząt wielokomórkowych.
Wici to organella ruchu, wyrastające z powierzchni komórki. Wici występują u niektórych mikroorganizmów, bakterii, pierwotniaków, a także grzybów, niższych roślin oraz zwierząt – wiciowców, korzenionóżek, promienionóżek lub plemników. Można wyróżnić wici pojedyncze, które występują najczęściej i w większej ilości. Kiedy są krótkie i otaczają komórkę nazywane są rzęskami.
Ruch wiciowy może przebiegać na kilka sposobów:
- być napędzany jedną lub większą ilością wici – ruch ma wtedy charakter symetrycznego falowania. Wici znajdują się z przodu komórki i pociągają je za sobą.
- ruchy wici napędzają ciało jak płetwa ogonowa ryb – wówczas wici umieszczone są z tyłu komórki.
- za pomocą dwóch wici. Druga wić umieszona jest pod kątem do pierwszej, co stabilizuje i umożliwia sprawną zmianę kierunku ruchu.
- za pomocą wici umieszczonej wewnątrz ciała. Wić umieszczona wewnątrz tworzy w ciele tzw. falującą błonę, która przypomina ruch płetwy.
