Skały osadowe opis rodzaje i przykłady

Skały osadowe opis rodzaje i przykłady

Skały osadowe są jednym z trzech głównych typów skał, budujących skorupę ziemską. Pozostałe to skały magmowe oraz metamorficzne.

Skały osadowe powstają gdy woda, wiatr lub lodowiec, przenoszą minerały i resztki skał. W wyniku osadzania się tego materiału(wiatr), lub wytrącania się materiału z roztworu wodnego(lodowce, woda) powstają po jakimś czasie skały osadowe. Nauką która bada powstawanie skał tego typu jest sedymentologia.

Wyróżniamy wiele różnych podziałów skał osadowych. Dzieli się je na luźne (nieskonsolidowane) i zwięzłe(zwarte). Kolejne kryterium podziału, może by sposób transportowania składników, z których powstają później nowe skały

np składniki okruchowe, przenoszone przez wietrzenie,
– składniki ilaste, transportowane są głównie w zawiesinie,
– składniki chemiczne, transportowane są przede wszystkim w postaci roztworów.

Skały klasyczne lub okruchowe, powstają z pokruszonych starszych skał które rozpadły się w procesie wietrzenia. Takie okruchy przenoszone są przez wiatr, a po upływie czasu łączą się ze sobą i tworzą nowe skały.

Takie skały dzieli się dalej ze względu na ich stopień pokruszenia. np

• Skały grubookruchowe jak żwir czy gruz
• Skały średniookruchowe jak piasek
• Skały drobnookruchowe jak muł
• Skały bardzo drobnookruchowe jak łupek ilasty

Inny typ skał osadowych powstaje z organizmów martwych roślin(skały fitogeniczne) i zwierząt (skały zoogeniczne)
Do tego typu skał zaliczają się dobrze nam znane paliwa kopalniane stałe i płynne: jak torf, lignit węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa, łupki palne, ale i kreda.

Skały osadowe organogeniczne kształtują się zazwyczaj w klimacie gorącym i suchym, albo w ciepłych morzach, W momencie ich powstawania musiał panować ciepły klimat. Takie skały są często spotykane na terenie Polski. Dzięki temu wiemy, że dawno temu na terytorium naszego kraju występował klimat zwrotnikowy lub równikowy.

Inny typ skał to skały piroklastyczne, które powstają podzas erupcji wulkanicznych. Nowe skały po jakimś czasie formują się z materiałów wyrzuconych w powietrze przez wulkan. Przykładem takich skał są tufit czy tuf wulkaniczny.

Wyróżniamy także skały pochodzenia chemicznego tzw skały chemogeniczne. Takie skały powstają wtedy gdy składniki ze zwietrzonych i pokruszonych skał, rozpuszczają się w wodzie i pod wpływem parowania takiej wody, osiadają ponownie wraz z opadami atmosferycznymi. Po jakimś czasie z takiego materiału powstają nowe skały typu chemogenicznego.

Taki skały powstają równie przy udziale i wpływie człowieka. Spalanie skał kopalnianych zanieczyszcza atmosferę, różnymi minerałami i pierwiastkami, które przy opadzie z deszczem, po jakimś czasie tworzą nowe skały chemogeniczne.

Są to

• Skały węglanowe jak wapienie czy dolomit
• Skały solne jak sól kamienna czy sole potasowe
• Skały gipsowe jak gips
• Skały żelaziste ruda darniowa
• Skały krzemionkowe jak kwarcyt czy krzemień

Ostatnim typem skał osadowych są tzw. skały rezydualne, które powstają bezpośrednio na miejscu, w wyniku procesu wietrzenia i rozpadu stosunkowo miękkich skał, np węglanowych, wapiennych. Przykładem takiej skały jest to boksyt.