Wytwory skóry właściwej i wytwory naskórka
Skóra jest narządem czucia powierzchniowego i pełni szereg funkcji. Głównym zadaniem skóry jest izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznych czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych. Poza tą funkcją skóra chroni ciało przed utratą wody, odpowiada za termoregulację ustroju i bierze udział w gospodarce wodno-mineralnej, tłuszczowej i witaminowej. Skóra składa się z naskórka i skóry właściwej, pod którymi znajduje się warstwa podskórna, zbudowana z tkanki tłuszczowej i łącznej. U dorosłego człowieka skóra ma powierzchnię nawet 2m2.
Naskórek zbudowany jest z wielowarstwowego nabłonka płaskiego i składa się z zewnętrznej warstwy rogowej, zbudowanej z martwych, zrogowaciałych komórek, oraz warstwy rozrodczej, zbudowanej z komórek żywych. W warstwie rozrodczej naskórka powstają jego wytwory: włosy, paznokcie, kopyta, pióra, pazury i łuski.
Skóra właściwa zbudowana jest z tkanki łącznej, w której znajdują się włókna kolagenowe i elastyna, a także liczne naczynia krwionośne i zakończenia nerwów. Do wytworów skóry właściwej należą rybie łuski oraz rogi.
Wytwory naskórka
Włosy
Włosy są charakterystycznym dla ssaków wytworem naskórka. U większości ssaków włosy tworzą sierść – gęstą okrywę chroniącą skórę przed mechanicznymi urazami. Główną funkcją włosów jest termoizolacja. Poza tym włosy mogą pełnić funkcje obronne – brwi i rzęsy odpowiadają za ochronę oka przed brudem, kurzem, potem. Zadaniem włosów może być również czucie – przykładem są wibrysy, czyli włosy czuciowe, potocznie nazywane wąsami. Występują u niektórych ssaków, np. u kota domowego.
Paznokcie, pazury, kopyta
Paznokcie są wytworem naskórka charakterystycznym dla ssaków naczelnych i odpowiadają za ochronę palców przed czynnikami mechanicznymi i pełnią również funkcję obronną. Tworami homologicznymi dla paznokci są pazury i kopyta. Pazury występują u ptaków, gadów i ssaków i poza funkcjami charakterystycznymi dla paznokci pomagają w poruszaniu się i spożywaniu pokarmu. Kopyta z kolei osłaniają palce ssaków kopytnych.
Wytwory naskórka – pióra i łuski gadów
Pióra to twór naskórka, pokrywający ciała ptaków. W zależności od rodzaju pióra pełnią różne funkcje. Pióra puchowe tworzą warstwę termoizolacyjną, a pióra konturowe – lotki i sterówki – tworzą powierzchnię nośną podczas lotu. Wytworami homologicznymi dla piór są łuski gadów. Pełnią one funkcje obronne.
>> Chcesz dobrze zdać maturę z biologii? Zobacz ebook Anatomia
Wytwory skóry właściwej
Łuski ryb
Łuski rybie, w odróżnieniu od łusek gadzich, są wytworem skóry właściwej. Są to cienkie blaszki kostne, które wraz z pokrywającym je śluzem odpowiadają za zmniejszenie oporu poruszającej się ryby. U niektórych gatunków łuski odpowiadają za kamuflaż.
U niektórych ryb skóra jest pokryta przez płytki kostne, które również są wytworami skóry właściwej.
Rogi
Rogi to wytwór skóry właściwej, występujący zwykle parzyście na głowach niektórych ssaków. Zbudowane są keratyny i występują u obu płci. W odróżnieniu od poroża, kostnego tworu wyrastającego z kości czołowej, rogi nie są zrzucane sezonowo. UWAGA! Wyjątek stanowią rogi nosorożców, które mimo nazwy są tworami powstałymi z przeobrażenia naskórka.
W biologii wyróżniamy również poroże – twarde twory na głowach jeleniowatych. Mimo iż z zewnątrz są podobne do rogów ich pochodzenie i budowa histologiczna jest zupełnie inna i nie związana ze skórą, ponieważ poroże składa się z tkanki kostnej.
