Wody artezyjskie a wody subartezyjskie
Nazwa artezyjskie pochodzi od miejscocwości Artois we Francji, gdzie w 1126 powstała pierwsza studnia artezyjska. Wody artezyjskie to wody podziemne, zdolne, do swobodnego wypływania z ziemii, ponad powierzchnię studni.
Wody artezyjskie występują najczęściej w niecce artezyjskiej w warstwach wodonośnych pod skałami nieprzepuszczalnym. Warstwa wodonośna w przypadku tego typu wód, znajduje się w środku, pomiędzy dwiema warstwami nieprzepuszczalnymi. Dzięki takiej izolacji, wody te są mniej zanieczyszczone.niż inne wody podziemne
Wody opadowe wsiąkają w warstwy przepuszczalne i spływają na dno niecki. Napór spływających wód powoduje, że wystepuje tam wysokie ciśnienie hydrostatyczne.
Po nawierceniu dziury przez nieprzepuszczalny strop, dochodząej aż do warstwy wodonośnej, pod wpływem dużego ciśnienia hydrostatycznego, woda artezyjska swobodnie wypływa na powierzchnię.(źródło artezyjskie) lub podnosi się w studni(źródło subartezyjskie).
Wody artezyjskie spotykane są, tylko w ściśle określonych warunkach hydrogeologicznych, pojawiają się najczęściej na terenach o nieckowatym układzie warstw skalnych. Takie ukształtowanie terenu stwarza warunki do wytworzenia się odpowiednio wysokiego ciśnienia hydrostatycznego, umożliwiającego wodzie swobodne wypływanie na powierzchnię.
Gdy wody artezyjskie wystepują na większych obszarach nazywane są basenami artezyjskimi. Największe baseny artezyjskie znajdują się w Stanach Zjednoczonych (np. Wielki Basen Dakoty, o powierzchni ok. 39 tysięcy km2), w Australii (Wielki Basen Artezyjski), Wielkiej Brytanii (Basen Londyński)
Wody subartezyjskie są natomiast wodami o mniejszym ciśnieniu hudrostatycznym. Po odwiercie, słup wody nie dosięga powierzchni ziemii, jak było to w przypadku wód artezyjskich. Podnosi się jedynie powyżej punktu nawiercenia.
Miejsc w których wystepują wody subartezyjskie jest więcej niż miejsc, w których wystepują wody artezyjskie. Wody te nie wypływają pod tak dużym ciśnieniem jak te artezyjskie. By takie wody powstały,rzeźba terenu nie musi być aż tak rygorystycznie ukształtowana, by takie ciśnienie wytwarzać, jak było to w przypadku wód artezyjskich. .
Do powstawania wód subartezyjskich, przyczynia się także m.in, zbyt intensywna eksploatacja wód artezyjskich, które po zużyciu zamieniają się wody subartezyjskie. Gdy spora część wód artezyjskich wydostanie się na powierzchnię, nadmiar ciśnienia zgromadzonego w niecce uchodzi na powierzchnię. Musi minąc sporo czasu, zanim wody opadowe wsiąkające w warstwy przepuszczalne, znowu wytworzą odpowiednie ilości cisnienia, niezbędnego do powstania wód artezyjskich.
Nawet w Polsce występuje wiele struktur, w których pierwotnie występowały wody artezyjskie, ale obecnie stały się one wodami subartezyjskimi, np. w niecce łódzkiej, niecce gdańskiej. czy niecce mazowieckiej.
Użyteczne gospodarczo są zwłaszcza te wody subartezyjskie, w których dziurę nawiercono głęboko, ale po nawierceniu woda podniosła się stosunkowo blisko powierzchni ziemi. Takie nawierty ułatwia eksploatację wody subartezyjskiej. Głęboki nawiert daje również pewność, że woda podniesie się z naprawdę niskich głębokości, będzie więc dużo czystsza niż ta która znajduje się bliżej powierzchni.
