Typy genetyczne gór

Typy genetyczne gór

Góry to wypukłe formy terenu, do których zaliczamy wzniesienia powyżej 300 m.n.p.m. Typologia gór opiera się na sposobie wypiętrzenia oraz ich strukturze tektonicznej. Inny podział gór przeprowadza się ze względu na wysokość bezwzględną, wówczas wyróżniamy góry niskie, średnie oraz wysokie.  Wyróżniamy trzy podstawowe typu genetyczne gór:

– fałdowe,

– zrębowe,

– wulkaniczne.

Znaczna część gór na Ziemi należy do typu fałdowego. Góry te powstają w wyniku procesów tektonicznych, które nazywamy orogenezą lub ruchami górotwórczymi. Prowadzą one do powstania fałdów, uskoków, nasunięć i płaszczowin. Cały proces odbywa się w kilku etapach:

1) powstanie geosynkliny – czyli wielkie i podłużne obniżenie skorupy ziemskiej; najczęściej na dnie oceanów,

2) sedymentacja skał osadowych w geosynklinie,

3) zwężenie się geosynkliny wskutek ruchu płyt litosfery – płyty litosferyczne zbliżają się do siebie i stopniowo nachodzą jedna na drugą,

4) wypiętrzenie nachodzących na siebie skał i płyt litosferycznych,

5) powstanie gór fałdowych – budulcem gór fałdowych są skały osadowe i magmowe.

W ciągu długiej historii Ziemi można wyróżnić wiele orogenez. Każda z nich posiadała dużą ilość faz i procesów. Wiek orogenu opisuje się poprzez podanie nazwy orogenezy, w której nastąpiło sfałdowanie i wypiętrzenie danego pasma górskiego. Do najważniejszych orogenez zaliczamy fałdowanie:

– kaledońskie – w wyniku tego procesu powstały między innymi Góry Świętokrzyskie, część Sudetów, Góry Kaledońskie, część Appalachów,

– hercyńskie – w tym czasie sfałdowaniu uległy: Sudety, Schwarzwald, Ural, Masyw Czeski,

– alpejskie – jest to najmłodsza orogeneza, w wyniku której powstały: Karpaty, Alpy, Bałkany, Apeniny, Pireneje, Kaukaz, Himalaje.

Następnym typem są góry zrębowe powstające w wyniku pionowego ruchu mas skalnych wzdłuż uskoków, wówczas tworzą się zręby i rowy tektoniczne. Dzieje się tak, jeśli masyw lądowy jest nieruchomy i odporny na falowanie, wówczas ruchy górotwórcze tworzą wokół niego uskoki. Fragmenty wyniesień górnych nazywamy zrębami, natomiast obniżenia – rowami.

Do gór zrębowych zalicza się między innymi: Wogezy, Schwarzwald, Góry Smocze w Afryce.

Ostatnim typem są góry wulkaniczne, które są wynikiem obfitych erupcji wulkanicznych. Masy lawy oraz materiałów piroklastycznych wyrzucanych przez wulkany zastygają, tym samym tworzą wzniesienia górskie. Powstają na lądach lub istnieją jako wyspy wulkaniczne. W przeciwieństwie do innych typów gór, nie tworzą one pasm górskich. Występują na obszarach dawnej i aktualnej aktywności wulkanicznej, nad tzw. plamami gorąca oraz na granicach płyt litosfery. Jako przykład gór wulkanicznych można wymienić: Kilimandżaro, góry Islandii, Japonii oraz Hawajów.