Rzeźbotwórcza działalność lodowców górskich i lądolodów
Procesami glacjalnymi nazywa się wszystkie procesy, które są wynikiem rzeźbotwórczej działalności lodu lodowcowego w lodowcach górskich i lądolodach. Dzielą się one na erozję, transport i akumulację. W lodowcach górskich wystarczającą siłę rzeźbotwórczą posiada lód, znajdujący się pod ciśnienie. To ciśnienie powoduje, że zachowuje się on podobnie do wody płynącej. Mówi się nawet o zjawisku „płynącego” lądowca. Na Ziemi obecnie, w odróżnieniu od przeszłości występuje niewiele obszarów objętych rzeźbotwórczą działalnością lodowców górskich. Są to głównie wysokie pasma górskie. Istnieją jednak ślady działalności lodowców górskich w okresie zlodowaceń, kiedy tak jak lądolody zwiększały swój zasięg.
Procesy rzeźbotwórcze w wyniku działania lodowców górskich i lądolodów najsilniej występowały w przeszłości geologicznej (zlodowacenia z okresu plejstocenu). Ich intensywność zależy przede wszystkim od warunków klimatycznych, skał budujących i kształtu pasm górskich, globalnych zmian klimatu oraz pośrednio od wysokości gór.
Na działalność rzeźbotwórczą lodowców górskich składa się działalność erozyjna i akumulacyjna, a pomiędzy nimi transport.
Erozją glacjalną nazywa się całokształt procesów, jakie zachodzą w spągu przemieszczającej się lodowej masy. Powodują one usuwanie materiału tworzącego podłoże lodowca, a co za tym idzie obniżenie terenu. Pośród procesów erozyjnych zazwyczaj wymienia się
- Wyorywanie (detrakcja) – następuje, gdy większe fragmenty skalne podłoża odrywają się i włączają w poruszającą się już masę lodową.
- ścierania (detersja lub abrazja) – ścieranie i wygładzanie powierzchni. Następuje w wyniku ślizgania się lodowca po podłożu. Ścieranie jest skuteczne, kiedy fragmenty są twardsze niż podłoże.
- Zdzieranie (egzaracja)- następuje, gdy nieskonsolidowane utwory (materiały skalne z podłoża), znajdujące się w podłożu lodowca są deformowane i przesuwane siłą przesuwające się lodu. Ich część zaś przymarza i jest włączają w obręb lodowca.
Do erozyjnych form należą:
Do form akumulacyjnych należą:
Działalność niszcząca lodowców górskich i lądolodów, prowadzi do powstawania:
Formy polodowcowe pojawiają się w okresie działalności niszczącej, ale i budującej lądolodu (lodowca). Poza nimi powstają formy fluwioglacjalne (powstające przez działanie wód roztopowych) i formy związane z suchym i mroźnym klimatem panującym na obszarze zlodowacenia. Wiąże się z tym wietrzenie mrozowe, któremu podlegają skały przykryte lodem i obszar w pobliżu lodowca.
Lądolody obejmują duże powierzchnie terenu. Lód rozchodzi się na wszystkie kierunki. Ukształtowanie powierzchni terenu nie wpływa na rozchodzenie się czaszy lądolodu. Z uwagi na to, że nie mogą one pokonać wysokich łańcuchów górskich, formy polodowcowe występują głównie na nizinach. Na skutek oziębiania się klimatu i obniżania granic wiecznego śniegu, powstają w górach lokalne lodowce. W tym wypadku ich kształt zależy od ukształtowania terenu.
