Jak powstają ekstremalne zjawiska atmosferyczne?
O ekstremalnych zjawiskach atmosferycznych mówimy wtedy, gdy zaobserwowane wielkości elementów meteorologicznych w danym czasie i miejscu odstają od dotychczasowej normy, czyli są rekordowo wysokie bądź wyjątkowo niskie. Do ekstremalnych zjawisk atmosferycznych, które najczęściej występują w Polsce, zaliczamy: burze huraganowe z wyładowaniami elektrycznymi, trąby powietrzne, szkwały i sztormy, upały i mrozy, długotrwały brak opadów skutkujący suszą, bądź duże ilości opadów deszczu i śniegu, które wywołują powodzie oraz zamiecie śnieżne. Natomiast w innych regionach klimatycznych spotyka się również: tajfuny, tornada oraz cyklony.
Wśród rekordów atmosferycznych zanotowanych na świecie wyróżniamy:
- absolutne maksimum: 57°C; Miejsce i czas wystąpienia: Al –Zazizijja (Libia)13.09.1922r.,
- absolutne minimum: -89°C; Miejsce i czas wystąpienia: Stacja badawcza „Wostok” (Antarktyda) 21.07.1983 r.,
- Najwyższe średnie wieloletnie sumy opadów: 11 872 mm; Miejsce i czas wystąpienia: Mawsynram (Indie) średnia z 38 lat.
Cechą charakterystyczną ekstremalnych zjawisk atmosferycznych jest ich stosunkowo krótki czas występowania (który może zwiększyć, bądź zmniejszyć swoją częstotliwość w dłuższej perspektywie czasowej) oraz niszczycielska siła, jaką te zjawiska ze sobą niosą. Do najważniejszych czynników zwiększających możliwość występowania ekstremalnych zjawisk atmosferycznych zaliczamy:
- naturalne procesy przyrodnicze występujące na Ziemi,
- ekspansywny rozwój przemysłu i transportu, który wynika z postępu, jaki poczyniła nasza cywilizacja w ostatnich dekadach. Jego konsekwencje wpływają przede wszystkim na nasilenie efektu cieplarnianego.
Wybrane przykłady ekstremalnych zjawisk pogodowych, które można spotkać w Polsce – przyczyny i skutki:
- burze: to inaczej gwałtowne opady deszczu, którym towarzyszom wyładowania elektryczne nazywane piorunami. Występują w okresie letnim w umiarkowanym klimacie, natomiast na terenach podzwrotnikowych pojawiają się przez cały rok. Proces powstania burzy polega na unoszeniu się gorącego powietrza w górę atmosfery, podczas unoszenia powietrze to ochładza się i rozpręża. Skutkiem tego jest gwałtowne powstanie chmur burzowych (cumulonimbusów),
- orkan: to określenie na najpotężniejsze wichury występujące w Europie. Według skali Saffira-Simpsona prędkość wiatru towarzysząca orkanowi powinna przekraczać 120km/h.
- szkwał: inaczej krótkotrwały, ale wiejący z dużą siłą wiatr. Powstaje, gdy spotykają się ze sobą masy powietrza o różnej temperaturze. Często szkwałom towarzyszą chmury burzowe,
- trąba powietrzna: inaczej gwałtowne wiry powietrza, które rozciągają się między chmurą burzową a rozgrzanym gruntem. Powstają w sferach kontaktu ciepłego i zimnego powietrza, powodując gwałtowne zmiany wiatrów, spadki ciśnienia i silne zasysanie, które skutkuje porywaniem przedmiotów znajdujących się na trasie trąby powietrznej. Pas zniszczeń może rozciągać się od kilkunastu metrów, do nawet kilkunastu kilometrów.
