Mierniki rozwoju społeczno-gospodarczego (PKB, HDI)
Nie istnieje jeden uniwersalny wskaźnik, dzięki któremu ekonomiści mogliby określać zamożność, poziom rozwoju oraz zadowolenia z życia w danym państwie lub poszczególnym regionie. W naukach ekonomicznych spotykamy się z kilkoma najczęściej podawanymi wartościami, są to: PKB (Produkt Krajowy Brutto) oraz HDI (Wskaźnik rozwoju społecznego). Każdy z nich posiada zarówno swoje wady, jak i zalety.
Co to znaczy „miernik rozwoju”?
Miernik rozwoju wskazuje postęp oraz stan, który został osiągnięty. Miernik rozwoju bazuje na danych, które są ze sobą porównywane i na ich podstawie wyciągane są wnioski odnośnie rozwoju. Miernik rozwoju może dotyczyć danego regionu, kraju, kontynentu oraz operować w różnych przedziałach czasowych. Nie powinno utożsamiać się rozwoju wyłącznie z kwestiami ekonomicznymi. Miernik rozwoju odnosi się również do spraw społecznych, kulturalnych oraz politycznych.
Produkt krajowy brutto (PKB) na osobę (per capita)
Przy porównywaniu poziomu życia oraz zamożności państw najczęściej stosuje się współczynnik PKB (Produkt Krajowy Brutto), który wskazuje wartość dóbr oraz usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w ciągu roku. Przy porównywaniu ze sobą krajów, PKB podawane jest w dolarach amerykańskich, co przekłada się na częste zmiany, które wynikają z wahań na rynkach walut. W oficjalnych analizach wartość PKB najczęściej przelicza się na jednego mieszkańca państwa (PKB per capita). Wartość PKB łatwo wylicza się w krajach, w których gospodarka prowadzona jest zgodnie z przyjętymi normami, a finanse są transparentne dla wszystkich obywateli. Ponadto istnieje kilka metodologii przy prowadzeniu wyliczeń: Stany Zjednoczone posługują się własną metodą wyliczania PKB, która jest odmienna od metod Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Rozpiętość wielkości PKB per capita według Międzynarodowego Funduszu Walutowego:
Luksemburg – 127,673 USD Katar – 82,887 USD
Irlandia – 102,217 USD Singapur – 79,426 USD
Norwegia – 92,646 USD Stany Zjednoczone – 75,180 USD
Szwajcaria – 92,434 USD Islandia – 73,981 USD
Kraje o niewielkiej populacji z dostępem do cennych zasobów surowcowych (Katar, Norwegia) lub posiadające zdolność do przyciągania wielkiego kapitału finansowego (Irlandia, Luksemburg, Szwajcaria) wypadają najlepiej w zestawieniach wartości PKB na mieszkańca. Państwa o wysokim PKB leżą w Ameryce Południowej, Europie oraz Zatoce Perskiej. Stawkę uzupełniają tzw. azjatyckie tygrysy: Korea Południowa, Singapur, Hongkong, Tajwan, Japonia oraz Australia.
Natomiast kraje o niestabilnej sytuacji politycznej, słabo rozwiniętym przemyśle oraz długiej historii kolonialnej lokują się na końcu w globalnym zestawieniu pod względem rozwoju społeczno-gospodarczego mierzonego w PKB. W przeważającej mierze są to kraje tzw. globalnego południa, czyli ubogie kraje ulokowane w Ameryce Południowej, Afryce oraz Azji Południowo-Wschodnie.
Wskaźnik rozwoju społecznego HDI
Wskaźnik przygotowany przez agendę ONZ do spraw rozwoju (UNDP), który analizuje poszczególne kraje na trzech płaszczyznach: „długości i poziomu zdrowia życia” (long and healthy life), „wiedzy” (knowledge) oraz „standardu życia” (decent standard of living).
Wskaźnik rozwoju społecznego HDI zawiera takie wskaźniki jak:
– dochód narodowy brutto na osobę według parytetu siły nabywczej,
– spodziewana długość życia.
– średnia liczba lat spędzonych w szkole w przypadku dorosłych (dla osób w wieku 25 i więcej lat)
– spodziewana liczba lat edukacji dla dzieci.
W każdym wskaźniku maksymalna wartość wynosi 1, a najniższa 0. Wynik oblicza się za pomocą średniej geometrycznej (czyli miary wartości przeciętnej dla badanej populacji; wyliczana jako pierwiastek z iloczynu wszystkich liczb, dla których obliczamy średnią). Według HDI kraje dzielą się na:
– o bardzo wysokim stopniu rozwoju (0.800–1.000): Norwegia, Singapur
– o wysokim stopniu rozwoju (0.700–0.799): Polska, Rosja, Kolumbia
– o średnim stopniu rozwoju (0.550–0.699): Maroko, Chiny
– o niskim stopniu rozwoju (0.350–0.549): Rwanda, Afganistan
Podobnie jak w przypadku wskaźnika PKB, najwyższy poziom HDI obserwujemy w państwach Ameryki Północnej, Europy, Australii oraz Japonii i Korei Południowej.
W najtrudniejszej sytuacji są kraje globalnego południa, gdzie obserwujmy wyraźny spadek przewidywanej długości życia, słaby system edukacji oraz niski parytet nabywczy waluty.
