Jak wyglądają piramidy wieku dla różnych populacji

Analiza piramidy wieku dla dane społeczeństwa pozwala ocenić, czy przeważają w nim ludzie starsi czy też młodzi. Przewaga ludzi starszych to alarmujący sygnał, gdyż utrudnia  utrzymanie usług publicznych na wysokim poziomie oraz zapowiada problemy z nasyceniem rynku pracy młodymi pracownikami, co w konsekwencji wymusza na politykach decyzje o otwieraniu rynku pracy dla imigrantów. Jak wygląda piramida wieku dla Polski, Europy i Świata?

Struktura wieku ludności wyrażana jest przez ilość osób urodzonych  w danych latach. Strukturę tę przedstawia się przy pomocy dwóch zestawionych ze sobą wykresów, które nazywamy piramidą wieku. Na pierwszy rzut oka piramida wieku przypomina jeden wykres oraz jego odbicie lustrzane ustawione w pionie. W istocie są to dwa różne wykres. Jeden wykres – poziomy – informuje o liczbie kobiet w określonym wieku, drugi pokazuje liczbę mężczyzn. Oś pionowa pokazuje przedział wiekowy ludności. Długość każdego ze słupków jest proporcjonalna do liczby kobiet i mężczyzn w danym przedziale wiekowym.

Kształt piramidy wieku nie tylko informuje o aktualnym stanie wieku danego społeczeństwa, ale również pozwala przewidzieć jego strukturę w przyszłości. W każdym kolejnym roku słupki wykresu „przesuwają się” o jeden w górę, a ich długość – poza rocznikami najstarszymi – zmienia się tylko nieznacznie (na ogół zmniejsza się ze względu na zgony i emigrację).

Przypadek Polski pokazuje wyraźny wyż demograficzny wśród populacji urodzonej po zakończeniu II wojny światowej; jest to spowodowane dynamicznym wzrostem gospodarki i rozwojem potencjału ludnościowego w tym okresie. Okres niżu demograficznego przypada na obecne pokolenie 15 – 20 latków, czyli osób urodzonych na przełomie XXI wieku. Demografowie wyróżniają zjawisko echa demograficznego, czyli cyklicznego występowania po sobie wyżów oraz niżów demograficznych w społeczeństwie (punkty kulminacyjne następują średnio co 25 lat). Niestety ostatnie echo wyżu demograficznego było wyraźnie słabsze w porównaniu z wcześniejszymi; być może jest to spowodowane słabszą sytuacją ekonomiczną (wysokie bezrobocie) lub zmianami stylów życia polskiego społeczeństwa.

Piramida wieku wyróżnia poszczególne grupy ludności i dzieli je ze względu na zdolności do podjęcia pracy:
– ludność w wieku poprodukcyjnym: kobiety powyżej 60. roku życia oraz mężczyźni powyżej 65. roku życia. Po osiągnięciu tego pułapu wieku można w Polsce zakończyć pracę zawodową i przejść na emeryturę; ze względu na starzenie się społeczeństwa i wydłużanie się życia obywateli wiek emerytalny ma zostać w przyszłości podniesiony do nawet 67 roku życia;
– ludność w wieku produkcyjnym: kobiety w wieku 18-60 lat oraz mężczyźni w wieku 18-65 lat.
– ludność w wieku przedprodukcyjnym: dzieci oraz młodzież przed 18 rokiem życia.

Od 50 lat w Polsce spada ilość osób w wieku przedprodukcyjnym oraz produkcyjnym, natomiast stopniowo wzrasta grupa ludności w wieku poprodukcyjnym. Jest to typowy sygnał starzenia się społeczeństwa. Polska piramida ludności jest wąska u podstawy, co przekłada się na regresywny charakter demografii kraju. Konsekwencjami w przyszłości może być osłabienie funduszy emerytalnych oraz zapaść całego rynku pracy.

Piramidy progresywne obserwuje się najczęściej w przypadku państw afrykańskich oraz krajów Ameryki Południowej. Piramidy regresywne to cecha charakterystyczna dla państw europejskich oraz krajów Ameryki Północnej.

Ważnym wskaźnikiem jest stopień feminizacji, który wyrażany jest jako liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn. Oblicza się go w następujący sposób:

Liczba ludności Polski – 38 533 299, w tym: kobiety – 19 883 965 mężczyźni – 18 649 334 Wskaźnik feminizacji = 19 883 965 / 18 649 334 = 1,0662 – po przemnożeniu x 100 otrzymujemy liczbę kobiet przypadającą na 100 mężczyzn – w naszym przypadku będzie to 106,62, czyli po zaokrągleniu 107 kobiet na 100 mężczyzn.

W większości państw na świecie przeważa liczba kobiet. Wynika to z fakt, że powyżej 50. roku życia wśród mężczyzn zaczyna występować tzw. nadumieralność. Widać to m.in. na piramidzie wieku dla Polski, gdzie w najstarszych rocznikach wyraźnie zaznacza się przewaga liczebna kobiet.