Jak działają pływy wód?
Pływy (inaczej przypływy i odpływy) są to cykliczne wahania poziomu wód w oceanie. Pływy dzielimy na:
- Odpływy – obniżanie poziomu od najwyższego do najniższego (na wybrzeżu wysokim obserwujemy obniżenie się wody, natomiast na niskim odsłania się szerokość plaży),
- Przypływy – podniesienie poziomu od najniższego do najwyższego ( na wybrzeżu wysokim obserwujemy podniesienie się wody, natomiast na niskim plaża zostaje zalana).
Oddziaływanie grawitacyjne Księżyca i Słońca oraz obrót Ziemi wokół własnej osi powoduje zjawisko pływów (jednak Księżyc ma tutaj większe znaczenie ze względu na bliższe położenie). Przypływ powstaje jednocześnie po stronie zwróconej w kierunku Księżyca, jak i po stronie przeciwnej dzięki sile odśrodkowej. Między dwoma przypływami mija 12 godzin i 27 minut (jest to czas między górowaniem i dołowaniem Księżyca), stąd mieszkańcy wszystkich terenów przylegających do oceanu mogą obserwować podnoszenie i opadanie poziomu wody dwa razy w ciągu doby.
Źródło: https://cnx.org/
Na powyższym rysunku widzimy rzut z góry na biegun północny Ziemi. Strona Ziemi po naszej lewej stronie jest bardziej oddalona od Księżyca niż ta po stronie prawe, dlatego siła grawitacyjna wywierana przez satelitę Ziemi jest większa po stronie mu bliższej.
Największe pływy nazywamy pływami syzygijneymi, które mają miejsce w czasie pełni i nowiu, bowiem wtedy Księżyc i Słońce uzyskują położenie w jednej linii, a ich siła przyciągania sumuje się.
Najsłabsze pływy to tzw. pływy kwadrowe, które występują podczas pierwszej i trzeciej kwadry, kiedy to Księżyc uzyskuje pozycję przeciwstawną do Słońca, wówczas jego oddziaływanie jest znoszone przez największą z gwiazd.
Źródło: https://cnx.org/
Na otwartym morzu obserwujemy amplitudę pływów (różnicę między poziomem odpływu a przypływu) w wysokości 1 m. Dla porównania największe pływy występują w akwenach Zatoki Fundy (20m) oraz w okolicach Kanału La Manche (16m). Nad Bałtykiem w okolicach Zatoki Gdańskiej amplituda pływów wynosi zaledwie 5 cm. Wpływ na to ma przede wszystkim głębokość akwenu (im głębszy, tym pływy większe), typ wybrzeża (fiordy oraz estuarium sprzyjają pływom) oraz kształt i wielkość morza (im zbiornik większy, tym woda łatwiej się kumuluje).
Do najważniejszych skutków pływów zaliczamy:
- tworzenie się lejkowatych ujść rzecznych (estuarium),
- pojawienie się specyficznej roślinności (lasy namorzynowe),
- zasolenie wybrzeża podczas przypływów,
- niszczenie wybrzeża wysokiego (osuwanie się fiordów powodowane naciskiem wody na brzeg).
