Rodzaje ruchów masowych
Czym są ruchy masowe?
Ruchy masowe występują we wszystkich miejscach, gdzie jesteśmy w stanie odnotować nachylenie terenu. Proces ruchów polega na przemieszczaniu się w dół stoku powierzchniowej warstwy skał litych oraz elementów pozostałych po jego wietrzeniu. Ruchy masowe wywoływane są najczęściej przez czynniki zewnętrzne, które naruszają spoiwa i równowagę stoku, natomiast opadanie odbywa się pod wpływem działania sił grawitacji. Przyczyny ruchów masowych mogą być zarówno pochodzenia naturalnego, np. wstrząsy sejsmiczne, deszcze, śnieg, wietrzenie bądź podcięcie stoku przez rzekę; jak i wynikać z działalności człowieka: obciążanie stoków budowlami, podcinanie nachylonych form terenu przez budowę dróg, tuneli etc. Proces ten przybiera różne formy, które klasyfikujemy ze względu na szybkość ruchu:
– spełzanie: powolne przemieszczanie się materii skalnej na stokach o niewielkim nachyleniu. Proces nie jest widoczny „gołym okiem”. Powoduje go proces nasączania zwietrzeliny wodą. Skutkami spełzania są pochylone drzewa oraz uszkodzenie infrastruktury rozmieszczonej na stoku,
– osuwanie: relatywnie szybkie osuwanie się mas skalnych w dół stoku (prędkość wynosi kilka m/s). Czynnikami wywołującymi osuwanie jest: nasączenia wodą zwietrzeliny oraz powierzchniowej warstwy skał, co skutkuje znacznym zwiększeniem ich masy; następnym czynnikiem jest odpowiednie ułożenie warstwy skalnej względem stoku oraz naruszenie równowagi stoku przez czynniki naturalne oraz antropogeniczne. Wskutek osuwania powstają osuwiska, czyli formy terenu występujące w górnych i dolnych partiach stoku oraz spływy błotne występujące przy okazji obfitych opadów deszczu.
– odpadanie: nagłe oderwanie się litej skały i opadanie odłamków skalnych wzdłuż ścian stoku. Występuje najczęściej na ścianach skalnych oraz stromych stokach. Do powstania tego procesu przyczynia się: wietrzenie mrozowe, silne wiatry oraz działania człowieka. Konsekwencjami opadania jest powstanie żleby (podłużne rynny wyżłobione w stoku), stożka usypiskowego (materiał skalny zgromadzony u wylotu żlebu) oraz występowanie lawin błotno-gruzowych lub śnieżno-gruzowych,
– obrywanie: oderwanie i runięcie w dół znacznych wielkości mas skalnych, które występuje wyłącznie na stromych stokach. Obrywanie skutkuje niebezpiecznymi lawinami kamiennymi,
– spłukiwanie: proces spływania wody opadowej po powierzchni stoków. Jego szybkość zależy od wielkości opadów, kąta nachylenia stoku oraz rodzaju podłoża pokrywającego stok. Spłukiwanie tworzy wąwozy (głębokie doliny o stromych zboczach) oraz parowy (przeobrażone wąwozy, inaczej doliny o szerokim, płaskim dnie oraz stromych zboczach).
