Systematyka i otrzymywanie soli

Solami nazywamy takie związki chemiczne, które zbudowane są z kationów metali (lub kationu amonowego) i anionów reszt kwasowych. Podstawowy podział soli wyróżnia sole obojętne, wodorosole i hydroksysole.

1. Do soli obojętnych zalicza się sole proste, sole podwójne i hydraty, czyli sole uwodnione.

  • Sole proste – zawierają jeden rodzaj kationu i jeden rodzaj anionu. Nazwa soli prostej złożona jest z dwóch członów – pierwszy pochodzi od nazwy kwasu (końcówka -ek zarezerwowana jest dla soli kwasów beztlenowych, natomiast – an – soli kwasów tlenowych), a drugi to nazwa metalu (wraz z podaniem jego wartościowości, w przypadku metali, które mogą mieć więcej niż jedną wartościowość). Przykładem soli prostej kwasu beztlenowego jest NaCl, czyli chlorek sodu. Na2SO4 – siarczan (VI) sodu – to natomiast sól kwasu tlenowego.
  • Sole podwójne – są zbudowane z dwóch rodzajów kanionów i jednego anionu lub z jednego rodzaju kationu i dwóch rodzajów anionów. W nazwie soli podwójnej najpierw wymieniamy w porządku alfabetycznym nazwy anionów, a później w porządku alfabetycznym nazwy kationów. Jeżeli w danej cząsteczce występuje więcej niż jeden taki sam jon, posługujemy się przedrostkami di-, tri-, tetra-. Przykładowo, MgAl2(SO4)4 to tetrasiarczan (VI) glinu magnezu.

2. Hydraty (sole uwodnione) – takie sole, które w swojej cząsteczce zawierają cząsteczkę wody wbudowaną w sieć krystaliczną (wodę krystalizacyjną). W nazwie zaznacza się liczbę cząsteczek wody krystalizacyjnej, np. Ca(NO3)2 · 4 H2O to azotan (V) wapnia-woda (1/4).

3. Wodorosole – zbudowane są z kationu oraz anionu powstającego podczas stopniowej dysocjacji kwasów wieloprotonowych. Przed nazwą anionu dodaje się przedrostek wodoro-, np. Na2HPO4 to wodorofosforan (V) sodu.

>> Chcesz dobrze zdać maturę z chemii? Zobacz ebook Chemia część 3.

4. Hydroksysole – w swojej cząsteczce zawierają anion wodorotlenkowy, anion reszty kwasowej oraz kation metalu (lub kation amonowy). W nazwie dodaje się słowo „wodorotlenek”, np. FeCl(OH)2 to chlorek diwodorotlenek żelaza (III).

Najważniejsze reakcje otrzymywania soli:

  1. Reakcja zobojętniania, np. KOH + HCl → KCl + H2O
  2. Reakcja tlenku metalu z kwasem, np. ZnO + 2 HNO3 → Zn(NO3)2 + H2O
  3. Reakcja tlenku kwasowego z zasadą, np. SO2 + 2 NaOH → Na2SO3 + H2O
  4. Reakcja tlenku zasadowego z tlenkiem kwasowym, np. BaO + CO2 → BaCO3
  5. Reakcja metalu z niemetalem, np. Cu + Cl2 → CuCl2
  6. Reakcja metalu aktywniejszego chemicznie od wodoru z kwasem, np. Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2↑
  7. Reakcja dwóch wodnych roztworów soli (jedna z nich musi zawierać anion, a druga kation soli trudno rozpuszczalnej w wodzie), np. AgNO3 + KCl → AgCl↓ + KNO3