Jak interpretować wskaźnik urbanizacji?

Urbanizacja to proces rozpisany na kilka dekad, który dotyczy przede wszystkim rozwoju miast lub przekształcania wsi oraz terenów wiejskich w większe ośrodki. W Polsce tytuł miasta otrzymuje każda jednostka osadnicza, która posiada prawa miejskie (nadaje je prezydent RP) . Natomiast wskaźnik urbanizacji wskazuje procentowy udziału mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności danego kraju. Aby lepiej zrozumieć zagadnienie urbanizacji, przyjrzyjmy się podstawowym różnicą pomiędzy miastem a wsią, a także rozwiniemy terminy: aglomeracja oraz konurbacja.

Miasto powinno spełniać kilka podstawowych kryteriów uwzględniających:
– wygląd: zwarty charakter zabudowy,
– funkcję: miasto powinno spełniać funkcję poza rolniczą (przemysł, handel, usługi, nauka),
– dużą liczbę ludności (choć nie obowiązuje normatywne minimum),
– występujący na terenie osady miejski styl życia mieszkańców.

W Polsce wyróżnia się 964 miasta, które zamieszkuje 61% mieszkańców całego kraju (przy średniej europejskiej na poziomie 80%). Liczba mieszkańców większych ośrodków miejskich stale wzrasta, co potwierdza rosnący wskaźnik urbanizacji na przestrzeni ostatnich lat. Pierwsza duża fala migracji ze wsi do miast odnotowano w okresie powojennym. Wynikała ona z transformacji polskiej gospodarki z modelu rolnego na przemysłowy oraz wysokiego przyrostu naturalnego. Dzisiaj sytuacja wyhamowała, głównie ze względu na niski przyrost naturalny oraz zauważalną ucieczkę mieszkańców z zatłoczonych metropolii do okolicznych miast i wsi, które coraz częściej tworzą tzw. obwarzanki okalające duże miasta.

Największe miasta Polski [liczba mieszkańców]:
– Warszawa 1 800 000
– Kraków 780 000
– Łódź 680 000
– Wrocław 640 000

Struktura miast polskich:

W granicach Polski wyróżniamy kilka struktur przestrzennych:

• konurbacja (aglomeracja policentryczna): największy przestrzennie zespół miejski, który składa się z wielu autonomicznych miast leżących blisko siebie, jednak powiązanych gospodarczo i komunikacyjnie. W konurbacji nie wyróżnia się miasta dominującego. Do największej konurbacji w Polsce należy konurbacja górnośląska składająca się z 41 miast, które zamieszkuje łącznie od 2,2 do 3,5 mln osób.
• aglomeracja: zespół osadniczy składający się z jednego miasta dominującego tzw. metropolii oraz terenów i miast satelitarnych, które tworzą siatkę podmiejską. Do najważniejszych aglomeracji w Polsce zaliczamy:
  – warszawską,
  – łódzką,
  – krakowską.

Za kryterium wyznaczające poziom wskaźnika urbanizacji można obrać kilka zmiennych:
– kryterium demograficzny: współczynnik mieszkańców miasta w ogólnej liczbie ludności,
– kryterium ekonomiczne: udział ludności pracującej poza rolnictwem względem ogółu zatrudnionych,
– kryterium przestrzenne: udział powierzchni miast w powierzchni całkowitej.

Osadnictwo wiejskie najczęściej uzależnione było od warunków środowiskowych oraz politycznych: występowanie żyznych terenów lub licznych rzek naturalnie wyznaczało tereny rolnicze.  W Polsce najwięcej wsi na 1000 ha użytków rolnych przypada na województwa północne, tam też najczęściej występują wsie o liczbie ludności poniżej 200. W ostatnich latach zauważalny jest proces urbanizacji wsi, który polega na emigracji na wieś ludności miejskiej, która rozwija tam pozarolnicze działalności.