Zadania maturalne z Biologii
Tematyka: budowa i funkcjonowanie ludzkiego organizmu; układy, organy oraz tkanki.
Zadania pochodzą z oficjalnych arkuszy maturalnych CKE, które służyły przeprowadzaniu majowych egzaminów. Czteroznakowy kod zapisany przy każdym zadaniu wskazuje na jego pochodzenie: S/N – „stara”/”nowa” formuła; P/R – poziom podstawowy/rozszerzony; np. 08 – rok 2008.
Zbiór zadań maturalnych w formie arkuszy, możesz pobrać >> TUTAJ <<.
Zadanie 1. (SP05)
Schemat przedstawia budowę skóry człowieka.
Podaj nazwy struktur oznaczonych literami A i B oraz określ, jaką funkcję pełni każda z nich.
A – Gruczoł łojowy – wydziela (usuwa, wydala) łój (substancję tłuszczową). Łój ma działanie
bakteriobójcze, co chroni organizm przed wnikaniem drobnoustrojów).
B – Gruczoł potowy – wydala (usuwa, wydziela) pot.
Zadanie 2. (SP05)
Schemat przedstawia budowę tkanki kostnej.
Określ cechę budowy tkanki kostnej, która pozwala zaliczyć tę tkankę do grupy tkanek łącznych.
• W tkance tej między komórkami występuje (w dużej ilości, obficie) substancja międzykomórkowa
(pozakomórkowa) istota podstawowa (która tworzy główną masę kości i stanowi o właściwościach tkanki).
• Luźny układ komórek.
Zadanie 3. (SP05)
Układ szkieletowy pełni w organizmie człowieka różnorodne funkcje. Jedną z nich jest ochrona ważnych narządów wewnętrznych.
Podaj dwa przykłady, elementów układu szkieletowego i nazwij narządy przez nie chronione.
• Czaszka chroni mózg,
• Klatka piersiowa (żebra) chroni płuca i serce,
• Kręgosłup chroni rdzeń kręgowy,
• Oko w oczodole
Zadanie 4. (SP05)
Rysunek przedstawia mięśnie ramienia człowieka.
Wyjaśnij, jakie znaczenie w ruchu kończyny górnej ma skurcz mięśnia dwugłowego ramienia mięśnia trójgłowego ramienia.
• Skurcz mięśnia dwugłowego ramienia powoduje zgięcie kończyny górnej (ręki, uniesienie przedramienia)
• Skurcz mięśnia trójgłowego ramienia powoduje wyprostowanie kończyny górnej/ręki/(wyprostowanie
stawu łokciowego), (opuszczenie przedramienia).
Zadanie 5. (SP05)
Schemat przedstawia w sposób uproszczony wytwarzanie moczu w kanaliku nerkowym.
Określ, w której części nefronu (A, B czy C) zachodzi proces filtracji. Podaj nazwę produktu otrzymanego w wyniku filtracji.
Filtracja zachodzi w miejscu A. W wyniku filtracji powstaje mocz pierwotny (przesącz pierwotny / przesącz
kłębuszkowy / filtrat).
Zadanie 6. (SP05)
Jeżeli umysł człowieka nie napotyka coraz to nowych wyzwań, przyzwyczaja się do rutynowego działania i sprawność intelektualna człowieka maleje.
Zaproponuj dwa przykłady działań człowieka, które umożliwią mu zachowanie dużej sprawności umysłu.
• Rozwiązywanie problemów
• wyciąganie wniosków
• wydawanie opinii
• gry np. szachy, brydż
• rozwiązywanie krzyżówek
• czytanie książek, gazet itp.
• uczenie się np. języków obcych
• ćwiczenia umysłowe np. liczenie w pamięci
• rozwijanie zainteresowań (hobby)
• (codzienny) wysiłek fizyczny
• sen
Zadanie 7. (SP05)
Ze względu na rodzaj odbieranego bodźca receptory dzielimy na następujące grupy:
a) fotoreceptory, c) mechanoreceptory,
b) chemoreceptory, d) elektroreceptory.
Określ, do których z wymienionych grup należą receptory umożliwiające funkcjonowanie:
I – narządów smaku i węchu,
II – narządu słuchu i równowagi
I – B
II – C
Zadanie 8. (SP05)
Ilość światła docierającego do siatkówki oka zależy od wielkości źrenicy. Wielkość ta jest regulowana przez tęczówkę oka i zależy od warunków świetlnych otoczenia.
Wyjaśnij, w jaki sposób warunki świetlne otoczenia wpływają na wielkość źrenicy oka.
• Zwężenie (zmniejszenie) źrenicy następuje przy zwiększaniu natężenia światła (jasny dzień, „jaskrawe”
słońce, silne światło w zamkniętych pomieszczeniach)
• Rozszerzenie (zwiększenie) źrenicy – gdy natężenie światła maleje (w świetle słabym – ciemne
pomieszczenie)
Zadanie 9. (SP05)
W Polsce i na świecie zauważono od dawna zanikanie u niektórych dorosłych umiejętności czytania i pisania (czyli zjawisko wtórnego analfabetyzmu), mimo że opanowali oni te czynności w szkole.
Określ, do jakiej kategorii odruchów należą umiejętności czytania i pisania oraz wyjaśnij, dlaczego. Podaj prawdopodobną przyczynę zaniku tego typu odruchu wśród wtórnych analfabetów.
Są to odruchy warunkowe/ wyuczone/ nabyte, ponieważ czytać i pisać trzeba się nauczyć (odruchy
wyuczone). Czynności te muszą być utrwalane na drodze ćwiczeń, jeżeli nie są wykonywane, to zanikają.
Zadanie 10. (SP05)
U człowieka występuje zróżnicowanie cech (dymorfizm płciowy), dzięki którym możemy odróżnić kobietę od mężczyzny.
Podaj dwa przykłady cech budowy ciała człowieka, które określają różnice między kobietą i mężczyzną
• Różnice w budowie zewnętrznych narządów płciowych; prącie, srom.
• Różnice w budowie wewnętrznych narządów płciowych: jądra, jajniki.
• Różnice w sylwetce ciała – u kobiet szersze biodra /węższa talia / więcej tkanki tłuszczowej / piersi; u
mężczyzn szersza klatka piersiowa / obecność tzw. „jabłka Adama” / mocniej rozwinięta szczęka dolna itp.
Zadanie 11. (SP06)
Rysunki A, B i C przedstawiają trzy różne rodzaje kręgów kręgosłupa człowieka.
Podaj nazwy odcinków kręgosłupa, do których należy każdy z kręgów oraz uzasadnij,
która cecha budowy umożliwiła Ci jego identyfikację.
A – odcinek lędźwiowy – masywny trzon kręgu;
B – odcinek piersiowy – występują dołki żebrowe (w miejscu połączenia żeber z kręgosłupem);
C – odcinek szyjny, występują otwory dla tętnic w wyrostkach.
Zadanie 12. (SP06)
Jedną z cech mięśni gładkich jest zdolność do długotrwałego skurczu niezależnego od woli.
Podaj dwa przykłady narządów w organizmie człowieka, w których występują mięśnie gładkie.
Żołądek, tętnice
Zadanie 13. (SP06)
Wpływ wysiłku fizycznego na pracę układu oddechowego można zaobserwować podczas lekcji wychowania fizycznego, kiedy uczniowie biegną na 60 m.
Zaplanuj obserwację wpływu wysiłku fizycznego na układ oddechowy, podając
parametr, który będzie obserwowany i sposób przeprowadzenia obserwacji.
Obserwowany parametr – liczba oddechów/min.
Sposób przeprowadzenia obserwacji – liczenie oddechów grupy uczniów przed i po biegu.
Zadanie 14. (SP06)
Rysunek przedstawia schematycznie sposób krążenia krwi i limfy w organizmie człowieka
Podaj dwie, widoczne na schemacie, cechy budowy różniące układ krwionośny od limfatycznego.
1. W układzie krwionośnym występują żyły, tętnice i naczynia włosowate, a w limfatycznym tylko naczynia
limfatyczne.
2. W układzie krwionośnym występuje serce, a w limfatycznym go nie ma.
Zadanie 15. (SP06)
Rysunek I w uproszczony sposób przedstawia wadę wzroku – krótkowzroczność, a rysunek II – sposób jej korygowania.
Korzystając z informacji przedstawionych na rysunkach, opisz, na czym polega krótkowzroczność i sposób korygowania tej wady wzroku.
Krótkowzroczność polega na tym, że obraz tworzy się w oku przed siatkówką. Korekta polega na stosowaniu
odpowiedniej soczewki rozpraszającej.
Zadanie 16. (SP06)
W gardle krzyżują się dwie drogi: pokarmowa z oddechową. Wejście z gardła do krtani otwiera lub zamyka ruchoma chrząstka tzw. nagłośnia.
Wyjaśnij związek przestrogi: „Nie rozmawiaj przy jedzeniu!” z funkcją nagłośni
Nagłośnia zamyka wejście do tchawicy podczas połykania, a otwiera podczas oddychania i mówienia,
dlatego rozmowa przy jedzeniu grozi zakrztuszeniem.
Zadanie 17. (SP06)
Rysunek ilustruje funkcjonowanie błony neuronu
Korzystając z informacji przedstawionych na rysunku wyjaśnij, w jaki sposób w błonie neuronu powstaje potencjał czynnościowy
Potencjał czynnościowy powstaje wskutek przemieszczania się jonów sodu i potasu przez błonę neuronu
zgodnie z różnicą stężeń; jonów sodu do wnętrza, a potasu na zewnątrz neuronu.
Zadanie 18. (SP06)
Dzięki zróżnicowaniu właściwości leukocytów organizm dysponuje dwoma rodzajami odporności: komórkową i humoralną.
Podaj, na czym polega odporność komórkowa a na czym humoralna, wykorzystując określenia: fagocytoza, przeciwciała.
Odporność komórkowa polega na niszczeniu i fagocytowaniu patogenów przez leukocyty.
Odporność humoralna polega na wytwarzaniu przeciwciał w odpowiedzi na pojawienie się antygenu.
Zadanie 19. (SP06)
Według badań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) do krajów o największej częstości występowania miażdżycy zalicza się USA i większość wysoko rozwiniętych krajów europejskich. Choroba ta rzadko występuje u żyjących na dalekiej północy Eskimosów, których dieta obfituje w tłuszcze. Częstych zachorowań na miażdżycę nie obserwuje się również w krajach Afryki.
Na podstawie tekstu zaznacz dwa czynniki, które mogłyby zwiększyć częstość występowania miażdżycy u Eskimosów.
A. czynniki klimatyczne,
B. szybkie tempo życia,
C. tłuste pożywienie,
D. przejadanie się,
E. aktywny tryb życia.
B, D
Zadanie 20. (SP06)
Tabela przedstawia wartości odczynu środowiska, w którym różne enzymy trawienne wykazują największą aktywność
Podaj przykład enzymów A, B i C oraz miejsca ich działania w przewodzie pokarmowym.
A – pepsyna, żołądek
B – amylaza ślinowa, jama ustna
C – trypsyna, dwunastnica
Zadanie 21. (SP06)
Wewnętrzna powierzchnia jelita cienkiego jest kilkaset razy większa od jego powierzchni zewnętrznej, co stanowi przystosowanie do pełnionej funkcji.
Podaj jedną cechę budowy jelita, dzięki której zwiększona jest jego powierzchnia wewnętrzna oraz funkcję jelita, którą ta cecha usprawnia.
Kosmki jelitowe – wchłanianie składników pokarmowych.
Zadanie 23. (SP06)
Stan równowagi wewnętrznej organizmu jest zapewniony przez współdziałanie narządów i układów.
Wpisz do schematu odpowiednie nazwy trzech różnych układów pełniących istotną rolę w sprawnym funkcjonowaniu organizmu człowieka.
Zadanie 24. (SP06)
Czaszka człowieka jest częścią szkieletu, w której można wyróżnić dwa różne rodzaje połączeń kości (ruchome i nieruchome).
a) Wpisz w wyznaczone miejsce na rysunku nazwę wskazanego strzałką nieruchomego połączenia kości.
b) Podaj nazwę i przykład ruchomego połączenia kości w organizmie człowieka
a) szew
b) staw żuchwowy
Zadanie 25. (SP06
Osteoporoza to choroba objawiająca się demineralizacją kości powodującą ich łamliwość. W procesach przebudowy kości uczestniczą dwa rodzaje komórek: osteoblasty (komórki kościotwórcze) i osteoklasty (komórki kościogubne). Do osteoporozy dochodzi wtedy, gdy jedne z tych komórek są bardziej aktywne niż drugie.
Na podstawie tekstu, podaj nazwę rodzaju komórek, których zwiększona aktywność w organizmie może doprowadzić do osteoporozy.
Osteoklasty
Zadanie 26. (SP06)
Poniżej przedstawiono charakterystykę jednego z elementów morfotycznych krwi człowieka. Są to wysoce wyspecjalizowane, krótko żyjące komórki, o kształcie dwuwklęsłych krążków. Po procesie dojrzewania nie mają jądra komórkowego. Biorą udział w transporcie tlenu z płuc do tkanek.
Zaznacz prawidłową odpowiedź.
Powyższa charakterystyka odnosi się do
A. płytek krwi.
B. limfocytów.
C. monocytów.
D. erytrocytów.
Zadanie 27. (SP06)
Krew człowieka składa się z osocza i elementów morfotycznych, które można podzielić na trzy podstawowe rodzaje.
a) Podaj nazwę rodzaju komórek krwi, do którego należą limfocyty.
b) Określ rolę limfocytów w organizmie człowieka.
a) leukocyty
b) Pełnią funkcje obronne.
Zadanie 28. (SP06)
Wydzieliny i płyny ustrojowe człowieka mogą mieć różny odczyn.
a) Wpisz dla każdej z poniższych wydzielin jej charakterystyczny odczyn (kwaśny, obojętny lub zasadowy):
1. sok trzustkowy 2. sok żołądkowy
b) Wyjaśnij znaczenie, jakie dla funkcjonowania układu pokarmowego ma występowanie różnych odczynów soku trzustkowego i żołądkowego.
a) 1. sok trzustkowy zasadowy
2. sok żołądkowy kwaśny
b) W takich odczynach enzymy mają największą aktywność.
Zadanie 29. (SP06)
W komórkach organizmu człowieka pozyskiwanie energii może zachodzić w wyniku tlenowego lub beztlenowego (fermentacji mlekowej) rozkładu związków organicznych.
Wśród niżej wymienionych elementów budowy ciała człowieka (od A do E) zaznacz tylko ten, w którym może zachodzić zarówno oddychanie tlenowe, jak i fermentacja mlekowa.
A. Mózg
B. Mięsień szkieletowy
C. Nerka
D. Żołądek
E. Serce
Zadanie 30. (SP06)
W organizmie człowieka glikogen występuje w dwóch różnych miejscach: w wątrobie i w mięśniach szkieletowych.
Przedstaw rolę glikogenu występującego w mięśniach szkieletowych.
Glikogen występujący w mięśniach jest źródłem energii do pracy mięśni.
Zadanie 31. (SP06)
Za utrzymanie właściwego poziomu glukozy we krwi odpowiadają dwa hormony wydzielane przez trzustkę. Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi pobudza wydzielanie przez trzustkę insuliny, która powoduje syntezę glikogenu w wątrobie. Przeciwnie do insuliny działa glukagon, który przy niskim poziomie glukozy we krwi rozkłada glikogen w wątrobie. Do krwi uwalniana jest wtedy glukoza, która podnosi poziom tego cukru we krwi.
Na podstawie analizy tekstu uzupełnij poniższy schemat tak, aby poprawnie ilustrował regulację poziomu glukozy we krwi.
Zadanie 32. (SP07) Przewodzenie impulsów nerwowych odbywa się zawsze w jednym kierunku – od dendrytów do neurytu (aksonu).
Na rysunku przedstawiono schematycznie trzy neurony (A, B i C).
Narysuj wzdłuż każdego neurytu (aksonu), w neuronach A, B i C po jednej strzałce ilustrującej kierunek przepływu impulsu nerwowego
Zadanie 33. (SP07)
Rozwijająca się transplantologia napotyka na poważne problemy związane z odrzucaniem przeszczepionych organów. Aby zmniejszyć agresję immunologiczną organizmu po przeszczepie podaje się pacjentowi środki farmakologiczne obniżające zdolności obronne jego organizmu.
Na podstawie powyższych informacji uzasadnij konieczność ograniczania w szpitalach odwiedzin pacjentów będących po transplantacjach.
Osoby po transplantacji mają obniżoną lekami odporność, dlatego łatwo mogą zachorować, jeżeli zostaną
zarażone zarazkami przeniesionymi przez osoby odwiedzające.
Zadanie 34. (SP07)
Na poniższych rysunkach przedstawiono budowę czaszek wybranych przedstawicieli rodzaju
Homo w kolejności, w jakiej pojawiali się na Ziemi.
Na podstawie analizy rysunków podaj trzy cechy elementów budowy czaszki człowieka rozumnego (C) odróżniające ją od czaszek wcześniejszych przedstawicieli rodzaju Homo (A, B).
1. żuchwa z wystającą bródką,
2. większa mózgoczaszka w stosunku do trzewioczaszki,
3. wypukłe czoło.
Zadanie 35. (SP07)
Skóra zbudowana jest z naskórka i skóry właściwej. Naskórek utworzony jest przez nabłonek wielowarstwowy płaski. Komórki naskórka nieustannie powstają, rogowacieją, obumierają i ulegają złuszczaniu. W warstwie podstawnej naskórka znajdują się melanocyty, które produkują melaniny – barwniki, od nagromadzenia których zależy barwa skóry. Melaniny pochłaniają również część promieniowania UV, stanowiąc filtr promieniowania w skórze. Pod wpływem promieniowania słonecznego w warstwie podstawnej naskórka jest produkowana witamina D3. Tak zbudowany naskórek chroni organizm przed działaniem wielu czynników zewnętrznych.
a) Podaj przykłady dwóch różnych czynników zewnętrznych, przed których szkodliwym działaniem chroni nas naskórek.
b) Wyjaśnij, dlaczego ciemne zabarwienie skóry, np. u Afroamerykanów zamieszkałych w północnych stanach USA, może mieć negatywny wpływ na syntezę witaminy D3 w naskórku.
a) 1. nadmierne promieniowanie UV
2. urazy mechaniczne
b) Zawarte w skórze tych ludzi w dużej ilości melaniny pochłaniają promieniowanie UV, które jest
konieczne do produkcji wit. D3, co przy stosunkowo małym na tych obszarach natężeniu światła, może
doprowadzić do zmniejszenia syntezy wit. D3.
Zadanie 36. (SP07)
Na schematach przedstawiono działanie mięśni ramienia człowieka
a) Podaj, który z przedstawionych wyżej mięśni jest prostownikiem.
b) Opisz, w jaki sposób po wykonaniu ruchu przez dowolny z tych mięśni kończyna może wrócić do położenia (stanu) wyjściowego.
a) Mięsień trójgłowy ramienia jest prostownikiem
b) Skurcz mięśnia dwugłowego ramienia powoduje zginanie ręki w łokciu. Kończyna może wrócić do
położenia wyjściowego, jeżeli skurczy się mięsień trójgłowy ramienia a rozciągany będzie mięsień
dwugłowy.
Zadanie 37. (SP07)
Około 40. roku życia człowieka rozpoczyna się wyraźny spadek masy kości, ponieważ procesy usuwania obumierającej, starszej tkanki kostnej (resorpcja) przeważają nad procesami tworzenia nowej tkanki. Prowadzi to do zmniejszenia gęstości i wytrzymałości kości (tracimy w ten sposób około 0,5%–1,0% minerałów rocznie). Dodatkowym czynnikiem zmniejszającym wytrzymałość kości jest osteoporoza. W przebiegu osteoporozy ubytek minerałów może wynosić 2,0%–5,0% rocznie i więcej. Zmniejszenie masy kostnej przejawia się większą łamliwością kości.
Podaj przykłady dwóch działań, które powinien podjąć człowiek, aby zabezpieczyć się przed niekorzystnymi zmianami w tkance kostnej oraz uzasadnij znaczenie każdego z nich.
1. Prawidłowe odżywianie – dostarczanie organizmowi odpowiednich ilości wapnia, fosforu, białka i
witaminy D.
2. Rozsądne opalanie się sprzyja zwiększeniu się w organizmie poziomu witaminy D, dzięki której proces
wbudowywania wapnia w tkankę kostną przebiega sprawniej.
Zadanie 38. (SP07)
Układ grupowy Rh stanowią trzy pary antygenów, z których największe znaczenie ma antygen D. Krew charakteryzującą się obecnością antygenu D w błonach erytrocytów oznacza się Rh+, a przy braku tego antygenu Rh–. Niezgodność antygenowa między matką a płodem dotycząca antygenu D może stanowić przyczynę konfliktu serologicznego (prowadzącego do hemolitycznej choroby noworodków). W tabeli przedstawiono cztery przypadki układów grupowych Rh matki i płodu.
Wśród przedstawionych w tabeli przypadków (A-D) zaznacz ten, który może doprowadzić do konfliktu serologicznego
Zadanie 39. (SP08)
Serce poza organizmem zmarłego w wyniku wypadku człowieka kurczy się jeszcze przez wiele godzin, jeżeli jest przechowywane w płynie fizjologicznym bogatym w tlen i o odpowiednim składzie chemicznym.
Podaj, jak można tę właściwość serca wykorzystać w medycynie. Odpowiedź uzasadnij.
Można tę właściwość wykorzystać przy przeszczepach serca. W tym czasie serce można „dopasować” do
odpowiedniego biorcy, przygotować do transportu i przetransportować do potrzebującego.
Zadanie 40. (SP08)
Tlenek węgla (czad) dostając się do organizmu człowieka tworzy z hemoglobiną względnie trwały związek. Źródłem czadu mogą być spaliny i dym papierosowy.
Uzasadnij opinię, że ludzie palący papierosy mogą być mniej wydolni fizycznie, niż niepalący.
Zablokowana przez tlenek węgla hemoglobina nie doprowadza odpowiedniej ilości tlenu do mięśni, co
powoduje mniejszą wydolność w pracy mięśni.
Zadanie 41. (SP08)
W tabeli przedstawiono ilość niektórych składników przesączu kłębkowego filtrowanych w nerkach zdrowego człowieka w ciągu 24 godzin, w porównaniu z ilością tych składników wydalonych w ciągu doby w moczu ostatecznym.
Wypisz z tabeli nazwę tego składnika przesączu kłębkowego, który nie powinien, ale czasem (w wyniku choroby) może pojawić się w moczu ostatecznym. Podaj nazwę choroby, na którą może wskazywać obecność tego składnika w moczu ostatecznym.
składnik ………………………………..,
choroba ………………………………..
Odpowiedzi do zadań znajdują się >>TUTAJ<<
Składnik: glukoza, choroba: cukrzyca
Zadanie 42. (SP07)
Neurony są podstawowymi jednostkami anatomicznymi układu nerwowego. Są onekomórkami pobudliwymi, to znaczy, że reagują na działające na nie bodźce.
W miejsca 1, 2, 3 wpisz trzy podstawowe funkcje neuronów.
Docierające do neuronu informacje zawarte w bodźcach są przez neuron
1. ……………………………….., 2. ……………………………….., 3. ………………………………...
1. odbierane, 2. przewodzone, 3. przekazywane.
Zadanie 43. (SP08)
Na wykresach przedstawiono wydzielanie hormonu melatoniny w rytmie dobowym oraz w zależności od wieku człowieka.
Określ tendencje zmian w wydzielaniu melatoniny
a) w rytmie dobowym.
b) w zależności od wieku człowieka.
a) W ciągu dnia wydziela się mniej melatoniny niż w nocy (niezależnie od wieku).
b) Ilość wydzielanej melatoniny zmniejsza się z wiekiem człowieka.
Zadanie 44. (SP08)
Stres jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym organizmu w sytuacji powodującej jego przeciążenie (zbyt duża ilość i intensywność bodźców działających na układ nerwowy człowieka). Stresu nie da się uniknąć, ale można i należy kontrolować go, tak aby stał się czynnikiem pomocnym i mobilizującym nasze twórcze działania.
Wśród zamieszczonych niżej stwierdzeń (A-E) zaznacz te dwa, które dotyczą utrzymania stresu na bezpiecznym poziomie.
A. Nie znoszę krytyki moich błędów.
B. Analiza uwag krytycznych pozwoli mi uniknąć „wpadek” w przyszłości.
C. Jeżeli odrywam się od nauki, to robię to z wyrzutami sumienia i poczuciem winy.
D. Staram się nie spóźniać na spotkania.
E. Nie mam cierpliwości do czynności domowych
B, D
Zadanie 45. (SP08)
Na schemacie przedstawiono fragment włókna mięśnia szkieletowego z oznaczoną jednostką funkcjonalną – sarkomer
Wśród niżej podanych zmian (A-D) zaznacz tę, która zachodzi, gdy mięsień szkieletów się kurczy.
A. Linie Z oddalają się od siebie.
B. Kurczą się filamenty aktynowe.
C. Kurczą się filamenty miozynowe.
D. Skracają się sarkomery.
Zadanie 46. (SP08)
Mięśnie gładkie budują ściany wielu narządów wewnętrznych, między innymi przewodu pokarmowego. W ścianach narządów mięśnie te ułożone są w warstwy i tworzą mięśniówkę. Poprzez skurcze mięśni gładkich w otaczanej przez nie przestrzeni np. w jelicie wytwarzane jest ciśnienie.
Wyjaśnij, w jaki sposób przedstawione w tekście działanie mięśni gładkich wpływa na prawidłową pracę układu pokarmowego.
Mięśnie ściany przewodu pokarmowego wywierają nacisk na jego zawartość, co powoduje przesuwanie się i
mieszanie się treści pokarmowej.
Zadanie 47. (SP08)
W jamie ustnej człowieka pokarm zostaje przeżuty (rozdrobniony) i wymieszany ze śliną. Tak przygotowany pokarm zostaje połknięty i jest następnie przesuwany do dalszych części przewodu pokarmowego.
Wyjaśnij znaczenie, jakie w procesie trawienia ma opisana wyżej wstępna obróbka pokarmu.
Rozdrobnienie pokarmu ułatwia dostęp do niego enzymów trawiennych, co pozwala na dokładniejsze
trawienie pokarmu.
Zadanie 48. (SP08)
Gruczoły żołądkowe wydzielają do światła żołądka m.in. pepsynogen, który przekształca się w pepsynę, oraz śluz.
Podaj role, jakie pełnią w żołądku pepsyna i śluz.
Pepsyna jest enzymem trawiącym białka.
Śluz chroni ściany żołądka przed uszkodzeniami np. samostrawieniem.
Zadanie 49. (SP08)
Na schemacie przedstawiono nową piramidę żywieniową opracowaną przez Amerykański
Departament Rolnictwa (USDA) w 2005 r.
Nowym elementem piramidy są schody, przypominające o codziennej aktywności fizycznej.
a) Określ, co obrazują szerokości poszczególnych „promieni” piramidy.
b) Wyjaśnij, dlaczego w nowej piramidzie przypomina się o codziennej aktywności fizycznej jako nieodłącznym elemencie zdrowego trybu życia.
a) Szerokości promieni w piramidzie obrazują proporcje, jakie powinny być zachowane w spożyciu
produktów z poszczególnych grup.
b) Codzienna aktywność fizyczna (razem z prawidłową dietą) pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała
i zmniejsza możliwości wystąpienia niektórych chorób np. miażdżycy.
Zadanie 50. (SP09)
Na schemacie przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka.
a) Podaj literę i nazwę odcinka przewodu pokarmowego, w którym występują bakterie symbiotyczne.
b) Wymień dwie funkcje tego odcinka.
a) B i jelito grube
b) • wchłanianie zwrotne wody i soli mineralnych
• miejsce wytwarzania przez bakterie i wchłaniania niektórych witamin,
•formowanie kału
Zadanie 51. (SP09)
Poniższy schemat przedstawia uproszczony przekrój poprzeczny przez jelito – jeden z odcinków przewodu pokarmowego człowieka.
Podaj nazwę odcinka jelita przedstawionego na powyższym schemacie oraz nazwę elementu jego budowy, który umożliwia tę identyfikację.
Jest to: …………………………………….., ponieważ posiada ……………………………………………………..
Jest to jelito cienkie, ponieważ posiada kosmki jelitowe
Zadanie 52. (SP09)
Trawienie złożonych związków organicznych zawartych w pokarmach wymaga określonych warunków.
Określ warunki konieczne do prawidłowego przebiegu trawienia tłuszczów w dwunastnicy, uwzględniając:
a) nazwę enzymu
b) odczyn środowiska, w którym działa enzym trawiący tłuszcze
c) nazwę wydzieliny (produkowanej w wątrobie) ułatwiającej trawienie tłuszczów.
a) lipaza trzustkowa
b) odczyn lekko zasadowy lub pH ok.8-9
c) żółć
Zadanie 53. (SP09)
W organizmie człowieka występują różne rodzaje tkanki mięśniowej.
Mięśniówkę gładką tworzą włókna będące pojedynczymi wrzecionowatymi komórkami, z których każda zawiera jedno centralnie położone jądro komórkowe.
Filamenty w tej tkance są ułożone nieregularnie (brak prążkowania).
Mięśniówka szkieletowa (poprzecznie prążkowana) zbudowana jest z silnie wydłużonych, cylindrycznych włókien, zawierających wiele położonych obwodowo jąder.
Miofilamenty aktynowe i miozynowe są w nich ułożone naprzemiennie.
Na podstawie powyższych informacji skonstruuj tabelę pozwalającą porównać włókna mięśniówki gładkiej z włóknami mięśniówki szkieletowej, z uwzględnieniem dwóch cech: kształtu włókien oraz rozmieszczenia w nich jąder komórkowych.
Zadanie 54. (SP09)
Na schemacie przedstawiono jeden z rodzajów stawów występujących w organizmie człowieka.
Wpisz w odpowiednie miejsca informacje o przedstawionym rodzaju stawu.
a) Rodzaj stawu: ………………………………………………………………………………………………………….
Zakres ruchów tego stawu: ……………………………………………………………………………………….
b) Przykład tego rodzaju stawu w organizmie człowieka: …………………………………………………
Zadanie 55. (SP09)
Na rysunku przedstawiono budowę pęcherzyka płucnego człowieka.
Wyjaśnij na przykładzie jednego, przestawionego na rysunku elementu budowy pęcherzyka płucnego przystosowanie pęcherzyka do pełnionej funkcji.
• Ściana pęcherzyka zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego umożliwia dyfuzję gazów.
• Substancja nawilżająca powierzchnię pęcherzyka pozwala na rozpuszczanie się gazów, co ułatwia ich
dyfuzję.
• Obecność cienkiego śródbłonka naczynia włosowatego, ściśle przylegającego do pęcherzyka, umożliwia
proces dyfuzji gazów pomiędzy krwią a pęcherzykiem.
Zadanie 56. (SP09)
Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposób budowę serca człowieka.
a) Podaj nazwę struktury w sercu człowieka oznaczonej na schemacie literą A.
b) Przedstaw sposób, w jaki struktura A umożliwia sprawny transport krwi przez serce.
a) zastawka dwudzielna lub zastawka przedsionkowo-komorowa
b) Zastawka dwudzielna zamykając się pod wpływem wysokiego ciśnienia w komorze lewej:
• uniemożliwia cofanie się krwi z komory do przedsionka
•umożliwia jednokierunkowy przepływ krwi przez serce,
• zapobiega cofaniu się krwi w sercu.
Zadanie 57. (SP09)
Na schemacie przedstawiono budowę nerki człowieka (przekrój podłużny), strzałkami oznaczono kierunek ruchu płynów (krwi i moczu).
Wypisz ze schematu nazwę naczynia krwionośnego, w którym płynąca krew nie powinna zawierać mocznika. Odpowiedź uzasadnij.
Żyła nerkowa, ponieważ w nerce krew została oczyszczona z tego związku (mocznika).
Zadanie 58. (SP09)
Skóra, poza funkcją ochronną i odbieraniem bodźców, bierze udział w regulacji temperatury ciała oraz gospodarce wodno-mineralnej. Powierzchnia skóry w stosunku do masy ciała człowieka zmienia się w ciągu jego życia i w przeliczeniu na 1 kg masy ciała wynosi średnio: u niemowlęcia 700 cm2, a u dorosłego człowieka 220 cm2.
Na podstawie powyższych informacji oceń, kto podczas upału jest narażony na szybsze odwodnienie.
A. Człowiek dorosły, ponieważ ma większą całkowitą powierzchnię skóry niż niemowlę.
B. Człowiek dorosły, ponieważ w przeliczeniu na 1 kg wagi ma mniejszą powierzchnię skóry niż niemowlę.
C. Niemowlę, ponieważ w przeliczeniu na 1 kg wagi ma większą powierzchnię skóry niż człowiek dorosły.
D. Niemowlę, ponieważ ma mniejszą powierzchnię skóry niż człowiek dorosły
Zadanie 59. (SP09)
Na schemacie przedstawiono zmiany zachodzące wewnątrz oka podczas oglądania przedmiotów umieszczonych w różnej od niego odległości (A – z daleka, B – z bliska).
Podaj, na czym polega akomodacja oka podczas przenoszenia wzroku z przedmiotu umieszczonego daleko na przedmiot znajdujący się blisko.
• skraca się ogniskowa soczewki
• soczewka staje się bardziej wypukła
Zadanie 60. (SP09)
Na rysunku przedstawiono schemat budowy ucha człowieka.
a) Połącz w pary nazwy elementów ucha z nazwami ich funkcji.
A. błona bębenkowa
B. trąbka Eustachiusza
C. kanał słuchowy zewnętrzny I. przenosi falę dźwiękową (w słupie powietrza) II. odbiera drgania fali dźwiękowej III. odbiera i przetwarza wrażenia słuchowe IV. wyrównuje ciśnienie wewnętrzne w uchu
b) Podaj, do której części ucha (zewnętrznego, wewnętrznego, środkowego) należą kosteczki słuchowe
c) Wymień nazwy kosteczek słuchowych zgodnie z kolejnością przekazywania drgań fali dźwiękowej.
Odpowiedzi do zadań znajdują się >>TUTAJ<<
a) A – II, B ─ IV, C – I
b) ucho środkowe
c) młoteczek, kowadełko, strzemiączko
Masz problem z zadaniami? Sprawdź Anatomia.
Zadanie 61. (SP09)
Na widok cytryny wiele osób ślini się, jakby piło jej kwaśny sok.
Określ rodzaj odruchu (warunkowy, bezwarunkowy), który wystąpił u wyżej opisanych osób. Odpowiedź uzasadnij.
Jest to odruch warunkowy, ponieważ:
• powstał na bazie odruchu bezwarunkowego w wyniku skojarzenia
• reakcje wystąpiły tylko u niektórych osób, a więc jest to reakcja oparta na doświadczeniach
indywidualnych.
Zadanie 62. (SP09)
Pod wpływem hormonów podwzgórza, u chłopców wzrasta wydzielanie testosteronu od 10. roku życia do 20. roku życia. Wysoki poziom testosteronu utrzymuje się do 25. roku życia, po czym następuje powolny spadek. Testosteron (i inne steroidy anaboliczne) to również najczęściej używany środek dopingujący w kulturystyce i sportach siłowych. Lekarze przestrzegają przed stosowaniem tego środka oraz wszelkich steroidów anabolicznych, twierdząc że szczególnie u młodych mężczyzn mogą one prowadzić nawet do całkowitej bezpłodności.
Na schemacie przestawiono regulację nerwowo-hormonalną czynności jąder z uwzględnieniem działania steroidów anabolicznych (znak „ + ” oznacza pobudzenie, znak „ – ” oznacza hamowanie).
Na podstawie powyższych informacji wyjaśnij zależność między stosowaniem steroidów anabolicznych przez młodych mężczyzn (do 25. roku życia) a zahamowaniem spermatogenezy.
U młodych mężczyzn, którzy wytwarzają dużo testosteronu, jego działanie sumuje się z działaniem
steroidów anabolicznych, dlatego może działać hamująco na podwzgórze, przez co nie jest pobudzana
przysadka mózgowa, ograniczając tym samym rozwój kanalików nasiennych i spermatogenezę.
Zadanie 63. (SP09)
Na schemacie przedstawiono łożysko człowieka z naczyniami krwionośnymi płodu i matki
Na podstawie schematu przedstaw dwie różne funkcje łożyska
• dostarczenie tlenu do krwi płodu
• usuwanie dwutlenku węgla lub mocznika z krwi płodu,
• dostarczanie składników odżywczych albo witamin, albo przeciwciał z krwi matki do krwi płodu.
Zadanie 64. (SP09)
Na schemacie przedstawiającym budowę układu rozrodczego kobiety cyframi rzymskimi oznaczono trzy stadia wczesnego rozwoju zarodkowego człowieka.
Przyporządkuj każdemu oznaczeniu (od I do III) po jednym z poniższych określeń.
A. Bruzdkowanie
B. Implantacja zarodka
C. Owulacja
D. Zapłodnienie
I – D, II – A, III – B
Zadanie 65. (SP09)
Gatunek Homo sapiens (człowiek rozumny) pod względem budowy różni się wieloma cechami od pozostałych, współcześnie żyjących przedstawicieli rzędu naczelnych.
Zaznacz dwa zestawy cech charakteryzujących wyłącznie człowieka rozumnego:
A. obecność wałów nadoczodołowych i wysklepienie stopy
B. nieprzeciwstawny paluch u nogi i „esowate” wygięcie kręgosłupa
C. „esowate” wygięcie kręgosłupa i przeciwstawny kciuk w dłoni
D. przeciwstawny kciuk w dłoni i brak wałów nadoczodołowych
E. wysklepienie stopy i brak wałów nadoczodołowych.
B, E
Zadanie 66. (SP10)
Tkanka chrzęstna utworzona jest z owalnych komórek z wyraźnie widocznym jądrem komórkowym. Komórki występują pojedynczo lub w skupieniach po kilka w substancji pozakomórkowej, której głównymi składnikami są w łókna kolagenowe i elastynowe (sprężyste). Obecność tych włókien ma decydujący wpływ na mechaniczne właściwości tkanki chrzęstnej.
a) Wybierz spośród podanych poniżej grup związków organicznych tę grupę, do której należy kolagen.
A. węglowodany
B. tłuszcze
C. białka
b) Podaj właściwość, jaką kolagen nadaje tkance chrzęstnej.
a) C. białka
b) Kolagen nadaje tkance chrzęstnej elastyczność lub giętkość, lub wytrzymałość na rozciąganie
Zadanie 67. (SP10)
Na rysunku przedstawiono budowę czaszki człowieka. Spośród kości czaszki widocznych na rysunku tylko jedna zachowuje odrębność i ruchomość.
Zaznacz strzałką i podaj nazwę widocznej na rysunku kości czaszki, która pozostaje odrębna i ruchoma przez całe życie człowieka, oraz określ znaczenie tej kości
Zadanie 68. (SP10)
Małopłytkowość to choroba, w której pod wpływem ucisku, nawet bez wcześniejszego urazu, pojawiają się wybroczyny (siniaki) w skórze i w błonach śluzowych. Najwięcej ich widać na kończynach i na tułowiu. Pojawiają się też pierścieniowate wylewy krwi w miejscach nakłuć skóry, nawracające krwawienia z nosa i dziąseł. Mogą też wystąpić krwawienia do przewodu pokarmowego, krwiomocz i bardzo groźne krwotoki do mózgu. W obrazie krwi występuje zmniejszona liczba trombocytów (płytek krwi).
a) Podaj nazwę procesu, który ulega zaburzeniu u chorych na wyżej opisaną chorobę.
b) Wyjaśnij rolę trombocytów w tym procesie.
a) krzepnięcie krwi
b) • Trombocyty przylegają do ścian naczynia krwionośnego w miejscu uszkodzenia i wydzielają serotoninę,
która powoduje obkurczanie się naczynia. Jednocześnie płytki tworzą czop zamykający uszkodzenie.
• Trombocyty wydzielają substancję trombokinazę, która uruchamia reakcje chemiczne prowadzące do
przekształcenia fibrynogenu w fibrynę i powstania skrzepu.
Zadanie 69. (SP10)
Które z poniższych stwierdzeń dotyczących fizjologii oddychania są prawdziwe, a które fałszywe? Wstaw literę P obok informacji prawdziwych lub literę F obok informacji fałszywych.
A – P, B – P, C – F, D – F
Zadanie 70. (SP10)
Przysadka mózgowa wydziela hormony tropowe, np. hormon kortykotropowy i hormony nietropowe (docelowe), np. hormon wzrostu.
Zaznacz poniżej grupę hormonów przysadki, która kontroluje wydzielanie hormonów przez inne gruczoły dokrewne.
A. hormony tropowe B. hormony nietropowe
A. hormony tropowe
Zadanie 71. (SP10)
Jedną z dróg reakcji organizmu na stresor jest droga nerwowa prowadząca do wydzielania przez rdzeń nadnerczy adrenaliny i noradrenaliny. Konsekwencją są, np.: podwyższone tętno i ciśnienie krwi, intensywna wentylacja płuc, zwiększenie dopływu krwi do mięśni i mózgu, co zwiększa wydolność fizyczną i umysłową, zmniejszenie dopływu krwi do niektórych narządów, np. do nerek i zatrzymanie wydalania moczu, rozszerzenie źrenic, wzrost poziomu glukozy we krwi.
Zaznacz poniżej, która część autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialna jest za opisaną szybką reakcję organizmu na stresor. Wyjaśnij znaczenie opisanych reakcji organizmu.
A. układ współczulny B. układ przywspółczulny
A. układ współczulny
• Reakcje te pozwalają ocenić sytuację i podjąć decyzje, które mogą uchronić organizm przed dalszym
szkodliwym działaniem stresora.
• Reakcje te mobilizują organizm do walki z zagrożeniem.
Zadanie 72. (SP10)
Które z poniższych stwierdzeń dotyczących procesu widzenia są prawdziwe, a które fałszywe? Wstaw literę P obok informacji prawdziwych lub literę F obok informacji fałszywych.
A – F, B – P, C – F, D – P
Zadanie 73. (SP10)
Układ wydalniczy, pełniąc funkcję osmoregulacyjną, usuwa nadmiar wody i różnych substancji pochodzących z przemian metabolicznych. Współdziała też w utrzymaniu odpowiedniej ilości składników mineralnych, których nadmiar lub niedobór w organizmie może powodować choroby. W tabeli przedstawiono dobowe wydalanie niektórych składników moczu człowieka.
a) Wypisz z tabeli nazwy czterech substancji wydalanych w moczu człowieka, które są produktami przemian związków azotowych.
b) Na podstawie danych zawartych w tabeli przedstaw w postaci wykresu słupkowego dobowe wydalanie przez człowieka chlorków, siarczanów i fosforanów.
Zadanie 74. (SP10)
Na schemacie przedstawiono makrofaga i jego udział w powstawaniu reakcji obronnej organizmu podczas infekcji bakteryjnej.
a) Podkreśl rodzaj odporności, w którym bezpośrednio uczestniczy makrofag.
A. komórkowa B. humoralna
b) Przyporządkuj kolejne etapy reakcji obronnej, oznaczone na schemacie cyframi I i II, do roli makrofaga w powstawaniu tej reakcji.
A. Makrofag prezentuje antygen ……………. . B. Makrofag fagocytuje antygen …………….
a) A. komórkowa
b) A. Makrofag prezentuje antygen – II
B. Makrofag fagocytuje antygen – I
Zadanie 75. (SP10)
Przyporządkuj do symboli literowych, którymi oznaczono narządy rozrodcze męskie (A–C), odpowiednie cyfry wybrane spośród 1–4, którymi oznaczono ich funkcje.
A – 4, B – 3, C – 1
Zadanie 76. (SP10)
Podaj po jednym przykładzie choroby układu krążenia i układu ruchu będących skutkiem otyłości
• układ krążenia: nadciśnienie tętnicze lub miażdżyca, lub choroba wieńcowa, lub zawał serca, lub zatory
naczyń krwionośnych, np. w mózgu.
• układ ruchu: zwyrodnienia kręgosłupa lub zwyrodnienie stawów kolanowych
Zadanie 77. (SP10)
U pewnej pacjentki w czerwcu 2008 r. specjaliści z Barcelony zastąpili uszkodzony fragment tchawicy jego sprawnym odpowiednikiem. Wszczepiony odcinek zrekonstruowano w następujący sposób:
• Z ciała martwego dawcy pobrano tchawicę. Następnie oczyszczono ją z komórek, pozostawiając jedynie kolagenowy szkielet.
• Do ponownego obudowania szkieletu kolagenowego wykorzystano komórki macierzyste pobrane ze szpiku kostnego pacjentki, które umieszczono na szkielecie.
• Tak przygotowany fragment na cztery dni umieszczono w bioreaktorze i po tym czasie przeszczepiono pacjentce. Komórki macierzyste zróżnicowały się na odpowiednie komórki tkanek budujących tchawicę.
Po czterech dniach od operacji wszczepiony fragment z trudnością można było odróżnić od naturalnych tkanek, a po miesiącu rozwinął on własną sieć naczyń krwionośnych. Pacjentka po operacji nie brała leków immunosupresyjnych, które przeciwdziałają odrzuceniu przeszczepu.
Podaj dwa powody, dla których pacjentka nie musiała brać leków immunosupresyjnych.
• Narząd powstały w opisany sposób zawiera komórki macierzyste biorcy lub pacjenta, co znacznie
zmniejsza możliwość odrzucenia przeszczepu
• Tkanki narządu zróżnicowały się z komórek macierzystych pacjentki, co znacznie zmniejsza możliwość
odrzucenia przeszczepu.
• Kolagenowy szkielet dawcy nie ma właściwości antygenowych lub nie ma cech osobniczo swoistych, co
zmniejsza możliwość odrzucenia przeszczepu.
Zadanie 78. (SP11)
Przyporządkuj poniższym elementom morfotycznym krwi ich funkcje.
A – 3, B – 1, C – 2
Zadanie 79. (SP11)
Spośród niżej wymienionych zdań zaznacz wszystkie, które charakteryzują tkankę chrzęstną.
A. Komórki są owalne lub okrągłe i leżą w jamkach, zwykle ułożone po dwie.
B. Komórki są na ogół płaskie i łączą się ze sobą licznymi wypustkami.
C. W istocie międzykomórkowej występuje duża ilość włókien kolagenowych.
D. W istocie międzykomórkowej występują kanały, którymi przebiegają naczynia krwionośne oraz nerwy.
E. Substancja międzykomórkowa tworzy koncentrycznie ułożone blaszki.
A i C
Zadanie 80. (SP11)
Skóra jest narządem spełniającym różne funkcje.
Spośród niżej wymienionych zaznacz tę funkcję skóry, która u człowieka nie pełni istotnej roli.
A. Termoregulacja organizmu.
B. Udział w gospodarce wodno-elektrolitowej organizmu.
C. Udział w wymianie gazowej organizmu.
D. Odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego.
Zadanie 81. (SP11)
Trzustka jest gruczołem wydzielania zewnętrznego oraz gruczołem wydzielania wewnętrznego (dokrewnego).
Wyjaśnij, na czym polega rola trzustki jako gruczołu wydzielania zewnętrznego
• Trzustka wydziela enzymy trawienne do dwunastnicy lub do jelita cienkiego, lub do przewodu
pokarmowego.
• Trzustka wydziela do dwunastnicy enzymy trawiące węglowodany, białka i tłuszcze.
Zadanie 82. (SP11)
Na schemacie przedstawiono kształt klatki piersiowej oraz położenie przepony podczas wydechu i wdechu.
a) Na podstawie schematu określ, co dzieje się z klatką piersiową i przeponą podczas wdechu.
b) Wyjaśnij, dlaczego wdech jest określany fazą czynną wentylacji płuc, a wydech fazą bierną.
c) Podaj nazwę kości oznaczonej na powyższym schemacie literą X.
a) • Klatka piersiowa podczas wdechu zwiększa swoją objętość lub rozszerza się.
• Przepona podczas wdechu opuszcza się w dół lub kurczy się.
b) Wdech jest fazą czynną wentylacji płuc, ponieważ warunkuje go praca mięśni, czyli skurcz przepony i
skurcz mięśni międzyżebrowych, natomiast wydech polega na rozluźnieniu tych mięśni.
c) X – mostek
Zadanie 83. (SP11)
Regularne ćwiczenia fizyczne są jednym ze sposobów zapobiegania i leczenia choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej). Ludzie prowadzący aktywny tryb życia i regularnie uprawiający ćwiczenia fizyczne wykazują o połowę mniejsze ryzyko zachorowania na choroby serca. Również otyli, którzy są bardziej aktywni, znajdują się w grupie osób mniej zagrożonych chorobami układu krążenia.
Podaj dwa argumenty uzasadniające korzystny wpływ aktywności fizycznej na układ krążenia.
• Ćwiczenia fizyczne poprawiają przepływ krwi przez naczynia krwionośne, co zwiększa ich elastyczność.
• Ćwiczenia fizyczne poprawiają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe serca, co powoduje lepsze
dotlenienie mięśnia sercowego i zapobiega chorobie wieńcowej.
Zadanie 84. (SP11)
Na schemacie przedstawiono krążenie krwi w organizmie człowieka. Literami A–D oznaczono części serca.
a) Do niżej podanych nazw części serca przyporządkuj litery, którymi oznaczono je na schemacie.
Prawy przedsionek …….. Prawa komora …….. Lewy przedsionek …….. Lewa komora ……. b) Uzupełnij schemat, tak aby odzwierciedlał kierunek transportu i zawartość we krwi gazów oddechowych (O2 i CO2). Wpisz w wyznaczone miejsca określenia krążącej krwi utlenowana lub odtlenowana.
Zadanie 85. (SP11)
W tabeli przedstawiono objętość krwi przepływającej w ciągu minuty przez niektóre narządy człowieka w czasie odpoczynku oraz w czasie wysiłku fizycznego.
a) Wymień nazwy dwóch narządów, w których podczas wysiłku najsilniej wzrasta przepływ krwi, i wskaż po jednej przyczynie tego zjawiska.
b) Uwzględniając informacje zawarte w tabeli, wyjaśnij, dlaczego nie zaleca się spożywania obfitych posiłków przed intensywnym wysiłkiem fizycznym.
Odpowiedzi do zadań znajdują się >>TUTAJ<<
a) 1. Mięśnie szkieletowe, ponieważ podczas wysiłku intensywnie się kurczą i wzrasta zapotrzebowanie na
tlen oraz substancje odżywcze.
2. Skóra, ponieważ podczas wysiłku przez rozszerzone naczynia krwionośne następuje utrata nadmiaru
ciepła.
b) • Spożycie posiłku przed intensywnym wysiłkiem fizycznym zmniejsza wydolność organizmu, ponieważ
duża objętość krwi odpływa do wątroby.
• Ponieważ krew potrzebna narządom układu pokarmowego zostaje podczas wysiłku fizycznego skierowana
do narządów intensywnie pracujących i trawienie zachodzi wolniej.
Zadanie 86. (SP11)
Wpisz do tabeli odpowiednie określenia, które opisują wpływ układu nerwowego współczulnego i przywspółczulnego na funkcjonowanie wymienionych narządów w organizmie człowieka.
Zadanie 87. (SP11)
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących funkcji elementów ucha. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.
1 – F, 2 – P, 3 – F
Zadanie 88. (SP11)
Po wejściu z ciemnego pomieszczenia do pomieszczenia bardzo jasno oświetlonego nie widzi się przez moment żadnego obrazu – światło „oślepia”. Dopiero po chwili zaczynamy widzieć normalnie.
Wyjaśnij, uwzględniając rolę źrenicy, dlaczego najpierw światło oślepia, a po chwili widzimy normalnie.
Po wejściu do jasnego pomieszczenia przez rozszerzoną źrenicę dostaje się do oka zbyt dużo światła, co daje
efekt „oślepienia”. Po chwili źrenica zwęża się dzięki mięśniom tęczówki, co powoduje dopływ
odpowiedniej ilości światła do wnętrza gałki ocznej.
Zadanie 89. (SP11)
Uporządkuj we właściwej kolejności etapy obróbki pokarmu w przewodzie pokarmowym człowieka. Numery kolejnych etapów (1–5) wpisz w odpowiednie miejsca tabeli.
Kolejność od góry: 3, 4, 5, 1, 2
Zadanie 90. (SP11)
Naturalna mikroflora przewodu pokarmowego ma istotne znaczenie dla stanu zdrowia człowieka. Najmniej drobnoustrojów znajduje się w żołądku, a najwięcej w jelicie grubym. Drobnoustroje dostające się do przewodu pokarmowego w większości nie pokonują bariery, jaką jest żołądek. Te bakterie, które ją pokonają, mogą osiedlać się i rozwijać w jelitach. Podstawową mikroflorę jelitową tworzą bakterie kwasu mlekowego.
a) Wyjaśnij, dlaczego żołądek jest barierą dla większości drobnoustrojów.
b) Podaj przykład korzyści, jaką czerpie organizm człowieka z obecności mikroflory jelitowej.
a) • Żołądek pełni rolę bariery dla większości drobnoustrojów, ponieważ w żołądku jest zbyt niskie pH, aby
bakterie mogły przeżyć.
• Żołądek pełni rolę bariery dla większości drobnoustrojów, ponieważ wydziela kwas solny, który niszczy
drobnoustroje lub je zabija.
b) • produkują witaminę K lub witaminy z grupy B.
• hamują rozwój szkodliwych bakterii lub grzybów.